Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2018r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Jolanta Fiedorowicz

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2018r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołań R. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 29 grudnia 2017r., znak (...)

z dnia 31 stycznia 2018r., znak (...)- (...)

o wysokość emerytury i datę wypłaty przeliczonej emerytury

I.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 29 grudnia 2017r. w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu R. K. prawo do przeliczenia emerytury od dnia 1 listopada 2017r. z uwzględnieniem podstawy wymiaru składek:

– za okres od dnia 11 czerwca 1986r. do dnia 31 grudnia 1986r. w wysokości 253.852 (dwieście pięćdziesiąt trzy tysiące osiemset pięćdziesiąt dwa) złote przed denominacją,

– za rok 1987 w wysokości 618.097 (sześćset osiemnaście tysięcy dziewięćdziesiąt siedem) złotych przed denominacją,

– za rok 1988 w wysokości 1.099.355 (milion dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzysta pięćdziesiąt pięć) złotych przed denominacją,

– za okres od dnia 1 marca 1989r. do dnia 17 czerwca 1989r. w wysokości 1.000.723 (milion siedemset dwadzieścia trzy) złote przed denominacją;

II.  oddala odwołanie od decyzji z dnia 31 stycznia 2018r.

Sygn. akt IV U 278/18

UZASADNIENIE

Ubezpieczony R. K. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 29 grudnia 2017r., znak (...), którą organ rentowy przeliczył od dnia 1 listopada 2017r. emeryturę z uwzględnieniem wynagrodzenia minimalnego za okresy pracy eksportowej ubezpieczonego od dnia 11 czerwca 1986r. do dnia 31 grudnia 1988r. i od dnia 1 marca 1989r. do dnia 17 czerwca 1989r. Skarżący domagał się przyjęcia za oba te okresy wynagrodzenia zastępczego.

Pozwany wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, że dowodem wysokości wynagrodzenia są zaświadczenia pracodawcy lub inne dokumenty potwierdzające wysokość zarobków, zaś skarżący ograniczył się jedynie o wskazania osoby pracującej w Polsce na stanowisku stolarza.

Ubezpieczony odwołał się również od decyzji z dnia 31 stycznia 2018r., znak (...)- (...), którą pozwany odmówił przeliczenia emerytury z uwzględnieniem wynagrodzenia minimalnego za te samy okresy pracy eksportowej za okres sprzed miesiąca wniosku, podtrzymując żądanie przeliczenia świadczenia z uwzględnieniem wynagrodzenia zastępczego.

Także w odpowiedzi na to odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy wywodził, że przepisy umożliwiające uwzględnienie przy obliczaniu emerytury wynagrodzenia minimalnego weszły w życie 2009r., a wnioskodawca nie składał przed 17 listopada 2017r. wniosku o przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia.

Postanowieniem z dnia 15 marca 2018r. sprawy z obu odwołań zostały połączone.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony R. K. urodził się dnia (...)

W okresie od dnia 11 czerwca 1986r. do dnia 17 czerwca 1989r. ubezpieczony był zatrudniony przez (...) na budowie w S. (w ZSRR), przy czym w okresie od 1 stycznia 1989r. do 28 lutego 1989r. korzystał z urlopu bezpłatnego.

Bezpośrednio przed tym zatrudnieniem ubezpieczony pracował w okresie od 23 października 1984r. do 10 czerwca 1986r. w Przedsiębiorstwie (...) w R., ostatnio na stanowisku stolarza-brygadzisty, osiągając zarobki znacząco wyższe
od wynagrodzenia przeciętnego (np. za okres od 1 stycznia 1986r. do 10 czerwca 1986r. była to suma 306.112 zł przy przeciętnym wynagrodzeniu wynoszącym za ten sam okres 136.538 zł).

(bezsporne, ponadto świadectwo pracy, rozliczenie końcowe czasu pracy i wynagrodzenia i informacja o podstawie wymiaru składek k.21, 23 i 48 pliku rentowego w aktach ZUS dot. ubezpieczonego)

Zakład zatrudniał głównie stolarzy i pomocników stolarzy. Rozliczał się, składając co miesiąc deklaracje imienne. Po ubezpieczonym stanowisko brygadzisty w tym zakładzie objął J. R. (1), zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) do dnia 31 marca 1987r., następnie od kwietnia 1987r. na podobnym stanowisku pracowali K. P., od października 1987r. (nie da się ustalić, czy od początku miesiąca) R. L., zaś od maja 1989r. J. R. (2).

(dowód: świadectwo pracy J. R. (1) k.10 pliku rentowego akt ZUS dotyczących J. R. (1), zeznania J. R. (1) w charakterze świadka z rozpraw w dniach 16 maja i 22 października 2018r., deklaracje w aktach płatnika składek)

Decyzją z dnia 21 maja 1999r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem od 8 czerwca 1999r., której podstawę wymiaru ustalono z 10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu 1980-1989, wskaźnik wwpw wyniósł 96,92 %. Następnie decyzją z dnia 1 czerwca 1999r. o przeliczeniu renty ustalono podstawę wymiaru renty z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, wskaźnik wwpw wyniósł 102,91%. Decyzją z dnia 22 lipca 2005r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od dna 11 lipca 2005r. oraz dokonał zbiegu świadczeń, tj. wnioskodawcy przysługuje cała emerytura wraz z połową renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem. Do ustalenia wysokości emerytury ustalono podstawę wymiaru z 20 lat kalendarzowych, wskaźnik wwpw wyniósł 102,47%.

(bezsporne, ponadto decyzje w aktach ZUS: k.55-60 pliku rentowego i k.19 pliku
emerytalnego)

W dniu 17 listopada 2017r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne przeliczenie emerytury poprzez uwzględnienie do jej podstawy wymiaru wynagrodzenia za okres pracy w ZSRR w okresie od czerwca 1986r. do czerwca 1989r. W piśmie z dnia 28 listopada 2017r. wezwano wnioskodawcę do przedłożenia zaświadczenia potwierdzającego wynagrodzenie zastępcze innego pracownika zatrudnionego na tym samym stanowisku co wnioskodawca przed wyjazdem za granicę. Z uwagi na fakt, iż wnioskodawca we wskazanym okresie nie przedłożył żądanych dokumentów, organ rentowy zaskarżoną decyzją z dnia 29 grudnia 2017r. przeliczył wnioskodawcy emeryturę oraz – niezaskarżoną w niniejszej sprawie (por. wyraźne w tej kwestii oświadczenie ubezpieczonego w protokole rozprawy z dnia 22 października 2018r., adnotacja 00:28:05) drugą decyzją z tego samego dnia – rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem, przyjmując w obu decyzjach za okres pracy za granicą wnioskodawcy wynagrodzenie minimalne. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony z 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia wyniósł 103,53%.

Z kolei decyzją z dnia 31 stycznia 2018r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do przeliczenia emerytury z uwzględnieniem wynagrodzenia minimalnego za okres zatrudnienia wnioskodawcy w ZSRR począwszy od dnia 11 lipca 2005r., gdyż przepisy o możliwości uwzględnienia w podstawie wymiaru wynagrodzenia minimalnego weszły w życie w 2009r., a wnioskodawca nie składał wcześniej wniosku o przeliczenie podstawy wymiaru.

(bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

Aby omówić tylko te okoliczności faktyczne, które były istotne dla rozstrzygnięcia, wstępnie trzeba wyjaśnić podstawę prawną przedmiotowego żądania przeliczenia emerytury.

Ubezpieczonym urodzonym przed 1949r. przysługuje co do zasady emerytura obliczona na podstawie art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2018r., poz. 1270 ze zmianami; dalej: ustawa emerytalna). Zgodnie z ust. 1 wpływ na wysokość świadczenia ma m.in. podstawa jego wymiaru. Jak wynika z art. 15 ust. 1 i 6 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, względnie przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W art. 15 ust. 4 i 5 ustawy emerytalnej precyzuje się, że w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty: 1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych; 2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu; 3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz 4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.

Powyższe oznacza, że wysokość podstawy wymiaru składek (co do zasady – wysokość wynagrodzenia) w poszczególnych okresach podlegania ubezpieczeniu przekłada się na wysokość świadczenia. Trzeba wobec tego wskazać, że zgodnie z § 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) do środków dowodowych stwierdzających wynagrodzenie należą zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Jak ponadto stanowi art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej, obowiązujący od dnia 1 stycznia 2009r., jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. W świetle okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy trzeba też jednak wskazać na § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz.U. z 1989r. Nr 11, poz. 63 ze zm.) stanowiącego, że jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia: 1) kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo 2) jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991r. – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Po tym wstępie trzeba wskazać, że odwołanie od decyzji z dnia 29 grudnia 2017r. o przeliczeniu emerytury okazało się uzasadnione, należy też jednak zaznaczyć, że wynikało to z pozyskania przez Sąd w toku procesu dokumentów, których prawdziwość nie była kwestionowana, jak również z przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka J. R. (1). Również te zeznania nie budziły wątpliwości Sądu w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia, tj. co do tego, że świadek przejął po skarżącym stanowisko brygadzisty, a następnie – w związku z ustaniem zatrudnienia świadka w Przedsiębiorstwie (...) – stanowisko to zostało objęte prawdopodobnie przez K. P.. Deklaracje imienne w aktach płatnika wskazują, że w okresie zatrudnienia ubezpieczonego osiągał on jedno z najwyższych wynagrodzeń w zakładzie. Proporcjonalnie wysokie wynagrodzenia – w odniesieniu do wynagrodzeń stolarzy / pomocników stolarzy – osiągali następnie J. R. (1) i K. P., określani w deklaracjach jako brygadziści, a po nich R. L. i J. R. (2) na stanowiskach mistrza. Trzeba przy tym zaznaczyć, że w ocenie Sądu nazwa stanowiska brygadzisty i mistrza była w Przedsiębiorstwie (...) używana zamiennie, o czym przekonują deklaracje z okresu pracy R. L. – np. w deklaracjach za maj i wrzesień 1988r. został on określony jako mistrz, a w deklaracji za sierpień 1988r. jako brygadzista.

Bezspornie płatnik składek nie prowadzi już działalności i nie ma możliwości ani wystawienia przez tego płatnika zaświadczenia o wynagrodzeniu zastępczym, ani pozyskania dokumentacji płacowej z Przedsiębiorstwa (...). W ocenie Sądu wystarczające jednak było posłużenie się w celu ustalenia podstawy wymiaru składek za sporny okres dokumentami zebranymi w aktach płatnika składek, tj. deklaracjami imiennymi za poszczególne miesiące okresu spornego. Nie może bowiem budzić wątpliwości, iż ustawodawca uznaje w § 10 przywołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985r. za wystarczające nawet przybliżone określenie wynagrodzenia, które ubezpieczony mógłby osiągać, gdyby nadal pracował w kraju, skoro wskazuje się na możliwość przyjęcia jako wynagrodzenia zastępczego wynagrodzenia osiąganego przez innego pracownika na stanowisku nie tylko tożsamym ze stanowiskiem zajmowanym przez ubezpieczonego przed wyjazdem za granicą, ale choćby na stanowisku o podobnym charakterze. Zdaniem Sądu takie zbliżone stanowisko zajmowali w okresie spornym wymienieni wyżej pracownicy, tj. kolejno J. R. (1), K. P., R. L. i J. R. (2), wobec czego wynikające z deklaracji płatnika podstawy wymiaru składek tych pracowników Sąd przyjął do ustalenia wynagrodzenia zastępczego ubezpieczonego. Należy zaznaczyć, że w ustalonej w ten sposób z rozbiciem na poszczególne lata podstawie wymiaru składek Sąd uwzględniał dodatkowo zasiłki chorobowe (o ile takie wystąpiły), przy czym:

– po pierwsze za czerwiec 1986r. podstawę wymiaru składek J. R. (1) uwzględniono w 20/30, a więc za okres od 11 czerwca – co dało kwotę 26.040 zł;

– po drugie podstawę wymiaru składek za październik 1987r. obliczono jako średnią arytmetyczną podstaw wymiaru składek K. P. i R. L., gdyż obaj występują w deklaracji za ten miesiąc, ale z adnotacją, że K. P. nie pracuje, wobec czego nie było możliwości ustalenia, do którego konkretnie dnia K. P. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) – co dało kwotę 39.714 zł;

– po trzecie za czerwiec 1989r. podstawę wymiaru składek J. R. (2) J. R. (1) uwzględniono w 17/30, a więc za okres do 17 czerwca, co dało kwotę 208.023 zł;

– po czwarte za pozostałe miesiące przyjęto bez zmian kwoty wskazane w podkolumnach „podstawa wymiaru” albo „podstawa obliczenia” kolumny „Obliczenie składek na ubezpieczenie społeczne”, względnie – jeśli podkolumny te nie były wypełnione – kwoty wskazane w kolumnie „Zarobek w gotówce netto”.

Powyższe zasady doprowadziły do obliczenia następujących podstaw wymiaru składek:

– za okres od dnia 11 czerwca 1986r. do dnia 31 grudnia 1986r. w wysokości 253.852 zł (26.040 zł za czerwiec, a za kolejne miesiące 15.495 zł + 19.440 zł zasiłku chorobowego, 30.396 zł + 1.254 zł zasiłku chorobowego, 33.006 zł, 27.140 zł, 40.948 zł + 9.054 zł zasiłku chorobowego i 51.079 zł);

– za rok 1987 w wysokości 618.097 zł (za poszczególne miesiące 52.200 zł, 62.903 zł, 49.858 zł, 56.914 zł + 3.982 zł zasiłku chorobowego, 38.711 zł, 62.588 zł, 58.898 zł, 47.321 zł, 40.875 zł, 39.714 zł – średnia podstaw K. P. i R. L., 51.933 zł i 52.200 zł);

– za rok 1988 w wysokości 1.099.355 zł (za poszczególne miesiące 56.200 zł, 58.400 zł, 67.600 zł, 77.400 zł, 82.000 + 4.155 zł zasiłku chorobowego, 84.700 zł, 77.500 zł, 117.300 zł, 108.700 zł, 131.800 zł, 112.800 zł i 120.800 zł);

– za okres od dnia 1 marca 1989r. do dnia 17 czerwca 1989r. w wysokości 1.000.723 zł
(za miesiące do marca do maja odpowiednio 238.400 zł, 197.300 i 357.000 zł oraz za 17 dni czerwca 208.023 zł).

Ustalenie we wskazany sposób wynagrodzenia zastępczego za okres sporny skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji z dnia 29 grudnia 2017r. w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 kpc przez przyznanie ubezpieczonemu prawa do przeliczenia emerytury od dnia 1 listopada 2017r. (od początku miesiąca wniosku) z uwzględnieniem wyższej podstawy wymiaru składek.

Nie było natomiast uzasadnione odwołanie od decyzji z dnia 31 stycznia 2018r. Zasadą wynikającą z art. art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej jest to, że postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, z czym wiąże się skutek wskazany w art. 129 ust. 1 tej samej ustawy, zgodne z którym świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Tylko w sytuacji błędu organu rentowego można dochodzić wstecznej (za okres 3 lat) wypłaty świadczeń, co wynika z art. 133 ustawy emerytalnej, nie ma jednak podstaw, aby taki błąd organu stwierdzić w rozpatrywanej sprawie. Skoro zatem ubezpieczony złożył wniosek o przeliczenie świadczeń w listopadzie 2017r., jego żądanie mogło być uwzględnione począwszy od dnia 1 listopada 2017r. Musiało to skutkować oddaleniem odwołania od decyzji z dnia 31 stycznia 2018r., o czym orzeczono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.