Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko B. P. (1) i B. P. (2)

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 25 stycznia 2018 r., sygn. akt X C 1022/17,

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że uzgadnia stan prawny nieruchomości ujawniony w księdze wieczystej nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wpisanie w dziale III tej księgi na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości polegającego na prawie budowy gazociągu przesyłowego O. – D., na podstawie decyzji Naczelnika Gminy S. z dnia 11 kwietnia 1979r., znak (...) oraz nie obciąża pozwanych kosztami procesu na rzecz powódki;

II.  nie obciąża pozwanych na rzecz powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

Dorota Ciejek Bożena Charukiewicz Krystyna Skiepko

Sygn. akt IX Ca 672/18

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniosła o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym poprzez wpisanie na jej rzecz w dziale III księgi nr (...) ograniczonego sposobu korzystania z nieruchomości położonej w obrębie T., gm. S., polegającego na prawie budowy gazociągu przesyłowego O.-D., na podstawie decyzji Naczelnika Gminy w S. znak (...) z dnia 11 kwietnia 1979 r. wydanej w trybie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości oraz zasądzenie od pozwanych solidarnie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, że na przedmiotowej nieruchomości, której współwłaścicielami są pozwani, posadowiony jest gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy DN 150 relacji O.-D.. Poprzednik prawny powódki – przedsiębiorstwo państwowe (...) w G. wybudował ww. urządzenie przesyłowe na podstawie wymaganych prawem uzgodnień i decyzji administracyjnych, w tym decyzji Naczelnika Gminy w S. z dnia 11 kwietnia 1979 r. Zdaniem powódki ww. decyzja stanowi tytuł prawny do korzystania z nieruchomości pozwanych w zakresie posadowienia i eksploatowania tychże urządzeń.

Pozwany B. P. (1) wniósł o sprawdzenie wartości przedmiotu sporu, odrzucenie pozwu w całości, a w przypadku nieuwzględnienia przez Sąd stanowiska pozwanego – o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że w przedmiocie wpisu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości gruntowej toczyła się już sprawa z wniosku Skarbu Państwa – Starosty (...), przy udziale pozwanych. Pomimo, iż pierwotnie dokonano wpisu w księdze wieczystej, to na skutek apelacji pozwanego Sąd Okręgowy w Olsztynie postanowieniem z dnia 13 listopada 2014 r. zmienił zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że uchylił wpis i oddalił wniosek. Skarga kasacyjna wniesiona przez powódkę została oddalona przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 26 lutego 2016 r. Podniósł, że przedmiotowa decyzja nie zawiera precyzyjnego określenia, których nieruchomości dotyczy, dlatego nie może być podstawą jakichkolwiek wpisów w księdze wieczystej. Pozwany zwrócił również uwagę, że nabywając przedmiotową nieruchomość na mocy aktu notarialnego z dnia 24 stycznia 2001 r. nie wiedział o wydanej decyzji z 1979 r., w związku z czym chroniony jest przez art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Pozwana B. P. (2) w odpowiedzi na pozew wniosła o sprawdzenie wartości przedmiotu sporu określonej przez powódkę, odrzucenie pozwu w całości, a w przypadku nieuwzględnienia przez Sąd stanowiska pozwanej – o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwana przywołała argumentacje podniesione przez pozwanego B. P. (1) w odpowiedzi na pozew.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2018 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił powództwo. Zasądził od powódki na rzecz pozwanych kwotę 1.834 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwani są współwłaścicielami nieruchomości gruntowej położonej w T., gm. S., stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Przedmiotowa działka powstała w wyniku podziału działki nr (...) na skutek jej kolejnych podziałów. Na przedmiotowej działce znajduje się gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy (...) relacji O.-D. wybudowany w 1980 r., którego właścicielką jest powódka.

Decyzją z dnia 11 kwietnia 1979 r. znak (...) Naczelnik Gminy w S. na podstawie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości zezwolił wnioskodawcy na budowę gazociągu przesyłowego O.-D. oraz zobowiązał (...) Zakłady (...) do wcześniejszego powiadomienia właściciela gruntów co do terminu rozpoczęcia robót – budowy gazociągu przesyłowego.

W dniu 9 listopada 1979 r. został sporządzony przez geodetę i ustalony komisyjnie przez przedstawiciela Gminnego (...) w S. i przedstawiciela (...) wykaz właścicieli gruntów na trasie przebiegu gazociągu. W wykazie tym wskazano, że gazociąg będzie przebiegał m.in. przez działkę nr (...) stanowiącą własność A. J..

Następcą prawnym (...) Zakładów (...) w G. jest (...) Spółka z o.o. z siedzibą w W..

Przed tut. Sądem toczyła się sprawa z wniosku Skarbu Państwa – Starosty (...) z udziałem powódki i pozwanych w przedmiocie wpisu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości gruntowej pozwanych położonej w obrębie T. gm. S., stanowiącej działkę nr (...).

Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych postanowieniem z dnia 12 czerwca 2014 r. utrzymał w mocy wpis z dnia 17 kwietnia 2014 r. w dziale III księgi wieczystej nr (...) w sprawie (...)

Na skutek apelacji wywiedzionej przez pozwanego, Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy postanowieniem z dnia 13 listopada 2014 r. w sprawie IX Ca 705/14 zmienił zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że uchylił wpis dokonany w dniu 17 kwietnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt (...)w dziale III księgi wieczystej nr (...) i oddalił wniosek.

Od powyższego postanowienia powódka wniosła skargę kasacyjną, która postanowieniem z dnia 26 lutego 2016 r. w sprawie IV CSK 339/15 została oddalona przez Sąd Najwyższy.

W ocenie Sądu Rejonowego powódka nie wykazała, by zostały spełnione przesłanki wskazane w ustawie o księgach wieczystych i hipotece dające podstawę do uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Powódka na poparcie przesłanek niezbędnych do dokonania wpisu w księdze wieczystej przedłożyła jedynie kserokopie dokumentów w tym m. in. kserokopię protokołu z dnia 9 listopada 1977 r., wniosku z dnia 30 października 1978 r. o wydanie zezwolenia w trybie art. 35 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, decyzji Naczelnika Gminy w S. z 11.04.1979 r., wykazu użytkowników gruntowych, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji, decyzji Wojewódzkiego Zarządu Rozbudowy Miast i Osiedli Wiejskich i in. Tymczasem charakter kserokopii był wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W uchwale z dnia 29 marca 1994 r. (III CZP 37/94) Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że niepoświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia nie jest dokumentem. Warunkiem uznania kserokopii za dokument jest umieszczenie na niej zaopatrzonego podpisem poświadczenia jej zgodności z oryginałem dokumentu. Warunku takiego kserokopie złożone przez powoda wraz z pozwem nie spełniają. Niezależnie od powyższego Sąd Rejonowy zauważył należy, że bezsporne było, że decyzja Naczelnika Gminy w S. z dnia 11 kwietnia 1979 r. nie zawiera żadnych informacji w przedmiocie nieruchomości, której ta decyzja dotyczy. Nie zostały również wskazane strony postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem decyzji. Decyzja ta w żaden sposób nie odnosi się do ówczesnego właściciela nieruchomości, z której wydzielono nieruchomość której dotyczy pozew, tj. A. J.. Decyzja Naczelnika Gminy w S. z 11.04.1979 r. nie tylko nie określa wprost objętej nią nieruchomości, ale także brak jest w niej elementów, w tym dotyczących wymienionych w decyzji stron tego postępowania, które pozwalałyby na jednoznaczne przyporządkowanie ich do nieruchomości, których są właścicielami. Załącznik, na który powołuje się powódka w postaci wykazu właścicieli sporządzony przez geodetę, a w którym wymieniony jest A. J., ówczesny właściciel nieruchomości nie może stanowić dokumentu precyzującego zakres przedmiotowy decyzji, gdyż nie jest jej integralną częścią. Ponadto przedmiotowa decyzja jest zaadresowana do dwóch osób „będących najpewniej przedstawicielami społeczności lokalnej” i nie wskazuje konkretnych właścicieli. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Powyższy wyrok w całości zaskarżyła powódka. W apelacji zarzuciła:

1. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na wynik sprawy polegający na uznaniu, że decyzja Naczelnika Gminy w S. z 11 kwietnia 1979 r. nie obejmuje swoim zakresem nieruchomości będących aktualnie własnością pozwanych i tym samym nie tworzy tytułu prawnego do korzystania przez powoda z tej nieruchomości podlegającego ujawnieniu w dziale III księgi wieczystej, podczas gdy jak wynika z ww. decyzji, wykazu właścicieli oraz innych dokumentów zgromadzonych w niniejszej sprawie zindywidualizowano nieruchomości przez które przebiega budowany ówcześnie gazociąg i wśród tych nieruchomości znajdowała się nieruchomość, która stanowi obecnie własność pozwanych;

2. naruszenie przepisu postępowania art. 245 k.p.c., 308 k.p.c., art. 309 k.p.c., art. 129 § 1 i 2 k.p.c. poprzez uznanie, że przedłożone przez powoda kserokopie dokumentów nie są dokumentami i nie mogą stanowić dowodu w sprawie, podczas gdy strona przeciwna nie kwestionowała treści przedłożonych kserokopii dokumentów, nie żądała złożenia oryginału dokumentu w sądzie, a ponadto kserokopie dokumentów przedłożonych przez powoda mają walor dowodu z uwagi na treść art. 308 k.p.c. i art. 309 k.p.c.;

3.naruszenie przepisu postępowania tj. art. 232 k.p.c. poprzez uznanie, że powód nie wykazał, by zostały spełnione przesłanki wskazane w ustawie o księgach wieczystych i hipotece dające podstawę do uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, podczas gdy z dowodów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, że powodowi przysługuje prawo ograniczonego sposobu korzystania z przedmiotowej nieruchomości na podstawie art. 35 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości podlegające ujawnieniu w dziale III księgi wieczystej, a tym samym powód sprostał ciężarowi dowodu wynikającemu z art. 232 k.p.c.;

4.naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, niezgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenie dowodów, tj. protokołu z dnia 9 listopada 1977 r., wniosku z dnia 30 października 1978 r. o wydanie zezwolenia w trybie art. 35 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, decyzji Naczelnika Gminy w S. z 11 kwietnia 1979 r., wykazu użytkowników gruntowych, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji, decyzji Wojewódzkiego Zarządu Rozbudowy Miast i Osiedli Wiejskich i uznanie, że nie dają one powodowi prawa do korzystania z przedmiotowej nieruchomości podlegającego wpisowi do działu III księgi wieczystej, podczas gdy z dokumentów tych wynika, że decyzja Naczelnika Gminy w S. z 11 kwietnia 1979 r. obejmowała nieruchomość będącą przedmiotem niniejszego postępowania, a tym samym powód nabył uprawnienie do trwałego korzystania z tej nieruchomości, co aktualnie nie znajduje odzwierciedlenia w treści księgi wieczystej KW OL (...);

5. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 10 ust. 1 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1007 ze zm.) oraz art. 35 § 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. Nr 10 z 1974 r., poz. 64) poprzez ich niezastosowanie i oddalenie powództwa, podczas gdy powodowi przysługuje uprawnienie do trwałego korzystania z nieruchomości pozwanych zgodnie z decyzją Naczelnika Urzędu Gminy w S. z 11 kwietnia 1979 r. wydaną w trybie art. 35 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, które to prawo podlega ujawnieniu w dziale III księgi wieczystej nr KW OL (...).

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i usunięcie niezgodności miedzy stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej numer OL (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych a rzeczywistym stanem prawnym, poprzez wpisanie w dziale III księgi wieczystej na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. ograniczonego sposobu korzystania z nieruchomości położonej w obrębie T., gm. S., stanowiącej działkę nr (...), polegającego na prawie budowy gazociągu przesyłowego O.-D., na podstawie decyzji Naczelnika Gminy w S. znak (...) z dnia 11 kwietnia 1979 r., wydanej w trybie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. Nr 10 z 1974 r. poz. 64), a także zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów za postępowanie apelacyjne. Ewentualnie wniosła o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego. Wniosła o dopuszczenie dowodu w postaci dokumentów, których kserokopie znajdują się w aktach, poświadczonych za zgodność z oryginałem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Podstawą prawną roszczenia powoda w niniejszej sprawie jest art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1916), zgodnie z którym w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

W świetle powyższego przepisu w sprawie o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przedmiotem ustalenia jest stan zgodny z prawem materialnym. Jeżeli stan ten jest odmienny niż ujawniony w księdze wieczystej, podlega on zmianie w kierunku likwidującym rozbieżność w obu tych stanach. Dla przyjęcia, że istnieje stan prawny nieruchomości ujawniony w księdze wieczystej niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym konieczne jest wykazanie, że rzeczywisty stan prawny jest inny i jednocześnie zgodny z żądaniem powoda.

W niniejszej sprawie powód wniósł o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położonej w obrębie T. gm. S., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez wpisanie w dziale III tej księgi na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. ograniczonego sposobu korzystania z przedmiotowej nieruchomości, polegającego na prawie budowy gazociągu przesyłowego O. - D., na podstawie decyzji Naczelnika Gminy w S. z dnia 11 kwietnia 1979 r., znak (...).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, że decyzja ostateczna, wydana na podstawie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, z uwagi na tożsamość skutków prawnych ze skutkami wywieranymi przez art. 70 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami i art. 124 ust. 1 tej ustawy, podlega wykonaniu na podstawie art. 124 § 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami i stanowi podstawę do wpisu do księgi wieczystej zgodnie z art. 124 ust. 7 u.g.n. ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości (postanowienia Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2017r., I CSK 179/16 i 5 lipca 2007 r., II CSK 156/07, uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 26 lutego 2016 r., IV CSK 339/15).

Jednocześnie z orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych wynika, że decyzja wydana na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z 1958 r. nie przewiduje jedynie czasowego ograniczenia zajęcia nieruchomości na jej podstawie. Uprawniony podmiot uzyskiwał bowiem, obok możliwości wejścia na cudzy grunt w celu instalacji urządzeń przemysłowych, także trwałą możliwość dostępu do tych urządzeń w celach konserwacyjnych, taka decyzja jest również tytułem prawnym do stałego korzystania z danej nieruchomości. (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2010r., III CZP 116/09, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 luty 2016r., IV CSK 339/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 listopada 2014r., VI ACa 192/14).

Zgodzić się należy ze stanowiskiem, że decyzja wywłaszczeniowa, wydana na podstawie art. 35 ustawy z 1958 r., dla wywołania przewidzianych przez ustawę skutków prawnych w postaci ograniczenia prawa własności powinna określać objętą nią nieruchomość (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2014 r., IV CSK 724/13). Taka indywidualizacja nieruchomości jest też niezbędna, gdy decyzja administracyjna ma stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej. Dlatego sąd wieczystoksięgowy, który działał w ramach ograniczonej kognicji przewidzianej w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. w sprawie DzKW 9211/14 oddalił wniosek Skarbu Państwa – Starosty (...) o wpis ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości pozwanych. W postępowaniu wieczystoksięgowym sąd może bowiem oprzeć się tylko na materiale dowodowym dopuszczonym zgodnie z art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., to zaś znacznie ogranicza możliwości czynienia ustaleń faktycznych.

Natomiast postępowanie o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym jest postępowaniem procesowym, ze wszelkimi tego konsekwencjami, a więc również regułami dowodowymi.

Sąd Najwyższy rozpoznający skargę kasacyjną powoda w podanej wyżej sprawie DzKW (...) (IV CSK 339/15) jednoznacznie wskazał, że powód może posłużyć się także innymi odpowiednio miarodajnymi dokumentami, pozwalającymi na dokonanie wspomnianej indywidualizacji. Wbrew stanowisku pozwanych przeprowadzenie tych dowodów nie ma na celu i nie prowadzi do uzupełnienia, czy też dookreślenia decyzji administracyjnej. Celem postępowania dowodowego w niniejszej sprawie było bliższe określenie nieruchomości, przez którą miał przebiegać gazociąg w chwili wydania przedmiotowej decyzji z dnia 11 kwietnia 1979r. W razie niedokładnego określenia nieruchomości, której decyzja dotyczy, ustalenie jej zakresu przedmiotowego może nastąpić przy wykorzystaniu innych elementów zawartych w jej treści (postanowienie Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2017r., I CSK 179/16). W ocenie Sądu Okręgowego przedłożone przez powoda dowody pozwoliły w sposób nie budzący wątpliwości na ustalenie, że nieruchomość należąca obecnie do pozwanych położona jest na trasie przebiegu urządzenia przesyłowego na obszarze określonym w decyzji.

Dodatkowo, mimo iż decyzja administracyjna z 11 kwietnia 1979r. nie wskazywała wprost poprzednika prawnego pozwanych jako strony postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem przedmiotowej decyzji, to okoliczność ta nie przesądzała, że poprzednik prawny pozwanych nie miał statusu strony w tym postępowaniu administracyjnym i że decyzja ta nie spowodowała wobec niego konsekwencji wynikających z przepisów ustawy z 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości w postaci trwałego ograniczenia jego prawa własności i nabycia przez poprzednika prawnego powoda, a następnie powoda skutecznego wobec pozwanych tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości pozwanych (uzasadnienie do wyroku Sądu Najwyższego z 26 września 2014r., IV CSK 724/13). W związku z tym, że postępowanie dowodowe wykazało, że decyzja z dnia 11 kwietnia 1979r. swoim zakresem przedmiotowym obejmowała również nieruchomość należącą obecnie do pozwanych, dlatego jej skutkiem było trwale ograniczenie prawa własności A. J., a obecnie pozwanych.

Decyzja Naczelnika Gminy S. z dnia 11 kwietnia 1979 r. zezwoliła poprzednikowi prawnemu powoda na budowę gazociągu przesyłowego O.-D. oraz zobowiązała (...) Zakłady (...) do wcześniejszego powiadomienia właścicieli gruntów co do terminu rozpoczęcia robót – budowy gazociągu przesyłowego.

Decyzja powyższa była poprzedzona czynnościami mającymi na celu ustalenie właścicieli nieruchomości położonych na trasie przebiegu urządzenia przesyłowego. W dniu 9 listopada 1979 r. został ustalony komisyjnie przez przedstawiciela Gminnego (...) w S. i przedstawiciela (...) wykaz właścicieli gruntów na trasie przebiegu gazociągu O.-D.. Nazwiska użytkowników gruntu ustalił w terenie geodeta (...) w dniu 9 lutego 1977r. W wykazie tym wskazano, że gazociąg O.-D. będzie przebiegał, m.in., przez działkę nr (...) stanowiącą własność A. J., a zatem poprzednika prawnego pozwanych. Dodatkowe dokumenty, jak decyzja o ustaleniu miejsca i warunków inwestycji z załącznikiem nr 2, decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji, postanowienie o udzieleniu informacji o terenie na budowę gazociągu na trasie O. – D., decyzja w sprawie zatwierdzenia planu realizacyjnego pomagają w ustaleniu trasy przebiegu urządzenia przesyłowego na obszarze określonym w przedmiotowej decyzji.

Dodatkowo w aktach ksiąg wieczystych KW (...) oraz KW (...) znajdują się mapy z ówczesnego okresu, jak i aktualne, obrazujące przebieg gazociągu O. – D., między innymi przez działkę pozwanych.

W ocenie Sądu Okręgowego przedłożone przez powoda dokumenty dają podstawę do przyjęcia, że decyzja z 11 kwietnia 1979 r. dotyczy właścicieli nieruchomości określonych w wykazie sporządzonym przez geodetę w dniu 9 lutego 1977r. i wskazanych w nim użytkowników nieruchomości, w tym poprzednika prawnego pozwanych.

Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska Sądu pierwszej instancji, co do formy dokumentów, którymi posłużył się w niniejszej sprawie powód.

W toku postępowania powód przedłożył kserokopie dokumentów, które nie zostały poświadczone za zgodność z oryginałami zamiast oryginałów tych dokumentów.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko reprezentowane w orzecznictwie, że dopuszczalna jest sytuacja, w której strona przedkłada odbitkę ksero zamiast właściwego dokumentu, jeżeli strona przeciwna nie kwestionuje tej kserokopii i nie wnosi o dostarczenie dokumentu oryginalnego. W tej sytuacji sąd może odstąpić od obowiązku zażądania oryginału dokumentu, jeżeli przyjmie, że nastąpiło w ten sposób przyznanie przez stronę przeciwną faktów objętych tą kserokopią (art. 229), bądź też ich przemilczenie przez stronę przeciwną (art. 230), co uprawnia sąd do przyjęcia tych faktów za prawdziwe bez dowodu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 11 kwietnia 2013 r., I ACa 31/13).

Pozwani reprezentowani przez zawodowego pełnomocnika nie kwestionowali tych kserokopii i nie wnosili o dostarczenie dokumentów oryginalnych. W odpowiedzi na pozew nie podnieśli zarzutu kserokopii dokumentów, a jedynie, jak sami określili „część z dokumentów załączonych do pozwu jest słabej jakości”. Wnieśli o doręczenie ich w formie umożliwiającej zapoznanie się z ich treścią, ale nie żądali aby na kserokopiach pełnomocnik powoda naniósł pieczęć „za zgodność z oryginałem” i swój podpis.

Podkreślić należy, że już wielokrotnie tutejszy Sąd Okręgowy zwracał uwagę Sądowi I instancji, że o ile kserokopie nie są dokumentem, to są dowodem w sprawie i podlegają ocenie, jak każdy inny dowód. Odrzucenie tych dowodów tylko dlatego, że są to kserokopie, bez dokonania oceny ich wiarygodności prowadzi do nierozpoznania istoty sprawy, a w konsekwencji do uchylenia orzeczenia i przekazania spawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Dodatkowo należy zauważyć, że powód w niniejszej sprawie do apelacji dołączył kserokopie potwierdzone za zgodność z oryginałem i wniósł o dopuszczenie tych dowodów. Sąd Okręgowy uwzględnił ten wniosek, uznając, że nie jest spóźniony. Podkreślić bowiem należy, że Sąd Rejonowy przed zamknięciem rozprawy nie podjął żadnej decyzji co do przedłożonych przez powoda kserokopii, nie zażądał ich oryginałów, nie wydał postanowienia o oddaleniu bądź pominięciu tych wniosków. Dopiero z uzasadnienia wyroku strony dowiedziały się, że Sąd Rejonowy oddalił powództwo, bo powód nie udowodnił swojego żądania, gdyż złożył tylko kserokopie dokumentów, które nie są dowodami (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 maja 2006r., II UK 259/15).

Należy także zauważyć, że Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska pozwanych, że są chronieni przez art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Zakres działania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych kształtowany jest przez art. 7 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 8 kwietnia 2014 r. (III CZP 87/13, OSNC 2014, nr 7-8, poz. 68) wyjaśnił, że wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania, nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu.

Przyjął jednak koncepcję, że decyzja wydana na podstawie art. 35 ust. 1 powyższej ustawy była aktem kształtującym treść prawa własności zgodnie z art. 140 k.c. Wskazał, że z decyzji tej wynikają uprawnienia o charakterze administracyjnym, czasami nazwane szczególną służebnością ustawową. Wyjaśnił, że wydanie decyzji mającej podstawę w art. 35 ust. 1 ustawy z 1958r. prowadzi do trwałego ograniczenia prawa własności nieruchomości, gdyż sprawia, że jej właściciel ma obowiązek znoszenia stanu faktycznego ukształtowanego przebiegiem urządzeń przez strefę, w której było lub mogło być wykonywane jego prawo.

Podniósł, że samo uchylenie art. 35 ust. 1 ustawy z 1958r. nie pozbawiło mocy wiążącej decyzji wydanych na jej podstawie. Trwałość skutków na tej podstawie decyzji w postaci ograniczenia prawa własności nieruchomości oznacza, że dotyczą one nie tylko tej osoby, która była właścicielem nieruchomości w chwili prowadzenia postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem decyzji, lecz każdego kolejnego jej właściciela. Na uprawnienia w stosunku do wywłaszczonej w ten sposób nieruchomości może się powoływać nie tylko przedsiębiorca wykorzystujący urządzenia przesyłowe, który instalował je w związku z wydaniem decyzji, ale każdy kolejny, który uzyskał do tych urządzeń tytuł i w związku z tym jest odpowiedzialny za ich utrzymanie i eksploatację.

Prawa i obowiązki powstałe w wyniku wydania decyzji są wprawdzie zbliżone do będących konsekwencją obciążenia nieruchomości służebnością gruntową, ale źródłem ich powstania jest ustawa i wydana na jej podstawę decyzja administracyjna, należące do sfery publicznoprawnej. Dlatego w myśl art. 7 pkt. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa przeciwko uprzywilejowanym prawom powoda w niniejszej sprawie. Ustawodawca w art 7 ust. 1 ustawy o księgach (…) zdecydował się wyłączyć działanie rękojmi przeciwko prawom, które ex lege obciążają nieruchomość i jak podkreśla się w literaturze, dokonał tego w interesie publicznym. Sąd Najwyższy określił skutki wywołane decyzją administracyjną wydaną na podstawie art. 35 ustawy z 1958r. jako swego rodzaju służebność publiczną lub przesyłową (por. uchwała z 10 listopada 2005r., III CZP 80/05, OSNC 2006, nr 9, poz. 146, wyrok z 20 marca 2002r., V CKN 1863/00).

Powyższe oznacza, że wbrew negatywnym zazwyczaj skutkom rękojmi nieujawnione w księdze wieczystej prawa chronione nie wygasają, a nabycie nieruchomości następuje wraz z dotychczasowymi obciążeniami. Tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. W konsekwencji żądanie powoda należało uwzględnić w całości.

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy przyjął, że powód wykazał, iż stan prawny ujawniony w księdze wieczystej nr (...) jest sprzeczny z rzeczywistym stanem prawnym, gdyż nie uwzględnia istnienia ograniczonego sposobu korzystania z nieruchomości należącej do pozwanych, polegającego na prawie budowy gazociągu przesyłowego O.-D., na podstawie decyzji Naczelnika Gminy w S. z dnia 11 kwietnia 1979 r., znak (...).

Natomiast o kosztach procesu przed sądem pierwszej i drugiej instancji Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., uwzględniając zasady współżycia społecznego. W ocenie Sądu Okręgowego obciążenie pozwanych kosztami procesu byłoby niesłuszne, mając na uwadze, że okoliczności niniejszej sprawy mogły prowadzić w sposób usprawiedliwiony do błędnego po stronie pozwanych przekonania o słuszności ich stanowiska zwalczającego zasadność pozwu.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w wyroku.

Dorota Ciejek Bożena Charukiewicz / Krystyna Skiepko