Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2018 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi II Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca : Sędzia SR A. S.

Protokolant: st. sekr. sąd. M. U.

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2018 roku w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa Kancelaria (...) spółki akcyjnej w K.

przeciwko R. H.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7570 zł (siedem tysięcy pięćset siedemdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 sierpnia 2017 roku do dnia zapłaty;

2.  nadaje wyrokowi w punkcie 1 (pierwszym) rygor natychmiastowej wykonalności;

3.  oddala powództwo w pozostałej części;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1556,34 zł (jeden tysiąc pięćset pięćdziesiąt sześć złotych trzydzieści cztery grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygnatura akt II C 214/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 4 grudnia 2017 roku wniesionym w elektronicznym postępowaniu upominawczym, skierowanym przeciwko R. H., powód Kancelaria (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K., reprezentowany przez pełnomocnika w osobie adwokata wniósł o zapłatę na jego rzecz kwoty 23.140,90 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 14 września 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty. Nadto wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów sądowych w kwocie 289,26 złotych i kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wskazano, iż w dniu 28 czerwca 2016 roku powód nabył od (...) sp. z o.o. w W. wierzytelność w stosunku do pozwanego wynikającą z umowy pożyczki z dnia 14 sierpnia 2015 roku. Zgodnie z umową w skład całkowitego kosztu pożyczki wchodziły: kapitał w kwocie 7570 zł, prowizja w kwocie 15.450,91 zł oraz opłaty za monity telefoniczne 120 zł. Pozwany nie spełnił świadczenia wynikającego z umowy.

(pozew k. 2-4, pełnomocnictwo k. 8, odpis KRS k. 10-11v)

W dniu 5 lutego 2018 roku Sąd Rejonowy Lublin - Zachód w Lublinie w sprawie o sygn. akt VI Nc-e 2337585/17 stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty i przekazał sprawę do Sądu Rejonowego dla Łodzi – Widzewa w Łodzi.

(postanowienie k. 5)

Pomimo prawidłowego zawiadomienia o rozprawie wyznaczonej na dzień 29 listopada 2018 roku pozwany na rozprawę nie stawił się i nie zajął stanowiska w sprawie na piśmie.

(protokół rozprawy k. 35)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 sierpnia 2015 roku R. H. zawarł z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. umowę pożyczki na kwotę 7570 zł. Zgodnie z umową pożyczka miała zostać spłacona w równych 24-rech ratach miesięcznych po 959,23 zł, zaś ostatnia rata w kwocie 958,62 zł. Łączna kwota do spłaty wynosząca 23.020,91 zł obejmowała kapitał w wysokości 7570 zł oraz prowizję w wysokości 15.450,91 zł. Na podstawie umowy pozwany otrzymał do dyspozycji kwotę 7570 zł.

(kserokopie: umowa k. 18-19v, harmonogramu k. 14, formularza informacyjnego k. 20-21v, potwierdzenia wypłaty k. 21)

Na podstawie umowy przelewu wierzytelności z dnia 28 czerwca 2016 roku Kancelaria (...) spółka akcyjna w K. nabyła od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wierzytelność m.in. wobec R. H. wynikającą z umowy pożyczki z dnia 14 sierpnia 2015 roku wraz ze wszelkimi prawami z nią związanymi.

(kserokopie: umowy przelewu wierzytelności k. 12-13v, załącznika do umowy k. 15)

Pozwany został zawiadomiony o cesji wierzytelności. Nie spełnił świadczenia wynikającego z umowy.

(kserokopia zawiadomienia k. 16v, bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie kserokopii dokumentów (art. 308 kpc) znajdujących się w aktach sprawy.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części.

Zgłoszone w sprawie roszczenie znajduje oparcie w treści art. 3 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2016 r., poz. 1528), zgodnie z którym przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, której kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi w zw. z art. 720 § 1 k.c., z którego wynika obowiązek zwrotu przez pożyczkobiorcę otrzymanych sum.

W tym miejscu należy wskazać, iż powód był legitymowany czynnie do wzięcia udziału w procesie w charakterze powoda w związku z nabyciem przez niego wierzytelności z tytułu umowy pożyczki na podstawie umowy przelewu wierzytelności. Tym samym, powód wstąpił w prawa dotychczasowego wierzyciela, przysługujące wobec pozwanego z tytułu przedmiotowej umowy, na podstawie art. 509§1 i 2 k.c. Powód może zatem skutecznie realizować uprawnienia poprzedniego wierzyciela również w zakresie dochodzenia należności na drodze sądowej.

W niniejszym postępowaniu Sąd miał na uwadze występowanie obrotu konsumenckiego, który uzasadnia w relacji konsument – przedsiębiorca ochronę interesów konsumenta jako słabszej strony stosunku prawnego przed ewentualnym bezprawnym działaniem przedsiębiorcy.

Na wstępie należy wskazać, że stosownie do dyspozycji art. 339 § 1 k.p.c., jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny. W takim wypadku, zgodnie z § 2 przywołanego przepisu, co do zasady przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą. Wskazane powyżej domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda nie obowiązuje, gdy twierdzenia te budzą uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa (art. 339 § 2 k.p.c.).

Mając na uwadze przedstawione w sprawie i niebudzące wątpliwości co do ich treści dokumenty, należało uznać za prawdziwe zawarte w pozwie twierdzenia strony powodowej, iż pozwany do dnia wydania wyroku w sprawie nie zwrócił żądanej kwoty. Tym samym zgodnie z przywołanymi przepisami jest co do zasady zobowiązany zwrócić kwotę wynikającą z zadłużenia. W ocenie Sądu wątpliwości budziło jednak żądanie w zakresie wysokości należnej stronie powodowej prowizji za udzielenie pożyczki. Strony umowy nie przewidziały oprocentowania kapitału pożyczki, ale zastrzegły prowizję w wysokości ok. 200% kwoty kapitału pożyczki.

Zastrzeżenie jednak tego rodzaju opłat w okolicznościach niniejszej sprawy jest w istocie próbą obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Dokonując analizy treści umowy, Sąd Rejonowy ustalił, że pożyczkodawca stosuje zabieg podwyższenia prowizji, pomimo, że formalnie nie nalicza odsetek umownych za czas korzystania z kapitału. Pożyczkodawca podjął próbę obejścia przepisu art. 359 § 2 ¹ k.c. poprzez zastosowanie wynagrodzenia w postaci prowizji, znacznie przekraczającej odsetki maksymalne. Mając na względzie, że w niniejszym przypadku mamy do czynienia z obrotem konsumenckim, taki zabieg prowadzi do naruszenia interesów konsumenta. Zastrzeżenie takich opłat, zmierzające do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych jest niedopuszczalne (art. 359 § 2 ¹ k.c.), a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne (art. 58 § 1 k.c.). Są to normalne koszty prowadzenia przedsiębiorstwa w zakresie usług rynku finansowego i jako takie muszą być brane pod uwagę przez przedsiębiorców w ogólnym rachunku ekonomicznym. Pogląd o możliwości potraktowania prowizji jako sposobu obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych został zresztą wyrażony w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 lutego 2015 r. w sprawie V ACa 622/14 oraz wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 21 stycznia 2016 roku w sprawie III Ca 1712/15 (portal Orzeczeń Sądów Powszechnych). Sąd w niniejszej sprawie w pełni podziela pogląd tam wyrażony, iż postanowienia umowne, wprowadzające wygórowaną prowizję (ewentualnie inne dodatkowe opłaty), nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych.

Załączona do pozwu umowa nie zawiera definicji pojęcia prowizji. Należy zatem przyjąć definicję językową tego pojęcia oraz funkcję jaką powszechnie spełnia tego rodzaju świadczenie w przypadku umów pożyczek i kredytów. Prowizja oznacza zwykle kwotę pieniężną za udzielenie pożyczki stanowiącą koszt udzielenia pożyczki, który pożyczkobiorca jest zobowiązany ponieść w wysokości podanej w umowie. Prowizja pełnić ma przede wszystkim funkcję kompensacyjną celem wyrównania poniesionych przez pożyczkodawcę kosztów udzielenia pożyczki.

W tych okolicznościach Sąd uznał, iż wysokość prowizji za udzielenie pożyczki jest w przedmiotowej sprawie zbyt wysoka w stosunku do kwoty udzielonej pożyczki, jak również wygórowana w stosunku do kosztów i nakładu pracy poniesionych udzielającego pożyczki. Zaznaczyć bowiem należy, że opłata tytułem udzielenia pożyczki ustalona w umowie przewyższała ponad dwukrotnie kwotę kapitału pożyczki. W ocenie Sądu powyższe postanowienie umowne pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów udzielenia pożyczki, w rzeczywistości stanowi dla pożyczkodawcy źródło (zamiast odsetek) zysku, ukryte przed konsumentem i pozwalające mu omijać przepisy dotyczące wysokości odsetek maksymalnych. Trudno bowiem stwierdzić, iż koszt przygotowania umowy, sprawdzenia zdolności kredytowej pożyczkobiorcy czy obsługi uiszczanych bezpośrednio na konto rat kapitałowych wynosi 15. 450,91 zł. Z umowy ramowej wynika przy tym, że wysokość prowizji nie jest stała ale uzależniona od uzyskanego scoringu i oceny ryzyka pożyczkodawcy (§ 4 k. 18v). Okoliczność ta potwierdza, że w przypadku przedmiotowej umowy prowizja stanowiła ukryte oprocentowanie dla wygenerowania zysku pożyczkodawcy.

Instytucja odsetek maksymalnych uregulowana w art. art. 359 § 2 ¹ k.c. ma przeciwdziałać ocenianemu negatywnie w świetle zasad współżycia społecznego zjawisku lichwy oraz chronić interesy słabszych uczestników obrotu gospodarczego, jakimi zazwyczaj są konsumenci. Wysokość odsetek maksymalnych winna stanowić podstawowe odniesienie do oceny wysokości wynagrodzenia pożyczkodawcy ustalonego w umowie jako nadmiernego. Stopa tych odsetek, ustalana w odniesieniu do aktualnej sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych (a wcześniej do stopy kredytu lombardowego NBP), odzwierciedla aktualny układ stosunków gospodarczych oraz „cenę” pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji. Nie pozwala także podmiotom uprzywilejowanym, jakimi zwykle w obrocie z konsumentami są pożyczkodawcy, na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że w przypadku przedmiotowej umowy strony nie przewidziały odsetek umownych za korzystanie z kapitału, a więc nie ma do niej zastosowania 359 § 2 ² k.c. Pozwany zawierał umowę w przekonaniu, że kapitał nie podlega oprocentowaniu.

Powód w pozwie także określił, że żąda kapitału, prowizji i opłat za monit telefoniczny. Nie żądał odsetek umownych za korzystanie z kapitału, ani odsetek umownych za opóźnienie, o których mowa w § 5 umowy.

Wymaga także zaznaczenia, iż umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno i precyzyjnie określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Zwyczajowo formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki.

W niniejszej sprawie rażąca dysproporcja pomiędzy wysokością prowizji, a kwotą udzielonej pożyczki pozwala stwierdzić, iż przy ustaleniu jej wysokości nie uwzględniono kwoty pożyczki, a także ustalono ją w oderwaniu od kosztów związanych z udzieleniem pożyczki. W ocenie Sądu postanowienie umowne w zakresie ustalenia prowizji narusza zasadę ekwiwalentności świadczeń i godzi w równowagę kontraktową stron umowy. W przedmiotowym stosunku obligacyjnym zachodzi istotna i nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Zastrzeżenie takich opłat, zmierzające do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych jest niedopuszczalne, a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne (art. 58 § 1 k.c.).

Niezasadne było także żądanie kwoty 120 zł tytułem opłaty za monity telefonicznie. Ze złożonych przez powoda dokumentów nie wynika, aby istniała w umowie podstawa do pobierania opłaty za monity telefoniczne w takiej wysokości. W § 5 umowy przewidziano tylko opłaty za pisemne i wysłane na e-mail wezwania do zapłaty. Niezależnie od powyższego, ustalając wysokość zobowiązania Sąd i tak nie uwzględniłby żądania w zakresie kwoty 120 zł tytułem takich opłat, ponieważ uznał tego rodzaju opłaty za niedozwolone klauzule umowne. Zdaniem Sądu zastrzeżenie tego rodzaju opłat w okolicznościach niniejszej sprawy jest w istocie ich zastrzeżeniem na wypadek niewywiązania się przez dłużnika ze świadczenia pieniężnego: obowiązku terminowej spłaty pożyczki. Same tego rodzaju kwoty to nic innego jak ryczałtowo ujmowane odszkodowania, obejmujące naprawienie szkody polegającej na poniesieniu przez wierzyciela kosztów, jakie powstają po stronie kredytodawcy w związku z podjęciem czynności zmierzających do nakłonienia kredytobiorcy do spłaty zadłużenia bez wytaczania powództwa. Zastrzeżenie tego rodzaju opłat w swej istocie jest niczym innym jak zastrzeżeniem kar umownych na wypadek niewykonania bądź nienależytego wykonania świadczenia pieniężnego, co jest niedopuszczalne (art. 483 § 1 k.c.), a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne (art. 58 § 1 k.c.). Jeszcze raz wymaga podkreślenia że tego rodzaju opłaty stanowią w rzeczywistości normalne koszty prowadzenia przedsiębiorstwa w zakresie usług rynku finansowego i jako takie muszą być brane pod uwagę przez przedsiębiorców w ogólnym rachunku ekonomicznym.

Uwzględniając powyższe Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 7570 zł tytułem wypłaconego i niezwróconego kapitału pożyczki.

Powód żądał także zasądzenia odsetek ustawowych i odsetek ustawowych za opóźnienie, od dnia 14 września 2015 roku do dnia zapłaty. Powód nie wyjaśnił z jakiej przyczyny żądanie zwrotu całej pożyczki miałoby stać się wymagalne w dniu 14 września 2015 roku. Spłata pożyczki rozłożona była na 24 miesiące. Nadto każda z rat zawierała w sobie część nienależnej (jak wskazano wyżej) prowizji. Powód nie wykazał, aby umowa została wypowiedziana i ewentualnie w jakiej dacie. Dlatego datą pewna, w której cała należność była wymagalna był dzień 2 sierpnia 2017 roku (k. 14) – termin spłaty ostatniej raty. Z tych przyczyn na podstawie art. 481 § 1 kc Sąd zasądził od tej daty odsetki ustawowe na rzecz powoda. Sąd miał na uwadze, iż z dniem 1.01.2016 roku weszła w życie ustawa z dnia 9.10.2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015, poz. 1830) i od dnia 1 stycznia 2016 roku zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku, oddalając powództwo w pozostałej części jako nieuzasadnione (pkt 3 wyroku).

Na podstawie art. 333 § 1 pkt 3 kpc, Sąd nadał wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., stosując zasadę stosunkowego ich rozdzielenia. Skoro każda ze stron przegrała proces, a mianowicie – powód w 67,29 % zaś pozwany w 32,71 %, w takim też zakresie winni ponieść koszty procesu.

Po stronie powodowej na koszty procesu w łącznej wysokości 4758 złotych złożyły się: kwota 1158 zł opłaty od pozwu, oraz kwota 3600 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w oparciu § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.).

Pozwany nie poniósł kosztów procesu.

W rezultacie, ze względu na wynik postępowania, na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1556,34 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.