Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Sławomir Bagiński

SA Alicja Sołowińska

Protokolant: Ewa Daniluk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 listopada 2018 r. w B.

sprawy z odwołania C. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. o

emeryturę pomostową

na skutek apelacji wnioskodawcy C. A.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 lipca 2018 r. sygn. akt V U 362/17

I.  oddala apelację:

II.  odstępuje od obciążenia C. A. kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego za II instancję.

SSA Sławomir Bagiński SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Alicja Sołowińska

Sygn. akt III AUa 722/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z 22 marca 2017 r., wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 965 ze zm.) oraz ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2016 r. poz. 887) odmówił C. A. prawa do emerytury pomostowej.

W odwołaniu od tej decyzji C. A. wniósł o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 3 lipca 2018 r. odwołanie oddalił (punkt I) oraz zasądził od C. A. na rzecz ZUS 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że C. A. urodził się (...) Wniosek o emeryturę pomostową złożył 1 marca 2017 r. ZUS w zaskarżonej decyzji z 22 marca 2017 r. przyjął za udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe w łącznym wymiarze 36 lat, 2 miesięcy i 24 dni. Spór dotyczył tego, czy skarżący legitymuje się wymaganym co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. C. A. wykazywał, iż okresy pracy w Chłodni (...) S.A. z siedzibą w B. od 9 sierpnia 1982 r. do 31 sierpnia 1986 r., od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowisku mistrza produkcji i kierownika wydziału produkcji były zatrudnieniem w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy odwołał się do przepisów wskazujących warunki niezbędne do przyznania prawa do emerytury pomostowej, tj. art. 4 i art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Wykaz prac w szczególnych warunkach, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy określa załącznik nr 1 do ww. ustawy, a wykaz prac o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 3 - załącznik nr 2 do tej ustawy. Wykaz prac uznawanych za prace w szczególnych warunkach przewidziany w załączniku nr 1 do ustawy z 19 grudnia 2008 r. jest węższy, niż w katalogu wymienionym w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. nr 8, poz. 43).

Osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która po 31 grudnia 2008 r. nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy „szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Z uwagi na konieczność ustalenia, czy powołane przez odwołującego okresy zatrudnienia należało zaliczyć do okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ustawy, Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe. Oparł się w tej mierze na dołączonej do akt dokumentacji emerytalnej, aktach osobowych, zeznaniach świadków i opinii biegłego z zakresu bhp, wyceny maszyn, urządzeń i pojazdów obrabiarki i technologii procesów wytwarzania.

Ze świadectw pracy wystawionych przez Chłodnię (...) s.c. w B. wynikało, że C. A. był zatrudniony w okresie od 9 sierpnia 1982 r. do 31 sierpnia 1986 r. na stanowisku mistrza produkcji, zaś w okresie od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. na stanowisku kierownika wydziału produkcji stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej powietrza poniżej 0 stopnia, wymienionych w wykazie A dziale XIV poz. 24 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Świadek W. K., która pracowała w Chłodni (...) jako garmażer chłodniczy od 1973 do 2010 r. wskazała, że odwołujący pracował z nią jako majster, potem poszedł do wojska, potem wrócił i był kierownikiem, a na końcu dyrektorem. Wskazała, że odwołujący zakończył swoją pracę w 2008 r. i jako dyrektor nie pracował w szczególnych warunkach. Podała, że standaryzacja polegała na tym, że z kierownikiem wchodzili na komory, gdzie było -26 stopni, zaś na hali było od -2 do -8 stopni. Świadek A. G. podała, że pracowała w hali od 1982 r. do 2012 r. jako kontroler jakości i na hali produkcyjnej było od -2 do -8 stopni i w chwili obecnej jest na emeryturze pomostowej. Dodała, że pamięta odwołującego, który pracował jako mistrz produkcji, potem technolog, kierownik, dyrektor, a jego stanowisko znajdowało się na hali produkcyjnej. Podkreśliła, że odwołujący wiele lat pracował na hali. Świadek B. Z. zeznała, że od marca 1991 r. do listopada 2014 r. pracowała w Chłodni jako kierownik kontroli jakości na halach produkcyjnych w temperaturze -2 do -30 stopni i ma emeryturę z dodatkiem za pracę w warunkach szczególnych. Wskazała, że odwołujący pracował razem z nią i był wtedy kierownikiem mrożonek, jego stanowisko było na halach chłodni. Dodała, że na początku był majstrem, potem technologiem, kierownikiem produkcji, a na końcu dyrektorem. Podała, że ich stanowiska były identyczne, przed zmianą nazewnictwa i odwołujący wykonywał te same czynności co ona. Wskazała, że pracowała przy komorach, głównie przy standaryzacji, która była 3 razy w tygodniu i była całodzienna. Świadek E. I. podał, ze pracował w Chłodni jako robotnik budowlany, stolarz i był oddelegowany do chłodni. Podał, że nie wie na jakich stanowiskach pracował odwołujący, ale brał on na pewno udział w standaryzacji i był na mrozie.

Odwołujący wskazał, że pracował od 9 sierpnia 1982 r. do 2 kwietnia 2012 r. na początku na stanowisku stażysty, następnie jako mistrz, gdzie pracował na jednej lub drugiej chłodni i jego zadaniem było zapoznanie z pracą wszystkich pracowników mrożonek. Dodał, że pracował w temperaturze od -2 do -8 stopni C., a były też pomieszczenia do -28 stopni C.. Dodał, że stał przy maszynach i razem z pracownikami chłodniczymi pokazywał jak ma wyglądać produkt i proces technologiczny. Wskazał, że szkolił pracowników na bieżąco przy maszynach. Dodał, że odbywało się pakowanie, znakowanie, układanie na paletach i wywożenie gotowych wyrobów do zamrażalni. Po każdym wywożeniu wchodził do zamrażalni i sprawdzał, czy produkt jest dobrze ustawiony. Wskazał, że jego praca biurowa ograniczona była do sporządzenia ołówkiem notatek na halach produkcyjnych. Podał, że kiedy pracował to na wszystkich halach temperatura była poniżej 0 stopni C.. Dodał, że dokumenty były sporządzane przez referentki i on je tylko podpisywał. Wskazał, że na wszystkich stanowiskach był kierowany na badania okresowe. Podał, że szkolił też pracowników stałych i sezonowych bezpośrednio na halach produkcyjnych. Na stanowisku kierownika nie miał swojego biurka, a notatki sporządzał na halach produkcyjnych.

Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bhp na okoliczność charakteru pracy, którą wykonywał odwołujący w spornym okresie, w szczególności, czy była to praca w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, jeżeli tak to w jakim okresie odwołujący pracował w tych warunkach.

Biegły sądowy w opinii wskazał, że po uwzględnieniu zakresu obowiązków i odpowiedzialności odwołującego na stanowisku stażysty, specjalisty technologa, zastępcy i kierownika działu produkcji mrożonek (wykonywanie czynności także poza działem produkcji mrożonej), braku wyników z pomiarów temperatury na hali produkcji mrożonej, braku badań środowiska pracy w zakresie kontroli mikroklimatu zimnego na hali produkcji mrożonek, technologii wykonywania mrożonej, faktu bezpośredniego nadzoru odwołującego się nad pracą mistrzów i brygadzistów wydziału, a także pracowników umysłowych wydziału, braku wpisu w zaświadczeniu lekarskim o występującym czynniku szkodliwym tj. mikroklimat zimny nie można uznać, że odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornym okresie czasu pracy wykonywał swoje obowiązki w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0 stopni C.. Biegły wskazał, że technologia wykonywania mrożonek owoców obejmuje także czynności wykonywane w temperaturze dodatniej, a sam fakt, że temperatura w komorach zamrażalniczych jest ujemna nie narzuca konieczności występowania na hali produkcji mrożonek temperatury ujemnej. Biegły podał, że wprawdzie temperatura przy składowaniu/ magazynowaniu zamrożonych owoców (komory składowe) była ujemna, jednakże odwołujący mógł tam przebywać tylko sporadycznie. Biegły podkreślił, że całość dokumentacji załączonej do akt sprawy (zwłaszcza informacje znajdujące się w aktach osobowych) nie pozwalają na stwierdzenie, że odwołujący w spornym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danych stanowiskach pracy w oparciu o wymagania przedmiotowego rozporządzenia, a także ustawy o emeryturach pomostowych.

Z uwagi na zastrzeżenia do opinii biegłego złożone przez odwołującego biegły w trakcie uzupełniającej opinii wygłoszonej na rozprawie podtrzymał pisemną opinię.

Sąd Okręgowy w pełni podzielił wnioski zawarte w opinii biegłego, uznając ją za fachową, logiczną, pełną i należycie umotywowaną. Biegły dysponował wymaganymi w sprawie kwalifikacjami i odpowiednią wiedzą, a opinię oparł na zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Opinię uzasadnił odwołując się do specyfiki pracy odwołującego w spornych okresach.

W ocenie Sądu okresy zatrudnienia odwołującego w Chłodni (...) S.A. z siedzibą w B. od 9 sierpnia 1982 r. do 31 sierpnia 1986 r., od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. nie podlegają zaliczeniu do prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. C. A. po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, nie spełnia więc przesłanek do emerytury pomostowej przewidzianych w art. 4 wskazanej ustawy. Ponadto nie posiada wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (warunek z art. 49 pkt 3).

Mając powyższe na uwadze na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie. O kosztach orzekł zaś na podstawie art. 98 k.p.c. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalił w oparciu o art. 9 ust. 1 pk.1 i § 10 ust. 1 pkt. 1 i ust. 4 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od tego wyroku wniósł C. A.. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

1. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez nietrafne przyjęcie, że C. A. będąc zatrudniony w Chłodni (...) na stanowiskach: stażysty, mistrza produkcji mrożonek, technologa produkcji mrożonek oraz Kierownika i zastępcy Kierownika Produkcji Mrożonek w okresie od 9 sierpnia 1982 r. do 31 sierpnia 1986 r. i od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237 poz. 1656),

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez nietrafne przyjęcie, że C. A. nie posiada 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, zatem nie spełnia warunku określonego w art. 49 pkt 3 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych,

3. naruszenie art. 217 k.p.c. i art. 286 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego z zakresu bhp na okoliczność, czy odwołujący w spornym okresie wykonywał prace w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych,

4. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a w szczególności zeznań świadków: B. Z., W. K., A. G., E. I. i Z. Ł., świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionych przez Chłodnię (...) obejmujących okresy pracy odwołującego w warunkach szczególnych od 9 sierpnia 1982 r. do 31 sierpnia 1986 r. i od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r., zeznań odwołującego, z których wynika, że odwołujący w okresie od 9 sierpnia 1982 r. do 31 sierpnia 1986 r. i od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności w warunkach szczególnych, które można zakwalifikować jako pracę w pomieszczeniach o narzuconej technologią produkcji temperaturze powietrza poniżej 0 stopni - Załącznik Nr 1 poz. 35 wykazu prac w warunkach szczególnych stanowiących do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Skarżący wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bhp na okoliczność charakteru pracy, którą wykonywał w spornym okresie, w szczególności czy była ona świadczona w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Wskazując na wyżej wymienione zarzuty apelacyjne skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie, że C. A. nabył prawo do emerytury pomostowej od ukończenia 60 lat (tj. od 24 marca 2017 r.) oraz o zasądzenie od ZUS na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Wbrew zawartym w niej zarzutom Sąd Okręgowy właściwie ustalił stan faktyczny sprawy i dokonał prawidłowej oceny prawnej spornych okoliczności.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy przeprowadził w sprawie stosowne, wyczerpujące postępowanie dowodowe i nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z art. 233 k.p.c. Sąd pierwszej instancji dokonał ustaleń faktycznych zgodnych z zebranym materiałem dowodowym w postaci dowodów z dokumentów, zeznań świadków, zeznań odwołującego i opinii biegłego z zakresu bhp oraz wyjaśnił wszystkie istotne dla sprawy okoliczności. Według utrwalonego orzecznictwa sądowego, błędna ocena dowodów polega na wyprowadzeniu z dowodów wniosków nie dających się pogodzić z ich treścią oraz na formułowaniu ocen bez rozważenia całości zebranego w sprawie materiału, a także ocen sprzecznych z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania. Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. dochodzi więc wówczas, gdy strona apelująca wykaże sądowi pierwszej instancji uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca, gdyż w apelacji zaprezentowana została jedynie odmienna ocena stanu faktycznego sprawy.

Nie można zgodzić się również z zarzutem naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Zarzut naruszenia tego przepisu może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 grudnia 2013 r., I ACa 764/13, Legalis nr 761121). Tymczasem uzasadnienie Sądu Okręgowego napisane zostało w sposób, który pozwala skontrolować zasadność rozstrzygnięcia. Uzasadnienie orzeczenia zawiera podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej.

W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając jako prawidłowe dokonane przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne i rozważania prawne w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia, uznaje je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w niniejszym uzasadnieniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98).

Niezasadny jest zarzut naruszenia przepisów art. 217 k.p.c. i art. 286 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego z zakresu bhp na okoliczność, czy odwołujący w spornym okresie wykonywał prace w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Wnioskowanie o przeprowadzenie nawet szczegółowo wskazywanych dowodów nie obliguje sądu rozpoznającego sprawę do przyjęcia wszystkich wniosków w tym względzie. W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że wydane w sprawie opinie – pisemna opinia podstawowa i ustna opinia uzupełniająca biegłego z zakresu bhp w sposób wystarczający wyjaśniły okoliczności dotyczące charakteru pracy odwołującego po 31 grudnia 2008 r., do których potrzeba była wiedza specjalistyczna. Przeprowadzone przez Sąd Okręgowy postępowanie dowodowe pozwoliło w sposób pewny ustalić okoliczności faktyczne sprawy. Zatem, sporna okoliczność została jednoznacznie wyjaśniona i nie budziła wątpliwości. W związku z tym Sąd nie miał obowiązku przeprowadzania dalszych dowodów w zakresie wskazywanym przez odwołującego. Z tych samych względów nie zasługiwały również na uwzględnienie wnioski dowodowe zgłoszone w apelacji i podlegały one oddaleniu na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

Spór w sprawie dotyczył tego, czy C. A. spełnił przesłanki niezbędne do przyznania prawa do emerytury pomostowej. Zgodnie z art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Na mocy tego przepisu o emeryturę pomostową może więc ubiegać się osoba, która nie tylko ma łącznie 15 lat pracy w warunkach szczególnych, ale praca ta musiałaby być przez nią wykonywana we wskazanych okresach: przed 1 stycznia 1999 r. musiała to być praca w szczególnych warunkach według ustawy o emeryturach pomostowych lub ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz po 31 grudnia 2008 r. musiała wykonywać pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Z kolei z art. 49 ustawy pomostowej wynika, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która co prawda po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy pomostowej, jednak w dniu wejścia w życie tej ustawy (1 stycznia 2009 r.) miała już wymagany 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej.

Zwrócić należy uwagę na to, że przepisy ustawy o emeryturach pomostowych odróżniają pojęcie pracy w warunkach szczególnych uregulowanej ustawą o emeryturach i rentach z FUS od pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy pomostowej. Wynika to z tego, że w obu ustawach prace te zostały zdefiniowane odmiennie i katalog tych prac jest różny. Na gruncie ustawy o emeryturach i rentach z FUS za pracę w warunkach szczególnych uznawane są prace wymienione w Wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przepisy ustawy o emeryturach pomostowych za pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze uznają wyłącznie zatrudnienie wymienione w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego należało w całości podzielić ustalenia Sądu Okręgowego, iż wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania prawa do emerytury pomostowej. Nie może on otrzymać tego świadczenia na mocy art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, bowiem po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Jak wynika z akt osobowych odwołującego, w spornym okresie zatrudnienia w Chłodni (...) S.A. po 31 grudnia 2008 r. pracował on na stanowiskach: Kierownika Wydziału Produkcji Mrożonek (do 25 sierpnia 2009 r.); Dyrektora ds. Produkcji (od 25 sierpnia 2009 r. do 31 lipca 2011 r.); Kierownika D. Produkcji (od 1 sierpnia 2011 r. do 11 kwietnia 2012 r.). Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie ulega wątpliwości to, że w okresie zatrudnienia po 31 grudnia 2008 r. odwołujący nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Za taką pracę można byłoby uznać zatrudnienie wymienione w załączniku nr 1 do tej ustawy, pkt 35 - prace w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0 st. C. S. warunki pracy wiążą się zatem z tym, że pracownik musiał przebywać w temperaturze ujemnej. Ponadto, należy pamiętać, że pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu wskazanych przepisów jest tylko taka praca, w której pracownik jest narażony na szczególnie szkodliwe dla zdrowia warunki przez cały dzień pracy, zatem stale, przez 8 godzin dziennie. Zgodnie z art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku (ust. 1). Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 1 (ust. 4).

Wnioskodawca, na stanowiskach Kierownika Wydziału Produkcji Mrożonek, Dyrektora ds. Produkcji i Kierownika D. Produkcji z całą pewnością nie przebywał przez cały dzień roboczy w pomieszczeniach o ujemnej temperaturze. Nie są w tym zakresie wiarygodne zeznania odwołującego i świadków, będących w spornym okresie współpracownikami odwołującego: W. K., A. G., B. Z., E. I. i Z. Ł.. Świadkowie wskazywali, że odwołujący jako kierownik pracował w hali produkcyjnej (o temperaturze od -2 do -8 st. C) i w komorach chłodniczych, wykonywał między innymi trzy razy w tygodniu standaryzację polegającą na pracy w komorze, w której temperatura wyniosła 26 st. C. Świadkowie wskazywali również, że jako dyrektor odwołujący nie pracował już stale na hali produkcyjnej. Z jego akt osobowych wynika jednak, że już na stanowisku Kierownika Wydziału Produkcji Mrożonek nadzorował pracowników umysłowych zatrudnionych w tym Wydziale, pracowników zatrudnionych przy produkcji mrożonek. Był on odpowiedzialny za zapewnienie pełnej sprawności Wydziału pod względem technologicznym, organizacyjnym i ekonomicznym. Współpracował bezpośrednio z Wydziałem Usług, D. Zbytu w zakresie przyjmowania, przechowywania i wydawaniu surowców, półfabrykatów oraz produktu gotowego, z D. (...), Wydziałem Kontroli Jakości, Wydziałem Usług (...) w zakresie magazynowania wyrobów gotowych i półfabrykatów, Wydziałem M. – E.. Miał on zatem rozbudowany zakres obowiązków i nie przebywał tylko na halach produkcyjnych, w ujemnej temperaturze.

Tożsame wnioski wynikały też z pisemnej opinii podstawowej i uzupełniającej opinii ustnej biegłego z zakresu bhp. Biegły zwrócił uwagę na to, że w aktach sprawy brak jest informacji o pomiarach temperatury na halach produkcyjnych mrożonek, czy badań czynników środowiska pracy – mikroklimatu zimnego oraz schematu organizacyjnego Chłodni i procesu technologicznego dla zamrażania owoców i warzyw oraz produkcji kulinarnej. Biegły przedstawił zatem standardowy proces technologiczny zamrażania owoców, składający się z etapów: przyjęcia surowca, ważenia, zasypu surowca, przebierania, mycia owoców, kalibrowania i sortowania, osuszania, zamrażania (prawdopodobnie w tunelu zamrażalniczym z temperaturą od -21 do -40 st. C), pakowania owoców (w temperaturze ok. -18 st. C), magazynowania (około -20 st. C), dystrybucji. Zdaniem biegłego, od procesu przyjęcia surowca do wejścia do tunelu zamrażalniczego praca odbywa się w temperaturze dodatniej, temperatura ujemna jest po wyjściu owoców z tunelu. Ponadto biegły zwrócił uwagę na to, że w zaświadczeniach lekarskich odwołującego brak jest wpisu o czynniku szkodliwym, jaki jest mikroklimat zimy czy też praca w niskich temperaturach, a jedynymi czynnikami szkodliwymi była praca na wysokości i hałas. Zdaniem biegłego, w spornym okresie zatrudnienia odwołujący nie pracował zatem stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0 st. C.

Stanowisko swoje biegły podtrzymał także w ustnej opinii uzupełniającej. Odnosząc się do zarzutów do opinii podstawowej biegły podkreślił, że temperatura pracy przy wytwarzaniu mrożonek nie jest na każdym etapie ujemna, bowiem początkowe etapy procesu zamrażania, takie jak mycie, czyszczenie, sortowanie, odbywają się w temperaturach dodatnich. Samo zamrażanie odbywa się w temperaturach ujemnych, w komorach zamrażalniczych, jednak w sprawie istotna była temperatura pomieszczeń. Nadto biegły wskazał, że odwołujący jako Kierownik Wydziału Produkcji Mrożonek miał nadzór nad całym działem, zarówno nad osobami pracującymi w temperaturze ujemnej, np. garmażerami, jaki i nad osobami pracującymi w temperaturze dodatniej, jak np. specjalista technolog, który pracuje w pomieszczeniu biurowym.

W ocenie Sądu obie opinie biegłego zasługują na uwzględnienie, są bowiem fachowe, logiczne, wyczerpująco uzasadnione i zostały sporządzone przez osobę posiadającą odpowiednią wiedzę specjalistyczną. Zastrzeżenia do opinii biegłego złożone przez stronę miały natomiast jedynie charakter polemiczny i nie podważają ich wartości dowodowej. Przedstawione przez pełnomocnika odwołującego raporty temperatur dotyczyły komór składkowych i zamrażalni, nie zaś hal produkcyjnych (koperta, k. 89), natomiast z dokumentu (...) stanowi instrukcję kontroli temperatur i nie wynika z niego, jakie w rzeczywistości były temperatury w poszczególnych pomieszczeniach chłodni (k. 93-96).

Odwołujący nie spełnił więc warunków określonych w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, bowiem po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej.

Nie spełnia on również przesłanek przyznania emerytury pomostowej w oparciu o art. 49 ustawy, bowiem w dniu 1 stycznia 2009 r. nie posiadał łącznie 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Nawet bowiem gdyby uznać, że w okresach zatrudnienia w Chłodni (...) S.A. na stanowiskach: stażysty (od 9 sierpnia 1982 r. do 9 listopada 1982 r., tj. 3 miesiące); mistrza produkcji (od 10 listopada 1982 r. do 25 września 1984 r., tj. 1 rok, 10 miesięcy i 16 dni); specjalisty technologa (od 16 września 1984 r. do 31 sierpnia 1986 r., tj. 1 rok, 11 miesięcy i 15 dni); p.o. kierownika Wydziału Mrożonek (od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 1986 r., tj. 3 miesiące) i zastępcy Kierownika Wydziału Produkcji Mrożonek (o 1 października 1992 r. do 31 stycznia 1994 r., tj. 1 rok i 4 miesiące) odwołujący pracował stale w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0 st. C, to okresy te nie wynoszą 15 lat (a jedynie 5 lat, 5 miesięcy i 1 dzień). Z przyczyn wyjaśnionych wyżej, z pewnością do okresu pracy w warunkach szczególnych nie można natomiast uwzględnić okresów od 1 stycznia 1987 r. do 30 września 1992 r. i od 1 lutego 1994 r. do 31 grudnia 2008 r., kiedy to odwołujący był zatrudniony jako Kierownik Wydziału Produkcji Mrożonek.

Z tych powodów należało uznać, że C. A. nie spełnia warunków do otrzymania prawa do emerytury pomostowej. Dlatego apelacja podlegała oddaleniu, o czym Sąd orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. – punkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą słuszności wyrażoną w art. 102 k.p.c. Sąd miał na uwadze sytuację materialną odwołującego, który nie ma obecnie własnych źródeł utrzymania, co uzasadniało odstąpienie od obciążania go kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego za II instancję – punkt II sentencji wyroku.

SSA Sławomir Bagiński SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Alicja Sołowińska