Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 lutego 2010 r. K. Ł. wystąpił przeciwko J. S. (1), M. S. i T. S. o zasądzenie kwoty 101.211,60 zł oraz o uznanie za bezskuteczne w stosunku do powoda umów darowizny i sprzedaży akcji Przedsiębiorstwa Produkcyjno Handlowego (...) Spółki Akcyjnej w Ł. z dnia 30 i 31 lipca 2005 roku, 1 i 10 listopada 2005 roku, 2 stycznia 2006 roku, 2 września 2007 roku, 2 listopada 2007 roku i 9 lutego 2008 roku, mocą których należące do J. i M. S. akcje (...) Spółki Akcyjnej w Ł. stały się własnością T. S.. Powództwo o zapłatę skierowane zostało przeciwko J. i M. S. jako członkom zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., z uwagi na bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce wierzytelności wynikających z nakazów zapłaty w sprawach XII GNc 4140/06 i XII GNc 2065/07, które powód nabył w drodze umów przelewu wierzytelności z dnia 22 czerwca 2009 roku i 17 lipca 2009 roku. Podstawą roszczenia o uznanie umów za bezskuteczne był fakt, że, zgodnie z twierdzeniami pozwu, J. i M. S. wyzbywając się należących do nich akcji (...) Spółki Akcyjnej działali w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a to w związku z tym, iż wiedzieli o złej sytuacji finansowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a co za tym idzie musieli liczyć się z tym, że odpowiedzialność za długi spółki będzie łączona z ich majątkiem. Podstawą roszczenia o zapłatę skierowanego wobec T. S. było przejęcie akcji (...) Spółki Akcyjnej co, zdaniem strony powodowej, doprowadziło do wyrządzenia szkody w jej majątku (pozew, k. 3 – 23).

Pozwana M. S. wniosła o oddalenie powództwa w całości wskazując, iż w czasie powstania zobowiązań objętych nakazami zapłaty w sprawach XII GNc 4140/06 i XII GNc 2065/07 nie było podstaw do składania wniosku o upadłość (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, albowiem spółka była wtedy wypłacalna. Wskazała, że nie może ona odpowiadać za zobowiązania spółki powstałe po 1 września 2005 roku, kiedy to złożyła skutecznie rezygnację z członkostwa w zarządzie spółki. Podniosła również, że strona powodowa nie wykazała bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce (...), a co do umów darowizny i sprzedaży akcji (...) Spółki Akcyjnej brak było zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli (odpowiedź na pozew, k. 444 – 453).

Pozwany T. S. wniósł o oddalenie powództwa w całości podnosząc zarzut braku legitymacji biernej z uwagi na to, że nie sprawował nigdy funkcji członka zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wskazał ponadto, iż w czasie powstania zobowiązań objętych nakazami zapłaty w sprawach XII GNc 4140/06 i XII GNc 2065/07 nie było podstaw do składania wniosku o upadłość (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, albowiem spółka była wtedy wypłacalna. Podniósł również, co do umów darowizny i sprzedaży akcji (...) Spółki Akcyjnej, że brak było zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli (odpowiedź na pozew, k. 534 – 542).

Pozwany J. S. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości wskazując, iż w czasie powstania zobowiązań objętych nakazami zapłaty w sprawach XII GNc 4140/06 i XII GNc 2065/07 nie było podstaw do składania wniosku o upadłość (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, albowiem spółka była wtedy wypłacalna. Wskazał, że nie może on odpowiadać za zobowiązania spółki powstałe po 2003 roku, kiedy to wtgasła jego kadencja w zarządzie spółki. Podniosł również, że strona powodowa nie wykazała bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce (...), a co do umów darowizny i sprzedaży akcji (...) Spółki Akcyjnej brak było zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli (odpowiedź na pozew, k. 560 – 571).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. powstała w dniu 10 września 1991 roku i zarejestrowana została w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 13 listopada 2001 roku i istnieje do dnia dzisiejszego. Każdy z członków zarządu spółki ma prawo do jej samodzielnej reprezentacji. Począwszy od dnia zarejestrowania spółki jej członkiem zarządu pozostawał do dnia wniesienia pozwu J. S. (1). M. S. była członkiem zarządu spółki od dnia 30 sierpnia 2004 roku i wykreślona została z Krajowego Rejestru Sądowego jako członek zarządu w dniu 20 grudnia 2005 roku. Powołanie M. S. na członka zarządu odbyło się na zgromadzeniu wspólników (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. w dniu 30 sierpnia 2004 roku, kiedy to poszerzono skład zarządu do dwóch osób, a M. S. powołano na Wiceprezesa Zarządu. Przed zgromadzeniem wspólników jedynym członkiem zarządu spółki był J. S. (1). T. S. nigdy nie był członkiem zarządu spółki. M. S. i T. S. od dnia 5 września 2007 roku pełnią funkcję samoistnych prokurentów spółki (odpis K. O. Co, k. 74 – 83; protokół zgromadzenia wspólników, k. 576 – 577; umowa spółki, k. 583 – 584).

W dniu 31 sierpnia 2005 roku odbyło się zgromadzenie wspólników (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., na którym M. S. złożyła rezygnację z członkostwa w zarządzie spółki z dniem 1 września 2005 roku (protokół zgromadzenia wspólników, k. 457 – 459).

W dniu 24 kwietnia 2009 roku odbyło się zgromadzenie wspólników (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., na którym miedzy innymi podjęto uchwałę o powołaniu zarządu na kolejną kadencję. W tym czasie, zgodnie z zapisami w Krajowym Rejestrze Sądowym, jedynym członkiem zarządu był J. S. (1) (protokół zgromadzenia wspólników, k. 897; odpis K. O. Co, k. 74 – 83).

Prawomocnym wyrokiem zaocznym z dnia 13 grudnia 2010 roku wydanym w sprawie X GC 383/10 z powództwa J. S. (1) przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił, że J. S. (1) od dnia 27 sierpnia 2003 roku nie jest prezesem zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. (wyrok zaoczny, k. 810).

Nakazem zapłaty z dnia 24 listopada 2006 roku wydanym przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie XII GNc 4140/06 zasądzona została od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. kwota 30.012,35 zł z ustawowymi odsetkami od kwot wskazanych w nakazie od dnia 24 grudnia 2005 roku, 3, 4, 5, 21, 25 i 31 stycznia 2006 roku, 4 lutego 2006 roku i 4, 6 i 18 marca 2006 roku oraz kosztami procesu. Wierzytelności objęte nakazem zapłaty wynikały z faktur wystawionych w dniach 19, 20 i 21 grudnia 2005 roku, 6, 16 i 20 stycznia 2006 roku, 28 lutego 2006 roku oraz 2 i 3 marca 2006 roku (nakaz zapłaty, k. 316 – 317; faktury, k. 319 – 328).

Umową przelewu wierzytelności z dnia 22 czerwca 2009 roku K. Ł. nabył od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. wierzytelność przysługującą wobec (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. wynikającą z nakazu zapłaty wydanego w sprawie XII GNc 4140/06 wraz z odsetkami oraz kosztami sądowymi i egzekucyjnymi, za kwotę 9.003,70 zł (umowa przelewu wierzytelności, k. 309 – 310).

Postanowieniem z dnia 27 października 2009 roku nakazowi zapłaty wydanemu w sprawie XII GNc 4140/06 nadano klauzulę wykonalności na rzecz następcy prawnego wierzyciela – K. Ł., na którego rzecz zasądzono również od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. kwotę 127 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (postanowienie, k. 299).

Postanowieniem z dnia 17 listopada 2009 roku Komornik Sądowy umorzył postepowanie egzekucyjne wywołane wnioskiem o wszczęcie egzekucji obejmującej wierzytelności zasądzone nakazem zapłaty w sprawie XII GNc 4140/06 wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Poniesione przez wierzyciela koszty postępowania wyniosły 7,65 zł (postanowienie, k. 190 – 191).

Nakazem zapłaty z dnia 24 lipca 2007 roku wydanym przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie XII GNc 2065/07 zasądzona została od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w A. kwota 41.003,99 zł z ustawowymi odsetkami od kwot wskazanych w nakazie od dnia 12 i 25 grudnia 2006 roku, 9 stycznia 2007 roku i 24 marca 2007 roku oraz kosztami procesu (nakaz zapłaty, k. 112).

Umową przelewu wierzytelności z dnia 17 lipca 2009 roku K. Ł. nabył od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w A. wierzytelność przysługującą wobec (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. wynikającą z nakazu zapłaty wydanego w sprawie XII GNc 2065/07 wraz z odsetkami oraz kosztami sądowymi i egzekucyjnymi, za kwotę 10.250,99 zł (umowa przelewu wierzytelności, k. 306 – 307).

Postanowieniem z dnia 17 września 2009 roku nakazowi zapłaty wydanemu w sprawie XII GNc 2065/07 nadano klauzulę wykonalności na rzecz następcy prawnego wierzyciela – K. Ł., na którego rzecz zasądzono również od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. kwotę 127 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (postanowienie, k. 113).

W dniu 8 października 2009 roku K. Ł. złożył wniosek o wszędzie egzekucji obejmującej wierzytelności zasądzone nakazem zapłaty w sprawie XII GNc 2065/07 (wniosek o wszczęcie egzekucji, k. 188 – 189).

Postanowieniem z dnia 18 listopada 2009 roku Komornik Sądowy umorzył postepowanie egzekucyjne z nieruchomości wywołane wnioskiem o wszczęcie egzekucji obejmującej wierzytelności zasądzone nakazem zapłaty w sprawie XII GNc 2065/07 wobec cofnięcia przez wierzyciela wniosku w tym zakresie; jednocześnie postanowił kontynuować postępowanie egzekucyjne w pozostałym zakresie (postanowienie, k. 605).

W dniu 6 października 2009 roku K. Ł. złożył wniosek o ogłoszenie upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. obejmującej likwidację majątku dłużnika (wniosek, k. 178 – 181).

Postanowieniem z dnia 31 marca 2010 roku wydanym w sprawie XIV GU 162/09 Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. obejmującej likwidację majątku dłużnika z uwagi na to, że majątek spółki nie jest wystarczający na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Sąd ustalił, że spółka nie dysponuje żadnymi należnościami nadającymi się do ściągnięcia, nie ma wolnych środków finansowych, a jedynym składnikiem majątkowym wolnym od obciążeń jest lokal mieszkalny położony w Ł. przy ul. (...). Zważywszy na to, że spółka ma ponad 60 wierzycieli, a koszty postępowania upadłościowego sięgnąć mogły około 200.000 zł wniosek o ogłoszenie upadłości został oddalony (postanowienie z uzasadnieniem, k. 691 – 708).

Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2011 roku wydanym w sprawie XIV Gzd 7/10 Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi pozbawił J. S. (1) prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu, na okres 5 lat. Sąd ustalił przy tym, że trwały stan niewypłacalności (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. wystąpił w II połowie 2006 roku, a co najmniej na przełomie 2006 i 2007 roku, a dodatkowo, że J. S. (1) przez cały czas – również po 2003 roku i w czasie kiedy zaszły przesłanki ogłoszenia upadłości spółki – pełnił funkcję członka zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. (postanowienie z uzasadnieniem, k. 884 – 896).

W dniach 30 i 31 lipca 2005 roku zawarto umowy darowizny, zaś w dniu 10 listopada 2005 roku umowy sprzedaży akcji Przedsiębiorstwa Produkcyjno Handlowego (...) Spółki Akcyjnej w Ł. , mocą których J. i M. S. przenieśli własność należących do nich akcji na T. S. oraz inne osoby, które następnie na podstawie umów darowizny z dnia 1 listopada 2005 roku, 2 stycznia 2006 roku, 2 września 2007 roku, 2 listopada 2007 roku i 9 lutego 2008 roku przeniosły należące do nich akcje na T. S. (umowy darowizny i sprzedaży akcji (...) Spółki Akcyjnej w Ł., k. 148 – 162).

W dniu 13 maja 2005 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. zawarła z Bankiem (...) w W. umowę kredytu obrotowego w kwocie 500.000 zł, poręczonego przez Bank (...) w dniu 19 maja 2005 roku (umowy, k. 454 i 456).

W dniu 20 czerwca 2005 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. zawarła z (...) Bankiem (...) w W. umowę kredytu obrotowego w kwocie 300.000 zł (umowa, k. 455).

W roku obliczeniowym od 1 marca 2005 roku do 28 lutego 2006 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. poniosła na działalności stratę w kwocie 1.494.412,22 zł, która to strata przekroczyła stan posiadanych kapitałów, łącznie z kapitałem udziałowym. W tym właśnie okresie, to jest od 1 marca 2005 roku do 28 lutego 2006 roku powstał stan niewypłacalności spółki. Od kwietnia 2006 roku brak było pieniędzy na wypłatę wynagrodzeń dla 116 pracowników spółki. W dniu 31 sierpnia 2006 roku zatwierdzono sprawozdanie finansowe spółki i od tego dnia najpóźniej w terminie 14 dni, to jest do dnia 14 września 2006 roku zarząd spółki powinien złożyć do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości. Zarząd nie uczynił tego, lecz w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego stwierdził, że istnieją realne szanse na rozwijanie działalności, mimo braku opracowania konkretnego planu działania, który winien być w informacji dodatkowej zamieszczony (opinia biegłego do spraw rachunkowości, k. 916 – 920; opinia biegłego do spraw rachunkowości, k. 2150 – 2157, 2690 – 2698).

Mimo trudnej sytuacji spółka (...) nadal prowadziła działalność, nie regulując jednak w znacznej części swoich zobowiązań. I tak w 2009 roku w ponad 90 % zobowiązania z lat ubiegłych nie były zupełnie regulowane (opinia biegłego do spraw rachunkowości, k. 990 – 991).

W przypadku ogłoszenia upadłości w okresie od 1 marca 2005 roku do 28 lutego 2006 roku istniała realna szansa na odzyskanie znacznej części wierzytelności, na co wskazuje wskaźnik pokrycia zobowiązań spółki jej aktywami, wynoszący dla tego okresu 92 %. W przypadku upadłości wskaźnik ten uległby zmniejszeniu o koszty upadłości i w ten sposób wyznaczyłby zakres zaspokojenia wierzytelności w stosunku do (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. (opinia biegłego do spraw rachunkowości, k. 2150 – 2157, 2690 – 2698).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie wszystkich powołanych wyżej dowodów. W szczególności w zakresie ustalenia czasu wystąpienia stanu niewypłacalności spółki (...) sąd oparł się na przeprowadzonych w sprawie dwóch opiniach biegłych do spraw rachunkowości. Obaj biegli zgodnie wskazali, że w roku obliczeniowym od 1 marca 2005 roku do 28 lutego 2006 roku spółka poniosła na działalności stratę w kwocie przekraczającej stan posiadanych kapitałów, a co za tym idzie w tym właśnie okresie powstał stan niewypłacalności spółki. Bliższe precyzowanie daty, w której nastąpił stan niewypłacalności było po pierwsze niemożliwe (tak wynika z opinii obu biegłych i braku dodatkowej dokumentacji źródłowej mogącej bliżej sprecyzować czas wystąpienia niewypłacalności: patrz pismo O. Co, k. 2849), a po drugie zbędne dla rozstrzygnięcia sporu zaistniałego między stronami. Podobnie zresztą zbędne było dokładne ustalenie, czy wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być zgłoszony po uzyskaniu bilansu za wskazany rok obrotowy, czyli w marcu 2006 roku, czy też po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego spółki, czyli we wrześniu 2006 roku. Istotne jest to, że niewątpliwie wniosek o ogłoszenie upadłości winien być zgłoszony w 2006 roku i że zarząd spółki O. Co czynności takiej nie dokonał – a te okoliczności wynikają zgodnie z obu opinii biegłych.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo o zapłatę w stosunku do J. S. (1) jest zasadne w przeważającej części, natomiast w stosunku do pozostałych pozwanych – bezzasadne, podobnie jak całkowicie bezzasadne jest powództwo o uznanie za bezskuteczne wskazanych w pozwie umów darowizny i sprzedaży akcji.

W pierwszej kolejności rozważyć należy zasadność roszczenia o zapłatę.

Strona powodowa wywodzi swoje roszczenie przeciwko J. i M. S., jako członkom zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., z treści art. 299 § 1 k.s.h. stanowiącego, iż jeśli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Przepis ten dokładnie określa rozkład ciężaru dowodu. Obowiązkiem wierzyciela jest wykazanie istnienia zobowiązania i bezskuteczności egzekucji. Wystarcza zatem, by wierzyciel, który nie wyegzekwował swojej należności wobec spółki, przedłożył tytuł egzekucyjny stwierdzający zobowiązanie spółki i udowodnił, że egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna (wyrok SN z dnia 25 sierpnia 2016 r., V CSK 699/15).

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości, iż zostały spełnione obie podstawowe przesłanki odpowiedzialności członków zarządu, a mianowicie istnienie wierzytelności wobec spółki (...) oraz bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce. Wierzytelności stwierdzone są tytułami wykonawczymi w postaci nakazów zapłaty wydanych przez Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie XII GNc 4140/06 oraz XII GNc 2065/07, którym nadano klauzulę wykonalności na rzecz powoda, jako następcy prawnemu dotychczasowych wierzycieli. Bezskuteczna była też egzekucja obu wierzytelności prowadzona przeciwko spółce (...). Jako podstawowy dowód bezskuteczności egzekucji wskazuje się w orzecznictwie i doktrynie wydanie postanowienia o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z tego powodu, że majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów na podstawie art. 13 ust. 1 prawa upadłościowego oraz wydanie postanowienia przez komornika o umorzeniu postępowania na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. W rozpoznawanej sprawie K. Ł. złożył wniosek o ogłoszenie upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., jednakże postanowieniem z dnia 31 marca 2010 roku wydanym w sprawie XIV GU 162/09 Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. obejmującej likwidację majątku dłużnika z uwagi na to, że majątek spółki nie jest wystarczający na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Dodatkowo postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego obejmujące wierzytelności zasądzone nakazem zapłaty w sprawie XII GNc 4140/06 zostało umorzone wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Wszystkie działania podejmowane przez wierzyciela okazały się zatem bezskuteczne, albowiem zarówno w toku postepowania egzekucyjnego, jak i postepowania upadłościowego na rzecz strony powodowej żadnych kwot nie wyegzekwowano i należności objęte nakazami zapłaty w sprawach XII GNc 4140/06 oraz XII GNc 2065/07 pozostały w całości nieuregulowane. Dodatkowo podkreślić trzeba, że postanowienie o umorzeniu postępowania i oddaleniu wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego są dokumentami urzędowymi, a zatem, jeśli strona pozwana twierdzi, że zawarte w nim oświadczenia nie są zgodne z rzeczywistością, to powinna tę okoliczność udowodnić; innymi słowy, powinna była wykazać, że postępowanie egzekucyjne nie było bezskuteczne z tego powodu, że nie zostało skierowane do takich składników majątkowych spółki, które umożliwiłaby wierzycielowi zaspokojenie przysługującej mu wierzytelności. Poza gołosłownymi twierdzeniami pozwanych w tym zakresie, żadne dowody na tę okoliczność nie zostały przez nich zgłoszone.

Odpowiedzialność członków zarządu spółki za jej zobowiązania jest solidarna, przy czym istotne jest, by zobowiązanie istniało w chwili, gdy dana osoba jest członkiem zarządu spółki. Konkluzja ta czyni zasadnym zarzut braku legitymacji biernej pozwanej M. S.. Ani treść przepisu art. 299 § 1 k.s.h. ani jego ratio legis nie pozwalają ograniczyć odpowiedzialności członków zarządu spółki za jej zobowiązania tylko do tych członków zarządu, którzy byli nimi w chwili powstania zobowiązania. Komentowany przepis sformułowany jest w sposób ogólny i wskazuje na odpowiedzialność członków zarządu za wszystkie zobowiązania spółki, przy czym bez względu na rodzaj ich odpowiedzialności (odpowiedzialność odszkodowawcza lub gwarancyjna) chodzić tu może jedynie o te zobowiązania, które istniały w czasie, gdy byli członkami zarządu. Zobowiązania objęte tytułami wykonawczymi w sprawach XII GNc 4140/06 oraz XII GNc 2065/07 powstały w okresie od 19 grudnia 2005 roku do marca 2007 roku. Koniecznym jest zatem ustalenie, kto w tym okresie i w dalszych latach pełnił funkcję członka zarządu spółki (...).

Zgodnie z zapisami w Krajowym Rejestrze Sądowym począwszy od dnia zarejestrowania spółki, to jest od 13 listopada 2001 roku, członkiem jej zarządu pozostawał do dnia wniesienia pozwu J. S. (1). M. S. była członkiem zarządu spółki od dnia 30 sierpnia 2004 roku i wykreślona została z Krajowego Rejestru Sądowego jako członek zarządu w dniu 20 grudnia 2005 roku. Zgodnie z przepisem art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. 2018/986 teks jedn.) domniemywa się, że dane wpisane do Rejestru są prawdziwe. Z uwagi na deklaratoryjny charakter wpisu do KRS domniemanie to jest wzruszalne, można je zatem obalić poprzez przeprowadzenie dowodu wskazującego na niezgodność wpisu do KRS z rzeczywistym stanem prawnym.

Dowód taki został przeprowadzony w przypadku pozwanej M. S.. Otóż w dniu 31 sierpnia 2005 roku odbyło się zgromadzenie wspólników (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., na którym M. S. złożyła rezygnację z członkostwa w zarządzie spółki z dniem 1 września 2005 roku. Od tego dnia nie pozostawała ona zatem członkiem zarządu spółki (...), a co za tym idzie nie może ponosić odpowiedzialności za jakiekolwiek zobowiązania spółki powstałe po tej dacie. Ponieważ wszystkie zobowiązania objęte tytułami wykonawczymi w sprawach XII GNc 4140/06 oraz XII GNc 2065/07 powstały później, pozwana M. S. nie może ponosić za nie odpowiedzialności, jako członek zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., na podstawie art. 299 § 1 k.s.h.

Z kolei pozwany J. S. (1) nie obalił domniemania prawdziwości wpisów w KRS, co oznacza, że w chwili powstania i istnienia wszystkich zobowiązań objętych tytułami wykonawczymi w sprawach XII GNc 4140/06 oraz XII GNc 2065/07 pozostawał członkiem zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.. W szczególności dowodem takim nie jest prawomocny wyrok zaoczny z dnia 13 grudnia 2010 roku wydany przez Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie X GC 383/10 z powództwa J. S. (1) przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., w którym ustalono, że J. S. (1) od dnia 27 sierpnia 2003 roku nie jest prezesem zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.. Pomijając już nawet okoliczności wydania tego wyroku (wyrok zaoczny wydany w sprawie, w którym pozwana była spółka, której jedynym reprezentantem był powód), to literalne brzmienie tego wyroku pozwala jedynie na ustalenie, że J. S. (1) nie był prezesem zarządu spółki O. Co, wyrok zaś nie dotyczy w ogóle okoliczności, czy pozwany był i w jakim czasie członkiem zarządu spółki (...). Odpowiedzialność statuowana przez przepis art. 299 § 1 k.s.h. wiąże się z faktem sprawowania funkcji członka zarządu, nie prezesa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zatem wyrok ten nie ma dla ustalenia odpowiedzialności pozwanego J. S. (1) żadnego znaczenia. Pozwany nie wykazał też w żadne inny sposób, by w okresie istnienia wierzytelności przysługujących powodowi nie był członkiem zarządu spółki (...). Trzeba tu podkreślić, że na zgromadzeniu wspólników (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. w dniu 30 sierpnia 2004 roku, kiedy poszerzono skład zarządu do dwóch osób, a M. S. powołano na Wiceprezesa Zarządu, jedynym dotychczasowym członkiem zarządu spółki był J. S. (1). W dniu 24 kwietnia 2009 roku odbyło się kolejne zgromadzenie wspólników spółki (...), na którym między innymi podjęto uchwałę o powołaniu zarządu na kolejną kadencję. W tym czasie jedynym członkiem zarządu był J. S. (1). Okoliczności te świadczą niezbicie o tym, że przez cały czas od czasu powstania spółki, co najmniej do momentu wniesienia pozwu w rozpoznawanej sprawie pozwany J. S. (2) pozostawał członkiem zarządu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., co przesądza o tym, że jego odpowiedzialność co do zasady na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. za zobowiązania objęte tytułami wykonawczymi w sprawach XII GNc 4140/06 oraz XII GNc 2065/07 jest usprawiedliwiona. Wynika stąd, iż za zobowiązania te, jak również za zobowiązania akcesoryjne, a mianowicie dotyczące kosztów procesu i kosztów postępowania egzekucyjnego powstałych na skutek dochodzenia przez powoda swoich roszczeń, odpowiedzialność ponosić będzie pozwany J. S. (1).

W dalszej części przejść trzeba do oceny okoliczności wyłączających odpowiedzialność członków zarządu spółki – w tym wypadku pozwanego J. S. (1). Zamknięty katalog okoliczności egzoneracyjnych zwalniających członka zarządu od odpowiedzialności przewidzianej w paragrafie poprzedzającym przewiduje § 2 komentowanego artykułu, zgodnie z którym członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody. Okoliczności egzoneracyjne powinny być, zgodnie z ogólną zasadą art. 6 k.c., udowodnione przez pozwanego członka zarządu spółki.

Pierwsza z okoliczności egzoneracyjnych nie została wykazana przez pozwanego. Od 1 marca 2005 roku do 28 lutego 2006 roku powstał stan niewypłacalności spółki (...), a w dniu 31 sierpnia 2006 roku zatwierdzono sprawozdanie finansowe spółki i od tego dnia najpóźniej w terminie 14 dni, to jest do dnia 14 września 2006 roku zarząd spółki powinien złożyć do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości. J. S. (1) wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w ogóle nie zgłosił, zatem tym bardziej nie może być mowy o zgłoszeniu go we właściwym czasie.

Również druga z okoliczności egzoneracyjnych nie została wykazana: pozwany w żaden sposób nie wykazał braku winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość spółki. Pozwany był członkiem zarządu spółki przez cały czas jej funkcjonowania, a zatem również na kilka lat przed wystąpieniem przesłanek do zgłoszenia wniosku o upadłość. Sprawy spółki powinny być mu doskonale znane, w szczególności miał świadomość istnienia zobowiązań objętych tytułami wykonawczymi w sprawach XII GNc 4140/06 oraz XII GNc 2065/07. Kontynuowanie działalności spółki, w sytuacji gdy wierzycieli jest kilkudziesięciu, a sytuacja firmy stale się pogarsza i brak jest konkretnego planu działania, nie zwalniało pozwanego od obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Jedynie trzecia z okoliczności egzoneracyjnych została w sprawie w pewnej mierze udowodniona: nawet bowiem, gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości zgłoszony został we właściwym czasie, powód (czy jego poprzednicy prawni), nie odzyskali by w całości należnych im wierzytelności. Oznacza to, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł w tym zakresie szkody. Niewątpliwie egzekucja przeciwko spółce była bezskuteczna, ale gdyby wniosek o upadłość złożono ogłoszenia upadłości w okresie od 1 marca 2005 roku do 28 lutego 2006 roku istniała realna szansa na odzyskanie znacznej części wierzytelności, na co wskazuje wskaźnik pokrycia zobowiązań spółki jej aktywami, wynoszący dla tego okresu 92 %. W przypadku upadłości wskaźnik ten uległby zmniejszeniu o koszty upadłości i w ten sposób wyznaczyłby zakres zaspokojenia wierzytelności w stosunku do (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.. Udowodnienie tej okoliczności egzoneracyjnej ciążyło na pozwanym członku zarządu spółki, który jednakże w żaden sposób nie sprostał ciężarowi dowodu; trzeba zatem przyjąć, że zakres zaspokojenia wierzytelności w stosunku do spółki (...), w przypadku zgłoszenia we właściwym czasie wniosku o upadłość wyniósłby 92 %, i że w ewentualne dalsze zmniejszenie tego wskaźnika nie zostało przez pozwanego udowodnione.

W tej sytuacji, z uwagi na niekwestionowanie przez pozwanych w toku postępowania wysokości dochodzonej wierzytelności – 101.211,60 zł – na którą składały się należności główne objęte tytułami wykonawczymi w sprawach XII GNc 4140/06 oraz XII GNc 2065/07 wraz z odsetkami i zobowiązaniami akcesoryjnymi obejmującymi koszty procesu i koszty postępowania egzekucyjnego powstałe na skutek dochodzenia przez powoda swoich roszczeń oraz zakres zaspokojenia tej wierzytelności w stosunku do spółki (...), który w przypadku zgłoszenia we właściwym czasie wniosku o upadłość wynosił 92 %, na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. sąd zasądził od J. S. (1) na rzecz K. Ł. kwotę 93.114,67 zł, zaś w pozostałym zakresie powództwo jako bezzasadne oddalił.

W zakresie żądania zasądzenia odsetek sąd zważył, iż stosownie do przepisu art. 481 § 1 k.c., stanowiącego – zgodnie z dyspozycją art. 359 § 1 k.c. – formalne, ustawowe źródło odsetek, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Istotne jest więc ustalenie momentu, w którym dłużnik opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. W tym zakresie uzasadnione było zasądzenie odsetek zgodnie z ogólną regułą art. 455 k.c., według którego świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Pierwszym wezwaniem wystosowanym do pozwanego z żądaniem zapłaty był pozew, doręczony J. S. (1) w dniu 24 marca 2010 roku (k. 441), a zatem zasadne jest zasądzenie odsetek od dnia następnego, to jest od 25 marca 2010 roku.

Co do wysokości odsetek, to obecnie jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie jest oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych (art. 481 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016 r.). Do dnia 31 grudnia 2015 roku jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należały się odsetki ustawowe. Zasądzając odsetki, sąd wskazał zatem, że należne powódce są odsetki ustawowe za opóźnienie, przy czym do dnia 31 grudnia 2015 roku stopa odsetek z tytułu opóźnienia była po prostu stopą odsetek ustawowych, zaś od 1 stycznia 2016 roku są to odsetki, których wysokość reguluje odrębnie przepis art. 481 § 2 k.c.

W stosunku do pozwanej M. S. nie było podstaw do uwzględnienia roszczenia o zapłatę na podstawie art. 299 § 1 k.s.h., o czym była już powyżej mowa. Ani pozwana M. S., ani pozwany T. S. , który nigdy członkiem zarządu spółki (...) nie był, nie ponoszą też odpowiedzialności w stosunku do K. Ł. na żadnej innej podstawie prawnej. W szczególności podstawy tej nie można dopatrywać się w przepisach kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych, a zwłaszcza w art. 415 k.c.: strona powodowa w żaden sposób nie wykazała na czym miałaby polegać bezprawność postępowania pozwanych w prowadzeniu spraw spółki lub innych czynnościach (dotyczących choćby wskazywanego przez powoda obrotu akcjami (...) Spółki Akcyjnej w Ł.), która pozostawałaby w normalnym związku przyczynowym ze szkodą doznaną przez powoda. Podstawy odpowiedzialności nie stanowi również przepis art. 21 ust. 2 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze, zgodnie z którym, jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna obowiązek zgłoszenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. Pomijając już nawet kontrowersje co do tego, czy wskazany przepis hipotezą swoją obejmuje prokurentów spółki (którymi M. S. i T. S. byli), to na pewno nie statuuje on odpowiedzialności prokurentów za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością związane z nieprawidłowościami w zgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości. Trzeba pamiętać, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest odrębnym podmiotem prawnym od osób ją reprezentujących, która sama odpowiada za swoje zobowiązania, a odpowiedzialność osób trzecich za jej zobowiązania musi wyraźnie wynikać z przepisów prawa (ewentualnie czynności prawnych) i w żaden sposób nie można jej domniemywać. Strona powodowa nie wskazała żadnych innych ewentualnych podstaw odpowiedzialności pozwanych M. S. i T. S. za dochodzone pozwem należności i sąd podstaw takich nie znajduje.

Mając powyższe na uwadze, powództwo o zapłatę w stosunku do M. S. i T. S. oddalono w całości.

W dalszej kolejności przejść można do rozważań nad zasadnością drugiego ze zgłoszonych w pozwie roszczeń, to jest roszczenia o uznanie za bezskuteczne w stosunku do powoda umów darowizny i sprzedaży akcji Przedsiębiorstwa Produkcyjno Handlowego (...) Spółki Akcyjnej w Ł. z dnia 30 i 31 lipca 2005 roku, 1 i 10 listopada 2005 roku, 2 stycznia 2006 roku, 2 września 2007 roku, 2 listopada 2007 roku i 9 lutego 2008 roku, mocą których należące do J. i M. S. akcje (...) Spółki Akcyjnej w Ł. stały się własnością T. S..

Zgodnie z przepisem art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Ponadto zgodnie z przepisem art. 530 k.c. przepisy artykułów poprzedzających stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała. Według wskazanych przepisów przesłankami skargi pauliańskiej w przypadku wierzytelności przyszłych są: (i) pokrzywdzenie wierzycieli, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, (ii) działanie dłużnika w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli i (iii) wiedza lub możliwość – przy zachowaniu należytej staranności – dowiedzenia się przez osobę trzecią o tym, że wskutek świadomego działania dłużnika wierzyciele zostali pokrzywdzeni. Ciężar udowodnienia istnienia tych przesłanek spoczywa na wierzycielu (art. 6).

W rozpoznawanej sprawie w dniach 30 i 31 lipca 2005 roku zawarto umowy darowizny, zaś w dniu 10 listopada 2005 roku umowy sprzedaży akcji Przedsiębiorstwa Produkcyjno Handlowego (...) Spółki Akcyjnej w Ł., mocą których J. i M. S. przenieśli własność należących do nich akcji na T. S. oraz inne osoby, które następnie na podstawie umów darowizny z dnia 1 listopada 2005 roku, 2 stycznia 2006 roku, 2 września 2007 roku, 2 listopada 2007 roku i 9 lutego 2008 roku przeniosły należące do nich akcje na T. S.. Pierwotne umowy, których stroną byli J. i M. S. zawarto do 10 listopada 2005 roku, zaś wierzytelności w stosunku do (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. objęte tytułami wykonawczymi w sprawach XII GNc 4140/06 oraz XII GNc 2065/07 powstały w okresie od 19 grudnia 2005 roku do marca 2007 roku, mamy tu zatem do czynienia z roszczeniem o ochronę wierzytelności przyszłych. Żadne jednak przesłanki skargi pauliańskiej przewidziane przez przepisy art. 527 § 1 k.c. w zw. z art. 530 k.c. nie zostały spełnione.

Przede wszystkim trzeba podkreślić, że strona powodowa kwestionuje czynności prawne dokonane nie przez swojego pierwotnego dłużnika – (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł., lecz przez członków zarządu i prokurentów tej spółki, którzy dokonywali czynności prawnych dotyczących ich prywatnego majątku, a nie majątku spółki (...). W pierwszej kolejności koniecznym byłoby zatem wykazanie, że osoby te – pozwani – są dłużnikami powoda. W przypadku pozwanych M. S. i T. S. sytuacja taka nie zachodzi: K. Ł. nie jest ich wierzycielem, zatem dokonane przez nich czynności prawne nie mogą być dokonane z pokrzywdzeniem K. Ł. jako wierzyciela. To prowadzi wprost do oddalenia powództwa ze skargi pauliańskiej w stosunku do M. S. i T. S. .

Ponadto, w stosunku do wszystkich pozwanych, powód w żaden sposób nie udowodnił, by na skutek wskazanych w pozwie czynności prawnych doszło do pokrzywdzenia wierzyciela – K. Ł. . Sytuację, kiedy czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, określa art. 527 § 2 k.c., zgodnie z którym czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Przepis ten wiąże pokrzywdzenie wierzycieli z rzeczywistą (a nie tylko możliwą), powstałą na skutek dokonania przez dłużnika czynności prawnej jego niewypłacalnością w ogóle lub niewypłacalnością w wyższym stopniu niż przed dokonaniem czynności prawnej. Pokrzywdzenie powstaje w wyniku takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność lub utrudnienie albo opóźnienie zaspokojenia wierzyciela. Dłużnik jest niewypłacalny, gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Dłużnik staje się niewypłacalny w wyższym stopniu wtedy, gdy zaspokojenie można uzyskać z dodatkowym znacznym nakładem kosztów, czasu i ryzyka. Inaczej stan niewypłacalności dłużnika w stopniu wyższym obejmuje utrudnienie i opóźnienie zaspokojenia (wyrok SN z dnia 28 listopada 2001 r., IV CKN 525/00). W rozpoznawanej sprawie strona powodowa w ogóle nie udowodniła, by którykolwiek z pozwanych na skutek dokonania kwestionowanych czynności stał się niewypłacalny w jakimkolwiek stopniu. Brak jest całkowicie informacji o stanie majątku pozwanych, o możliwości prowadzenia z tego majątku egzekucji, czy możliwościach dobrowolnej spłaty długu. W sposób zupełnie oczywisty zła kondycja spółki (...) nie przekłada się na stan majątku prywatnego członków zarządu i prokurentów tej spółki.

W końcu, powód nie udowodnił ani działania dłużnika (w tym wypadku wyłącznie J. S. (1)) w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli, ani wiedzy lub możliwości – przy zachowaniu należytej staranności – dowiedzenia się przez osoby trzecie o tym, że wskutek świadomego działania dłużnika wierzyciele zostali pokrzywdzeni. Przypomnieć tylko należy, że w przypadku ochrony wierzytelności przyszłych nie znajduje zastosowania domniemanie z art. 527 § 3 k.c., zgodnie z którym jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Zarówno zamiar dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli przyszłych, jak i wiedzę lub możliwość dowiedzenia się o tym zamiarze przez osoby trzecie muszą być udowodnione przez wierzyciela (powoda), który w rozpoznawanej sprawie nie zgłosił w tym zakresie żadnych wniosków dowodowych.

W tej sytuacji powództwo o uznanie za bezskuteczne w stosunku do powoda wskazanych w pozwie umów darowizny i sprzedaży akcji Przedsiębiorstwa Produkcyjno Handlowego (...) Spółki Akcyjnej w Ł. zostało oddalone jako całkowicie bezzasadne.

Z/ Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

Dnia 31 grudnia 2018 r.