Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XIII Ga 898/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2018 roku, wydanym w sprawie z powództwa M. P. (1) przeciwko M. Ż. o zapłatę 9.000,00 złotych, Sąd Rejonowy w Płocku zasądził od M. Ż. na rzecz M. P. (1) kwotę 9.000,00 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 maja 2017 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 464,62 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, sygn. akt V GC 1185/17 (wyrok k. 152; uzasadnienie k. 158 – 165).

Apelację od powyższego orzeczenia złożyła pozwana – M. Ż., zaskarżając je w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi Skarżąca zarzuciła:

1. obrazę przepisów prawa procesowego :

a) naruszenie prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegającej na pominięciu w tej ocenie dowodu z nagrania dyktafonem przebiegu spotkania stron i żony powoda z dnia 3 grudnia 2016 roku, chociaż z nagranej rozmowy wynika, iż przekazane przez powoda pozwanej pieniądze były traktowane przez strony jako wkład w działalność gospodarczą, a nie jako pożyczka. Nagranie to wskazuje również, że strony i żonę powoda łączyła nieformalne umowa spółki, a żona powoda szkoliła się w salonie pozwanej. Pominięcie całkowite w ocenie materiału dowodowego treści nagranej rozmowy doprowadziło do wadliwego ustalenia charakteru relacji prawnych pomiędzy stronami;

b) naruszenie prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegającej na pominięciu w tej ocenie dowodu z nagrania dyktafonem przebiegu spotkania stron i żony powoda z dnia 3 grudnia 2016 roku, chociaż z wymienionego dowodu wynika wersja przeciwna do zeznań świadka M. P. (2) (żony powoda) oraz z przesłuchania samego powoda, które Sąd uznał za wiarygodne i tej sprzeczności Sąd Rejonowy nie wyjaśnił w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku;

c) naruszenie prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie niekompletnej i wyrywkowej oceny materiału dowodowego naruszającej zasadę równego traktowania stron procesu, polegającej na pominięciu w ocenie materiału dowodowego nagrania dyktafonem przebiegu spotkania stron i żony powoda z dnia 3 grudnia 2016 roku, chociaż z nagranej rozmowy wynika, iż przekazane przez powoda pozwanej pieniądze były traktowane przez strony jako wkład w działalność gospodarczą, a nie jako pożyczka. Nagranie to wskazuje również, że strony i żonę powoda łączyła nieformalna umowa spółki, a żona powoda szkoliła się w salonie pozwanej. Pominięcie całkowite w ocenie materiału dowodowego treści nagranej rozmowy doprowadziło do wadliwego ustalenia treści stosunku prawnego wiążącego strony;

d) sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych sądu z materiałem dowodowym polegające na pomięciu w tej ocenie materiału dowodowego z nagrania dyktafonem przebiegu spotkania stron i żony powoda z dnia 3 grudnia 2016 roku, chociaż z nagranej rozmowy wynika, iż przekazane przez powoda pozwanej pieniądze były traktowane przez strony, jako wkład w działalność gospodarczą, a nie jako pożyczka. Nagranie to wskazuje również, że strony i żonę powoda łączyła nieformalna umowa spółki, a żona powoda szkoliła się w salonie pozwanej. Pominięcie całkowite w ocenie materiału dowodowego treści nagranej rozmowy doprowadziło do wadliwego ustalenia treści stosunku prawnego wiążącego strony;

e) naruszenie prawa procesowego art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie przez Sąd uzasadnienia wyroku w sposób sprzeczny z tym przepisem, a mianowicie Sąd nie wskazał przyczyn, dla których odmówił wiary materiałowi dowodowemu z nagrania dyktafonem przebiegu spotkania stron i żony powoda z dnia 3 grudnia 2016 roku, chociaż z nagranej rozmowy wynika, iż przekazane przez powoda pozwanej pieniądze były traktowane przez strony, jako wkład w działalność gospodarczą, a nie jako pożyczka;

f) naruszenie prawa procesowego art. 328 § 2 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że okoliczności niniejszej sprawy zostały wystarczająco wyjaśnione;

g) naruszenie prawa procesowego art. 232 k.p.c. polegające na uznaniu, że pozwana nie udowodniła, iż zawarta z powodem umowa pożyczki nosiła znamiona pozorności, podczas gdy Sąd dysponował kluczowym materiałem dowodowym w postaci nagrania rozmowy dyktafonem, a dowód ten nie był obarczony ryzykiem przekłamania, z uwagi na fakt, że nagranie to pochodziło od powoda, gdyż to powód wraz ze swoją żoną przyszli w dniu 3 grudnia 2016 roku do salonu pozwanej z zamiarem nagrania rozmowy, a więc był do tej rozmowy przygotowany i dokładnie wiedział, jak pokierować rozmową, ponieważ był moderatorem tej rozmowy, a mimo to z treści nagrania wynika, że przekazane przez powoda pozwanej pieniądze były traktowane przez strony jako wkład w działalność gospodarczą, a nie, jako pożyczka. Nagranie to wskazuje również, że strony i żonę powoda łączyła nieformalna umowa spółki, a żona powoda szkoliła się w salonie pozwanej.

h) naruszenie prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że pozwana nie udowodniła pozorności umowy, podczas gdy Sąd dysponował kluczowym materiałem dowodowym w postaci nagrania rozmowy dyktafonem, a dowód ten nie był obarczony ryzykiem przekłamania, gdyż nagranie to pochodziło od powoda i to powód wraz ze swoją żoną przyszli w dniu 3 grudnia 2016 roku do salonu pozwanej z zamiarem nagrania rozmowy, a więc był do tej rozmowy przygotowany i dokładnie wiedział, jak pokierować rozmową, ponieważ był moderatorem tej rozmowy, a mimo to z treści nagrania wynika, że przekazane przez powoda pozwanej pieniądze były traktowane przez strony, jako wkład w działalność gospodarczą, a nie, jako pożyczka. Nagranie to wskazuje również, że strony i żonę powoda łączyła nieformalna umowa spółki, a żona powoda szkoliła się w salonie pozwanej.

2. Obrazę przepisów prawa materialnego:

a) naruszenie prawa materialnego art. 65 § 1 i 2 k.c. przez jego błędne niezastosowanie, co doprowadziło do wadliwego ustalenia, iż przekazana pozwanej kwota pieniężna została uznana za pożyczkę, podczas gdy był to wkład we wspólną działalność gospodarczą;

b) naruszenie prawa materialnego art. 83 § 1 k.c. przez jego błędne niezastosowanie, co doprowadziło do wadliwego ustalenia, że umowa pożyczki zawarta miedzy stronami nie byłą obarczona wadą pozorności, podczas gdy strony zdawały sobie sprawę z występowania między nimi innego niż pożyczka stosunku prawnego;

c) naruszenie prawa materialnego art. 720 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie poprzez uznanie, że strony łączyła umowa pożyczki, podczas gdy umowa ta była umową pozorną. Przekazane przez powoda pozwanej pieniądze były traktowane przez strony, jako wkład w działalność gospodarczą, a nie jako pożyczka.

Wskazując na powyższe zarzuty Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości. Ponadto wniosła o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Wniosła również o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (apelacja k. 172 – 177).

W odpowiedzi na apelację pozwanej powód wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania oraz niezbędnych kosztów postępowania poniesionych przez powoda i jego pełnomocnika procesowego (odpowiedź na apelację k. 188 – 189).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej, jako niezasadna podlega oddaleniu.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny i zastosował odpowiednie przepisy prawa. Sąd Okręgowy podziela ustalenia Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne.

Apelująca bezzasadnie zarzuciła, że Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. Zarzut ten sformułowany w punkcie 1 podpunkty a, b, c i h apelacji w istocie sprowadza się do postawienia Sądowi I instancji zarzutu dokonania błędnej oceny materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że pozwana nie udowodniła pozorności umowy, podczas gdy Sąd dysponował kluczowym materiałem dowodowym w postaci nagrania rozmowy dyktafonem, a dowód ten nie był obarczony ryzykiem przekłamania, gdyż nagranie to pochodziło od powoda i to powód wraz ze swoją żoną przyszli w dniu 3 grudnia 2016 roku do salonu pozwanej z zamiarem nagrania rozmowy.

Wskazać należy, że zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. byłby skuteczny wówczas, gdyby Skarżąca wykazała uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy dowodowej poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005 roku, w sprawie sygn. akt III CK 314/05, opubl. Lex nr 172176). Ocena mocy i wiarygodności dowodów przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna itp. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 31 sierpnia 2005 roku, w sprawie sygn. akt I ACa 456/05, opubl. Lex nr 177026).

Sąd Odwoławczy aprobuje rozstrzygnięcie Sądu I instancji, który w sposób prawidłowy, wszechstronny – zgodnie z dyrektywami określonymi w art. 233 § 1 k.p.c. ocenił materiał dowodowy zgromadzony w sprawie i na jego podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w zakresie niezbędnym do rozpoznania żądania powoda. Co więcej Skarżąca nie wykazała, aby Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, a samo przekonanie strony, co do innej oceny poszczególnych dowodów i ich ważności nie wystarcza do przyjęcia uchybienia przepisom procedury cywilnej.

Nie ma racji Skarżąca, gdy czyni Sądowi Rejonowemu zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób sprzeczny z tym przepisem, a mianowicie nie wskazanie przyczyn, dla których Sąd odmówił wiary materiałowi dowodowemu z nagrania dyktafonem przebiegu spotkania stron i żony powoda z dnia 3 grudnia 2016 roku, chociaż z nagranej rozmowy wynika, iż przekazane przez powoda pozwanej pieniądze były traktowane przez strony jako wkład w działalność gospodarczą, a nie jako pożyczka.

Wskazać należy, że zgodnie z powszechnie przyjmowanym w orzecznictwie poglądem, uzasadnienie wyjaśnia przyczyny, dla jakich orzeczenie zostało wydane; jest sporządzane już po jego wydaniu, a zatem wynik sprawy z reguły nie zależy od tego, jak napisane zostało uzasadnienie i czy zawiera ono wszystkie wymagane elementy. Z tych przyczyn zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 marca 2011 roku, w sprawie II PK 202/10, w wyroku z dnia 7 stycznia 2010 roku, w sprawie II UK 148/09, podobnie Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 27 października 2010 roku, w sprawie I ACa 733/10, opubl. Legalis).

Sporządzone w niniejszej sprawie uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera ustalenia faktyczne, ocenę dowodów i rozważania pozwalające odtworzyć tok rozumowania Sądu Rejonowego. Nie jest, zatem dotknięte tego rodzaju uchybieniami, które mogłyby skutkować wzruszeniem zakwestionowanego apelacją orzeczenia.

W pierwszej kolejności przed wdaniem się w merytoryczne rozważania należy zauważyć, że podstawowe okoliczności faktyczne były między stronami bezsporne. Różnica między stronami sprowadzała się do odmiennego ujmowania charakteru spornej kwoty 9.000,00 złotych. Powód stał, bowiem na stanowisku, że sporna kwota stanowiła pożyczkę a w przypadku gdyby współpraca stron doszła do skutku, kwota ta miała być zaliczona na poczet wkładu żony powoda do spółki i wówczas nie podlegałaby zwrotowi przez pozwaną na rzecz powoda, natomiast w ocenie pozwanej sporna kwota była zapłatą za wykonanie usług szkoleniowych w zakresie wizażu i kosmetyki na rzecz żony powoda.

Zgodnie z treścią art. 720 § 1 k.p.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. W myśl paragrafu 2 tego przepisu umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem. Cytowany wyżej przepis w paragrafie pierwszym wskazuje, że pożyczka jest umową konsensualną, dwustronnie zobowiązującą. Dalej należy podnieść, że umowa pożyczki w swojej treści winna określać strony umowy ze wskazaniem ich roli oraz przedmiot pożyczki. Przedmiotowo istotnym elementem umowy pożyczki jest obowiązek zwrotu pożyczki. Bez tego elementu nie dochodzi do zawarcia umowy pożyczki (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2000 roku, sygn. akt I CKN 1040/98, LEX nr 50828). Istotnym jest, że sama tylko nazwa umowy określona przez strony nie przesądza o jej charakterze. Obowiązujące przepisy pozostawiają natomiast stronom umowy pożyczki swobodę w zakresie ustalenia wynagrodzenia z tytułu przeniesienia własności przedmiotu umowy na pożyczkobiorcę, mogą one zatem ukształtować umowę pożyczki jako umowę odpłatną albo nieodpłatną. Jak wyżej wskazano essentialia negotii umowy pożyczki określone zostały we wskazanym wyżej przepisie, co nie oznacza, że w każdej umowie pożyczki niezbędne jest jednoznaczne i dokładne posłużenie się sformułowaniami, użytymi w tym przepisie. Dla porządku należy podnieść, że brak oznaczenia w zawartej umowie, określonej jako umowa pożyczki, terminu zwrotu, oprocentowania, czy też zabezpieczenia nie czyni tej umowy nieważną, ani też nie uzasadnia zakwalifikowania takiej umowy do innego rodzaju umów.

Z całą stanowczością należy stwierdzić, iż umowa pożyczki pomiędzy powodem, a pozwaną została zawarta w formie pisemnej. Podkreślić należy też, że twierdzenie powoda o udzieleniu pozwanej pożyczki znalazło w sposób jednoznaczny oparcie w treści podpisanego wspólnie z pozwaną dokumentu, a jego sporządzenie, w celu potwierdzenia uprawnienia powoda do żądania zwrotu przekazanych pozwanej pieniędzy, było na początkowym etapie ustalania warunków przyszłej współpracy i w sytuacji braku pełnego zaufania stron, działaniem logicznym i zgodnym z zasadami doświadczenia życiowego. Pozwana natomiast nie wyjaśniła w sposób logiczny, co legło u podstaw podpisania dokumentu obejmującego umowę pożyczki oraz nie wskazała celu przyjęcia od powoda kwoty 9.000,00 zł w gotówce. Zważyć należy także, iż skoro powód nalegał na podpisanie pomiędzy stronami umowy dokumentującej fakt przekazania pozwanej określonej kwoty, zawierając w tej umowie zaakceptowane przez pozwaną zobowiązanie do zwrotu przekazanych pieniędzy, to oczywistym jest, że dokument ten miał na celu wywołanie określonych skutków prawnych, a zatem istniała określona potrzeba jego sporządzenia. Skoro zaś żaden inny cel podpisania omawianego dokumentu, poza celem zabezpieczenia interesu prawnego powoda w żądaniu zwrotu pożyczki, nie został w tej sprawie ujawniony ani wykazany, to brak jest podstaw do ustalenia, że zawarta pomiędzy stronami umowa miała inną treść. Zatem rzeczywistą wolą stron było zapewnienie powodowi prawnej możliwości dochodzenia zwrotu otrzymanych przez pozwaną pieniędzy. Odnosząc się natomiast do twierdzeń pozwanej, iż kwota 9.000,00 złotych była zapłatą za zabiegi kosmetyczne i szkolenia, wskazać należy, że pozwana nie przedstawiła żadnych dokumentów na okoliczność zawartych umów pomiędzy nią a żoną powoda, które miałyby dotyczyć szkoleń.

Niezasadny jest podniesiony przez Skarżącą zarzut sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych Sądu z materiałem dowodowym poprzez pomięcie w tej ocenie materiału dowodowego z nagrania dyktafonem przebiegu spotkania stron i żony powoda z dnia 3 grudnia 2016 roku, chociaż z nagranej rozmowy wynika, iż przekazane przez powoda pozwanej pieniądze były traktowane przez strony, jako wkład w działalność gospodarczą, a nie jako pożyczka.

Sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oznacza, że w stanie faktycznym ustalonym przez Sąd pierwszej instancji zachodzą sprzeczności między poszczególnymi ustaleniami, czyli, że stan ten w świetle materiału nie stanowi harmonijnej całości. Chodzi tu o błędy popełnione przy ocenie dowodów (przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów) oraz przy dokonywaniu poszczególnych ustaleń, zwłaszcza w zakresie logicznego wnioskowania. W przedmiotowej sprawie, w ocenie Sądu odwoławczego, nie ma podstaw do przyjęcia, że rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji jest sprzeczne z tymi okolicznościami, które zostały ustalone w toku postępowania. Nie można zarzucić temu Sądowi, iż wyprowadził logicznie błędny wniosek z ustalonych przez siebie okoliczności, czy też przyjął fakty za ustalone bez dostatecznej podstawy (fakty niepotwierdzone materiałem), bądź przeciwnie uznał za nieudowodnione pewne fakty mimo istnienia ku temu dostatecznej podstawy w zebranym materiale.

Sąd Rejonowy, wbrew twierdzeniom apelującej, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o cały zgromadzony materiał dowodowy, w tym również dowód z nagrania rozmowy pomiędzy stronami. Sąd I instancji oparł się, bowiem na wskazanym dowodzie z nagrania (art. 308 § 1 k.p.c.)

Przeprowadzona przez Sąd I instancji ocena materiału dowodowego jest w całości logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, zaś wszelkie podniesione w apelacji w tym zakresie zarzuty, w ocenie Sądu odwoławczego, stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu pierwszej instancji.

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego, a zwłaszcza umowy pożyczki zawartej w formie pisemnej nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 720 § 1 k.c. W okolicznościach niniejszej sprawy, wbrew stanowisku Skarżącej, brak było podstaw do zastosowania przepisu art. 83 § 1 k.c.

Chybiony okazał się także zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 65 § 1 i 2 k.c. przez jego błędne niezastosowanie, co doprowadziło, zdaniem Skarżacej, do wadliwego ustalenia, iż przekazana pozwanej kwota pieniężna została uznana za pożyczkę, podczas gdy był to wkład we wspólną działalność gospodarczą

Twierdzenia pozwanej, co do zakwalifikowania przekazanej przez powoda kwoty 9.000,00 zł, jako wkładu do przyszłej spółki i jednocześnie, jako zapłaty za usługę szkolenia budziło, jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy, uzasadnione wątpliwości. W ślad za stanowiskiem Sądu I instancji należy powtórzyć, że nie można przyjąć, że otrzymana przez pozwaną kwota stanowić miała wkład powoda do spółki, skoro spółka ta jeszcze wówczas nie istniała. Przedmiotowa kwota mogła w tym kontekście stanowić ewentualnie zaliczkę na poczet wkładu. Podkreślić jednak należy, że zarówno zakwalifikowanie omawianej kwoty, jako zaliczki na poczet wkładu, jak i uznanie jej za wkład do spółki, wykluczało możliwość dysponowania tą kwotą przez pozwaną lub zaliczenia jej na poczet jakiegokolwiek innego świadczenia. Z istoty wkładu wynika, bowiem, że jest on wnoszony na rzecz spółki, a nie na rzecz drugiego wspólnika i w przypadku rozwiązania spółki lub wystąpienia z niej wspólnika podlega zwrotowi. W związku z tym, nawet w przypadku przyjęcia, że wpłacona przez powoda kwota stanowiła wkład czy też zaliczkę na poczet wkładu, pozwana nie mogła potraktować tej kwoty jednocześnie, jako zapłaty za przeszkolenie żony powoda, z tą chwilą, bowiem wkład traciłby swój byt prawny.

Sąd Okręgowy nie dostrzegł żadnych uchybień kwestionowanego wyroku, które winny być uwzględnione w toku kontroli instancyjnej z urzędu.

W tym stanie rzeczy, wobec bezzasadności zarzutów sformułowanych przez apelującą, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Sąd II instancji oddalił wniosek powoda o zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania oraz niezbędnych kosztów postępowania poniesionych przez powoda i jego pełnomocnika procesowego na podstawie art. 98 § 2 k.p.c. Pełnomocnik powoda nie jest profesjonalym pełnomocnikiem, a ponadto nie wykazał, że w postępowaniu apelacyjnym powód poniósł jakiekolwiek koszty, które były niezbędne i celowe do dochodzenia roszczeń w niniejszej sprawie.

Iwona Godlewska