Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII Pa 209/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 stycznia 2018 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w Ł. na rzecz powoda, K. S. kwotę 28662,99 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 8 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo o przywrócenie do pracy; nakazał pobrać od (...) Spółki Akcyjnej w Ł. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi kwotę 1.434,00 złotych tytułem kosztów sądowych, nieuiszczonej opłaty od pozwu oraz orzekł o rygorze natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy oparł się o następujące ustaleniach.

W pozwie z dnia 1 czerwca 2016 roku K. S. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w Ł. kwoty 24 000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie z powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W piśmie procesowym z dnia 25 lipca 2016 roku powód rozszerzył żądanie pozwu o kwotę 4 662,99 zł, do kwoty 28 662,99 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie: od pierwotnie żądanej kwoty – za okres od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz od kwoty 4 662,99 zł za okres od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pisma rozszerzającego powództwo do dnia zapłaty. W piśmie procesowym z dnia 29 listopada 2016 roku powód zmodyfikował żądanie pozwu w ten sposób, że w miejsce pierwotnie zgłoszonego żądania odszkodowania wniósł o przywrócenie go do pracy.

K. S. w okresie od dnia 12 września 1994 roku do dnia 23 maja 2016 roku był pracownikiem pozwanej spółki, zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, ostatnio na stanowisku dyżurnego starszego elektromontera. Zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy. Przed rozwiązaniem stosunku pracy jego miesięczne wynagrodzenie wynosiło 9 554,33 zł brutto. W dniu 24 maja 2006 roku w Ł., pomiędzy poprzednikiem prawnym pozwanej spółki - Zespołem Elektrociepłowni w (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w Ł. a organizacjami związkowymi działającymi we wskazanym wyżej podmiocie, zostało zawarte porozumienie w sprawie informowania pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji. Dnia 1 października 2012 roku odbyło się zebranie grupy założycielskiej Związku Zawodowego (...) (dalej: (...)). Na zebraniu tym stawiło się 10 osób wymienionych na załączonej do protokołu zebrania liście obecności, w tym K. S.. Podjęto wówczas następujące uchwały: o utworzeniu (...), w sprawie uchwalenia statutu (...) oraz o wyborze Komitetu Założycielskiego (...) w skład którego weszli K. S., R. K. i W. S.. Uchwały te zostały podpisane przez wymienione wyżej osoby. Zgodnie z § 25 uchwalonego wówczas statutu (...) Związku składa się z członków wybranych przez Walne Zebranie Członków Związku lub Nadzwyczajne Walne Zebranie Członków Związku, w liczbie określonej przez to zebranie. Dnia 5 grudnia 2012 roku (...) został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym.

W dniu 11 grudnia 2012 roku uchwalono skład i liczebność Zarządu Związku, na Przewodniczącego (...) wybrano K. S.. (...) co kwartał dokonywał zgłoszenia pracodawcy liczebności związku. Od czerwca 2015 roku powód pełnił funkcję członka Rady Nadzorczej pozwanej spółki, wybranego przez pracowników. W dniu 23 maja 2016 roku do miejsca zamieszkania powoda przybyli pracownicy pozwanej spółki i wręczyli mu pisemne oświadczenie o rozwiązaniu z powodem umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 kp, w którym jako przyczynę rozwiązania stosunku pracy podano ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, polegające na naruszeniu przez powoda zasad uczciwości i lojalności wobec pracodawcy oraz zasad współżycia społecznego, niezawiadomienie spółki jako pracodawcy o możliwych nieprawidłowościach w działaniu spółki oraz naruszenie dobrego imienia spółki poprzez podanie nieprawdziwych informacji w pismach skierowanych do organów państwa. W oświadczeniu tym wskazano również, że pozwany w ostatnim czasie powziął informację o nieprawidłowościach mających miejsce przy zakładaniu i prowadzeniu związku zawodowego (...), w konsekwencji organizacja ta nie korzysta z uprawnień organizacji zakładowej, powód nie korzysta z przewidzianej w art. 32 § 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy, a pracodawca nie był zobowiązany zwrócić się do niej o wyrażenie zgody na rozwiązanie z powodem umowy o pracę.

U pozwanej działa kilka zakładowych organizacji związkowych. Przed rozwiązaniem z powodem stosunku pracy pozwana zwróciła do wszystkich działających u niej organizacji związkowych – poza (...), o wskazanie, czy powód jest ich członkiem lub korzysta z ich ochrony. Organizacje te udzieliły odpowiedzi odmownych. Pozwana spółka nie wystąpiła natomiast o zgodę na rozwiązanie z powodem stosunku pracy ani do (...), ani o zgodę osób reprezentujących pracowników przy wykonywaniu porozumienia z dnia 24 maja 2006 roku w sprawie informowania pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części dotyczącej roszczenia o odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, natomiast w zakresie roszczenia o przywrócenie do pracy podlegało ono oddaleniu. Sąd przytoczył treść art. 52 § 1 k.p. i wskazał, że rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie jest nadzwyczajnym sposobem rozwiązania stosunku pracy. Powinno być stosowane przez pracodawcę jedynie wyjątkowo, gdy jest to uzasadnione szczególnymi okolicznościami, które w zakresie winy pracownika polegają na jego złej woli lub rażącym niedbalstwie. Sąd odniósł się także do treści art. 52 § 3 kp, wskazując, że pracodawca podejmuje decyzję w sprawie rozwiązania umowy po zasięgnięciu opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, którą zawiadamia o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie umowy. Z kolei przepisy szczególne – przepisy ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych nakładają na pracodawcę obowiązek uzyskania zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej na wypowiedzenie i rozwiązanie stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, z wyjątkiem gdy dopuszczają to odrębne przepisy (art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych). Zarząd zakładowej organizacji związkowej, zrzeszającej do 20 członków ma prawo wskazać pracodawcy 2 pracowników podlegających ochronie przewidzianej w ust. 1. Natomiast art. 32 ust. 8 ustawy o związkach zawodowych stanowi, że w przypadku gdy właściwy organ nie dokona wskazania, o którym mowa w ust. 3, 4, 6 albo 7, ochrona przewidziana w ust. 1 przysługuje - w okresie do dokonania wskazania - odpowiednio przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej bądź przewodniczącemu komitetu założycielskiego.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie doszło do rozwiązania umowy o pracę bez uprzedniego uzyskania przez pozwanego zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, przez co naruszony został art. 32 ust. 1 pkt 1 w zw. z ust. 8 ustawy o związkach zawodowych. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, by właściwy organ (...) dokonał wskazania, o którym mowa w ust. 3, 4, 6 albo 7, zatem ochrona przewidziana w ust. 1 przysługiwała powodowi, jako przewodniczącemu zakładowej organizacji związkowej. Powód w ocenie sądu bez wątpienia pełnił bowiem tę funkcję. Należy jednak podkreślić, że nawet gdyby tak nie było i gdyby K. S. był zwykłym członkiem organizacji związkowej, to i tak obejmowałaby go ochrona przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, a ponadto, podlegałby ogólnej ochronie związkowej na podstawie art. 52 § 3 kp, stawiającego pracodawcy wymóg przeprowadzenia konsultacji - uzyskania opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Powód od końca 2012 roku pełnił zatem funkcję przewodniczącego zakładowej organizacji związkowej N. (...). Jako przewodniczący zakładowej organizacji związkowej, której zarząd nie dokonał wskazania pracowników podlegających ochronie z ramienia związku, był uprawniony do otrzymywania informacji i prowadzenia konsultacji, podlegał zatem również szczególnej ochronie w zakresie trwałości stosunku pracy w trybie art. 17 ust. 1 w zw. z art. 24 ust. 2 ustawy z 7 kwietnia 2006 r. i o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji. K. S. jako przewodniczący (...) był osobą uprawnioną do reprezentowania pracowników przy wykonywaniu obowiązującego w spółce porozumienia z dnia 24 maja 2006 roku. Przysługująca takim osobom szczególna ochrona w zakresie trwałości ich stosunku pracy polega na tym, że pracodawca nie może bez zgody rady pracowników wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym jej członkiem w okresie jego członkostwa w radzie pracowników (art. 17 ust. 1 ustawy). Należy zatem stwierdzić, że pozwana naruszyła również przepisy ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji. Sąd wskazał, że K. S. podlegał szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy nie tylko na podstawie przepisów powołanych w pozwie, ale dodatkowo będąc jako pracownik pozwanej spółki członkiem jej rady nadzorczej był w okresie kadencji rady szczególnie chroniony przed rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw (tj. Dz.U z 2016 r. poz. 981 ze zm.)

Uznając, iż w niniejszej sprawie ponad wszelką wątpliwość przy rozwiązaniu umowy o pracę doszło do naruszenia przepisów prawa, Sąd poprzestał na rozpoznaniu jedynie kwestii o charakterze formalnym i odstąpił od prowadzenia postępowania dowodowego, którego celem miało być rozpoznanie drugiej części, czyli zasadności rozwiązania umowy.

Z tego względu Sąd nie dokonywał merytorycznej oceny rozwiązania umowy o pracę, prawdziwości wskazanych w nim przyczyn, pomijając materiał dowodowy wykraczający poza okoliczności udzielenia powodowi urlopu, rozwiązania z nim umowy o pracę oraz złożenia przez powoda odwołania.

Na podstawie art. 56 § 1 kp w zw. z art. 58 kp Sąd zasądził od pozwanej spółki na rzecz K. S. odszkodowanie w kwocie 28 662,99 zł, jako odpowiadające wynagrodzeniu za okres wypowiedzenia. Powód zatrudniony był na podstawie umowy o pracę przez ponad 3 lata, zatem okres wypowiedzenia w jego przypadku wynosiłby 3 miesiące (zgodnie z art. 36 § 1 pkt 3 kp), a jego miesięczne wynagrodzenie wynosiło 9 554,33 zł brutto. O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu, zasądzając je od przyznanej powodowi kwoty odszkodowania od dnia 8 czerwca 2016 roku, tj. od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, do dnia zapłaty, stosownie do przepisu art. 481 kc w zw. z art. 455 kc w zw. z art. 300 kp.

Sąd oddalił powództwo w zakresie żądania przywrócenia do pracy, z uwagi na fakt, iż pierwotnie powód wnosił o zasądzenie odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, następnie w piśmie procesowym z dnia 29 listopada 2016 roku, a zatem po upływie materialnoprawnego terminu określonego w art. 264 kp zmodyfikował żądanie pozwu i zmienił je w ten sposób, że w miejsce pierwotnie zgłoszonego żądania odszkodowania wniósł o przywrócenie go do pracy, natomiast pozwany nie wyraził na to zgody. Należy wskazać, że roszczenia z art. 56 § 1 k.p. mają charakter alternatywny w rozumieniu art. 477 1 k.p.c. Sąd podzielił pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2016 r. w sprawie o sygn. II PK 264/15 (LEX nr 2188629), iż pracownik, który dokonał wyboru świadczenia przemiennego (odszkodowania) zgodnie z art. 365 § 2 k.c., po dojściu oświadczenia woli do pracodawcy, bez jego zgody, nie może skutecznie dochodzić przywrócenia do pracy. Inaczej rzecz ujmując, znaczenie art. 264 § 2 kp ograniczone zostało do ustanowienia prekluzji sądowej. Przerwanie biegu ustawowego terminu następuje z chwilą wniesienia odwołania (powództwa) do sądu. Czynność ta jest skuteczna, choćby pracownik nie sprecyzował rodzaju roszczenia. Fundamentalne reguły prawa pracy nie zezwalają bowiem na odmówienie pracownikowi zmiany roszczenia, jeśli pierwotnie domagał się przywrócenia do pracy, a następnie zmienił zdanie i dochodzi wyłącznie odszkodowania. Wówczas zasady prawa pracy, wyrażone w art. 10 i 11 kp, nie pozwalają na sięgniecie po art. 365 § 2 kc w związku z art. 61 § 1 zdanie drugie kc Analogiczny standard nie ma zastosowania, jeśli pracownik zdecydował się na odszkodowanie, a następnie domaga się przywrócenia do pracy. Zasada swobody nawiązania stosunku pracy chroni bowiem również pracodawcę. Pracodawca nie może też przez cały tok procesu pozostawać w niepewności co do przyszłej ewentualnej konieczności ponownego zatrudnienia danego pracownika. Argumenty te nie pozwalają w świetle art. 300 kp na odmowę zastosowania wspomnianych przepisów kodeksu cywilnego. Z tego względu zmodyfikowane żądanie K. S. o przywrócenie do pracy podlegało oddaleniu.

O kosztach sądowych w postaci nieuiszczonej przez powoda opłaty od pozwu w kwocie 1 434 zł Sąd orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c. Zgodnie z art. 477 2 § 1 kpc Sąd nadał wyrokowi w punkcie 1 (tj. w zakresie zasądzającym roszczenie o odszkodowanie) rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie kwoty 9 554,33 zł, tj. w zakresie kwoty jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł powód, zaskarżając wyrok w całości i wnosząc o przywrócenie do pracy, zmianę orzeczenia o kosztach oraz o zwrot kosztów procesu za postępowanie przed sądem drugiej instancji.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

- art. 193 par 3 kpc w związku z art. 193 par 1 kpc poprzez błędne przyjęcie, że w sprawie doszło do jakościowej zmiany powództwa poprzez zmianę żądania z odszkodowania na przywrócenie do pracy,

- art. 477 1 kpc poprzez zasądzenie odszkodowania mimo żądania przez powoda przywrócenia do pracy,

- art. 328 par 2 kpc poprzez zaniechanie sporządzenia przez sąd wyczerpującego uzasadnienia podstawy prawnej i faktycznej oddalenia powództwa o przywrócenie do pracy i ograniczenie się jedynie do odwołania się do orzeczenia Sądu Najwyższego, wydanego na podstawie odmiennego stanu faktycznego,

- art. 56 par 2 Kp w zw z art. 45 par 2 i par 3 Kp w zw z art. 8 Kp ,

- art. 56 par 1 Kp w zw z art. 57 par 2 Kp ,

- art. 32 ust.8 ustawy o związkach zawodowych, art. 17 ust. 1 ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji w zw z art. 24 ust.2 i art. 15 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw w zw z art. 45 par 3 Kp,

- Art.1 Konwencji M. nr 98 oraz art. 1 Konwencji M. nr 135,

- Art. 56 par 1 Kp w zw z artr. 264 Kp,

- art. 365 par 2 Kc w zw z art. 61 par 1 zdanie 2 Kc w zw z art. 300 Kp,

- art. 32 ust.1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych w zxw z art. 18 1 Kp,

- art. 10 par 1 Kp i art. 11 Kp,

- art. 113 ust 1 ustawy z 28.07.2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,

- art. 32 ust.1, art. 45 ust.1 i art. 59 ust. 1 i 4 oraz art. 65 ust.1 Konstytucji RP.

Z ostrożności procesowej powód podniósł także zarzut naruszenia art. 481 par 2 kpc.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje

Apelacja jest uzasadniona.

Przede wszystkim należy z całą mocą podkreślić, że w niniejszej sprawie apelacja została złożona wyłącznie przez stronę powodową. Oznacza to, że strona pozwana zaakceptowała wyrok, w tym ustalenia i rozważania prawne sądu pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy nie był zatem zobowiązany do badania i oceny kwestii merytorycznych, związanych z podanymi powodowi przyczynami rozwiązania umowy o pracę (gravamen). Pozwany miał bowiem prawo do kwestionowania rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego przez pryzmat zasad współżycia społecznego (art.8 Kp) i art. 477 1 Kpc, czego jednak nie zrobił na żadnym etapie postępowania. Tym samym pracodawca uznał argumentację Sądu, że powód był pracownikiem szczególnie chronionym oraz, że doszło do rozwiązania umowy o pracę z naruszeniem przez pracodawcę przepisów prawa.

W rozpoznawanej sprawie stan faktyczny, ustalony przez Sąd Rejonowy, nie został zakwestionowany. Powód zarzucił w apelacji to, że Sąd nie uwzględnił jego żądania przywrócenia do pracy pomimo, że skutecznie zmienił roszczenie alternatywne z odszkodowania na przywrócenie do pracy. Ponadto, powód w apelacji podkreślił, że jest pracownikiem szczególnie chronionym i to z trzech płaszczyzn, czemu nie zaprzeczył pracodawca, bowiem nie zakwestionował rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Przepis art. 56 § 1 Kp stanowi, że pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. Przepisy art. 45 § 2 i § 3 Kp stosuje się odpowiednio.

Roszczenia wywodzone z art. 56 § 1 Kp mają charakter alternatywny w rozumieniu art. 477 1 k.p.c. Wybór roszczenia należy do pracownika, który może żądać przywrócenia do pracy albo odszkodowania. Pracownik może nie występować z żądaniem kontynuacji zatrudnienia i wybrać świadczenie pieniężne.

W rozpoznawanej sprawie, w toku procesu powód zmodyfikował powództwo, wnosząc o przywrócenie do pracy w miejsce dotychczas żądanego odszkodowania.

Sąd Rejonowy rozważył, czy taka modyfikacja powództwa była prawnie dopuszczalna z uwagi na stanowisko strony pozwanej, która oświadczyła, że nie wyraża zgody na taką modyfikację. Sąd ten doszedł do przekonania, że powód nie miał prawa zmodyfikować żądania.

Analiza przedmiotowej sprawy oraz postawionych w apelacji zarzutów doprowadziła Sąd Okręgowy do przekonania, że tok rozumowania Sądu Rejonowego nie był prawidłowy. Słusznie podnosi apelujący, że uzasadnienie stanowiska Sądu jest krótkie i lakoniczne, ograniczające się w zasadzie do poparcia stanowiska Sądu Najwyższego, wyrażonego w wyroku z dnia 8 grudnia 2016 r. sygn. II PK 264/15 (opubl. Legalis nr 1546843), w którym przedstawiono tezę, że pracownik, który dokonał wyboru świadczenia przemiennego (odszkodowania) zgodnie z art. 365 § 2 KC, po dojściu oświadczenia woli do pracodawcy, bez jego zgody, nie może skutecznie dochodzić przywrócenia do pracy (art. 45 § 1 KP). O niemożliwości zmiany żądania o odszkodowanie na przywrócenie do pracy nie świadczy termin z art. 264 § 1 KP, ale kompozycja normatywna zawarta w art. 365 § 2 KC w związku z art. 61 § 1 zdanie drugie KC, stosowana z upoważnienia art. 300 KP.

Przywołane orzeczenie jest, zdaniem Sądu Okręgowego, wyrokiem jednostkowym, ale przede wszystkim zapadłym w konkretnym, indywidualnym stanie faktycznym, który znacznie różni się od stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie. W sprawie II PK 264/15, w której orzekał Sąd Najwyższy, przede wszystkim dochodziło do wielokrotnej modyfikacji powództwa, gdyż powódka najpierw odwołała się od wypowiedzenia zmieniającego, domagając się przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach pracy. Następnie w odpowiedzi na rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP wytoczyła kolejne powództwo żądając jedynie odszkodowania. W toku procesu powódka zmieniła pierwsze roszczenie, dochodząc w miejsce przywrócenia do pracy wyłącznie odszkodowania - cofnęła przy tym powództwo co do przywrócenia do pracy. Na koniec zgłosiła kolejną zmianę powództwa żądając zamiast odszkodowania przywrócenia jej do pracy i zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Argumentacja Sądu Najwyższego oparła się na konstatacji, że żądanie przywrócenia do pracy (uznania wypowiedzenia za bezskuteczne) wiąże się z reaktywowaniem stosunku pracy (jego kontynowaniem). O ile zatem fundamentalne reguły prawa pracy nie zezwalają na odmówienie pracownikowi zmiany roszczenia, jeśli pierwotnie domagał się przywrócenia do pracy (uznania wypowiedzenia za bezskuteczne), a następnie zmienił zdanie i dochodzi wyłącznie odszkodowania, to analogiczny standard nie ma zastosowania, jeśli pracownik zdecydował się na odszkodowanie, a następnie domaga się przywrócenia do pracy. W tym wypadku bowiem zasada swobody nawiązania stosunku pracy chroni pracodawcę, któremu przynależy prawo doboru pracownika.

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie powyższy pogląd nie może mieć zastosowania.

Zdaniem Sądu Okręgowego przepisy Kodeksu pracy, w sposób kompleksowy regulują kwestie związane z odwołaniem się pracowników szczególnie chronionych od rozwiązania umowy o pracę. Przepisy art. 56 § 1 Kp w sposób bezpośredni wskazują pracownikowi na rodzaje roszczeń, jakie ma on prawo zgłosić przed Sądem. Należy podkreślić, że § 2 art. 56 nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów art. 45 § 2 i 3 Kp. Zgodnie z treścią art. 45 § 2 Kp ustawodawca dopuścił możliwość arbitralnej decyzji Sądu przy wyborze roszczenia, ale z określonymi wyjątkami, o których mowa w kolejnym paragrafie. Otóż § 3 art. 45 Kp podkreśla, że tam, gdzie stroną postępowania jest pracownik szczególnie chroniony, Sąd pracy nie ma prawa orzec o innym, niż wskazane przez pracownika (szczególnie chronionego) roszczeniu nawet, jeżeli uzna przywrócenie go do pracy za niemożliwe bądź niecelowe. Wyjątkiem są dwie sytuacje.

Pierwsza, gdy uwzględnienie żądania przywrócenia do pracy jest niemożliwe z przyczyn określonych w art. 41 1 Kp – w takim wypadku sąd orzeka o odszkodowaniu.

Druga, gdy pracodawca, opierając się na przepisie art. 8 Kp i art. 477 1 Kpc, wnosi o oddalenie powództwa, bądź o orzeczenie innego roszczenia (zwykle odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy) podnosząc, że skala naruszenia obowiązków pracowniczych nie pozwala na przywrócenie danej osobie statusu pracownika.

Ponadto Kodeks pracy reguluje termin i sposób wniesienia odwołania do Sądu. Przepis art. 264 § 1 KP zakreśla bowiem termin do wniesienia powództwa (odwołania), nie dotyczy zaś rodzaju dochodzonych roszczeń. Jak zauważył Sąd Najwyższy w omawianym wcześniej wyroku z dnia 8 grudnia 2016 r. sygn. II PK 264/15 zmiana żądania z przywrócenia do pracy na odszkodowanie (albo odwrotnie) jest konwersją określaną w art. 193 § 3 KPC terminem „zamiast”. Oznacza to, że pracownik zastępuje jedno roszczenie drugim. Nie ma przy tym wątpliwości, że nadal popiera odwołanie od rozwiązania umowy o pracę. Zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 1986 r., III PZP 8/86 (OSNC 1986 nr 12, poz. 1940, mającej moc zasady prawnej, w której uzasadnieniu podkreślono, że istota terminów prawa materialnego polega na określeniu, w jakim czasie uprawniony może wystąpić do sądu z żądaniem (roszczeniem) materialnoprawnym. Jedną z cech terminów prawa materialnego jest przerwanie ich biegu przez dokonanie czynności prawnej przed sądem (w szczególności wniesienie pozwu) w celu dochodzenia roszczenia. Z kolei w wyroku z dnia 12 maja 2005 r., I PK 248/04 (OSNP 2006 nr 1 - 2, poz. 12), Sąd Najwyższy stwierdził, że przerwanie biegu terminu z art. 264 § 2 KP następuje w chwili określenia przedmiotu sporu i jego podstawy faktycznej, to jest prawidłowego wskazania rozwiązania umowy o pracę, którego pozew dotyczy.

Kierując się przytoczonymi orzeczeniami, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że wytoczenie powództwa, to jest prawidłowe określenie przedmiotu sporu i jego podstawy faktycznej, przerywa bieg terminów z art. 264 KP. Późniejsza zmiana roszczenia na inne (w ramach katalogu z art. 56 § 1 KP) pozostaje bez wpływu na bieg terminu z art. 264 KP, który został przerwany przez wytoczenie powództwa.

Przepis 264 k.p. zakreśla materialno-prawny termin do wniesienia powództwa (odwołania) od wypowiedzenia bądź rozwiązania bez wypowiedzenia umowy o pracę, nie dotyczy zaś rodzaju dochodzonych roszczeń. Bez wątpienia wniesione przez powoda odwołanie prawidłowo określało przedmiot sporu i jego podstawę faktyczną, tj. rozwiązanie umowy o pracę. Pracownik zastępując jedno roszczenie drugim czyni to natomiast w ramach wniesionego w terminie odwołania od rozwiązania umowy o pracę. O ile modyfikacja powództwa nie wpływa na właściwość Sądu, to może być dokonywana do zamknięcia rozprawy głównej – art. 193 k.p.c.

W ocenie Sądu Okręgowego, powoływanie się przez pozwanego pracodawcę na brak zgody na modyfikację powództwa w okolicznościach rozpoznawanej sprawy można ocenić jako nadużycie prawa i działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.).

Nie należy tracić z pola widzenia faktu, że pracodawca sam dopuścił się działania sprzecznego z prawem, zwalniając powoda z pracy bez uzyskania zgody właściwych organów, w tym związku zawodowego. Nie może bowiem powoływać się na zasady współżycia społecznego ten, kto sam zasady te narusza.

Poza tym, że powód należy do grupy pracowników szczególnie chronionych, to nie bez znaczenia pozostaje także fakt, że był wieloletnim pracownikiem pozwanego. Zmiana przedmiotowa powództwa dokonana przez powoda znajduje uzasadnienie w przepisach prawa pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego każdy stan faktyczny powinien podlegać odrębnej analizie z uwzględnieniem wszystkich istotnych okoliczności w sprawie. Bez wątpienia zatem interpretacja prawna, dokonana przez Sąd Najwyższy w przytoczonym przez Sąd Rejonowy wyroku, na bazie konkretnego stanu faktycznego, jako daleko idąca na tle całokształtu orzecznictwa sądów pracy nie może być bezkrytycznie dopasowywana do każdego stanu faktycznego. Należy mieć w niniejszej sprawie na uwadze wyjątkową sytuację powoda.

Przepisy prawa pracy, zwłaszcza po transformacji ustrojowej w 1989 roku pozwalają na ochronę pracowników, których działalność (społeczna czy związkowa) nie jest wygodna dla pracodawcy. Dlatego stworzono szereg przepisów uniemożliwiających pozbycie się takiego pracownika z zakładu. Oprócz przepisów gwarantujących ochronę przed działaniami pracodawcy, ustawodawca zagwarantował tym pracownikom ochronę prawną przed sądem, wprowadzając zapis z § 3 art. 45 Kp, stosowany odpowiednio przy art. 56 Kp. Sąd nie ma arbitralności przy wyborze roszczenia. Jeżeli pracownik szczególnie chroniony domagał się przywrócenia do pracy, to uwzględniając powództwo Sąd zobowiązany jest także uwzględnić rodzaj żądania.

W rozpoznawanej sprawie nie zaistniała żadna z przytoczonych wcześniej okoliczności, uniemożliwiająca Sądowi wydanie orzeczenia o przywróceniu powoda do pracy na poprzednich warunkach. W sprawie doszło do rozwiązania umowy o pracę z naruszeniem szeregu przepisów, które pracodawca zlekceważył.

Po pierwsze pracodawca nie uzyskał zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, przez co naruszony został art. 32 ust. 1 pkt 1 w zw. z ust. 8 ustawy o związkach zawodowych.

Należy również podkreślić, że nawet gdyby tak nie było i gdyby K. S. był zwykłym członkiem organizacji związkowej, to i tak podlegałby ogólnej ochronie związkowej na podstawie art. 52 § 3 kp, stawiającego pracodawcy wymóg przeprowadzenia konsultacji - uzyskania opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej.

Po drugie, powód od końca 2012 roku pełnił funkcję przewodniczącego zakładowej organizacji związkowej N. (...). Jako przewodniczący zakładowej organizacji związkowej, której zarząd nie dokonał wskazania pracowników podlegających ochronie z ramienia związku, był uprawniony do otrzymywania informacji i prowadzenia konsultacji, podlegał zatem również szczególnej ochronie w zakresie trwałości stosunku pracy w trybie art. 17 ust. 1 w zw. z art. 24 ust. 2 ustawy z 7 kwietnia 2006 r. i o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji. K. S. jako przewodniczący (...) był osobą uprawnioną do reprezentowania pracowników przy wykonywaniu obowiązującego w spółce porozumienia z dnia 24 maja 2006 roku. Przysługująca takim osobom szczególna ochrona w zakresie trwałości ich stosunku pracy polega na tym, że pracodawca nie może bez zgody rady pracowników wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym jej członkiem w okresie jego członkostwa w radzie pracowników (art. 17 ust. 1 ustawy).

Po trzecie, K. S. podlegał szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy dodatkowo będąc, jako pracownik pozwanej spółki, członkiem jej rady nadzorczej i był w okresie kadencji rady szczególnie chroniony przed rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw (tj. Dz.U z 2016 r. poz. 981 ze zm.).

Mając wszystkie powyższe okoliczności na uwadze, Sąd na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił wyrok i przywrócił powoda do pracy na poprzednie warunki pracy i płacy.

Na podstawie art. 98 Kpc zasądzono od pozwanego na rzecz powoda koszty procesu, na które złożyła się wyłącznie opłata od apelacji.