Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 października 2018 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR (del.) Andrzej Vertun

Protokolant pomocnik sekretarza Ewa Cybula

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 października roku w Warszawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko (...) W.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie ustanowienia użytkowania wieczystego

1.  oddala powództwo;

2.  ustala, że (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. ponosi w całości koszty procesu oraz wydatki poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

I C 293/05

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 26 maja 2003 r., ostatecznie sprecyzowanym pismem z dnia 4 stycznia 2018 r. (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. domagała się nakazania (...) W. złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu – z przeznaczeniem na utrzymanie na nieruchomości zabudowy usługowej, handlowej oraz biurowej - na rzecz (...) S.A. w W., na okres 99 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, prawa użytkowania wieczystego nieruchomości o powierzchni 153 m ^{( 2)}, stanowiącej działkę numer (...) z obrębu (...), położonej w W. przy ul. (...), opisanej w księdze wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie, o wartości 277.228 zł oraz przeniesieniu nieodpłatnie na własność (...) S.A. posadowionej na tej działce części budynku a także określeniu pierwszej opłaty za oddanie w użytkowanie wieczyste na 25% wartości nieruchomości, tj. na kwotę 69.307, płatną w terminie jednego miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia oraz kolejnych opłat rocznych w wysokości 3% wartości nieruchomości, tj. 8.316,84 zł rocznie. Na wypadek nieuwzględnienia tak sformułowanego roszczenia Spółka wniosła o zobowiązanie (...) W. do złożenia oświadczenia o ustanowieniu przez (...) W. na jej rzecz prawa użytkowania wieczystego w/w nieruchomości, przeniesienia własności części budynku oraz określenia pierwszej opłaty na 25% wartości nieruchomości, powiększonej o należną stawkę podatku od towarów i usług oraz opłat rocznych w wysokości 3% wartości nieruchomości, powiększonych o należny podatek od towarów i usług. Na wypadek nieuwzględnienia powyższych żądań wniosła o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu użytkowania wieczystego w/w nieruchomości na rzecz Spółki w udziale wynoszącym 767/1000 oraz przeniesienia w tym samym udziale własności części budynku, w zamian za pierwszą opłatę, odpowiadającą 25% wartości nieruchomości oraz wielkości udziału i opłaty roczne w wysokości 3% wartości nieruchomości oraz wielkości udziału. W razie nieuwzględnienia tego żądania wniosła o zobowiązanie (...) W. do ustanowienia użytkowania wieczystego na warunkach i udziale jak przy drugim żądaniu ewentualnym, z tą różnicą, że pierwsza opłata i opłaty roczne miałyby zostać powiększone o podatek od towarów i usług. W każdym przypadku wniosła o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

Powód podniósł, że jest posiadaczem części budynku, usytuowanego częściowo na w/w nieruchomości, częściowo zaś na działce o numerze ewidencyjnym (...), stanowiącej własność (...) W., a będącej we współużytkowaniu wieczystym powoda, w 767/1000 i (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w 333/1000. Budynek wzniesiony na tych nieruchomościach jest we współposiadaniu powoda i został wybudowany na podstawie pozwolenia na budowę ze środków m. in. powoda. Jako podstawę roszczenia wskazał art. 207 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

(pozew, k. 1- 10; pismo, k. 876)

W odpowiedzi na pozew (...) W. wniosło o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu. Pozwany podniósł, że część budynku nie może być samodzielnym przedmiotem obrotu, zakwestionował posiadanie nieruchomości przez powoda w dniach 5 grudnia 1990 r. i 1 stycznia 1998 r., zabudowanie nieruchomości budynkiem na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą oraz tożsamość powoda i podmiotów, które otrzymały decyzję o pozwoleniu na budowę. Domagał się zasądzenia kosztów procesu.

(odpowiedź na pozew, k. 273 – 275)

Sąd uznał za ustalone następujące okoliczności.

Dla nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...), położonej przy ul. (...) w W., prowadzona jest przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie księga wieczysta o numerze (...). Działka obejmuje grunt o powierzchni 153 m ². Działka niemal w całości zabudowana jest budynkiem biurowym zlokalizowanym ponadto w obrębie dwóch innych nieruchomości – działek ewidencyjnych o numerach (...). Niezabudowana część działki (...) zagospodarowana jest jako opaska przybudynkowa oraz chodnik. W dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości ujawnione jest jako właściciel (...) W..

(dowód: treści księgi wieczystej (...) – dostęp bezpośredni za pośrednictwem (...) ; opinia biegłego T. G., k. 667 – 668; kopia mapy ewidencyjnej, k. 871)

Budynek zlokalizowany na powyższej działce powstał w następującym toku zdarzeń. Decyzją lokalizacyjno – koordynacyjną nr (...) z dnia 21 marca 1974 r. Miejska Komisja Planowania uznała celowość gospodarczą budowy wspólnego obiektu na terenie przy ul. (...) przewidzianego na siedzibę (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...), Przedsiębiorstwa Budownictwa (...), (...) Biura (...), Przedsiębiorstwa Bary mleczne i (...) Obuwie. Jako generalnego realizatora inwestycji wskazano (...) Biuro (...) zaś inwestora bezpośredniego (...) Spółdzielnię Mieszkaniową (...). Podział powierzchni i kubatur pomiędzy (...) i (...) miało dokonać (...). Nakłady, które miały ponieść (...) (...) i (...) wynosiły 109,6 mln zł, całość nakładów planowanych na inwestycję wynosiła 134,9 mln zł.

(dowód: decyzja, k. 15 – 18)

Decyzją z dnia 2 maja 1974 r. udzielono (...) Biuru (...) zatwierdzenia planu realizacyjnego – ogólnego zagospodarowania inwestycji budynku biurowego przy ul. (...) w W.. W dniu 6 maja 1974 r. Przedsiębiorstwo wystąpiło o zezwolenie na budowę inwestycji w postaci budynku biurowego z pawilonem gastronomicznym, usytuowanego przy ul. (...) w W.. Decyzją z dnia 7 czerwca 1974 r. zezwolenie to zostało temu Przedsiębiorstwu udzielone.

(dowód: wniosek i decyzje k. 546 - 550)

W dniu 10 sierpnia 1974 r. pomiędzy Zjednoczeniem Budownictwa (...) z siedzibą w W. a (...) Spółdzielnią Mieszkaniową (...) zawarta została umowa nr (...). Strony postanowiły, że w wykonaniu w/w decyzji koordynacyjnej (...) podejmują wspólną inwestycję budowy obiektu socjalno – usługowo – biurowego, zlokalizowanego w W. przy ul. (...). Inwestycja miała być wykonywana w trybie powiernictwa inwestycyjnego, w systemie generalnego realizatora przez (...) Biuro (...) a inwestorem bezpośrednim miała być (...) O.. Na jej konto (...) miało przekazać kwotę stanowiącą udział w inwestycji wspólnej. Koszt inwestycji określono na 105.660.000 zł, określono terminy i harmonogram płac oraz wydatkowania środków. (...) O. zobowiązała się, po odbiorze budynku, przekazać, z tytułu udziału (...) w kosztach budowy, (...) (...) i (...) do użytkowania lokale o łącznej powierzchni określonej w załączniku do umowy. Wniesione przez (...) nakłady inwestycyjne na budowę budynku potraktowano jako wkład członkowski typu własnościowego, wniesiony przez członka – osobę prawną – (...). (...) i (...) miały partycypować w kosztach eksploatacji budynku proporcjonalnie do zajmowanych powierzchni i stosownie do charakteru użytkowania, na zasadach obowiązujących odnośnie własnościowych typów lokali.

(dowód: umowa, k. 20 – 22)

Zarządzeniem Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych nr (...)zmieniono nazwę (...) Biura (...) na Biuro (...).

(dowód: zarządzenie, k. 23 – 26)

Pismem z dnia 26 listopada 1981 r. (...) poinformowało (...) O. o tym, że w związku z likwidacją Zjednoczenia ceduje ono z dniem 1 stycznia 1982 r. prawa członkowskie typu własnościowego do pomieszczeń w budynku przy ul. (...) w W. na rzecz (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) oraz Biura (...).

(dowód: zawiadomienie, k. 27)

Orzeczeniem z dnia 21 grudnia 1982 r. (...) Komisja (...) ustaliła, że (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) jest użytkownikiem lokali znajdujących się na III,IV i V piętrze budynku zaś Biuro (...) użytkownikiem lokali na VI, VIII, IX i X piętrze. Orzeczeniem z dnia 12 maja 1983 r. Główna Komisja (...) utrzymała w mocy to orzeczenie.

(orzeczenia, k. 28 – 35)

W dniu 30 maja 1984 r. pomiędzy (...) O., (...) (...) i (...) została zawarta umowa określająca zasady zarządzania budynkiem przez (...) O. oraz sposób korzystania z obiektu przez strony. Strony określiły piętra i powierzchnie użytkowane przez (...) (2.549,6 m ^{( 2)}) i (...) (3.786,7 m ^{( 2)}) oraz ustaliły zasady partycypowania w kosztach eksploatacji budynku.

(dowód: umowa, k. 36 – 38)

Pismem z dnia 26 października 1985 r. (...) O. poinformowała (...), że wkład z tytułu udziału (...) w kosztach budowy wynosił 70.938.752 zł. Z tytułu rozliczenia do zwrotu pozostało 83.523 zł. Wkład ten został podzielony pomiędzy (...) a (...) w ten sposób, że na (...) przypadło 43.982.026 zł (62%) a na (...) 26.956.726 zł (38%).

(dowód: pisma, k. 55 – 57)

Zarządzeniem nr 21 Ministra Administracji i Gospodarki Przestrzennej z dnia 14 grudnia 1984 r. połączono Przedsiębiorstwo (...) w K. i Biuro (...) w W.. Przedsiębiorstwem przejmującym był (...).

(dowód: zarządzenie, k. 45 – 46, protokół, k. 437 – 438)

Orzeczeniem z dnia 13 czerwca 1989 r. (...) Komisja (...) w W. zatwierdziła ugodę zawartą pomiędzy (...) (...), (...) oraz (...) O., dotyczącą zmiany umowy z dnia 30 maja 1984 r. w zakresie obowiązku przedstawienia przez Spółdzielnię Przedsiębiorstwom sprawozdania z wydatków na administrowanie budynkiem za ubiegły rok kalendarzowy.

(orzeczenie, k. 47 – 49)

Aktem przekształcenia z dnia 27 września 1990 r. Przedsiębiorstwo (...) zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa.

(dowód: akt przekształcenia, k. 58 – 68)

Aktem założycielskim z dnia 22 stycznia 1991 r. (...) S.A. utworzyła (...) (...)Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.. Kapitał zakładowy spółki wynoszący (...)zł został objęty w całości przez (...) S.A. i pokryty wkładami niepieniężnymi w postaci majątku trwałego, inwestycji, materiałów, przedmiotów nietrwałych, wyrobów gotowych, produkcji w toku i innych nakładów przyszłych okresów, należności pomniejszonych o zobowiązania i rezerwy oraz gotówką ujętymi w bilansie Oddziału (...) S.A. w W. w oparciu o ewidencję księgową prowadzoną przez ten oddział, według stanu na dzień 31 stycznia 1991 r.

(dowód: akt założycielski, k. 69 – 80)

Postanowieniem z dnia 12 lutego 1991 r. Sąd Rejonowy dla (...) Warszawy zarządził wpis (...) (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. do (...).

(dowód: postanowienie, k. 81 – 82)

Umową z dnia 9 kwietnia 1993 r. (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) zbyło na rzecz (...) (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. nakłady finansowe poniesione na realizację budynku biurowego w W., przy ul. (...), będącego siedzibą obu stron, zrealizowanego przez nie oraz (...) O. jako inwestycja wspólna, w części obejmującej całość lokali biurowych i innych pomieszczeń użytkowych, znajdujących się na V piętrze budynku, o łącznej powierzchni 599,7 m ^{( 2)} za cenę w kwocie 2.998.500.000 zł, stanowiącą równowartość zrewaloryzowanych nakładów finansowych poniesionych przez Przedsiębiorstwo na wybudowanie V piętra. Przekazanie posiadania pomieszczeń następowało z dniem dokonania zapłaty II raty ceny.

(dowód: umowa, k. 83 – 85)

Aktem przekształcenia z dnia 8 czerwca 1994 r. (...) (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. została przekształcona w (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W.. Na pokrycie akcji wspólnicy wnieśli do spółki całe przedsiębiorstwo przekształconej spółki według stanu na dzień 30 kwietnia 1994 r.

(dowód: akt przekształcenia, k. 86 – 96)

Postanowieniem z dnia 7 października 1994 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy zarządził wykreślenie spółki przekształcanej i wpis do rejestru (...) spółki przekształconej.

(dowód: postanowienie, k. 97 – 98)

Umową z dnia 30 października 1997 r. Syndyk masy upadłości (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) z siedzibą w W., działając na podstawie art. 55 ^{( 1)} k.c. oraz art. 113 Prawa upadłościowego, sprzedał (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. zorganizowaną część przedsiębiorstwa Upadłego, składającą się z: prawa do nakładów poniesionych przez Przedsiębiorstwo na wybudowanie w 1978 r. w oparciu o uchwałę Rady Ministrów Nr (...) z dnia 4 lipca 1969 r. w sprawie terenowej koordynacji oraz realizacji inwestycji towarzyszących i wspólnych części budynku biurowego położonego w W. przy ul. (...), składającego się z 11 kondygnacji, w którym to budynku Przedsiębiorstwo jest posiadaczem i użytkownikiem pomieszczeń znajdujących się na III i IV piętrze – o łącznej powierzchni 1.200 m ^{( 2)} oraz współużytkownikiem części wspólnych na parterze i klatce schodowej, jak również wind; własności ruchomości i wyposażenia znajdującego się w wyżej wymienionych pomieszczeniach; prawa do stacji telefonicznych zainstalowanych na III i IV piętrze opisanego wyżej budynku; prawa wynikającego z umów najmu; prawa i obowiązki wynikające z umów o dostawę mediów i zarządzanie dotyczących wyżej opisanych pomieszczeń; prawa i obowiązki wynikające z umowy o pracę z pracownikami Przedsiębiorstwa. Samodzielność gospodarcza tak opisanej części przedsiębiorstwa polegała na zdolności do samodzielnej realizacji zadań gospodarczych, w szczególności prowadzenia działalności polegającej na wynajmie lokali biurowych.

(dowód: umowa, k. 99 – 105)

Postanowieniami wydanymi w dniu 28 lipca 1999 r. w sprawach XVI Ns Rej H - (...) i XVI Ns Rej H – (...) Sąd Rejonowy dla (...) Warszawy ujawnił połączenie przez przejęcie (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. jako spółki przejmującej i (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. jako spółki przejętej oraz wykreślił tę ostatnią Rejestru (...).

(dowód: postanowienia, k. 106 – 107; protokół, k. 469 - 473)

Postanowieniem z dnia 1 sierpnia 2003 r. Sąd Rejonowy dla (...) Warszawa wpisał w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego połączenie przez przejęcie (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. jako spółki przejmującej i m. in. (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. jako spółki przejmowanej.

(dowód: postanowienie, k. 133 – 140)

Wyrokiem z dnia 31 marca 1994 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie dokonał podziału (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) poprzez wydzielenie z niej (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) oraz orzekł o przejęciu przez spółdzielnię wydzielaną przysługującego dotychczas Spółdzielni Mieszkaniowej (...) prawa do posiadania i używania powierzchni użytkowej budynku biurowego przy ul. (...) według wskaźnika 33,3 % oraz roszczenia o ustanowienie użytkowania wieczystego nieruchomości na jej rzecz.

(dowód: wyrok, k. 312 – 323)

Wyrokiem z dnia 5 listopada 2015 r. w sprawie I C 996/09 Sąd Okręgowy w Warszawie nakazał (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w W. złożenie oświadczenia woli o przeniesieniu na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. udziału wynoszącego 0,767 części w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu o numerze 59/5, o powierzchni 2.156 m ², dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w W. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) oraz w tym samym udziale prawo własności części budynku usytuowanego na tej nieruchomości, za cenę w kwocie 3.152.800 zł, przy czym nabycie budynku nastąpiło nieodpłatnie. Wyrok ten stanowił podstawę wpisu do księgi wieczystej (...) S.A. jako użytkownika wieczystego w części 0,767, w miejsce (...) R.. Nieruchomość ta oddana jest w użytkowanie wieczyste do dnia 17 grudnia 2069 r.

(dowód: wyrok, k. 493 – 499; wydruk księgi wieczystej, k. 591 - 599)

Działka gruntu numer (...) wchodziła uprzednio w skład (...) zapisanej w tabeli likwidacyjnej wsi R. pod Nr (...)(oznaczonego adresem (...) (...)) w zakresie gruntu o powierzchni 29 m ^{( 2)} oraz w skład (...) zapisanej w tabeli likwidacyjnej wsi R. pod Nr (...)(oznaczonego adresem (...) (...)) w zakresie gruntu o powierzchni 124 m ^{( 2)}. Grunt, wchodzący w skład obu części działki został objęty działaniem Dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. (Dz. U. Nr 50, poz. 279 ze zm.).

(dowód: wypis z rejestru gruntów, k. 108, mapa, k. 216, 871)

W dniu 6 lipca 1948 r. I. R. złożyła wniosek o przyznanie prawa własności czasowej do gruntu przy ul. (...). Orzeczeniem z dnia 23 października 1959 r. ((...)) Prezydium Rady Narodowej (...) W. odmówiło przyznania tego prawa. Decyzją z dnia 14 grudnia 1959 r. (MT- (...)) Ministerstwo Gospodarki Komunalnej zatwierdziło to orzeczenie. Decyzją z dnia 6 czerwca 2007 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. odmówiło wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności orzeczenia Prezydium Rady Narodowej z 23 października 1959 r. Decyzją z dnia 11 marca 2011 r. Minister Infrastruktury odmówił stwierdzenia nieważności decyzji Ministerstwa Gospodarki Komunalnej dnia 14 grudnia 1959 r. oraz orzeczenia Prezydium Rady Narodowej z dnia 23 października 1959 r. Decyzją z dnia 19 września 2012 r. Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej utrzymał w mocy tę decyzję. Skargę na tę decyzję oddalił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 1 czerwca 2013 r. w sprawie I Sa/Wa 2222/12. Skargę kasacyjną od tego wyroku oddalił Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2015 r. w sprawie I OSK 2689/13.

(dowód: dokumenty zawarte w aktach WŁ 1463)

Wnioskiem złożonym w dniu 30 lipca 1948 r. A. T. wniosła o przyznanie prawa własności czasowej do nieruchomości położonej przy ul. (...) w W. – gruntu o powierzchni 1.310 m ². Decyzją z dnia 3 maja 1969 r. ( (...)) Prezydium Rady Narodowej odmówiło ustanowienia tego prawa. Wnioskiem z dnia 27 stycznia 2010 r. L. B. wniosła o przyznanie odszkodowania za pozbawienie faktycznej możliwości władania działką należącą do osady włościańskiej we wsi R., opisanej w tabeli likwidacyjnej numer (...) o powierzchni 1.576 m ². Wniosek ten nie został dotychczas rozpoznany a postępowanie pozostaje zawieszone.

(dowód: dokumenty w aktach WŁ 579)

Wartość prawa własności nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) wynosi 277.228 zł.

(dowód: opinia biegłego T. G., k. 656 – 685, 808 – 809, 828 – 849)

Powyższe ustalenia zostały poczynione na podstawie wyżej wskazanych dowodów. Przebieg realizacji inwestycji polegającej na wzniesieniu budynku oznaczonego adresem (...) (...), jego dalsze losy w zakresie posiadania, przekształcenia pomiędzy podmiotami władającymi budynkiem oraz stan prawny nieruchomości, na których został wzniesiony Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, których prawdziwości ani autentyczności żadna ze stron nie kwestionowała. Nie znalazł do tego podstaw również Sąd. Wartość nieruchomości, której dotyczy spór Sąd ustalił na podstawie dowodu z opinii biegłego T. G.. Dowód ten odpowiadał kryteriom stawianym dowodom z opinii biegłych w postępowaniu cywilnym – był klarowny, weryfikowalny z punktu widzenia zasad wiedzy powszechnej, kompletny w odniesieniu do materiału badawczego oraz tezy dowodowej a także jednoznaczny. Ostatecznie żadna ze stron nie kwestionowała określenia wartości nieruchomości na kwotę 277.228 zł. Z tych przyczyn dowód ten należało uznać za miarodajny dla dokonania ustaleń w sprawie.

Sąd zważył, co następuje

Celem zgłoszonego przez powoda roszczenia jest uzyskanie prawa do gruntu, na którym posadowiona jest część użytkowanego przez niego budynku. Powstał on bowiem z naruszeniem granic nieruchomości, w rozumieniu wieczystoksięgowym, a posiadaniu nieruchomości opisanej w księdze wieczystej (...), polegającemu na posiadaniu posadowionego na niej części budynku nie towarzyszy uprawnienie do władania gruntem. W tym zakresie władztwo powoda ma charakter czysto faktyczny, a powództwo zmierzało do uregulowania tego stanu rzeczy poprzez ustanowienie na rzecz powoda prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej oraz prawa własności budynku.

Ocena tak scharakteryzowanego roszczenia wymaga poczynienia kilku uwag wstępnych, uwypuklających zagadnienia natury ogólnej.

Po pierwsze – opisany wyżej uwłaszczeniowy charakter roszczenia, realizowany w oparciu o instrument przewidziany w art. 64 k.c., sprawia, że jego podstawy należy poszukiwać w przepisie ustawowym, nie istnieje bowiem żadne porozumienie, na mocy którego powód mógłby domagać się od pozwanego ustanowienia na jego rzecz użytkowania wieczystego nieruchomości. Konieczność realizacji ustawowo określonych przesłanek roszczenia powoduje, że w istotny sposób ograniczony jest zakres rozważania, w myśl zasady da mihi factum dabo tibi ius, alternatywnych dla wskazanej w pozwie podstaw prawnych. Specyfika roszczeń ustawowych zmierzających do ukonstytuowania prawa rzeczowego do nieruchomości sprawia, że w istocie każde z takich ustawowo określonych co do przesłanek roszczeń tworzy odrębny instrument prawny, celem osiągnięcia pożądanego przez dochodzącego roszczenia stanu rzeczy. Odrębność tych instrumentów polega nie tylko na odrębności podstaw prawnych, ale przede wszystkim na odrębności przesłanek i skutków. Z tego wynika zaś ograniczona elastyczność w alternatywnym stosowaniu tych odmiennych instrumentów. Myśl ta zmierza do konkluzji, że skoro powód w pozwie wskazał jako podstawę roszczenia art. 207 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1998 r. o gospodarce nieruchomościami (t. j. z 2018 r., poz. 121 ze zm.), to w istocie zakreślił również podstawę faktyczną roszczenia, w tym sensie, że zgłoszone żądanie podlegało badaniu w kontekście zastosowania wyłącznie tego przepisu. Nie nasuwają się w tym względzie bowiem żadne alternatywne instrumenty uwłaszczenia, w szczególności nie stanowi go art. 231 § 1 k.c. Przepis ten dotyczy bowiem żądania nabycia prawa własności nieruchomości a jego odpowiednie stosowanie do użytkowania wieczystego może polegać wyłącznie na translatywnym przeniesieniu tego prawa, tj. przeniesieniu prawa już ustanowionego, nie zaś na samym jego ustanowieniu. W odniesieniu do nieruchomości objętej żądaniem prawo takie w chwili orzekania nie istniało.

Po drugie – w związku ze specyficznym układem faktyczno - prawnym na gruncie – budynek, którego dotyczy roszczenie położony jest częściowo na nieruchomości, do której powodowi przysługuje prawo użytkowania wieczystego, częściowo zaś na dwóch nieruchomościach, do których powód żadnym prawem się nie legitymuje – powstaje pytanie, czy możliwym jest dochodzenie roszczenia o ustanowienie użytkowania wieczystego w odniesieniu tylko do jednej z tych nieruchomości. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wypowiedziany został pogląd, że konstrukcja prawa własności budynku jako prawa związanego i podporządkowanego użytkowaniu wieczystemu wyklucza taką możliwość, by budynek mający być przedmiotem tego prawa w części stał na gruncie oddanym określonym osobom w użytkowanie wieczyste, a w części na gruncie będącym przedmiotem prawa własności gminy. Działanie zasady superficies solo cedit czyniłoby wówczas częścią składową nieruchomości gruntowej tę część budynku, która stoi na gruncie nieoddanym w użytkowanie wieczyste. Jeden i ten sam budynek nie może być zarazem częścią składową nieruchomości gruntowej i nieruchomością budynkową, której własność związana jest z użytkowaniem wieczystym. Odstępstwo od przytoczonej wyżej zasady może dotyczyć tylko budynków, które wraz z gruntem można podzielić wzdłuż płaszczyzn pionowych. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że taki podział jest dopuszczalny, jeżeli w jego wyniku powstają odrębne budynki (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 stycznia 2013 r., I CSK 282/12). Pogląd ten prima facie wyklucza zawarcie umowy o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości, na której znajduje się struktura stanowiąca część budynku, a w konsekwencji wyklucza również wydanie orzeczenia zastępującego oświadczenie woli mające stanowić element tej umowy. Adaptacja tego poglądu na potrzeby sprawy niniejszej pomijałaby jednak sytuację zastaną na gruncie i fakt, że budynek już jest przedmiotem prawa własności związanego z prawem użytkowania wieczystego w zakresie części położonej na działce (...). Jeżeli przyjąć, że celem roszczenia z art. 207 u.g.n. jest likwidacja nieprawidłowych pod względem prawnym zaszłości na gruncie, powstałych na skutek jego zabudowy, to celowi temu w układzie sprawy roszczenie to odpowiada, znosząc, w znacznym zakresie, ową nieprawidłową sytuację.

Trzecia uwaga dotyczy samego roszczenia oraz jego uwikłania w nietypową sytuację prawną powstałą na gruncie. Rację ma wprawdzie powód twierdząc, że w stosunku do każdej nieruchomości pojmowanej w znaczeniu wieczystoksięgowym (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2006 r., III CZP 24/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 24 i z dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZP 27/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 62, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2003 r., II CKN 1306/00, "Biuletyn SN" 2003, nr 8, s. 8 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2003 r., IV CK 114/02, OSNC 2004, nr 12, poz. 201 - tak też pojęcie to, bez bliższego określenia, używane będzie w toku dalszego wywodu) żądanie oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste na podstawie art. 207 ust. 1 u.g.n może być realizowane samodzielnie, nie oznacza to jednak, że zakres tej realizacji może abstrahować od sytuacji faktycznej i prawnej zastanej na gruncie w chwili wyrokowania o roszczeniu. W typowej sytuacji, w której dochodzone na podstawie powyższego przepisu roszczenie dotyczy jednego budynku, położonego na jednej nieruchomości, ocena jego przesłanek następuje autonomicznie w odniesieniu do danej nieruchomości. W sprawie zachodzi komplikacja polegająca na tym, że przesłanki roszczenia odnoszone są tylko do części budynku, z dwóch pozostałych części którego jedna leży na nieruchomości, której stan prawnorzeczowy, tak w odniesieniu do gruntu jak i budynku został już uregulowany, druga zaś na gruncie, co do którego posiadacz tej części budynku żadnych praw nie ma. O ile stan prawny nieruchomości obejmującej działkę (...) znaczenia dla oceny roszczenia nie ma, albowiem wieczystoksięgowe pojęcie nieruchomości dotyczy również roszczenia z art. 207 ust. 1 u.g.n., co sprawia, że może ono być dochodzone w odniesieniu do każdej z takich nieruchomości oddzielnie, o tyle uregulowany stan prawny działki gruntu(...) wpływa na ocenę roszczenia. Nie chodzi tu jednak o stan związania, z mocy art. 365 § 1 k.p.c., wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie I C 996/09, w rozumieniu jakie usiłuje nadawać mu powód, tj. związania oceną przesłanek realizowanego w tamtym postępowaniu roszczenia. Argumentacja ta pomija bowiem, że inny jest układ podmiotowy niniejszego postępowania a orzeczenie zobowiązujące do złożenia oświadczenia woli określonej treści nie wiąże, w znaczeniu jakie nadaje temu terminowi art. 365 § 1 k.p.c., innych osób. Chodzi natomiast o inną kwestię, a mianowicie skutek, jaki rozstrzygnięcie to wywarło dla ukształtowania stanu prawnego owej nieruchomości, polegający na przeniesieniu na powoda udziału w użytkowaniu wieczystym gruntu oraz własności posadowionego na nim budynku. Skutek ten wynika z treści art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2018 r.,poz. 1916) oraz art. 27 zd. 2 u.g.n. Również realizacja roszczenia ustawowego o przeniesienie prawa użytkowania wieczystego, poprzez żądanie zobowiązania opornego dłużnika do złożenia określonego oświadczenia, wymaga dla swego dopełnienia wpisu przeniesienia tego użytkowania, mającego charakter konstytutywny. Wynika to z przypisania konstytutywnego charakteru czynności (umowy) rozporządzającej, którą taki wyrok zastępuje. Wpis taki sprawia, że domniemanie zgodności wpisu w takim zakresie, jaki został dokonany jest w istocie nieobalalne, bez obalenia samego wpisu. Podważenie prawidłowości wpisu, w odniesieniu chociażby do zakresu prawa, wymagałoby wytoczenia powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Przeniesienie udziału wynoszącego 0,767 w użytkowaniu wieczystym działki (...) i własności części położonego na niej budynku, którego innej części dotyczy roszczenie w sprawie niniejszej rzutuje na ocenę zakresu dochodzonego w niniejszym postępowaniu żądania, w tym sensie, że wyznacza zakres prawa własności tego budynku i w konsekwencji użytkowania wieczystego (art. 235 § 2 k.c. w zw. z art. 50 w zw. z art. 47 § 2 k.c.). również w odniesieniu do innych nieruchomości, na których jest położony. Wynika to z następujących założeń. Prawo własności budynku jest związane z prawem użytkowania wieczystego gruntu Z chwilą powstania lub przeniesienia prawa użytkowania wieczystego powstaje odrębna własność budynku trwale związanego z gruntem i własność ta jest prawem związanym z prawem użytkowania wieczystego gruntu (art. 235 § 2 k.c.). Prawem głównym jest prawo użytkowania wieczystego a prawem związanym i podrzędnym prawo własności budynków, które dzieli los prawa użytkowania wieczystego. Ze względu na nierozerwalność tych praw ich los musi być jednakowy, nie można zatem zbyć, obciążyć i znieść odrębnej własności (także współwłasności) budynku bez równoczesnego zbycia, obciążenia lub zniesienia współużytkowania wieczystego. Związanie obu tych praw sprawia, że użytkowanie wieczyste i własność budynków stanowią jedną całość i oba te prawa mogą należeć tylko do tego samego podmiotu lub tych samych podmiotów w tym samym zakresie i w ramach tego samego rodzaju wspólności majątkowej (współużytkowanie – por. wyrok Sądu Najwyższego, IV CSK 276/16). Jeden i ten sam budynek, w którym nie wyodrębniono lokali, nie może być zaś przedmiotem praw zróżnicowanych, ze względu na jego fizycznie wydzielone części, co do zakresu i charakteru. Fizycznie określona część budynku nie może być w konsekwencji przedmiotem współwłasności w innych udziałach lub w innym układzie podmiotowym niż inna jego część. Odstępstwo od przytoczonej wyżej zasady może dotyczyć tylko budynków, które wraz z gruntem można podzielić wzdłuż płaszczyzn pionowych. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że taki podział jest dopuszczalny, jeżeli w jego wyniku powstają odrębne budynki (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z 22 grudnia 2004 r., II CK 262/04; uchwały Sądu Najwyższego III CZP 136/06, III CZP 27/07), czego następstwem będzie powstanie dwóch niezależnych od siebie obiektów, których los prawny od chwili podziału może być odrębny. W konsekwencji nie jest możliwym uwzględnienie roszczenia, prowadzącego do powstania po stronie użytkowania wieczystego i własności budynku w innym udziale (mniejszym lub większym), niż w zakresie działki (...). W istocie zatem jedynym możliwym pozytywnym dla powoda rozwiązaniem jest uwzględnienie roszczenia, poprzez ustanowienie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości i przeniesienia własności znajdującej się na nim części budynku w udziale wynoszącym 0,767. Konkluzja ta koresponduje z wyżej określonym celem roszczenia z art. 207 u.g.n., ma ono prowadzić do likwidacji nieprawidłowej sytuacji prawnorzeczowej gruntu, nie zaś tworzyć kolejne nieprawidłowe konstrukcje prawne. W konsekwencji oddaleniu podlegać musiały roszczenie podstawowe oraz pierwsze z roszczeń ewentualnych, prowadzące do powstania w odniesieniu do części budynku położonej na działce (...) odmiennego stanu prawnego niż w stosunku do części tego samego budynku położonego na innej części nieruchomości. Rozważeniu mogło podlegać jedynie roszczenie o oddanie gruntu powodowi w użytkowanie wieczyste w części wynoszącej 0,767 oraz przeniesienie na niego udziału we własności budynku o takiej samej wartości.

Ten wniosek prowadzi z kolei do uwagi czwartej. Nasuwa się bowiem pytanie, czy, w związku z faktem, że z roszczeniem występuje jeden tylko ze współwłaścicieli budynku, możliwym jest jego uwzględnienie poprzez ustanowienie prawa użytkowania wieczystego wyłącznie w udziale. Problem ten był przedmiotem rozważań w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. W uchwale z dnia 18 maja 1995 r. (III CZP 61/95) Sąd Najwyższy przyjął, że grunt stanowiący własność gminy może być przez nią oddany spółdzielni mieszkaniowej w użytkowanie wieczyste także w ułamkowej części. Analogiczny pogląd zaprezentowały Sądy Apelacyjne w Warszawie (wyrok z dnia 9 kwietnia 2014 r., I ACa 1011/13) i w Katowicach (wyrok z dnia 9 grudnia 2004 r., I ACa 1367/04). W wyroku z dnia 7 listopada 2008 r. (IV CSK 263/08) Sąd Najwyższy wprost opowiedział się za poglądem, że na podstawie art. 207 ust. 1 i 1a u.g.n. przysługuje roszczenie o przeniesienie odpowiedniego udziału w użytkowaniu wieczystym i we własności budynku. Pogląd ten należy podzielić, znajduje on bowiem ugruntowanie w wykładni pokrewnej instytucji, przewidzianej w art. 231 k.c. Dodatkowo należy wskazać, że nie jest możliwym uzależnianie sytuacji prawnej jednego ze współposiadaczy nieruchomości od zachowania innego współposiadacza, na które nie ma on wpływu. W konsekwencji należało przyjąć, że nie istniały przeszkody do oceny roszczenia o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego i przeniesienia na powoda prawa własności budynku w udziale wynoszącym 0,767.

Zgodnie z art. 207 ust. 1 u.g.n. osoby, które były posiadaczami nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy w dniu 5 grudnia 1990 r. i pozostawały nimi nadal w dniu 1 stycznia 1998 r., mogą żądać oddania nieruchomości w drodze umowy w użytkowanie wieczyste wraz z przeniesieniem własności budynków, jeżeli zabudowały te nieruchomości na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą. Nabycie własności budynków wybudowanych ze środków własnych posiadaczy następuje nieodpłatnie. W sprawie bezspornym jest, że nieruchomość, stanowiąca własność pozwanego (...) W., została zabudowana przed dniem 5 grudnia 1990 r. na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą, zaś posiadanie nieruchomości polegało w istocie na posiadaniu budynku. Kwestią sporną w sprawie był problem braku tożsamości powoda z podmiotami, które uzyskały pozwolenie na budowę ( (...)), wyłożyły środki ( (...) (...) i (...)), posiadały budynek w części odpowiadającej udziałowi powoda w dniach 5 grudnia 1990 r. ( (...) S.A.) i 1 stycznia 1998 r. ( (...) S.A.). Pozwany w okoliczności tej upatrywał przeszkody do uwzględnienia powództwa, powód zaś powoływał się na następstwo prawne po wszystkich wymienionych podmiotach.

Przepis art. 207 ust. 1 u.g.n. jest częścią zespołu przepisów, stanowiących ostatni etap porządkowania stosunków cywilnoprawnych związanych z wieloletnim władaniem gruntami państwowymi, względnie - po komunalizacji - nieruchomościami gminnymi, w skład którego wchodzą też art. 204, 208 i 211. Temu procesowi porządkowania patronowała idea ochrony posiadaczy, którzy legalnie podjęli określone działania na gruntach, do których formalnie nie przysługiwały im prawa rzeczowe, w tym m.in. dokonali nakładów w zgodzie z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Ochrona wyrażać się miała w stworzeniu korzystnych warunków nabycia prawa użytkowania wieczystego w porównaniu z warunkami trybu przetargowego. Hipotezy poszczególnych przepisów obejmują różne przesłanki, stosownie do różnych stanów faktycznych istniejących w przeszłości, którym ustawodawca postanowił udzielić priorytetu wbrew regułom gospodarowania nieruchomościami opartym na poszanowaniu swobodnej woli właściciela co do sposobu ich wykorzystania. Z punktu widzenia procesu legislacyjnego przepisy te stanowią kontynuację zamiaru stabilizacji statusu prawnego określonych posiadaczy nieruchomości, natomiast nie obejmują wszystkich posiadaczy i nie przewidują takich samych warunków ani dla poszczególnych grup posiadaczy, ani w porównaniu z uregulowaniami wcześniejszymi (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2004 r., III CZP 107/03). W orzecznictwie dominuje pogląd, oparty na wyjątkowym charakterze roszczenia uwłaszczeniowego oraz na jego celu w postaci uwzględnienia słusznych interesów wieloletnich posiadaczy, którzy własnym sumptem zabudowali grunt, o niezbywalności uprawnienia do nabycia prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności budynków w drodze umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CSK 230/11). Pogląd ten został również wypowiedziany na tle brzmienia poprzednika omawianego przepisu – art. 80 ust. 1a ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce nieruchomościami i wywłaszczaniu nieruchomości (t. j. Dz. U. 1991 r., Nr 30, poz. 127 ze zm.). W wyroku z dnia 17 czerwca 2015 r. (I CSK 553/14) Sąd Najwyższy uznał, że uprawnienia przewidziane tym przepisie i wynikające z nich roszczenia nie przechodzą na następców prawnych. Sąd Najwyższy pogląd swój oparł na analizie przepisów uwłaszczeniowych zawartych w ustawach z 1985 r. i 1997 r. i przeciwstawił je roszczeniu z art. 231 k.c., co do którego przyjęta jest dopuszczalność przeniesienia na następcę prawnego (uchwała z dnia 20 marca 1981 r., III CZP 13/81).

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 kwietnia 1998 r., I CKN 572/97, trzeba odróżnić przenoszalność prawa od jego zbywalności. Przenoszalność w drodze czynności prawnej jest zazwyczaj określana jako zbywalność. Przenoszalność jest jednak pojęciem szerszym, gdyż obejmuje również wypadki wstąpienia w ramach istniejącego stosunku prawnego w miejsce dotychczasowego podmiotu oraz przejęcie jego uprawnień i obowiązków. Niezbywalność prawa nie zawsze musi więc oznaczać jego nieprzenoszalność. Przykładowo niezbywalność prawa pierwokupu, o której mowa w art. 602 § 1 KC, nie oznacza jego nieprzenoszalności w drodze sukcesji uniwersalnej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 października 1984 r., III ARN 5/84 (OSNCP 1985, nr 7, poz. 94), podkreślił, że prawo pierwokupu, aczkolwiek niezbywalne, podlega sukcesji uniwersalnej, w związku z czym należy do spadku (art. 922 § 1 KC). Podobnie prawo odkupu, choć - zgodnie z art. art. 595 § 1 KC - niezbywalne, jest przenoszalne w drodze sukcesji pod tytułem ogólnym. Oba te prawa mogą być przedmiotem przeniesienia przy podziale spółdzielni (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 października 2012 r., V CSK 505/12).

Wychodząc z tego założenia Sąd Najwyższy uznał, w uchwale z dnia 26 listopada 2008 r., III CZP 115/08 (OSNC 2009, nr 5, poz. 71), że w razie podziału spółdzielni, która posiadała nieruchomość gminną w dniu 5 grudnia 1990 r. i przed ta datą, na podstawie pozwolenia na budowę oraz decyzji lokalizacyjnej, wybudowała na tej nieruchomości budynek, nabycie własności nieruchomości na podstawie art. 35 ust. 4' ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) następuje na rzecz spółdzielni mieszkaniowej, która powstała w wyniku podziału. Podobnie w wyroku z dnia 20 maja 2009 r. (I CSK 420/08), podkreślił, że spółdzielnia powstała w wyniku podziału staje się sukcesorem praw i chronionych prawnie stanów faktycznych wywodzonych od spółdzielni, która uległa podziałowi oraz że dotyczy to także uprawnienia do nabycia w przyszłości tych praw, które ustawodawca związał z posiadaniem nieruchomości. W wyroku z dnia 1 kwietnia 1998 r. (I CKN 572/97) z kolei Sąd Najwyższy przyjął, że przysługujące spółdzielni mieszkaniowej na podstawie art 88 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (t.j. Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) roszczenie o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste w trybie bezprzetargowym może być przeniesione na inną spółdzielnię powstałą w wyniku podziału, jeżeli istniało w chwili podziału spółdzielni. W uchwale z dnia 19 stycznia 1993 r., III CZP 163/92 (OSNC 1993, nr 7-8, poz. 123) stanął na stanowisku, że w razie połączenia się spółdzielni prawo użytkowania nieruchomości państwowej przechodzi na spółdzielnię przejmującą, ponieważ szczególnej instytucji połączenia się spółdzielni nie można utożsamiać z ustaniem osoby prawnej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego o użytkowaniu. Podkreślił, że spółdzielnia przejmująca staje się ogólnym następcą prawnym spółdzielni przejętej i przechodzą na nią wszelkie prawa majątkowe, w tym uprawnienia związane z użytkowaniem nieruchomości państwowej. W uzasadnieniu uchwały z dnia 19 lipca 1996 r., III CZP 78/96, OSNC 1996, nr 10, poz. 135) Sąd Najwyższy wskazał, że do wyjątków od niezbywalności prawa użytkowania należy zaliczyć m.in. szczególne unormowania zawarte w art. 101 i art. 111 prawa spółdzielczego, gdyż zarówno w wypadku połączenia się, jak i podziału spółdzielni następuje kontynuacja działalności spółdzielczej na bazie tego samego majątku. Nowa spółdzielnia nabywa majątek dzielonej spółdzielni, jako ogół praw majątkowych i prowadzi działalność taką samą jak spółdzielnia, której przekazano grunt państwowy w użytkowanie.

Z poglądów tych wynika dopuszczalność przeniesienia praw i roszczeń niezbywalnych, o ile następuje ono w drodze sukcesji uniwersalnej, za którą Sąd Najwyższy uznał przypadki połączenia i podziału spółdzielni, określone w art. 101 i 111 prawa spółdzielczego. Wprawdzie przytoczone orzecznictwo dotyczyło wyłączenie spółdzielni, to argumentacja przyjęta na uzasadnienie poglądu o przenoszalności praw i roszczeń nie odnosiła się do specyficznych cech spółdzielni, jako typu osób prawnych, lecz odwoływała się do przyjętej w prawie spółdzielczym regulacji następstwa prawnego, występującego w razie połączenia lub podziału spółdzielni. Regulacje te nie są na tyle specyficzne, od innych norm przewidujących następstwo prawne po innego typu osobach prawnych, by zachodziła przeszkoda do uogólnienia przywołanej argumentacji i rozciągnięcia jej na inne typy osób prawnych, których przepisy regulujące ustrój i funkcjonowania przewidują wstąpienie następców prawnych w sytuację prawną podmiotu dzielonego, przekształcanego lub podlegającego połączeniu. Powodowa spółka mogła zatem nabyć roszczenie przewidziane w art. 207 ust. 1 ugn, o ile legitymowała się następstwem prawnym po podmiotach, które otrzymały pozwolenie na budowę, sfinansowały a następnie posiadały w dniach 5 grudnia 1990 r. i 1 stycznia 1998 r. nieruchomość. Ściślej jeszcze – tożsamość owych podmiotów w każdym z tych kluczowych dla roszczenia momentów nie musiała być zachowana, o ile zachodziła między nimi ciągłość w postaci uniwersalnej sukcesji praw i chronionych prawnie stanów faktycznych, której towarzyszyło przejście posiadania nieruchomości, umożliwiające w przyszłości nabycie użytkowania wieczystego.

Powyższe rozróżnienie należy opatrzyć jeszcze jedną uwagą, otóż orzecznictwo powyższe operuje pojęciem „roszczenia”, bez rozróżnienia momentu, w którym doszło do zmiany podmiotowej po stronie uprawnionego. W ścisłym sensie roszczenie w obecnym kształcie art. 207 ust. 1 u.g.n., powstało z dniem 15 lutego 2000 r., albowiem w tym dniu wszedł w życie przepis określający przesłanki, które spełnić musi osoba ubiegająca się o ustanowienie na swoją rzecz użytkowania wieczystego na nieruchomości, aby skutecznie domagać się złożenia oświadczenia woli w tym przedmiocie przez właściciela. Przesłanki tego roszczenia zostały w całości ukształtowane w sposób retrospektywny, tj. uzależniały jego powstanie od określonych zdarzeń, które winny zajść w odpowiednim układzie podmiotowym w przeszłości. O przeniesieniu roszczenia ukształtowanego można zatem mówić dopiero od dnia 15 lutego 2000 r., tymczasem orzecznictwo operuje tym pojęciem w odniesieniu również do okresów wcześniejszych, sięgających przed datę 1 stycznia 1998 r., traktując jako adekwatny punkt odniesienia właśnie analizowany przepis. Niekiedy tylko operuje się pojęciem chronionych prawnie stanów faktycznych oraz uprawnienia do nabycia w przyszłości tych praw, które ustawodawca związał z posiadaniem nieruchomości (por. wyrok w sprawie I CSK 420/08). Mimo pewnej niespójności nazewniczej chodzi jednak o ten sam problem – o tożsamość dochodzącego roszczenia oraz podmiotu, który spełnił łącznie każdą z przesłanek wymienionych w przepisie.

Budynek przy ul. (...) powstał jako inwestycja wspólna, w rozumieniu § 18 uchwały Nr 118 Rady Ministrów z dnia 4 lipca 1969 r. w sprawie terenowej koordynacji inwestycji oraz realizacji inwestycji towarzyszących i wspólnych (M. P. Nr 31, poz. 227 ze zm.). Stanowił on realizację wspólnego zamierzenia finansowanego z jednej strony przez podmiot spółdzielczy ( (...) O.), z drugiej zaś przez przedsiębiorstwa budowlane i projektowe ( (...) (...) oraz (...) zjednoczone w Zjednoczeniu Budownictwa (...)). Ten zasadniczy podział w ramach realizacji wspólnego przedsięwzięcia na piony inwestycyjno – zadaniowe „spółdzielczy” i „budowlany” znalazł następnie odzwierciedlenie w zakresie współposiadania budynku, a w konsekwencji również w określeniu udziałów w prawie użytkowania wieczystego w odniesieniu do działki (...). Dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenia ma następstwo w zakresie „pionu budowlanego”, spółdzielcza część inwestycji była bowiem przedmiotem sukcesji, której ostatecznym sukcesorem jest (...) R.. W ramach tegoż pionu, wyznaczającego zakres współposiadania budynku w 0,767 części istotne znaczenie ma z kolei następstwo prawne po obu partycypujących w inwestycji podmiotach. Realizacja przedsięwzięcia wspólnego wymagała podziału funkcji pomiędzy uczestniczące w nim podmioty. Podział ten opierał się na zasadzie powiernictwa odzwierciedlonej w decyzji lokalizacyjno – koordynacyjnej z dnia 21 lutego 1974 r. oraz umowie z dnia 10 sierpnia 1974 r. Zasada ta zakładała, że poszczególne funkcje w ramach procesu realizacji inwestycji, jej finansowania oraz zarządzania wykonywać będą, na rachunek wszystkich uczestniczących podmiotów, poszczególni uczestnicy inwestycji. Wprawdzie zatem podmiotem, który uzyskał decyzję o pozwoleniu na budowę był (...), to uzyskał ją działając na rachunek wszystkich uczestniczących w inwestycji wspólnej podmiotów. Umożliwia to przyjęcie, że z punktu widzenia brzmienia art. 207 ust. 1 ugn skutki tej decyzji rozciągają się na wszystkie uczestniczącego w inwestycji podmioty, które następnie nabyły roszczenie opisane we wskazanym przepisie. Z kolei fakt, że w ramach pionu budowlanego inwestorem był (...) nie niweczy możliwości dochodzenia roszczenia przez partycypujące w inwestycji z ramienia pionu budowlanego Przedsiębiorstwa (...). Również i w tym względzie zasada powiernictwa umożliwia bowiem przypisanie skutków działań Zjednoczenia zgrupowanym w nim przedsiębiorstwom, uczestniczącym w inwestycji wspólnej. Wniosek ten wynika z art. 19 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1950 r. o przedsiębiorstwach państwowych (t. j. Dz. U. z 1960 r., Nr 18, poz. 111), określającego cele zjednoczenia jako organizatorskie, koordynacyjne, kontrolne i reprezentacyjne w odniesieniu do zgrupowanych w nim przedsiębiorstw. Działalność ta zaś nie mogła prowadzić do ograniczenia zastrzeżonej prawnie samodzielności zgrupowanego z nim przedsiębiorstwa (art. 21 ust. 1 dekretu). Likwidacja Zjednoczenia dokonana na podstawie art. 67 ust . 4 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwa państwowych (Dz. U. Nr 24, poz. 122 ze zm.), w trybie określonym w uchwale Nr 242 Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie zasad, trybu i terminu zniesienia zjednoczeń przedsiębiorstw państwowych (M. P. Nr 32, poz. 286) usankcjonowała fakt partycypacji w inwestycji Przedsiębiorstw (...) (następnie – po zmianie nazwy – (...)) i (...) we wskazanych w piśmie z dnia 5 października 1987 r. proporcjach (62% i 38%).

Następstwo prawne przebiegało zatem równolegle – w odniesieniu do (...) i (...) Pierwsze z nich zostało połączone z Przedsiębiorstwem Państwowym (...) (na podstawie art. 23 upp). Ten zaś został przekształcony w spółkę akcyjną na mocy ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 51, poz. 298 ze zm). Oba akty nosiły znamiona sukcesji generalnej albowiem podmiot przejmujący a następnie powstała spółka wstąpiły w ogół praw i obowiązków (§ 33 i 34 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, Dz. U. Nr 31, poz. 170 ze zm. oraz art. 8 ust. 2 ustawy o komercjalizacji) przejmowanego i przekształconego przedsiębiorstwa. W konsekwencji (...) Spółka Akcyjna wstąpiła w sytuację prawną przekształcanego przedsiębiorstwa, związaną ze współposiadaniem wzniesionego budynku oraz uczestnictwem w procesie jego wznoszenia, ze skutkiem, w przyszłości, spełnienia przesłanki posiadania nieruchomości z dniem 5 grudnia 1990 r. Kolejne następstwo prawne miało miejsce w związku z utworzeniem spółki (...) (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. i pokrycie kapitału zakładowego wkładem niepieniężnym w postaci majątku trwałego, inwestycji, materiałów, przedmiotów nietrwałych, wyrobów gotowych, towarów, produkcji w toku i innych nakładów, należności i gotówki w bilansie oddziału (...) S.A. w W.. Takie sformułowanie narzuca wykładnię oświadczenia woli – aktu założycielskiego, jako przeniesienia na utworzoną spółkę całości składników majątkowych tworzących ekonomiczną bazę dla funkcjonowania oddziału (...) S.A. Możliwa jest zatem wykładnia tego aktu zmierzająca do uznania, że wolą wspólnika było przeniesienie na spółkę części przedsiębiorstwa, tworzącej samodzielną jednostkę w (...) S.A. - przedsiębiorstwa oddziału, w rozumieniu art. 55 ^{( 1)} i art. 55 ^{( 2)} k.c. Przyjmując, również na gruncie brzmienia art. 163 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. – kodeks handlowy (Dz. U. z 1934 r., Nr 57, poz. 502) zdolność aportową przedsiębiorstwa (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 2 maja 1996 r., III CZP 49/96) oraz dopuszczając w drodze analogii stosowanie przepisów jej dotyczących do zorganizowanej części przedsiębiorstwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2014 r., IV CSK 252/13) należało uznać, że w takiej właśnie formie został wniesiony wkład niepieniężny, zaś z chwilą rejestracji (...) (...) Sp. z o.o. doszło do przejścia na tę spółkę składników przedsiębiorstwa oddziału. Bezsprzecznie w skład tegoż przedsiębiorstwa wchodziło posiadanie nieruchomości stanowiącej działkę (...), związane z korzystaniem z posadowionego na niej budynku.

Podobny był los prawny tej części roszczenia, które związana jest ze współposiadaniem drugiego z inwestorów pionie budowlanym – (...) Przeniesienie posiadania nieruchomości w zakresie udziału w inwestycji przydającemu temu podmiotowi nastąpiło na podstawie dwóch odrębnych umów – z 9 kwietnia 1993 r., przedmiotem której było zbycie nakładów finansowych poniesionych na realizację budynku w części obejmującej całość lokali biurowych i innych pomieszczeń użytkowych, znajdujących się na V piętrze, której towarzyszyło przeniesienie posiadania tej części budynku oraz z dnia 30 października 1997 r., na mocy której syndyk masy upadłości tego przedsiębiorstwa zbył na poprzednika prawnego powódki pozostałą część nakładów, przenosząc resztę udziałów w posiadaniu. Ta ostatnia czynność została nazwana przez strony umową przeniesienia zorganizowanej części przedsiębiorstwa upadłego. Oczywisty jest w tym względzie wniosek o niekonsekwencji stron – skoro bowiem nakłady na budynek w zakresie 2 z 3 pięter miały stanowić zorganizowaną część przedsiębiorstwa upadłego, to nie wiadomo, dlaczego przymiotu tego odmówiono temu trzeciemu piętru. Gdyby również i tę część budynku wraz z nakładami potraktowano jako zorganizowaną część przedsiębiorstwa, to koniecznym byłoby zachowanie formy przewidzianej w art. 75 ^{( 1)} § 1 k.c., której nie dochowano. W istocie zatem czynność ta doprowadziła do odpłatnego przeniesienia na poprzednika prawnego powoda części udziału PP (...) we współposiadaniu budynku i posiadaniu nieruchomości.

Ta ostatnia czynność niewątpliwie nie prowadzi do następstwa prawnego powoda pod tytułem ogólnym. Nie prowadzi do niego również przeniesienie posiadania związane z wniesieniem do spółki aportu w postaci przedsiębiorstwa oraz zbycia przedsiębiorstwa (albo ich zorganizowanych części). W literaturze przedmiotu nie budzi kontrowersji teza, że skutkiem czynności prawnej dotyczącej przedsiębiorstwa nie jest sukcesja uniwersalna, ponieważ przedmiotem transakcji jest przedsiębiorstwo, a nie majątek przedsiębiorcy; jest to sukcesja syngularna (tak E. Gniewek (w:) Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, t. 1, s. 188; tak też w odniesieniu do przedsiębiorstwa upadłego w postanowieniu SN z dnia 24 marca 2010 r., V CSK 338/09, LEX nr 688055; zob. też wyrok SN z dnia 23 listopada 2012 r., IV CSK 598/12, LEX nr 1284765). Jeżeli spółka kapitałowa prowadzi przedsiębiorstwo, to przedmiotem umowy według art. 552 jest tylko ono, a nie spółka, która z kolei, przekształcając się (w inną spółkę) lub łącząc z inną spółką, wiąże skutki z przedsiębiorstwem tylko jako przedmiotem własności spółki, a nie zbywanym samym przedsiębiorstwem; jeszcze wyraźniej to widać, jeśli spółka prowadzi kilka przedsiębiorstw i tylko niektórych z nich dotyczą czynności prawne według art. 55 ^{( 2)} (za W. J. Katner, Komentarz do art. 55 ^{( 2)} k.c., System informacji prawnej LEX). W uchwale z dnia 25 czerwca 2008 r. (III CZP 45/08) Sąd Najwyższy przyjął, że najbardziej uzasadnione jest uznanie zbycia przedsiębiorstwa za szereg sukcesji singularnych, co oznacza konieczność przeprowadzenia odrębnej oceny prawnej każdej z nich. Pośrednio, choć w niedostatecznym stopniu, wynika to z art. 75 ^{( 1)} § 4 k.c. Ten pogląd oznacza odrębną ocenę dopuszczalności każdego z transferów dóbr, a tym samym zbycie przedsiębiorstwa nie konsumuje szczególnych wymogów odnoszących się do poszczególnych jego składników. Dla oceny skutków zbycia w sferze prawnej nabywcy istotne są jedynie wymogi skuteczne względem tego nabywcy. Odrębna ocena prawna dotyczy również konsekwencji prawnych zbycia na płaszczyźnie odpowiedzialności kontraktowej. Aprobując ten pogląd należy przyjąć, że na etapie nabycia współposiadania nieruchomości przez (...) (...) Sp. z o.o. (w zakresie udziału uprzednio posiadanego przez (...) oraz części udziału PP (...)) oraz nabycia posiadania przez (...) S.A., doszło do sukcesji singularnej w zakresie przeniesienia posiadania nieruchomości w odniesieniu do udziału przysługującego przedsiębiorstwom budowlanym. Następne już sukcesje, polegające na przekształceniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną (art. 491 w zw. z art. 497 § 1 kodeksu handlowego) i połączeniu (art. 465 § 3 kodeksu handlowego art. 494 § 1 ksh), nosiły znamiona sukcesji generalnej.

Konstatacja powyższa oznacza, że powód nie spełnił przesłanki przewidzianej w art. 207 u.g.n. polegającej na konieczności tożsamości, przy dopuszczeniu możliwości uznania tej przesłanki za spełnioną w odniesieniu do podmiotów będących sukcesorami generalnymi, wzniesienia budynku na podstawie pozwolenia na budowę, posiadania w dniu 5 grudnia 1990 r. i w dniu 1 stycznia 1998 r. Sąd podziela w tym względzie ocenę zaprezentowaną w tym nurcie orzecznictwa, który uznaje konieczności skupienia wszystkich trzech przesłanek w rękach jednego podmiotu, za adekwatne w tym względzie uznając w szczególności rozważania przedstawione w wyroku w sprawie I CSK 553/14. Wprawdzie przedstawiona w nim analiza dotyczyła wykładni art. 80 ust. 1a u.g.n. w.n., to oparta jest na argumentacji odniesionej do obecnie obowiązujących przepisów. Te (w art. 204, art. 211, art. 214 ust. 2 i 4, art. 215 u.g.n.) wymieniają następcę prawnego jako podmiot uprawniony do zgłoszenia określonych w nim roszczeń. Ustawodawca, konstruując treść normy art. 207 ust. 1 u.g.n., jej przesłanki w całości odniósł do przeszłości, do faktów które zaszły. W pełni rozpoznając zatem złożoność stanów zachodzących na nieruchomościach zdecydował się ukształtować normę uwłaszczeniową w takim kształcie, że przesłanki roszczenia z niej wynikającego spełniał tylko podmiot kumulujący je w swoim ręku. Rozumowanie to wzmacnia treść art. 207a u.g.n., który rozszerza stosowanie art. 207 ust. 1 u.g.n. na określonych następców prawnych przedsiębiorstw państwowych, wstępujących w sytuację prawną tych przedsiębiorstw w określonych w przepisie okolicznościach i w odniesieniu do gruntu Skarbu Państwa, o ile posiadały nieruchomość w dniu 1 stycznia 2004 r. Wprowadzenie tej normy wzmacnia bronioną w tym miejscu tezę, i to wręcz w kierunku wyłączającym możliwość przyjęcia za doniosłe prawnie następstwo prawne pod każdym tytułem ogólnym, w ramach stosowania wyłącznie art. 207 ust. 1 u.g.n. Taka jego wykładnia czyniłaby bowiem zbędnym wprowadzenia analizowanego przepisu, skoro już na podstawie dotychczasowych przesłanek art. 207 ust. 1 u.g.n. można by wywieść brzmienie owej normy. Nawet jednak korzystne dla powoda założenie, że przesłanka kumulacji została spełniona również w przypadku, gdy różnica pomiędzy podmiotami wznoszącymi budynek na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą albo posiadającymi nieruchomość w dniu 5 grudnia 1990 r. albo w dniu 1 stycznia 1998 r. wynikała z sukcesji generalnej, nie zostało w sprawie spełnione. Podmiot posiadający nieruchomość w dniu 1 stycznia 1998 r. był bowiem następcą prawnym (następcą w posiadaniu) w wyniku czynności przeniesienia posiadania tej konkretnej nieruchomości. Nie zachodziła zatem pomiędzy nim a jego poprzednikami tożsamość wymagana przez art. 207 ust. 1 u.g.n. Powoływane przez powoda na zwalczenie owego poglądu domniemanie ciągłości posiadania nie ma w sprawie zastosowania. Jego zastosowanie w sprawie miałoby miejsce, gdyby powód wykazał, że ten sam podmiot posiadał nieruchomość przed dniem 5 grudnia 1990 r. i po dniu 1 stycznia 1998 r. W takiej sytuacji pozwany nie mógłby bronić się zarzutem, że powód nie wykazał faktu posiadania nieruchomości w owych datach – po jego stronie spoczywałby ciężar wykazania, że nieruchomość w jednej z tych dat posiadał ktoś inny. Tymczasem w sprawie powód wykazywał od początku, że posiadaczami nieruchomości w tych datach były różne podmioty, wobec czego zmuszona była również wykazywać, że różnica ta nie ma znaczenia dla zasadności roszczenia i w konsekwencji po jej stronie leżał ciężar wykazania charakteru czynności prowadzących do zmiany posiadacza. Rezultat tego postępowania był dla powoda niekorzystny.

Z tej przyczyny również powództwo ewentualne w obu sformułowanych wariantach podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zaś o wydatkach poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 623 ze zm.) w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., poprzez obciążenie nimi w całości powoda. Szczegółowe rozliczenie tych kosztów pozostawiono, na podstawie art. 108 § 1 zd. 2 oraz art. 8 ust. 1 u.k.s.c.

Ze względu na powyższe motywy orzeczono jak w sentencji.