Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka M. K. w pozwie przeciwko (...) w S. domagała się początkowo uznania wygaśnięcia umowy o pracę za niezgodne z prawem i przywrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach, które to żądanie zmieniła w toku postępowania (k. 47-48) na żądanie zasądzenia odszkodowania w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę, tj. łącznie 8.667 zł na podstawie art. 67 k.p. w zw. z art. 56 k.p. Ponadto, wniosła o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, iż będąc od dnia 2 grudnia 2016r. zatrudnioną w pozwanej (...) w S. na stanowisku radcy prawnego, nie otrzymała do dnia 31 maja 2017r. od dyrektora Izby pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia w Izbie, uwzględniającej posiadane przez nią kwalifikacje, przebieg dotychczasowej pracy i miejsce zamieszkania na podstawie art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (dalej także KAS). W związku z powyższym, zgodnie z treścią art. 170 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, jej stosunek pracy wygasł. W dalszej kolejności powódka wskazała, że nie otrzymała propozycji nowych warunków pracy, gdyż przepis art. 35 ustawy wprowadzającej ustawę i Krajowej Administracji Skarbowej przewidział zmianę w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej. Powyższa regulacja skutkowała objęciem wszystkich kategorii osób zatrudnionych lub pełniących służbę w (...) zakazem prowadzenia działalności gospodarczej, w tym również radców prawnych. Zdaniem powódki, przewidziany w ustawie wprowadzającej ustawę o KAS zakaz działalności gospodarczej przez osoby wpisane na listę radców prawnych, a zatrudnione w jednostkach organizacyjnych (...) budzi poważne wątpliwości co do zgodności z Konstytucją jako naruszający wynikającą z art. 22 w zw. z art. 31 Konstytucji RP zasadę proporcjonalności. W ocenie powódki objecie zakazem prowadzenia działalności gospodarczej radców prawnych zatrudnionych w (...) motywowane zamiarem uniemożliwienia wykorzystywania działalności służbowej dla uzyskania korzyści osobistych lub majątkowych jest zbędne, gdyż ustawodawca przewidział już wcześniej regulacje dotyczące zapobieganiu ww. określonych celów, tj. w art. 15 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych oraz w rozdziale 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. W sytuacji, gdy w systemie prawnym obowiązujące i spełniające swoja rolę przepisy eliminujące możliwość nadużycia stanowiska przez radcę prawnego zatrudnionego w (...), wprowadzanie absolutnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej stanowi naruszenie zasady proporcjonalności i jest niedopuszczalne. W związku z powyższym powódka wystąpiła w pozwie o wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego z zapytaniem prawnym w zakresie zgodności art. 35 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS z Konstytucją.

Pozwana (...) w S. w odpowiedzi na pozew wniosła o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej, a z ostrożności procesowej o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwana, nie kwestionując stanu faktycznego, wskazała, że powódka nie otrzymała propozycji nowych warunków pracy z uwagi na treść przepisu art. 2 pkt 2b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, a w związku z brakiem propozycji stosunek pracy powódki wygasł z mocy prawa. W ocenie pozwanej w sprawie nie przysługiwała droga sądowa. Podniosła ona też, że powódka domagając się przywrócenia do pracy i uznania wygaśnięcia umowy o pracę za niegodne z prawem w istocie kwestionowała konstytucyjność przepisu art. 2 pkt 2b ww. ustawy. Nie wskazała natomiast naruszenia przez pracodawcę przepisów prawa. Pozwana podkreśliła, że sądy i inne organy stosowania prawa nie maja kompetencji do orzekania niekonstytucyjności przepisów ustawy i odmowy jego stosowania. Domniemanie zgodności ustawy z Konstytucją może być obalone jedynie wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, a związanie sędziego ustawą, o którym mowa w art. 178 ust. 1 Konstytucji obowiązuje dopóty dopóki ustawie tej przysługuje moc obowiązująca. Jeżeli Sąd jest przekonany o niezgodności przepisu z Konstytucją lub ma w tym względzie wątpliwości , powinien – na podstawie art. 193 Konstytucji – zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym. O potrzebie skorzystania z możliwości wynikającej z art. 193 Konstytucji decydują rzeczywiste wątpliwości sądu, a nie wątpliwości podnoszone przez stronę. W ocenie pozwanej roszczenie powódki w istocie nie zmierza do zbadania prawidłowości wygaśnięcia stosunku pracy, ale do zainicjowania wszczęcia przez sąd powszechny kontroli konstytucyjności przepisu art. 2 pkt 2b ww. ustawy. Z tych względów, żądanie o charakterze postulatu wystąpienia przez sąd powszechny do Trybunału Konstytucyjnego nie ma charakteru sprawy cywilnej, co uzasadnia odrzucenie pozwu. Ponadto, w ocenie pozwanej, nie doszło do naruszenia przepisów dotyczących wygaśnięcia stosunku pracy, a zdaniem pozwanej nie ma tu zastosowania art. 67 k.p., gdyż przepisy ustawy z dnia 16 listopada 2016r.- Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji skarbowej są przepisami lex specialis w stosunku do przepisów Kodeksu pracy.

W piśmie z dnia 25 czerwca 2018r. (j. 47-48) powódka wskazała, iż na podstawie art. 67 k.p. w zw. z art. 56 k.p. można dokonać oceny czynności pracodawcy dotyczących niezaproponowania pracownikowi warunków pracy na dalszy okres w kontekście zasad współżycia społecznego. W konsekwencji, powódka podniosła dodatkowy zarzut, że brak przedstawienia jej nowych warunków pracy uznać należy za przejaw naruszenia zasad współżycia społecznego, powołując się na fakt, iż inni radcowie prawni otrzymali taką propozycję, przy czym powódka nie została poinformowana odnośnie przyczyn niezaproponowania jej nowych warunków. Ponadto, nawet jeżeli przyczyną taką miałby być fakt prowadzenia przez powódkę działalności gospodarczej, to pozwana uniemożliwiła powódce podjęcie decyzji o dokonaniu wyboru pomiędzy zatrudnieniem w ramach stosunku pracy a dalszym wykonywaniem działalności gospodarczej. Powódka podniosła też, że z posiadanych przez nią informacji wynika, że po wygaśnięciu stosunku pracy powódki, pozwana ogłaszała w Biuletynie Informacji Publicznej zapotrzebowanie na zatrudnienie radcy prawnego.

W piśmie z dnia 10 lipca 2018r. (k. 52-53) pozwana Izba wskazała, że dyrektor I. (...) w S. informował pracowników pismem z dnia 17 stycznia 2017r., że na mocy art. 35 ustawy z dnia 16 listopada 2016r. Przepisy wprowadzające ustawę o KAS, z dniem 1 marca 2017r. nastąpi zmiana art. 2 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, polegająca na rozszerzeniu kręgu osób objętych ograniczeniami w prowadzeniu działalności gospodarczej o członków służby cywilnej zatrudnionych w (...). Pismo to zostało zamieszczone na wewnętrznej stronie internetowej dostępnej dla wszystkich pracowników, a dodatkowo, przy zachowaniu należytej staranności i z racji wykonywanego zawodu, wątpliwym jest, aby powódka nie zapoznała się z tym pismem i tym przepisem, co wynika także z treści pozwu. W efekcie, zdaniem pozwanej, powódka już od dnia 2 grudnia 2016r. mogła dokonać wyboru pomiędzy zatrudnieniem w ramach stosunku pracy a dalszym wykonywaniem działalności gospodarczej. Uwzględniając sytuację prawną powódki, pracodawca nie miał możliwości wyboru, czy przedłożyć jej pisemną propozycję określającą nowe warunki zatrudnienia, czy też nie. Pozwana zaprzeczyła też, aby po wygaśnięciu stosunku pracy powódki, została zatrudniona jakaś osoba na stanowisku radcy prawnego.

Postanowieniami z dnia 26 września 2018r. (k. 67 i k. 69) oddalono wniosek powódki o skierowanie zapytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego w zakresie zgodności art. 35 ustawy wprowadzającej ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej z Konstytucją oraz na podstawie art. 222 k.p.c. oddalił zarzut pozwanej I. dotyczący niedopuszczalności drogi sądowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. K. była zatrudniona od 21 grudnia 2005r. na podstawie umowy o pracę na stanowisku radcy prawnego w Drugim Urzędzie Skarbowym w S., początkowo w wymiarze ½ etatu. Od dnia 1 stycznia 2006r. w pełnym wymiarze etatu, zaś od dnia 1 sierpnia 2015r. w wymiarze 2/3 etatu.

W związku restrukturyzacją skarbowości, z dniem 1 kwietnia 2015r. pracodawcą M. K. stała się Izba Skarbowa w S., a z dniem 2 grudnia 2016r. (...) w S..

W (...) w S. M. K. od dnia 1 marca 2017r. wykonywała obowiązki radcy prawnego w Wydziale Obsługi Prawnej, zajmując się obsługą prawną Drugiego Urzędu Skarbowego w S..

niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67, pismo z dnia 1.04.2015r. – k. (...) akta osobowe powódki, pismo z dnia 29.03.2017r. – k. B/93 akta osobowe powódki, świadectwo pracy – k. 3 akta osobowe powódki

M. K. w 1999r. ukończyła studia prawnicze, a w 2004r. aplikację radcowską z oceną bardzo dobrą. Podczas zatrudnienia w (...) w S. i u jej poprzedników podnosiła swoje kwalifikacje zawodowe. M. K. była bardzo dobrym pracownikiem. Do jej pracy nie było zastrzeżeń. Zamieszkuje ona w S..

niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67

M. K. od 2004r. (z roczną przerwą) prowadzi działalność gospodarczą, o czym wiedział jej pracodawca.

Poza nią tylko jeden radca prawny (M. I.) zatrudniony w (...) w S. prowadził działalność gospodarczą.

niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67, wykaz – k. 56

Na skutek przeprowadzonej reformy skarbowości, w dniu 2 grudnia 2016r. na terenie Polski powstały izby administracji skarbowej, w tym (...) w S.. Izby administracji skarbowej połączyły się z izbami skarbowymi, izbami celnymi i urzędami kontroli skarbowej.

W związku z przeprowadzoną reformą skarbowości Ministerstwo Finansów planowało ograniczyć zatrudnienie w nowych jednostkach o około 10%.

niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67

Od 1 marca 2017r., na skutek zmiany ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, dodano przepis pkt 2b do art. 2 ww. ustawy, na podstawie którego (w zw. z art. 4 pkt 6 ustawy) członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych (...) obowiązywał zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy - naruszenie zakazów, o których mowa w art. 4, przez osoby wymienione w art. 2 pkt 1–4 stanowi przewinienie służbowe, które podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej lub stanowi podstawę do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.

niesporne

M. K. znała treść tego przepisu jeszcze przed dniem 1 marca 2017r. Informował o nim pracowników I. (...) jej dyrektor w piśmie z dnia 17 stycznia 2017r. zamieszczonym w intranecie (wewnętrznej sieci w Izbie).

niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67, pismo z dnia 17.01.2017r. – k. 57

Do dnia 31 maja 2017r. M. K. nie otrzymała pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia. Poza nią, spośród 24 radców prawnych zatrudnionych w (...) w S., tylko jeden radca prawny (M. I.) również nie otrzymał takiej propozycji. Powodem nieotrzymania przez M. K. i M. I. pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia był fakt, iż obie prowadziły działalność gospodarczą wobec dodania pkt 2b do art. 2 ww. ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, na podstawie którego członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych (...) obowiązywał zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.

niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67, wykazy – k. 55, k. 56

Choć nikt nie tłumaczył M. K. przyczyn nieotrzymania przez nią pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia, to przyczyna ta była jej znana.

niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67

W związku z nieotrzymaniem propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia, stosunek pracy M. K. wygasł z dniem 31 sierpnia 2017r. M. K. wypłacono odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę.

niesporne, a nadto dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67, pismo z dnia 23.06.2017r. k. 1 akta osobowe powódki

Gdyby M. K. otrzymała do dnia 31 maja 2017r. pisemną propozycję określającą nowe warunki zatrudnienia, to nie wiadomo, czy zrezygnowałaby ona z prowadzenia działalności gospodarczej.

dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67

M. K. od dnia 13 grudnia 2017r. znalazła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę w innym miejscu.

dowód: przesłuchanie powódki M. K. w charakterze strony – k. 65-67

Na miejsce M. K. (a także na miejsce M. I.) nie została zatrudniona nowa osoba.

dowód: pismo z dnia 6.07.2018r. – k. 54

Wynagrodzenie M. K. według zasad jak ekwiwalent za urlop wynosi 3.523 zł.

niesporne, a nadto dowód: wyliczenie pozwanej k. 26

Sąd zważył, co następuje:

Podstawę żądania powódki stanowiły przepisy art. 67 k.p. w zw. z art. 56 k.p. i art. 58 k.p.

Zgodnie z treścią art. 63 k.p. - umowa o pracę wygasa w przypadkach określonych w kodeksie oraz w przepisach szczególnych.

W myśl art. 67 k.p. - w razie naruszenia przez pracodawcę przepisów niniejszego oddziału (wygaśnięcie umowy o pracę), pracownikowi przysługuje prawo odwołania do sądu pracy. W zakresie roszczeń stosuje się odpowiednio przepisy oddziału 6 niniejszego rozdziału.

Zgodnie z treścią art. 56 § k.p. - pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. O przywróceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka sąd pracy.

Z kolei przepis art. 58 k.p. stanowi, że odszkodowanie, o którym mowa w art. 56, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.

Pozwana Izba zgłosiła w odpowiedzi na pozew zarzut niedopuszczalności drogi sądowej w sprawie. Zarzut ten został prawomocnie oddalony przez Sąd na mocy postanowienia z dnia 26 września 2018r. Niemniej jednak należy wskazać, że w ocenie Sądu możliwym jest badanie przez Sąd wygaśnięcia stosunku pracy powódki, która poza odniesieniem się do niekonstytucyjności przepisu wprowadzającego przepis art. 2 pkt 2b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, podniosła także zarzut naruszenia zasad współżycia społecznego oraz na fakt, iż inni radcowie prawni otrzymali propozycję nowych warunków. Powołany wyżej przepis art. 67 k.p. daje taką możliwość, a ponieważ wygaśnięcie stosunku pracy jest konsekwencją niezłożenia powódce propozycji zatrudnienia, to zakres badania musi dotyczyć przede wszystkim tej decyzji. Ocena, czy nie doszło do naruszenia przepisu art. 63 k.p. wiąże się nie tyle z faktem wygaśnięcia stosunku pracy powódki z mocy prawa, co z przejawem woli pracodawcy w postaci niezaproponowania dalszego zatrudnienia.

Przepisem szczególnym, o którym mowa w art. 63 k.p. jest tu przepis m.in. art. 170 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. 2016, poz. 1948 ze zm.), stanowiący, że stosunki pracy osób zatrudnionych w jednostkach KAS, o których mowa w art. 36 ust. I pkt 2 (Krajowa Informacja Skarbowa), 3 (izba administracji skarbowej) i 6 (Szkoła) ustawy, o której mowa w art. 1, oraz stosunki służbowe osób pełniących służbę w jednostkach KAS, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1, 2, 3 i 6 ustawy, o której mowa w art. 1, wygasają: 1) z dniem 31 sierpnia 2017r., jeżeli osoby te w terminie do dnia 31 maja 2017 r., nie otrzymają pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby; 2) po upływie 3 miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik albo funkcjonariusz złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby, jednak nie później niż dnia 31 sierpnia 2017r.

Zgodnie z art. 165 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 listopada 2016r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 1948 ze zm.) - pracownicy zatrudnieni w izbach skarbowych stali się, z zastrzeżeniem art. 170, pracownikami zatrudnionymi w izbach administracji skarbowej i zachowali ciągłość pracy. W sprawach wynikających ze stosunku pracy zastosowanie miały przepisy dotychczasowe, przy czym pracownicy zatrudnieni w izbach administracji skarbowej otrzymywali, nie później niż do dnia 28 lutego 2017r., pisemną informację o miejscu wykonywania obowiązków służbowych, jeżeli ulegało ono zmianie, a brak informacji w tym terminie jest równoznaczny z powierzeniem wykonywania obowiązków służbowych w dotychczasowym miejscu, z zastrzeżeniem ust. 4. W przypadku powoda taka pisemna informacja nie była przestawiana.

Następnie stosownie do treści art. 165 ust. 7 ustawy z dnia 16 listopada 2016r. ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, dyrektor izby administracji skarbowej oraz dyrektor Krajowej Szkoły Skarbowości składają odpowiednio pracownikom oraz funkcjonariuszom, w terminie do dnia 31 maja 2017r. pisemną propozycję określającą nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby, która uwzględnia posiadane kwalifikacje i przebieg dotychczasowej pracy lub służby, a także dotychczasowe miejsce zamieszkania.

Mechanizm oceny kwalifikacji i przebiegu dotychczasowej pracy lub służby, przyjęty przez ustawodawcę w art. 165 ust. 7 ustawy z 2016r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, musi być tak interpretowany i tak odczytywany, by nie prowadził do uznania o nadaniu pracodawcy uprawnienia o całkowicie dowolnym charakterze, które mogłoby pozbawić osoby pozostające dotychczas w stosunku pracy ochrony przed arbitralnym działaniem organu i zapewnić działanie organów państwa wyłącznie na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP) . Istnienie takich gwarancji jest także konieczne ze względu na potrzebę respektowania zasady zaufania osób pełniących służbę do państwa jako pracodawcy (art. 2 Konstytucji RP). Z punktu widzenia art. 32 ust. 1 w związku z art. 24 zdanie pierwsze Konstytucji, które stanowią, że praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej, a wszyscy są wobec prawa równi i mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne, państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy i konieczne jest w fazie stosowania omawianych przepisów takie ich rozumienie, by wyeliminować brak dostatecznych, zapisanych w ustawie gwarancji, że decyzja nowego pracodawcy o zaproponowaniu nowych warunków pracy i płacy wybranym pracownikom restrukturyzowanej instytucji pozbawiona będzie cech arbitralności.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, że mechanizm oceny kwalifikacji i przebiegu dotychczasowej pracy lub służby, przyjęty przez ustawodawcę w art. 165 ust. 7 ustawy z 2016r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, musi być tak interpretowany i tak odczytywany, by nie prowadził do uznania o nadaniu pracodawcy uprawnienia o całkowicie dowolnym charakterze, które mogłoby pozbawić osoby pozostające dotychczas w stosunku pracy ochrony przed arbitralnym działaniem organu i zapewnić działanie organów państwa wyłącznie na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP) . Istnienie takich gwarancji jest także konieczne ze względu na potrzebę respektowania zasady zaufania osób pełniących służbę do państwa jako pracodawcy (art. 2 Konstytucji RP).

Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej nie przewidziały możliwości odwołania się do Sądu. Przyjęcie stanowiska sprowadzającego się do wykluczenia kontroli sądowej decyzji pracodawcy polegającej na niezłożeniu pracownikowi żadnej propozycji zatrudnienia, prowadziłoby jednak do oczywistego i niczym nieuzasadnionego pozbawienia obywatela prawa do sądu, a więc prawa gwarantowanego na poziomie Konstytucji RP (art. 45 i art. 175 Konstytucji RP). Taki mechanizm wygaszania stosunków, jaki można byłoby odczytać wprost tylko z przepisów ustawy kolidowałby z konstytucyjnym prawem do sądu, przewidzianym w art. 45 ust. 1 Konstytucji, taka regulacja uniemożliwiłaby w praktyce pracownikom likwidowanych instytucji dochodzenie ich praw na drodze sądowej poprzez ograniczenie kognicji sądów.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok z 20 marca 2008r. w sprawie II PK 216/07, uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 24 kwietnia 2002r., w sprawie III ZP 14/01 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 20 marca 2008r. w sprawie sygn. akt II PK 216/09) również wskazywano, że niezłożenie pracownikowi propozycji nowych warunków pracy lub płacy nie jest wyłączone spod kontroli sądowej. Wskazano jednocześnie, że kontrola ta może dotyczyć zgodności z zasadami współżycia społecznego (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 2009r. w sprawie sygn. akt II PK 58/09) oraz naruszania zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 lipca 2001r. w sprawie o sygn. akt I PKN 525/00). W orzecznictwie wskazywano, że chociaż do wygaśnięcia stosunku pracy pracownika dochodzi z mocy prawa, to jednak sąd pracy może badać nie tylko, czy stwierdzenie wygaśnięcia umowy o pracę przez pracodawcę nie narusza przepisów prawa, ale także w ramach kontroli wygaśnięcia umowy o pracę może badać okoliczności niezaproponowania pracownikowi warunków pracy i płacy na dalszy okres.

Odnosząc te uwagi to sytuacji powódki, należy wskazać, iż powódce nie przedstawiono pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia, o której mowa w art. 165 ust. 7 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej dlatego, że będąc członkiem korpusu służby cywilnej zatrudnionym w jednostce organizacyjnej (...), prowadziła jednocześnie działalność gospodarczą. Od dnia 1 marca 2017r. dodano bowiem przepis art. 2 pkt 2 b ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. (Dz.U. 2017.1393 t.j.) o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, na podstawie którego (w zw. z art. 4 pkt 6 ustawy) członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych (...) obowiązuje zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Zgodnie natomiast z art. 5 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy - naruszenie zakazów, o których mowa w art. 4, przez osoby wymienione w art. 2 pkt 1–4 stanowi przewinienie służbowe, które podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej lub stanowi podstawę do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Taką przyczynę nieprzedstawienia powódce pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia należało uznać w sprawie za niesporną. Powódka wskazała na nią bez żadnych wątpliwości w treści pozwu, zmieniając zdanie dopiero w toku postępowania i wskazując (w piśmie z dnia 25.06.2018r. k. 47-48), że jej oświadczenie zawarte w pozwie w zakresie przyczyny nieotrzymania propozycji nowych warunków stanowi jedynie jej osobisty pogląd, gdyż pozwana nigdy nie wyraziła takiego stanowiska ani oficjalnie, ani nawet w trakcie prowadzonych z pracownikami rozmów. Rzekomy brak wiedzy powódki o przyczynie nieotrzymania propozycji nowych warunków w ocenie Sądu stanowi jednak jedynie przyjętą przez powódkę taktykę procesową, zważywszy na fakt, iż całą konstrukcję pozwu oparła ona na zarzucie niekonstytucyjności przepisu wprowadzającego przepis art. 2 pkt 2b do ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, formułując jednocześnie wniosek o skierowanie przez Sąd zapytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego w tym zakresie. Dopiero na dalszym etapie postępowania powódka formułowała kolejne zarzuty w sprawie. Należy też zauważyć, że przepis art. 165 ust. 7 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej nie wprowadził obowiązku pisemnego (czy nawet ustnego) uzasadnienia swojej decyzji w przypadku nieprzedstawienia pracownikowi propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia. Zastosowania nie znajdują tu także przepisy kodeksu pracy dotyczące uzasadnienia oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę. Nie oznacza to jednak, iż na etapie sądowej kontroli braku takiej czynności (nieprzedstawienia propozycji), pracodawca nie powinien wskazać przyczyn takiego stanu rzeczy i w niniejszej sprawie pozwana Izba wskazała, jako przyczynę nieprzedstawienia propozycji, właśnie wprowadzenie omawianego przepisu art. 2 pkt 2b do ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.

W ocenie Sądu przepis art. 2 pkt 2b ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej ma charakter przepisu szczególnego w stosunku do przepisu art. 165 ust. 7 ustawy – Przepisy wprowadzające Krajową Administrację Skarbową (powodującego zbędnym ocenę dotychczasowego przebiegu zatrudnienia powódki, jej kwalifikacji i miejsca zamieszkania). Czyniło to nieuzasadnionym przyjęcie przez Sąd, iż pracodawca powódki, nie składając jej propozycji, naruszył zasady współżycia społecznego bądź postąpił w sposób sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem swojego prawa (art. 8 k.p.).

Przepis art. 8 k.p., tak samo jak art. 5 k.c., określa granice wykonywania praw podmiotowych przez pracownika i pracodawcę. Działanie lub zaniechanie stron stosunku pracy, mimo że są zgodne z przysługującymi im uprawnieniami, stanowi nadużycie prawa, jeżeli są sprzeczne z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego. Te dwie klauzule generalne umożliwiają uniknięcie sytuacji, w których stosowanie prawa doprowadziłoby do skutków niemożliwych do zaakceptowania z uwagi na cel regulacji lub normy moralne (por. Komentarz do art. 8 k.p., Eliza Maniewska). Zasady współżycia społecznego służą wyłącznie jako środek kontroli i korekty wykonywania prawa podmiotowego, na co wyraźnie zwraca uwagę brzmienie art. 8, który wskazuje, iż ocena z punktu widzenia wspomnianych zasad odnosi się do sposobu czynienia użytku z prawa podmiotowego. Zasady współżycia społecznego nie mogą być natomiast traktowane jako sposób ukształtowania prawa - powstania, zmiany lub wygaśnięcia prawa przez zastosowanie art. 8. W myśl wyroku Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2012r. (II PK 105/2011, LexPolonica nr 4006922) orzekanie na podstawie art. 8 zawsze prowadzi do osłabienia zasady pewności prawa, które z formalnego punktu widzenia było legalnie zastosowane. Dlatego uwzględnienie konstrukcji nadużycia prawa z art. 8 jest możliwe zupełnie wyjątkowo ze względu na szczególnie istotne usprawiedliwienie etyczne, moralne lub obyczajowe, które powinno być uwzględnione w konkretnych okolicznościach sprawy (por. też wyroki Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2011r., II PK 254/2010, LexPolonica nr 3870737; z 21 stycznia 2011r., II PK 158/2010, LexPolonica nr 2627192 oraz Komentarz do art. 8 k.p., Krzysztof Rączka).

Tymczasem, w niniejszej sprawie brak jest takich przesłanek, stanowiących szczególnie istotne usprawiedliwienie etyczne, moralne lub obyczajowe, które powinny być uwzględnione w okolicznościach sprawy i które usprawiedliwiałyby zastosowanie tej wyjątkowej konstrukcji.

Powódka, będąc radcą prawnym zatrudnionym w (...) w S. (i u jej poprzedników prawnych) od 2004r. (z roczną przerwą) prowadziła (i prowadzi nadal) działalność gospodarczą. O fakcie tym wiedział jej pracodawca. Powódka, mając świadomość (i to jeszcze przed wejściem w życie przepisu), że na podstawie przepisów obowiązujących od 1 marca 2017r. nie będzie mogła być jednocześnie pracownikiem I. (...) w S. i prowadzić działalności gospodarczej oraz że termin przedstawiania przez pracodawcę propozycji nowych warunków zatrudnienia upływa w dniu 31 maja 2017r., nie zdecydowała się do tej daty na zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej, tak by jej dalsze zatrudnienie w (...) w S. było możliwe. Złożenie jej w takiej sytuacji propozycji zatrudnienia było niecelowe, skoro jej dalsze zatrudnienie wiązałoby się z koniecznością wszczęcia postępowania dyscyplinarnego czy nawet rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia zgodnie z treścią przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Złożenie jej propozycji byłoby przede wszystkim jednak sprzeczne z prawem, a więc z art. 2 pkt 2b w zw. z art. 4 pkt 6 ww. ustawy, skoro prowadziła ona działalność gospodarczą.

Tłumaczenie powódki, iż po otrzymaniu propozycji zatrudnienia miała prawo zastanowić się, czy kontynuować zatrudnienie w (...) w S. czy też kontynuować prowadzenie działalności gospodarczej, nie mogło odnieść oczekiwanego przez nią skutku procesowego. Pozbawienie powódki takiej możliwości wyboru nie mogło być ocenione jako naruszenie zasad współżycia społecznego czy działanie sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Chociaż możliwość takiego wyboru, jak najdłużej rozciągnięta w czasie, byłaby niewątpliwie komfortowa dla powódki, to przy braku takiej możliwości nie można stwierdzić, iż wystąpiło w sprawie szczególnie istotne, nieetyczne, czy niemoralne zachowanie czy zaniechanie po stronie pozwanej I.. Należy zauważyć też, że jeszcze podczas przesłuchania przed Sądem (po upływie znacznej ilości czasu) powódka nie była w stanie powiedzieć, czy w przypadku otrzymania propozycji zatrudnienia kontynuowałaby zatrudnienie w pozwanej Izbie, czy też nie.

Twierdzenia powódki odnośnie daty obowiązywania przepisu art. 2 pkt 2b o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne odnośnie pracowników pozwanej I. - późniejszej niż 1 marca 2017r., bo dopiero od przyjęcia propozycji nowego zatrudnienia także nie zasługiwały na uwzględnienie. Wywodziły się one z zaprezentowanej przez powódkę w toku postępowania opinii Departamentu Prawnego w Ministerstwie Finansów, z której wynika, że z uwagi na treść art. 165 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej, o których mowa w art. 2 pkt 2b ww. ustawy znajdą zastosowanie w odniesieniu do członków korpusu służby cywilnej, w tym radców prawnych, od przyjęcia propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia w jednostkach (...). Jak wynika jednak z treści tej opinii (k. 63), która nie jest dla Sądu w żaden sposób wiążąca, główny nacisk położono w niej na skutki naruszenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w jednostkach (...) (odpowiedzialność dyscyplinarna, czy nawet możliwość rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia).

W myśl przywołanego art. 165 ust. 1 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej - pracownicy zatrudnieni w izbach skarbowych stają się, z zastrzeżeniem art. 170, pracownikami zatrudnionymi w izbach administracji skarbowej i zachowują ciągłość pracy. W sprawach wynikających ze stosunku pracy stosuje się przepisy dotychczasowe.

W ocenie Sądu interpretacja ww. przepisów zaprezentowana w przedłożonej opinii Departamentu Prawnego Ministerstwa Finansów w kontekście obowiązywania zakazu prowadzenia działalności przez członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w jednostkach (...) dopiero od momentu przyjęcia propozycji zatrudnienia nie mogłaby zostać uznana za słuszną, skoro zgodnie z treścią art. 35 pkt 1 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej wprowadzający pkt 2b do art. 2 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej, odnoszący się jedynie do członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w (...), zaczął obowiązywać, z mocy art. 260 tej pierwszej ustawy, już od dnia 1 marca 2017r. bez wyłączenia art. 35 ustawy.

Niż zasługiwał też na uwzględnienie zarzut powódki (również w kontekście naruszenia zasad współżycia społecznego) odnośnie tego, iż inni radcowie prawni otrzymali propozycję zatrudnienia w nowych strukturach. Jak wynika z materiału dowodowego przeprowadzonego w sprawie (w tym zeznań samej powódki), pracodawca powódki, będąc zobowiązanym w związku z reorganizacją skarbowości, do ograniczenia zatrudnienia o około 10%, spośród zatrudnionych 24 radców prawnych, nie przedstawił propozycji zatrudnienia jedynie powódce i M. I., a więc obu radcom prawnym, które jako jedyne spośród zatrudnionych radców prawnych prowadziły działalność gospodarczą. Wobec tego faktu i w kontekście wcześniejszych rozważań, nie można przypisać pozwanej Izbie naruszenia zasad współżycia społecznego czy postąpienia w sposób sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa.

Należy tez zauważyć, że po wygaśnięciu stosunku pracy powódki, na jej miejsce nie została zatrudniona w pozwanej Izbie żadna inna osoba, a wydaje się, że jedynie zatrudnienie radcy prawnego prowadzącego działalność gospodarczą można by uznać w okolicznościach sprawy za nadużycie prawa przez pozwaną.

Powódka podniosła też w sprawie, że przewidziany w ustawie wprowadzającej ustawę o KAS zakaz działalności gospodarczej przez osoby wpisane na listę radców prawnych, a zatrudnione w jednostkach organizacyjnych (...) budzi poważne wątpliwości co do zgodności z Konstytucją jako naruszający wynikającą z art. 22 w zw. z art. 31 Konstytucji RP zasadę proporcjonalności. W ocenie powódki objecie zakazem prowadzenia działalności gospodarczej radców prawnych zatrudnionych w (...) motywowane zamiarem uniemożliwienia wykorzystywania działalności służbowej dla uzyskania korzyści osobistych lub majątkowych jest zbędne, gdyż ustawodawca przewidział już wcześniej regulacje dotyczące zapobieganiu ww. określonych celów, tj. w art. 15 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o radcach prawnych oraz w rozdziale 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. W sytuacji, gdy w systemie prawnym obowiązujące i spełniające swoja rolę przepisy eliminujące możliwość nadużycia stanowiska przez radcę prawnego zatrudnionego w (...), wprowadzanie absolutnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej stanowi naruszenie zasady proporcjonalności i jest niedopuszczalne. W związku z powyższym powódka wystąpiła w pozwie o wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego z zapytaniem prawnym w zakresie zgodności art. 35 ustawy wprowadzającej ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej z Konstytucją.

Uwzględnienie wniosku powódki było niemożliwe już choćby z uwagi na fakt, iż przepis art. 35 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej był jedynie przepisem wprowadzającym art. 2 pkt 2b ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, zatem jeżeli badać zgodność z Konstytucją, to przepisu art. 2 pkt 2b ww. ustawy, a nie przepisu go wprowadzającego.

Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że domniemanie zgodności ustawy z Konstytucją może być obalone jedynie wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, a związanie sędziego ustawą, o którym mowa w art. 178 ust. 1 Konstytucji, obowiązuje dopóty, dopóki ustawie tej przysługuje moc obowiązująca. Jeżeli sąd jest przekonany o niezgodności przepisu z Konstytucją lub ma w tym względne wątpliwości, powinien - na podstawie art. 193 Konstytucji - zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym. Przedstawienie pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu musi być poprzedzone stwierdzeniem zaistnienia w rozpatrywanej sprawie niedającej się usunąć w drodze wykładni wątpliwości co do konstytucyjności aktu normatywnego, od której rozstrzygnięcia zależy orzeczenie w przedmiocie sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 lutego 2008r. w sprawie II CSK 463/07, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 26 października 2016r. III AUa 2270/15, LEX nr 2202729 ).

Przepis art. 2 pkt 2b ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne nie budzi wątpliwości Sądu orzekającego w sprawie co do jego zgodności z Konstytucją RP. Przepisy ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne były już przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie K 30/98 (wyrok z dnia 23 czerwca 1999r., OTK 1999/5/101, Dz.U. 1999/60/653) i zostały uznane za zgodne z art. 32 i art. 65 Konstytucji RP. W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał m.in., że wobec szerokiego zakresu konstytucyjnej zasady wolności pracy, zakazy dodatkowego zatrudnienia, czy wykonywania dodatkowych zajęć, wynikające z funkcji wskazanych w art. 2 pkt 6 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne stanowią uszczuplenie swobody wysokich urzędników. Ograniczenie wolności zostało jednak podyktowane interesem publicznym i wprowadzone ustawą. Mamy zatem do czynienia z wyjątkiem, o którym stanowi art. 65 ust. 1 zd. 2 Konstytucji. W ocenie przedstawicieli doktryny prawa pracy, tego rodzaju ograniczenia wolności pracy są powszechnie akceptowane i nie mogą budzić wątpliwości (por. Z. Góral, Swoboda doboru pracowników i wolność pracy, Polskie prawo pracy w okresie transformacji w świetle prawa wspólnotowego, red. H. Lewandowski, Warszawa 1997, s. 40).

Poglądy te mają pełne zastosowanie do radców prawnych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych (...), a zakaz łączenia zatrudnienia z inną formą działalności ma ściśle określony cel. Chodzi o chęć zapobieżenia konfliktowi interesów i ewentualnej korupcji wśród radców prawnych, a radcowie prawni są jedną z licznych grup pracowników administracji publicznej, których dotyczą omawiane obostrzenia.

Sąd ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie w postaci: dokumentów (szczegółowo wymienionych w stanie faktycznym) i przesłuchania powódki w charakterze strony. Rozstrzygnięcie sprawy sprowadzało się jedynie do oceny prawnej.

O kosztach procesu w pkt II wyroku Sąd orzekł w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu przewidzianą w art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Na koszty procesu pozwanej składało się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika - radcy prawnego, którego minimalna stawka na podstawie § 9 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 265) wynosiła 180 zł.

Z :

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

(...)