Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Urszula Wiercińska

Sędzia SA SA Jacek Sadomski

Sędzia SA SA Agata Zając (spr.)

Protokolant Małgorzata Samuła

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2018 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa S. P. (1) działającej także na rzecz członków grupy: K. B. (1), T. B., J. Z., J. S., A. G. (1), S. G., M. K. (1), B. K., M. C., W. C., S. K., A. K., G. P., T. P., M. J., K. J., M. K. (2), M. K. (3), P. S., A. B., J. C., P. R., B. Z. (1), B. Z. (2), M. S. (1), D. S., M. S. (2), K. Ł., J. ł., B. T., M. T. (1), K. S., W. S. (1), E. S., T. S., A. S. (1), A. G. (2), E. G. (1), J. W., K. G. (1) i T. G. (1), Z. M., I. M., M. Z., J. J. (2), K. K. (1), A. G. (3), E. G. (2), E. G. (3), R. O., B. H., A. H., J. H. (1)

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

z dnia 22 kwietnia 2016 r. sygn. akt III C 491/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok częściowo w punktach 1-32 w ten sposób, że powództwo oddala i odstępuje od obciążenia strony powodowej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego;

II.  oddala apelację strony przeciwnej;

III.  odstępuje od obciążania strony powodowej obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanego.

Sygn. akt VI ACa 1653/16

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym 10 kwietnia 2012 r. powódka S. P. (2), działająca jako reprezentant grupy, wniosła o zasądzenie w postępowaniu grupowym od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Z. na rzecz członków grupy: solidarnie K. i T. małżonków B. kwoty 25.606,30 zł, J. Z. kwoty 25.606,30 zł, solidarnie A. i S. małżonków G. kwoty 10.000 zł, solidarnie A. i E. małżonków G. kwoty 30.000 zł, solidarnie S. i A. małżonków K. kwoty 5.901,29 zł, solidarnie M. i B. małżonków K. kwoty 10.000 zł, solidarnie M. i M. małżonków K. kwoty 7.502,87 zł, solidarnie J. i K. małżonków Ł. kwoty 17.234,36 zł, solidarnie G. i T. małżonków P. kwoty 5.901,29 zł, S. P. (2) kwoty 13.550 zł, P. R. kwoty 19.923,27 zł, P. S. kwoty 7.502,87 zł, solidarnie małżonków T. S. i A. S. (1) kwoty 19.923,27 zł, solidarnie M. i D. małżonków S. kwoty 30.000 zł, J. S. kwoty 25.606,30 zł, M. S. (2) kwoty 30.000 zł, solidarnie E. i W. małżonków S. i K. S. kwoty 19.923,27 zł, solidarnie małżonków B. T. i M. T. (2) kwoty 17.234,36 zł, M. Z. kwoty 13.550 zł – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty.

Jako podstawę prawną roszczenia wskazano art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 385 ³ pkt 20 k.c. oraz art. 385 ¹ § 1 k.c.

Członkowie grupy złożyli oświadczenia o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna w Z. wnosił o odrzucenie pozwu z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego co do roszczeń opisanych w pozwie, ewentualnie w przypadku uznania dopuszczalności prowadzenia sprawy w postępowaniu grupowym, zobowiązanie powódki do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu w kwocie 66.993,20 zł, tj. w wysokości 20% wartości przedmiotu sporu. W ocenie pozwanego:

1.  roszczenia członków grupy nie są oparte na takiej samej podstawie faktycznej, gdyż w obrębie grupy, której dotyczy pozew, znajdują się osoby: a) które negocjowały indywidualnie umowę i co do których żadnej z klauzul nie zastosowano w związku z zawartymi aneksami, b) osoby, które nie zawarły aneksu w zakresie klauzul, lecz negocjowały indywidualnie klauzule waloryzacyjne, c) osoby, co do których w/w okoliczności nie zachodzą, ponadto wobec poszczególnych członków grupy zachodzą okoliczności dalej indywidualizujące ich sytuację prawną, m.in. okoliczności dotyczące treści aneksów, przebiegu negocjacji umowy, okoliczności związanych z wpłatą kwot pozwanemu, zaś w przypadku niektórych członków grupy, roszczenia wywodzone są nie bezpośrednio z umowy zawartej z pozwanym, a z umowy cesji, której przedmiotem były prawa i obowiązki strony zawierającej umowę z kupującym;

2.  roszczenia pieniężne nie zostały prawidłowo ujednolicone w podgrupach;

3.  sprawa nie jest sprawą o ochronę konsumentów, lecz sprawą o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia.

Postanowieniem z 24 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy przyjął sprawę do rozpoznania w postępowaniu grupowym i oddalił wniosek pozwanego o zobowiązanie powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2013 r. oddalił zażalenie pozwanego.

Postanowieniem z 24 września 2013 r. Sąd Okręgowy dokonał publicznego ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego poprzez opublikowanie na okres miesiąca w budynku sądowym oraz zamieszczenie w dziennikach: Gazeta (...) oraz (...) ogłoszenia o toczącym się postępowaniu i o możliwości przystąpienia do grupy.

W piśmie procesowym złożonym 28 lutego 2014 r. powódka S. P. (2), działająca jako reprezentant grupy, w związku z przystąpieniem na skutek ogłoszenia do grupy kolejnych członków, zmieniła żądanie pozwu i wniosła o zasądzenie w postępowaniu grupowym od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w Z. na rzecz członków grupy: solidarnie K. i T. małżonków B. kwoty 25.606,30 zł, J. Z. kwoty 25.606,30 zł, J. S. kwoty 25.606,30 zł, solidarnie A. i S. małżonków G. kwoty 10.000 zł, solidarnie M. i B. małżonków K. kwoty 10.000 zł, solidarnie M. i W. małżonków C. kwoty 10.000 zł, solidarnie S. i A. małżonków K. kwoty 5.901,29 zł, solidarnie G. i T. małżonków P. kwoty 5.901,29 zł, solidarnie małżonków M. J. i K. J. kwoty 5.901,29 zł, solidarnie M. i M. małżonków K. kwoty 7.502,87 zł, P. S. kwoty 7.502,87 zł, S. P. (2) kwoty 13.550 zł, A. B. kwoty 13.550 zł, J. C. kwoty 13.550 zł, P. R. kwoty 19.923,27 zł, solidarnie B. i B. małżonków Z. kwoty 19.923,27 zł, solidarnie M. i D. małżonków S. kwoty 30.000 zł, M. S. (2) kwoty 30.000 zł, solidarnie J. i K. małżonków Ł. kwoty 17.234,36 zł, solidarnie małżonków B. T. i M. T. (2) kwoty 17.234,36 zł, solidarnie E. i W. małżonków S. i K. S. kwoty 22.747,84 zł, solidarnie małżonków T. S. i A. S. (1) kwoty 22.747,84 zł, solidarnie A. i E. małżonków G. kwoty 11.314,42 zł, J. W. kwoty 11.314,42 zł, solidarnie K. i M. małżonków G. kwoty 25.916,96 zł, solidarnie I. i Z. małżonków M. kwoty 25.916,96 zł, M. Z. kwoty 16.063,55 zł, J. J. (2) kwoty 16.063,55 zł, K. K. (1) kwoty 16.063,55 zł, solidarnie A. i E. małżonków G. kwoty 34.611,06 zł, E. G. (3) kwot po 34.611,06 zł, łącznie 69.222,12 zł, R. O. kwoty 3.048,72 zł, solidarnie B. i A. małżonków H., J. H. (1) kwoty 3.048,72 zł– wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty.

Postanowieniem z 28 października 2014 r. Sąd Okręgowy ustalił skład grupy, do której zaliczył następujące osoby:

Podgrupa 1:

• 1.  K. B. (2) i T. B.

  2.  J. Z.

  3.  J. S.

Podgrupa 2

• 4.  A. G. (1) i S. G.

  5.  M. K. (1) i B. K.

  6.  M. C. i W. C.

Podgrupa 3:

• 7.  S. K. i A. K.

  8.  G. P. i T. P.

  9.  M. J. i K. J.

Podgrupa 4:

• 10.  M. K. (2) i M. K. (3)

  11.  P. S.

Podgrupa 5:

• 12.  S. P. (2)

  13.  A. B.

  14.  J. C.

Podgrupa 6:

• 15.  P. R.

  16.  B. Z. (1) i B. Z. (2)

Podgrupa 7:

• 17.  M. S. (1) i D. S.

  18.  M. S. (2)

Podgrupa 8:

• 19.  K. Ł. i J. Ł.

  20.  B. T. i M. T. (1)

Podgrupa 9:

• 21.  K. S., W. S. (1) i E. S.

  22.  T. S. i A. S. (1)

Podgrupa 10:

• 23.  A. G. (2) i E. G. (1)

  24.  J. W.

Podgrupa 11:

• 25.  K. G. (1) i T. G. (1)

  26.  Z. M. i I. M.

Podgrupa 12:

• 27.  M. Z.

  28.  J. J. (2)

  29.  K. K. (1)

Podgrupa 13:

• 30.  A. G. (3) i E. G. (2)

  31.  E. G. (3)

Podgrupa 14:

• 32.  R. O.

  33.  B. H., A. H., J. H. (1).

Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 8 lipca 2015 r. oddalił zażalenie pozwanego na powyższe postanowienie.

Wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2016 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie zasądził od pozwanego:

1.  na rzecz K. B. (1) i T. B. solidarnie kwotę 25.606,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.473,95 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

2.  na rzecz J. Z. kwotę 25.606,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.473,95 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

3.  na rzecz J. S. kwotę 25.606,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.473,95 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

4.  na rzecz A. G. (1) i S. G. solidarnie kwotę 10.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.820 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

5.  na rzecz M. K. (1) i B. K. solidarnie kwotę 10.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.820 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

6.  na rzecz M. C. i W. C. solidarnie kwotę 10.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 roku do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.820 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

7.  na rzecz S. K. i A. K. solidarnie kwotę 5.901,29 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.124,19 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

8.  na rzecz G. P. i T. P. solidarnie kwotę 5.901,29 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.124,19 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

9.  na rzecz M. J. i K. J. solidarnie kwotę 5.901,29 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.124,19 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

10.  na rzecz M. K. (2) i M. K. (3) solidarnie kwotę 7.502,87 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.396,43 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

11.  na rzecz P. S. kwotę 7.502,87 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 1.396,43 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

12.  na rzecz S. P. (2) kwotę 13.550 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.423,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

13.  na rzecz A. B. kwotę 13.550 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.423,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

14.  na rzecz J. C. kwotę 13.550 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.423,50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

15.  na rzecz P. R. kwotę 19.923,27 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.507,49 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

16.  na rzecz B. Z. (2) i B. Z. (1) solidarnie kwotę 19.923,27 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.507,49 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

17.  na rzecz M. S. (1) i D. S. solidarnie kwotę 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 5.220 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

18.  na rzecz M. S. (2) kwotę 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 5.220 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

19.  na rzecz J. Ł. i K. Ł. solidarnie kwotę 17.234,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.050,15 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

20.  na rzecz B. T. i M. T. (1) solidarnie kwotę 17.234,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.050,15 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

21.  na rzecz E. S., W. S. (1) i K. S. solidarnie kwotę 22.747,84 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 19.923,27 zł od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty i od kwoty 2.824,57 zł od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.987,18 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

22.  na rzecz T. S. i A. S. (1) solidarnie kwotę 22.747,84 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 19.923,27 zł od dnia 5 lipca 2012 r/ do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty i od kwoty 2.824,57 zł od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 3.987,18 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

23.  na rzecz A. G. (2) i E. G. (1) solidarnie kwotę 11.314,42 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.044,16 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

24.  na rzecz J. W. kwotę 11.314,42 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.044,16 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

25.  na rzecz K. G. (1) i T. G. (1) solidarnie kwotę 25.916,96 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.526,54 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

26.  na rzecz I. M. i Z. M. solidarnie kwotę 25.916,96 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 4.526,54 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

27.  rzecz M. Z. kwotę 16.063,55 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 13.550 zł od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty, od kwoty 2.513,55 zł od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.851,53 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

28.  na rzecz J. J. (2) kwotę 16.063,55 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 13.550 zł od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty, od kwoty 2.513,55 zł od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.851,53 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

29.  na rzecz K. K. (1) kwotę 16.063,55 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 2.851,53 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

30.  na rzecz A. G. (3) i E. G. (2) solidarnie kwotę 34.611,06 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 30.000 zł od dnia 5 lipca 2012 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty, od kwoty 4.611,06 zł od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 6.004,66 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

31.  na rzecz E. G. (3) kwotę 69.222,12 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 12.009,32 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

32.  na rzecz R. O. kwotę 3.048,72 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r., a od 1 stycznia 2016 r. z ustawowymi odsetkami w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych do dnia zapłaty oraz kwotę 638,30 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

33.  oddala powództwo B. H., A. H. i J. H. (1).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany (...) Spółka Akcyjna w Z. zawarł z członkami, reprezentowanej przez powódkę S. P. (2) grupy umowy deweloperskie , w których zobowiązał się do wybudowania, na gruncie stanowiącym własność pozwanego, lokali mieszkalnych, garaży, miejsc postojowych i przeniesienia, w wymaganej formie, własności wyodrębnionych lokali mieszkalnych wraz z proporcjonalnymi udziałami w prawie własności gruntu i współwłasnością części wspólnych budynku.

Były to następujące umowy: umowa nr (...) z 12 lipca 2007 r. zawarta z K. i T. małżonkami B. k. 119–124, umowa nr (...) z 26 stycznia 2007 r. zawarta z J. Z. k. 157–162, umowa nr (...) z 3 marca 2007 r. zawarta z W. S. (2) k. 656–661, umowa nr (...) z 6 lutego 2006 r. k. 187–192 wraz z umową cesji nr (...) z 12 marca 2008 r. na rzecz S. i A. małżonków G. k. 198–199, umowa nr (...) z 15 lutego 2007 r. zawarta z B. i M. małżonkami K. k. 303–308, umowa nr (...) z 12 sierpnia 2006 r. zawarta z W. i M. małżonkami C., umowa nr (...) z 30 sierpnia 2006 r. k. 265–270 wraz z umową cesji nr (...) z 16 stycznia 2007 r. na rzecz A. i S. małżonków K. k. 276–277, umowa nr (...) z 27 stycznia 2007 r. zawarta z G. i T. małżonkami P. k. 437–442, umowa nr (...) z 18 września 2006 r. k. 1394–1400 wraz z umową cesji nr (...) z 28 lutego 2007 r. na rzecz M. J. k. 1403–1404, do którego w wyniku umowy nr (...) z 05 sierpnia 2008 r. przystąpiła K. J. (żona M. J.) k. 1407-1408, umowa nr (...) z 29 września 2006 r. zawarta z M. i M. małżonkami K. k. 346–352, umowa nr (...) z 16 sierpnia 2006 r. k. 558–563 wraz z umową cesji nr (...) z 20 sierpnia 2008 r. zawarta z P. S. k. 570-571, umowa nr (...) z 20 czerwca 2007 r. zawarta z S. i M. małżonkami P. k. 477–482, umowa nr (...) z 31 maja 2006 r. k. 1438–1442, 1449–1453 wraz z umową cesji nr (...) zawarta 03 lipca 2008 r. na rzecz A. Ł. (obecnie B. – kopia skróconego aktu małżeństwa - k. 2032) k. 1459–1460, umowa nr (...) z 28 czerwca 2006 r. k. 1489 – 1494, do której w wyniku umowy nr (...) z 18 listopada 2009 r. przystąpiła J. C. k. 1500–1503, a następnie w wyniku umowy nr (...) z 18 listopada 2009 r. cesji na jej rzecz k.1504–1508, umowa nr (...) z 30 maja 2007 r. zawarta z P. R. k. 519–524, umowa nr (...) z 30 maja 2006 r. zawarta z B. i B. małżonkami Z. k. 1542–1547, umowa nr (...) z 31 stycznia 2007 r. zawarta z M. i D. małżonkami S. k. 623–628, umowa nr (...) z 31 października 2006 r. zawarta z M. S. (2) k. 695–700, umowa nr (...) z 31 maja 2007 r. k. 389 – 394 wraz z umową nr (...) i (...) z 17 marca 2009 r. zawarta z K. i J. małżonkami Ł. k. 402–405, umowa nr (...) z 20 kwietnia 2007 r. zawarta z B. T. k. 793–798, umowa nr (...) z 15 maja 2007 r. zawarta z K. S. oraz E. i W. małżonkami S. k. 750–755, umowa nr (...) z 9 maja 2006 r. k. 593–598 wraz z umową cesji nr (...) na rzecz A. S. (1) i T. S. k. 602–603, umowa nr (...) z 13 kwietnia 2006 r. zawarta z A. G. (2) k. 1588–1590, umowa nr (...) z 06 stycznia 2006 r. k. 1608–1611, do której w wyniku umowy nr (...) z 06 maja 2010 r. przystąpił J. W. k. 1616, a następnie umowy nr (...) z 06 maja 2010 r. cesji na jego rzecz k. 1617, umowa nr (...) z 01 kwietnia 2006 r. k. 1633–1641 wraz z umową cesji nr (...) z 23 lutego 2009 r. na rzecz T. i K. małżonków G. k. 1642, umowa nr (...) z 31 marca 2006 r. k. 1669–1674 wraz z umową cesji nr (...) z 29 czerwca 2009 r. na rzecz Z. i I. małżonków M. k. 1683-1684, umowa nr (...) z 25 stycznia 2006 r. zawarta z M. Z. i A. S. (2) k. 827–832, od której na mocy umowy nr (...) z 04 września 2008 r. odstąpił A. S. (2) k. 838–839, umowa nr (...) zawarta 18 kwietnia 2006 r. k. 1713–1718 wraz z umową cesji nr (...) z 25 marca 2008 r. na rzecz J. J. (2) k. 1729-1730, umowa nr (...) z 14 września 2009 r. zawarta z K. K. (1) k. 1764–1769, umowa nr (...) z 5 września 2006 r. zawarta z E. i A. małżonkami G. k. 231–236, umowa nr (...) z 23 marca 2007 r. oraz umowa nr (...) z 03 lutego 2007 r. zawarta z E. G. (3) k. 1820–1825, 1863–1868, umowa nr (...) z 14 października 2006 r. zawarta z J. i E. małżonkami O. k. 1900–1906 wraz z umową nr (...) z 18 października 2010 r. na mocy której 100 % udziałów przejął R. O. k. 1912–1913, umowa nr (...) z 26 czerwca 2003 r. zawarta z B. i J. H. (2) k. 1986–1993. We wszystkich umowach pozwany zastosował wzorzec umowy, konsumenci nie negocjowali treści § 7 umów.

W umowach zawartych z K. i T. małżonkami B., J. Z., B. i M. małżonkami K., K. i J. małżonkami Ł., G. i T. małżonkami P., S. P. (2), P. R., M. i D. małżonkami S., J. S., K. S., E. i W. małżonkami S., małżonkami M. T. (1) i B. T., E. G. (3) postanowienie § 7 brzmiało następująco: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia zawarcia Umowy, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w par. 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczona według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z powiadomieniem o możliwości odbioru lokalu.

W umowie zawartej z E. i A. małżonkami G. postanowienie § 7 brzmiało następująco: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia 2006-10-01, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w par. 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z powiadomieniem o możliwości odbioru lokalu.

W umowach zawartych z M. i W. małżonkami C., A. i S. małżonkami K., małżonkami M. J. i K. J., M. i M. małżonkami K., P. S., K. K. (1), R. O. postanowienie § 7 brzmiało następująco: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania pozwolenia na budowę, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w par. 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu.

W umowie zawartej z M. S. (2) postanowienie § 7 miało treść: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania prawomocnego zamiennego pozwolenia na budowę, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w par. 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu.

W umowach zawartych z A. i S. małżonkami G., A. S. (1) i T. S., J. W. oraz M. Z. postanowienie § 7 miało treść: W sytuacji dokonywania wpłat przez Kupującego w ratach, cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od dnia uzyskania prawomocnego zamiennego pozwolenia na budowę, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana wg zasad określonych w n/n ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6 ust. 1,2.

W umowach zawartych z A. B., J. C., B. i B. małżonkami Z. postanowienie § 7 miało treść: Cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od dnia 2006-10-01, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena, wskazana w ust. 1, będzie waloryzowana wg zasad określonych n/n ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6.1,2.

W umowach zawartych z A. i E. małżonkami G., K. i T. małżonkami G., Z. i I. małżonkami M., J. J. (2) postanowienie § 7 miało treść: Cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna), począwszy od 7 (siódmego) dnia od rozpoczęcia budowy, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena, wskazana w ust. 1, będzie waloryzowana wg zasad określonych w n/n ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6.1,2.

W umowie zawartej z B. H. i J. H. (1) postanowienie § 7 miało treść: W sytuacji dokonywania wpłat przez Kupującego w ratach, cena podlega waloryzacji o 0,5 % miesięcznie, począwszy od 32 (trzydziestego drugiego) dnia od daty podpisania niniejszej umowy, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena, wskazana w ust. 1, będzie waloryzowana wg zasad określonych w n/n ustępie, nie dłużej niż do 3 miesięcy od planowanego według umowy terminu przedstawienia Kupującemu lokalu do odbioru.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją z 28 listopada 2008 r., nr (...), uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, działania pozwanego polegające na stosowaniu we wzorcach umów między innymi postanowienia: Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, począwszy od dnia zawarcia umowy, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszych ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w par. 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji. Ponadto Prezes UOKiK stwierdził, że postanowienia uzależniające cenę za metr kwadratowy powierzchni mieszkania od wzrostu wskaźników m.in. inflacji GUS są tożsame z tymi, które są wpisane do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone, o których mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c. pod poz. 284, 1385, 227. Omawianą decyzją Prezes UOKiK nałożył na pozwanego karę pieniężną w wysokości 1.680.003 zł, zobowiązał do zaniechania działań poprzez aneksowanie umów istniejących już w obrocie prawnym z obowiązkiem ich wykonania do 1 marca 2009 r. i złożenia sprawozdania z realizacji tego zobowiązania do 31 marca 2009 r. Pozwany nie zawarł z konsumentami aneksów dotyczących § 7 umów, zawarł aneksy, w których konsumenci mieli prawo odstąpienia od umowy deweloperskiej na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym, byli to: K. i T. małżonkowie B., J. Z., M. i W. małżonkowie C., małżonkowie M. J. i K. J., M. i M. małżonkowie K., P. S., A. B., B. i B. małżonkowie Z., M. S. (1), K. i J. małżonkowie Ł., K. S., W. S. (1), E. S., K. K. (1), R. O..

Zmienione aneksami postanowienia umów dotyczyły także § 7 ust. 5 - konsekwencji zmian stawki podatku VAT.

Umowy zawarte przez pozwanego z członkami grupy nie przewidywały prawa odstąpienia od nich w razie zwiększenia ceny mieszkania w oparciu o wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej GUS, czy wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS, czy wskaźnika inflacji GUS (dodatniego).

Po wydaniu decyzji przez Prezesa UOKiK niektórzy członkowie grupy negocjowali z pozwanym obniżenie obliczonej przez pozwanego waloryzacji ceny lokali lub umorzenia tych płatności. Pozwany nie wyraził zgodny żadnemu z członków grupy na umorzenie płatności, niektórym z nich obniżył dopłaty waloryzacyjne.

Sąd Okręgowy w Warszawie, Wydział (...) w wyroku z 27 lipca 2009 r., sygn. akt XVII Amc 335/09 uznał za niedozwolone i zakazał pozwanemu wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień wzorca umowy o treści:

„Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS” (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia zawarcia umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu”;

„Strony ustalają, iż cena podlega zwiększeniu w oparciu „o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS” (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od dnia zawarcia Aneksu. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano – montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano – montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 3 nin. Aneksu. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z zawiadomieniem o możliwości odbioru lokalu” – wpis poz. 1883 i 1884 w rejestrze klauzul niedozwolonych.

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z 12 maja 2011 r. w sprawie sygn. akt XVII AmC 35/10, a następnie Sad Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 15 maja 2012 r. w sprawie VI ACa 1276/11 orzekły, że jest klauzulą abuzywną stosowane przez pozwanego w umowie postanowienie:

„Cena podlega waloryzacji o wskaźnik inflacji GUS (z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka GUS jest ujemna) począwszy od (…) dnia od rozpoczęcia budowy, liczonej od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana wg zasad określonych w n/n ustępie nie dłużej niż w terminie wskazanym w § 6.1.2” – poz. 4059 w rejestrze klauzul niedozwolonych.

Na żądanie pozwanego, który uzależniał zawarcie umów ustanowienia odrębnej własności lokali i wręczenie im kluczy do mieszkań członkowie grupy dopłacili obliczoną przez pozwanego kwotę waloryzacji ceny mieszkań.

K. i T. małżonkowie B. dopłacili pozwanemu kwotę 25.696,91 zł, J. Z. dopłaciła kwotę 25.606,30 zł, J. S. dodatkowo zapłaciła kwotę 26.253,30 zł, S. i A. małżonkowie G. dopłacili kwotę 10.244,05 zł, B. i M. małżonkowie K. dopłacili kwotę 10.000 zł, M. i W. małżonkowie C. dopłacili pozwanemu kwotę 10.359 zł, A. i S. małżonkowie K. dopłacili kwotę 5.901,29 zł, G. i T. małżonkowie P. dopłacili kwotę 7.000 zł, małżonkowie M. J. i K. J. dopłacili pozwanemu kwotę 6.238,89 zł, M. i M. małżonkowie K. dopłacili kwotę 7.502,87 zł, P. S. dodatkowo zapłacił kwotę 8.081,49 zł, S. P. (2) dodatkowo zapłaciła kwotę 13.550 zł, A. B. dopłaciła pozwanemu kwotę 15.262,49 zł, J. C. dopłaciła pozwanemu kwotę 15.678,01 zł, P. R. dopłacił pozwanemu kwotę 21.288.54 zł, B. i B. małżonkowie Z. dopłacili pozwanemu kwotę 21.590,90 zł, M. i D. małżonkowie S. dodatkowo zapłacili kwotę 30.512,04 zł, M. S. (2) dopłaciła pozwanemu kwotę 30.000 zł, K. i J. małżonkowie Ł. dopłacili kwotę 17.493,34 zł, M. T. (1) i B. T. dodatkowo zapłacili kwotę 17.234,36 zł, K. S. oraz E. i W. małżonkowie S. dodatkowo zapłacili kwotę 22.747,84 zł, A. S. (1) i T. S. dodatkowo zapłacili kwotę 24.048,99 zł, A. i E. małżonkowie G. dopłacili pozwanemu kwotę 12.184,51 zł, J. W. dopłacił pozwanemu kwotę 11.314.42 zł, K. i T. małżonkowie G. dopłacili pozwanemu kwotę 27.529.91 zł, I. i Z. małżonkowie M. dopłacili pozwanemu kwotę 25.916,96 zł, M. Z. dodatkowo zapłaciła kwotę 16.387,84 zł, J. J. (2) dopłaciła pozwanemu kwotę 16.063,55 zł, K. K. (1) dopłacił pozwanemu kwotę 16.502,17 zł, E. i A. małżonkowie G. dopłacili kwotę 39.617,14 zł, E. G. (3) dopłaciła pozwanemu łącznie kwotę 80.187,37 zł dowody, R. O. dopłacił pozwanemu kwotę 3.839,68 zł, B. i A. małżonkowie H., J. H. (1) dopłacili pozwanemu kwotę 3 048,72 zł.

Członkowie grupy byli informowani przez pozwanego, że nie uiszczenie dopłaty stanowiącej waloryzację obliczoną przez pozwanego i tym samym nie zawarcie umów przeniesienia własności lokali w formie aktu notarialnego spowoduje nałożenia na konsumenta kary finansowej. Dla pozwanego stosowanie klauzuli waloryzacyjnej obliczanej według wyższego wskaźnika waloryzacji miało na celu zmniejszenie ryzyka finansowego.

Ze wszystkimi członkami grupy pozwany zawarł umowy przeniesienia własności lokali w formie aktu notarialnego.

Prezes UOKiK decyzją z 11 grudnia 2009 r. (...) Nr (...) w pkt I (utrzymanym w mocy na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10 lutego 2015 roku w sprawie VI ACa 567/14) uznał działanie pozwanego polegające na kierowaniu do konsumentów informacji wprowadzających w błąd co do oceny i akceptacji przez Prezesa UOKiK ostatecznej treści postanowień przekazywanych konsumentom w ramach procesu aneksowania umów przedwstępnych sprzedaży za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 marca 2009 r., a także zobowiązał do zapłacenia kary w kwocie 1.596.678 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że przesądzona została w sprawie dopuszczalność dochodzenia roszczeń członków grupy w postępowaniu grupowym, zaś charakter i podstawa faktyczna dochodzonych roszczeń uzasadniają przyjęcie, że roszczenia te mają charakter roszczeń o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 roku Nr 7, poz. 44). Roszczenia wszystkich członków grupy dochodzone w niniejszym postępowaniu są roszczeniami konsumentów w stosunku do przedsiębiorcy.

Sąd Okręgowy wskazał, że stosowana przez pozwanego we wzorcach umów zawartych z członkami grupy lub ich poprzednikami prawnymi klauzula waloryzacyjna upoważniała pozwanego do samodzielnego i jednostronnego podwyższenia ceny z wyraźnym wyłączeniem jej obniżenia w oparciu o „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych” GUS, „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS lub wskaźnik inflacji GUS i treść tej klauzuli nie była negocjowana przez pozwanego z żadnym członkiem grupy. Nie zostały zawarte z członkami grupy żadne aneksy dotyczące rewizji wzorca w § 7 ust. 2. Wzorce umów nie przewidywały uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy w przypadku zwiększenia ceny lokalu mieszkalnego na skutek waloryzacji.

W ocenie Sądu Okręgowego nie budzi wątpliwości abuzywność postanowień zawartych w § 7 ust. 2 umów deweloperskich, stwierdzona prawomocnymi orzeczeniami Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, na podstawie których postanowienia te zostały wpisane do prowadzonego przez Prezesa UOKiK jawnego rejestru klauzul niedozwolonych.

Sąd Okręgowy stwierdził, że uznane za niedozwolone i wpisane do jawnego rejestru postanowień wzorców umowy (art. 479 ⁴⁵ § 1-3 k.p.c.) prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zostały wszystkie stosowane przez pozwanego z członkami grupy lub ich poprzednikami prawnymi w przypadku cesji i nie zmienione postanowienia w § 7 ust. 2 wzorca umów deweloperskich za wyjątkiem postanowienia zawartego w umowie z B. H. i J. H. (1) z 26 czerwca 2003 r. Postanowienia wzorca umowy deweloperskiej w § 7 ust. 2 są tożsame w treści (normatywnie) z wpisanymi do jawnego rejestru. Klauzule wpisane do rejestru zdaniem Sądu Okręgowego nie różnią się od zamieszczonych we wzorcu umowy zawartej z innymi członkami grupy E. i A. małżonkami G., a także w umowach zawartych z M. i W. małżonkami C., A. i S. małżonkami K., małżonkami M. J. i K. J., M. i M. małżonkami K., P. S., K. K. (1), R. O., A. i S. małżonkami G., A. S. (1) i T. S., J. W. oraz M. Z., A. B., J. C., B. i B. małżonkami Z., A. i E. małżonkami G., K. i T. małżonkami G., Z. i I. małżonkami M., J. J. (2). Sąd Okręgowy wskazał, że różnica w treści postanowień umów i postanowień wzorca uznanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone jest powierzchowna, tak, że można stwierdzić, iż są to klauzule takie same jak uznane przez sąd za abuzywne. Sąd Okręgowy wskazał też, że postanowienia zawarte w § 7 każdego wzorca nie określają świadczenia głównego, a wprowadzają jedynie umowny (choć zawarty we wzorcu) reżim jego podwyższenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego pozwany miał pełną świadomość, że stosowane przez niego klauzule waloryzacyjne są niedozwolonymi postanowieniami umownymi, mimo wpisania tych klauzul do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK pozwany nie zmieniał treści wzorców umów deweloperskich, a przed zawarciem umów ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i jego sprzedaży egzekwował od konsumentów – członków grupy dopłatę do ceny lokalu mieszkalnego jako opłatę waloryzacyjną.

Sąd Okręgowy za bezzasadne uznał zarzuty pozwanego, że negocjował z niektórymi członkami grupy wysokość opłaty waloryzacyjnej, a ci, którzy nabywali prawo w drodze umów cesji byli informowani o wysokości opłaty waloryzacyjnej i nie byli zmuszeni do zawarcia umowy cesji wskazując, że wszyscy członkowie grupy uiścili opłatę waloryzacyjną.

Zdaniem Sądu Okręgowego bez znaczenia jest także zmiana § 9 wzorca umów deweloperskich wprowadzona przez pozwanego w aneksach o treści „stronom przysługuje prawo odstąpienia od umowy na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym”, nie była to bowiem zmiana klauzuli waloryzacyjnej. Pozwany nie wprowadził do wzorca umów deweloperskich z członkami grupy lub ich poprzednikami prawnymi zapisów zawierających prawo odstąpienia od umowy w przypadku podwyższenia przez pozwanego ceny za lokal z zastosowaniem klauzuli waloryzacyjnej. Możliwość odstąpienia od umowy na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym tj. w oparciu o przepisy art. 491 k.c. i 492 k.c. nie pozwalała na odstąpienie od umowy z powodu podwyższenia przez dewelopera ceny za lokal mieszkalny.

Sąd Okręgowy uznał też, że oświadczenia, które znalazły się w umowach ustanowienia odrębnej własności lokalu i jego sprzedaży pomiędzy pozwanym, a kilkoma członkami grupy, zgodnie z którymi znoszą między sobą wszelkie roszczenia wynikające z wykonania umowy na wybudowanie i sprzedaż lokalu mieszkalnego nie są oświadczeniem co do zrzeczenia się roszczeń o zwrot nienależnej opłaty waloryzacyjnej. Takiego wyraźnego oświadczenia żaden członek grupy nie złożył, a stosując regułę art. 65 § 1 i 2 k.c. zgodnym zamiarem stron nie mogło być objęte zrzeczenie się roszczeń o zwrot opłaty waloryzacyjnej, choćby dlatego, że o pobraniu przez pozwanego tej opłaty bez podstawy prawnej członkowie grupy dowiadywali się dopiero po zawarciu umów ustanowienia odrębnej własności lokalu i jego sprzedaży.

W ocenie Sądu Okręgowego klauzula waloryzacyjna w § 7 wzorca umowy deweloperskiej zawartej pomiędzy pozwanym a B. H. i J. H. (1) z 26 czerwca 2003 roku nie jest abuzywna. Nie została uznana za taką w orzeczeniu Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Konsumenci znali sposób liczenia waloryzacji, był on sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały, ponadto waloryzacja liczona miała być od 32 dnia od zawarcia umowy i nie dłużej niż do 3 miesięcy od planowanego według umowy terminu przedstawienia kupującemu lokalu. Takie postanowienie umowy zdaniem Sądu Okręgowego nie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i nie narusza w sposób rażący interesu konsumenta.

Sąd Okręgowy wskazał, że skutkiem zastosowania we wzorcu umowy klauzuli niedozwolonej, zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. jest brak mocy wiążącej tego postanowienia przy zachowaniu skuteczności innych części wzorca.

Zdaniem Sądu Okręgowego członkowie grupy (z wyjątkiem B. H., A. H. i J. H. (1)) zapłacili dodatkowe opłaty tytułem klauzuli waloryzacyjnej, niewiążącej ich z mocy prawa, a zatem ich świadczenie miało charakter nienależnego zgodnie z art. 410 § 2 k.c.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c.

Apelacje od wyroku Sądu Okręgowego wniosły obie strony.

Pozwany zaskarżył wyrok w części uwzględniającej roszczenie, zrzucając:

I.  naruszenie prawa materialnego:

1.  art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c.

polegające na ich niewłaściwym zastosowaniu i uwzględnieniu roszczeń członków grupy o zwrot kwot wpłaconych tytułem waloryzacji ceny ustalone w oparciu o postanowienia zawarte w § 7 ust. 2 umów przedwstępnych. Zapisy te zostały uznane za niedozwolone, a ich wyeliminowanie stało się podstawa wyroku w zakresie zapłat w sytuacji, gdy źródłem zobowiązania pieniężnego poszczególnych członków grupy w zakresie uiszczenia ceny za nabyty lokal były umowy notarialne ustanowienia odrębnej własności lokali i sprzedaży, a nie umowy przedwstępne, zaś w umowach notarialnych cena nabycia mieszkania został określona jednoznacznie i kwotowo, zatem zobowiązania poszczególnych konsumentów zostały zawarte w umowach, które nie zawierają klauzul uznanych przez Sąd za niedozwolone, co wyłącza możliwość dochodzenia roszczenia w oparciu o art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.

2.  naruszenie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. oraz art. 411 pkt 1 k.c. polegające na błędnym zastosowaniu tych przepisów i uwzględnieniu powództwa w sytuacji, gdy nawet przy przyjęciu abuzywności zapisów, z przebiegu postępowania wynika, że powodowie mieli świadomość „nienależności świadczenia” prezentowanej obecnie w niniejszym postępowaniu;

3.  art. 536 § 1 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i nieuwzględnienie prze sąd I instancji okoliczności, że przy zawieranych przez powodów: A. G. (1) i S. G., S. K. i A. K., M. J. i K. J., P. S., T. S. i A. S. (1), K. G. (2) i T. G. (2), Z. M. i I. M., J. J. (2) – umowach cesji nie zachodzi tożsamość stron stosunku prawnego, a warunki cesji (warunki umów) były uzgadniane pomiędzy zupełnie innymi podmiotami i bez wątpienia wszystkie uzgodnienia miały z oczywistych względów charakter indywidualny, gdyż toczyły się między konkretnymi osobami fizycznymi i dotyczyły konkretnych umów, zawierających podstawy do ustalenia ceny;

4.  art. 365 § 1 i 366 k.p.c. w zw. z art. 479 ³⁶ – 479 ⁴⁵ k.p.c. polegające na bezzasadnym przyjęciu, że brzmienie stosowanych przez pozwaną klauzul waloryzacyjnych jest tożsame z uznanymi wcześniej za abuzywne przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, co przesądza o objęciu ich skutkami prawomocności materialnej tego orzeczenia, a w konsekwencji uznanie, że w stosunku do wszystkich członków grupy zastosowano klauzule abuzywne takie same, jak uznane przez sąd za niedozwolone;

5.  art. art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. polegające na uznaniu, że klauzula waloryzacyjna zawarta w § 7 ust. 2 umów z członkami grupy stanowi klauzulę niedozwoloną nawet po zmianie treści umowy polegającej na wprowadzeniu uprawnienia do odstąpienia od umowy w sytuacji, gdy zapisy dotyczące waloryzacji same w sobie nie są niedozwolone, bowiem zostały sformułowane jednoznacznie i w sposób nie budzący wątpliwości, a mechanizm waloryzacji świadczenia głównego – ceny, został oparty o całkowicie niezależny od stron wskaźnik GUS, który był publikowany i powszechnie dostępny;

6.  art. 88 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. polegające na jego niezastosowaniu i uznaniu, że zawarte w umowach o ustanowienie odrębnej własności lokalu i jego sprzedaż oświadczenia, zgodnie z którymi strony (w tym członkowie grupy) znoszą między sobą wszelkie roszczenia wynikające z wykonania umowy na wybudowanie i sprzedaż lokalu mieszkalnego nie stanowią zrzeczenia się roszczeń dochodzonych w niniejszej sprawie. Treść zawartych w umowach notarialnych zapisów jest jednoznaczna a żaden z powodów nie uchylił się od skutków prawnych złożonego oświadczenia, natomiast orzeczenie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zostało wydane przed zawarciem umów notarialnych.

II.  naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 233 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c. polegające na dowolnej a nie swobodnej ocenie zebranego materiału dowodowego w szczególności polegające na:

- bezzasadnym przyjęciu, iż pozwana Spółka nie kwestionowała, że postanowienia umowne § 7 ust. 2 umów deweloperskich dotyczące klauzuli waloryzacyjnej nie były indywidualnie uzgodnione z członkami grupy oraz że członkowie grupy nie mieli rzeczywistego wpływu na treść tych postanowień;

- bezpodstawnym uznaniu przez sąd I instancji, że pozwana Spółka nie dowiodła, że prowadziła negocjacje co do treści umów, a także, że wprowadziła do umów prawo odstąpienia na skutek klauzuli waloryzacyjnej w sytuacji, gdy w wyniku zawartych aneksów członkowie grupy mieli prawo odstąpienia od umowy na zasadach określonych w kodeksie cywilnym, tj. w oparciu o art. 491 k.c. i art. 492 k.c., a żaden z członków grupy nie wykazał, że podejmował jakiekolwiek próby odstąpienia od umowy z powodu podwyższenia ceny za lokal mieszkalny;

- bezzasadnym przyjęciu, że Spółka nie zawarła z członkami grupy żadnych aneksów dotyczących rewizji wzorca zawartego w § 7 ust. 2, a wzorce umów nie przewidywały uprawnienia konsumenta o odstąpienia od umowy w wypadku zwiększenia ceny lokalu ceny lokalu mieszkalnego wskutek waloryzacji, w sytuacji gdy do zawartych umów przedwstępnych były zawierane aneksy przyznające prawo odstąpienia od umowy, jak również strony negocjowały wysokość naliczonych kwot tytułem waloryzacji;

- uznanie przez sąd I instancji, że fakt negocjowania przez Spółkę z niektórymi członkami grupy wysokości opłaty waloryzacyjnej jest bez znaczenia dla uznania za nieważne postanowień wzorca umów deweloperskich zawierających klauzule waloryzacyjne w sytuacji, gdy waloryzacyjna została naliczona i wpłacona nie w wyniku zapisów umowy przedwstępnej lecz uzgodnień stron, które mogą swobodnie kształtować stosunek prawny, w szczególności wysokość ceny, choć niewątpliwie takie ustalenia miały indywidualny charakter.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punktach 1-32 i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w tym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, a nadto o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Powód zaskarżył wyrok w zakresie punktu 33, zarzucając naruszenie art. 385 ³ pkt 20 k.c. w zw. z art. 385 ¹ k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że klauzula waloryzacyjna przewidziana w § 7 wzorca umowy deweloperskiej zawartej między pozwaną a B. H. i J. H. (1) z 26 czerwca 2003 r. nie jest klauzulą abuzywną.

Wskazując na powyższe powód wniósł o zmianę wyroku w tym zakresie przez zasądzenie na rzecz B. H. i J. H. (1) kwoty 3 048,72 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2014 r. oraz kwoty 638,30 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, a także zasądzenie kosztów postępowania za drugą instancję.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanego zasługuje na uwzględnienie, zaś apelacja strony powodowej jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy.

Za bezzasadne Sąd Apelacyjny uznaje podniesione przez pozwanego zarzuty naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 233 k.p.c. w zw. z art. 328 k.p.c. polegające na dowolnej a nie swobodnej ocenie zebranego materiału dowodowego.

Przede wszystkim nie zachodzi związek między przepisami art. 233 k.p.c. i art. 328 k.p.c., ponadto skarżący w ramach tak skonstruowanego zarzutu nie odnosi się do oceny dowodów przeprowadzonych przez Sąd Okręgowy, a jedynie przedstawia własną ocenę faktów.

Zarzucając bezpodstawne uznanie przez sąd I instancji, że pozwana Spółka nie dowiodła, że prowadziła negocjacje co do treści umów, skarżący nie powołuje się na dowody, jakie zostały na tę okoliczność przedstawione, zaś wskazując, iż w wyniku zawartych aneksów członkowie grupy mieli prawo odstąpienia od umowy na zasadach określonych w kodeksie cywilnym skarżący nie zauważa, iż uprawnienia wynikające z art. 491 i 491 k.c. nie są uzależnione od tego, czy strony zastrzegły możliwość zastosowania wskazanych przepisów, które ponadto nie dają podstaw do odstąpienia od umowy w sytuacji podwyższenia ceny na skutek zawartej w umowie klauzuli waloryzacyjnej.

Ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy mają pełne oparcie w dowodach, w szczególności dowodach z dokumentów, których wiarygodności nie kwestionowała żadna ze stron, zaś spór w istocie dotyczy oceny prawnej skutków związanych z wprowadzeniem do umów zawartych z członkami grupy postanowień zawierających tzw. klauzulę waloryzacyjną.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego co do abuzywności postanowień zawartych w § 7 umów deweloperskich, za zasadne uznając jednak podniesione przez pozwanego zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 410 k.c. i art. 405 k.c.

Trafnie Sąd Okręgowy wskazał, że skutkiem uznania postanowień zawartych w § 7 umów deweloperskich za niedozwolone jest brak związania stron tymi postanowieniami, z jednoczesnym utrzymaniem w mocy pozostałych postanowień tej umowy.

Rozważania Sądu Okręgowego odnoszą się jednak tylko do umów deweloperskich, pomijając treść zawartych przez członków grupy z pozwanym umów sprzedaży lokali.

W umowach sprzedaży strony określiły cenę nabycia przez członków grupy praw do lokali w wysokości wynikającej niewątpliwie z zastosowania zawartej w umowach deweloperskich klauzuli waloryzacyjnej, wskazując, że cała cena została uiszczona przed zawarciem umowy. W umowach tych zawarto także postanowienie, że w związku z dokonanym rozliczeniem strony znoszą między sobą wszelkie roszczenia wynikające z wykonania umowy na wybudowanie i sprzedaż lokalu mieszkalnego, poza wynikającymi z tej umowy oraz wynikającymi z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa. Strona powodowa nie kwestionowała ważności ani skuteczności umów sprzedaży zawartych przez członków grupy z pozwaną Spółką, nie ulega zaś wątpliwości, że wszelkie kwoty uiszczone przez członków grupy na podstawie umowy deweloperskiej zostały, zgodną wolą stron wyrażoną w tych umowach, zaliczone na poczet ceny nabycia lokali.

Art. 410 § 2 k.c. określa w sposób wyczerpujący sytuacje, w których świadczenie jest lub staje się świadczeniem nienależnym.

Świadczenie jest zatem nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany, lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła, lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Nienależne świadczenie odróżnia się od pozostałych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia źródłem powstania, bowiem do zaistnienia tego zobowiązania dochodzi w wyniku spełnienia świadczenia przez zubożonego, a nie poprzez jakiekolwiek inne przesunięcia majątkowe, niebędące świadczeniem (jak w pozostałych wypadkach bezpodstawnego wzbogacenia). Nienależne świadczenie jest tylko szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia (art. 410 k.c.), a zatem przyczyną powstania roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia pozostaje bezpodstawność ("bez podstawy prawnej") przesunięcia majątkowego, a zatem jego "niesłuszność". Brak podstawy prawnej oznacza brak causae świadczenia lub jej wadliwość.

Przy ocenie czy miało miejsce nienależne świadczenie istotna jest zatem podstawa prawna i cel świadczenia, a nie podstawa prawna wzbogacenia.

Niewątpliwie obowiązek uiszczenia ceny nabycia lokalu, który miał dopiero być wyodrębniony po zakończeniu procesu inwestycyjnego, wynikał z zawartych przez pozwana i członków grupy umów deweloperskich.

Umowę deweloperską, która dopiero od 29 kwietnia 2012 r., tj. od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 16 września 2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego (Dz.U. 2017. 1468 t.j.) jest umową nazwaną, określa się w orzecznictwie jako umowę mieszaną, na którą, w zakresie obowiązków dewelopera, składają się połączone ze sobą czynności podejmowane w ramach procesu inwestycyjnego prowadzącego do zrealizowania zasadniczego zamiaru jakim jest dla niego, przekazanie przedmiotu inwestycji (lokalu) drugiej stronie umowy. Ostateczny natomiast rezultat tego procesu ma nie tyko taki charakter, ale zawiera w sobie element o charakterze prawnomaterialnym, gdyż deweloper ma obowiązek także doprowadzić do wyodrębnienia lokalu oraz przeniesienia na kontrahenta prawa do niego wraz z uprawnieniami wywodzonymi z tytułu właścicielskiego.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 9 grudnia 2010 r. III CZP 104/10 Sąd Najwyższy wskazał, że wynikający z umowy deweloperskiej stosunek prawny ma charakter samodzielny i nie można go sprowadzać jedynie do zabezpieczenia wykonania umowy głównej, zaś świadczenia dewelopera nie można zwężać do przeniesienia własności nieruchomości, gdyż z reguły obejmuje również wybór i podział gruntu, sporządzenie dokumentacji projektowej, uzyskanie pozwolenia na budowę, wybudowanie budynku, wyodrębnienie, rozkład i wystrój lokalu, przygotowanie miejsc postojowych lub garaży, dalsze zarządzanie całą nieruchomością itp. Świadczeniem kontrahenta dewelopera jest finansowanie procesu inwestycyjnego w toku całego okresu jego trwania, co prowadzi do zapłaty znacznej części wynagrodzenia jeszcze przed przeniesieniem własności lokalu, gdyż ten obowiązek stanowi jedynie końcowy fragment świadczenia dewelopera. Istnieje przy tym pewna symetria pomiędzy realizacją przez dewelopera określonego etapu inwestycji a wynagrodzeniem uiszczanym przez jego kontrahenta.

Niewątpliwie jednak umowa deweloperska nakłada na dewelopera obowiązek wybudowania lokalu przeznaczonego dla drugiej strony umowy oraz przystąpienia do umowy przenoszącej jego własność na nabywcę, zaś umowa wyodrębnienia oraz przeniesienia własności lokalu jest odrębną czynnością prawna. Umowa deweloperska, stanowiąc złożoną czynność prawną, wyłącznie zobowiązuje dewelopera do przeniesienia w przyszłości wyodrębnionego prawa do lokalu na drugą stronę, zaś wykonanie tego obowiązku jest uwarunkowane uprzednim spełnieniem przez dewelopera obowiązku dotyczącego wybudowania lokalu. Celem umowy deweloperskiej jest zatem zarówno zrealizowanie planowanej inwestycji, jak też zawarcie odrębnej umowy przenoszącej własność określonego lokalu na nabywcę. Świadczenie spełnione przez nabywcę lokalu na podstawie umowy deweloperskiej, jest jednocześnie świadczeniem na poczet zapłaty ceny nabycia lokalu, a więc na poczet umowy przyszłej, której zawarcie jest celem umowy deweloperskiej.

Tym samym uznanie za abuzywne postanowień umowy deweloperskiej nie może prowadzić do podważenia ważności czy skuteczności zawartej następnie umowy wyodrębnienia i sprzedaży lokalu mieszkalnego. O ile przed zawarciem umów sprzedaży lokali, świadczenia spełnione przez członków grupy na podstawie postanowień § 7 umów deweloperskich mogłyby być uznane za świadczenie nienależne, o tyle zawarcie umów sprzedaży lokali, w których świadczenia te zostają przez strony zaliczone na poczet ceny sprzedaży lokali, prowadzi do powstania ważnej podstawy świadczenia, jaką jest uiszczenie ceny nabycia prawa do lokalu.

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie staje się nienależne z chwilą, w której ostatecznie okaże się, że jego zamierzony cel nie został osiągnięty.

Nie ma zaś podstaw do uznania, że zapłata części ceny, która została przez strony w umowach sprzedaży lokali określona jednoznacznie, przy braku podstaw do zakwestionowania ważności czy skuteczności tych umów, stanowi świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c.

Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zastosowania w sprawie niniejszej przepisów art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c., co doprowadziło do uwzględnienia apelacji pozwanej w całości na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

W konsekwencji nie było podstaw do uwzględnienia apelacji strony powodowej, zatem apelacja ta jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania za obie instancje orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., uwzględniając fakt, że zawarte przez pozwaną z członkami grupy umowy zawierały klauzule abuzywne, zatem członkowie grupy mogli pozostawać w uzasadnionym przekonaniu co do słuszności swoich roszczeń, wszczynając postępowanie w sprawie niniejszej.