Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Peteja-Żak

Sędziowie: SO Piotr Mika (spr.)

SO Grażyna Tokarczyk

Protokolant: aplikant sędziowski Damian Baron

przy udziale Marii Mizery Prokuratora Prokuratury RejonowejG. w G.

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2018 r.

sprawy M. F. ur. (...) w P.

syna A. i E.

oskarżonego z art. 178a§1 kk w zw. z art. 31§2 kk, art. 177§1 i 2 w zw. z art. 178§1 kk w zw. z art. 31§2 kk

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżyciela publicznego, pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego i obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 29 marca 2018 r. sygnatura akt IX K 547/17

na podstawie art. 437 k.p.k., art. 438 k.p.k., art. 627 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. i art. 624 § 1 k.p.k.

1) zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 10 w ten sposób, że zasądza od oskarżonego M. F. na rzecz oskarżycielki posiłkowej W. P. kwotę 2.112,00 zł (dwa tysiące sto dwanaście złotych) tytułem zwrotu kosztów poniesionych za ustanowienie pełnomocnika z wyboru;

2) w pozostałej części utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

3) zasądza od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej W. P. kwotę 840,00 zł (osiemset czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów poniesionych za ustanowienie pełnomocnika z wyboru;

4) zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 678/18

UZASADNIENIE

M. F. został oskarżony o to, że:

I. w dniu 05 lutego 2017 roku w W. na ul. (...), znajdując się w stanie nietrzeźwości 1,55‰ i 1,56‰ alkoholu we krwi, prowadził pojazd mechaniczny samochód marki A. (...), o nr rej. (...), w ruchu lądowym, przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem tj. o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.

II. w dniu 05 lutego 2017 roku w W. na ul. (...), kierując samochodem marki A. (...) o nr rej. (...), umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym i spowodował wypadek, w ten sposób, że znajdując się w stanie nietrzeźwości 1,55‰ i 1,56‰ alkoholu we krwi, nie dostosował prędkości pojazdu do własnych umiejętności i warunków, w jakich ruch się odbywał, w wyniku czego utracił panowanie nad prowadzonym pojazdem, zjechał na prawe pobocze, uderzył w słup żelbetowy i wpadł do rowu, w wyniku którego to wypadku pasażer D. L. odniósł obrażenia ciała na okres powyżej 7 dni, w postaci stłuczenia głowy ze wstrząśnieniem mózgu, wieloodłamowego złamania otwartego końca dalszego trzonu kości ramiennej prawej ze skróceniem i przemieszczeniem odłamów, przezkłykciowego złamania kości ramiennej prawej z przemieszczeniem, rany szarpanej części bliższej przedramienia prawego, parezy nerwu pośrodkowego i łokciowego, parezy nerwu promieniowego prawego, stłuczenia płuca prawego, oraz licznych drobnych ran ciętych skóry owłosionej głowy, a pasażer K. P. poniósł śmierć na miejscu, przy czym zarzucanego mu czynu dopuścił się mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem tj. o przestępstwo z art. 177 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.

Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 29 marca 2018 roku w sprawie o sygn. akt IX K 547/17:

1. uznał oskarżonego M. F. za winnego popełnienia zarzucanego mu w punkcie I części wstępnej wyroku czynu i za to na mocy art. 178 a § 1 k.k. skazał go na karę 7 miesięcy pozbawienia wolności;

2. orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 5 lat;

3. orzekł od oskarżonego świadczenie pieniężne w wysokości 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej;

4. uznał oskarżonego M. F. za winnego popełnienia zarzucanego mu w punkcie II części wstępnej wyroku czynu i za to na mocy art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. skazał go na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

5. orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych dożywotnio;

6. połączył kary pozbawienia wolności orzeczone w punktach 1 i 4 wyroku i wymierzył oskarżonemu karę łączną w wymiarze 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

7. połączył orzeczone w punkcie 2 i 5 środki karne w postaci zakazów prowadzenia pojazdów mechanicznych i orzeka jeden łączny zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych dożywotnio;

8. orzekł od oskarżonego nawiązki na rzecz pokrzywdzonych: D. L. w kwocie 1500 złotych oraz W. P. w kwocie 3000 złotych;

9. zaliczył oskarżonemu na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres zatrzymania od dnia 5 lutego 2017 r. od godz.5:50 do dnia 7 lutego 2017 r. do godz. 13:00;

10. zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej W. P. kwotę 1.056 złotych tytułem zwrotu kosztów poniesionych na ustanowienie fachowego pełnomocnika;

11. zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciąża Skarb Państwa.

Powyższy wyrok został zaskarżony przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela publicznego oraz obrońcę oskarżonego.

Pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego W. P. zaskarżył wyrok w zakresie orzeczonej kary w punkach 1,4 i 6 oraz w zakresie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania zawartym w punkcie 10.

Powyższemu wyrokowi zarzucił:

1.  rażąca łagodność wymierzonej kary, wyrażającą się w tym, że wobec oskarżonego orzeczono zbyt niskie kary jednostkowe i w związku z tym karę łączną w wymiarze zaledwie 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy okoliczności zdarzenia, jego poważne skutki, stopień winy oskarżonego, w tym rodzaj i waga naruszonych przez oskarżonego zasad bezpieczeństwa, uzasadniają orzeczenie łącznej kary pozbawienia wolności w wymiarze 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

2.  obrazę przepisów postępowania, a mianowicie art. 627 k.p.k. w zw. z § 11 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 3 w zw. z § 11 ust. 7 w zw. z § 17 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, poprzez zasądzenie od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej kwoty 1.056 zł, podczas gdy oskarżycielka posiłkowa była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika zarówno na etapie postępowania przygotowawczego, jak i sądowego.

Mając na uwadze powyższe zarzuty pełnomocnik W. P. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w następujący sposób:

a.  w punkcie 1 poprzez orzeczenie wobec oskarżonego kary roku pozbawienia wolności,

b.  w punkcie 4 poprzez orzeczenie wobec oskarżonego kary 5 lat pozbawienia wolności

c.  w punkcie 6 poprzez orzeczenie wobec oskarżonego kary łącznej 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności

d.  w punkcie 10 poprzez zasądzenie od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej kwoty 2.112 zł tytułem kosztów ustanowienia pełnomocnika w postępowaniu przygotowawczym i przed Sądem pierwszej instancji wg norm przepisanych.

Pełnomocnik wniósł także o zasądzenie od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej kosztów zastępstwa wg norm przepisanych za postępowanie apelacyjne.

Oskarżyciel publiczny zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonego M. F., co do kary orzeczonej wobec oskarżonego zarzucając jej rażąca niewspółmierność wymierzonych oskarżonemu M. F. kar pojedynczych wymierzonych za przestępstwo określone w art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. oraz w art. 177 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., jak również kary łącznej w wysokości 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności w stosunku do stopnia winy, wysokiego stopnia społecznej szkodliwości oraz celów zapobiegawczych, jakie kara ma osiągnąć wobec oskarżonego, jak również potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa z uwagi na okoliczności sprawy oraz uprzednią karalność, które przemawiają za wymierzaniem oskarżonemu kary zdecydowanie surowszej.

W związku z powyższym zarzutem oskarżyciel publiczny wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie 1 i 4, poprzez wymierzenie oskarżonemu M. F. za czyn I kary 1 roku pozbawienia wolności, za czyn II kary 5 lat pozbawienia wolności, raz wymierzenie oskarżonemu kary łącznej 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności (z uwagi na popełnienie zarzuconych mu przestępstw przy ograniczonej w stopniu znacznym zdolności rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem).

Obrońca oskarżonego M. F. zaskarżył wyrok w część dotyczącej kary na jego korzyść, zarzucając temu wyrokowi rażącą niewspółmierność orzeczonej kary, nieodpowiadającej okolicznościom popełnienia czynu zabronionego, a przede wszystkim indywidualnym sprawcy czynu zabronionego.

Obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w części dotyczącej wymiaru kar i środków karnych – tj. poprzez skazanie oskarżonego odpowiednio na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności za czyn I oraz kart 1 roku pozbawienia wolności za czyn II i orzeczenia kary łącznej 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat z utrzymaniem orzeczenia w pozostałym zakresie dotyczącym środków karnych i kosztów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Zarzuty podniesione we wszystkich apelacjach w większości okazały się niezasadne. Jedynym skutecznym zarzutem okazał się zarzut wyrażony w apelacji pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej przedstawiony jako obrazę przepisów postępowania, a mianowicie art. 627 k.p.k. w zw. z § 11 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 3 w zw. z § 11 ust. 7 w zw. z § 17 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, poprzez zasądzenie od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej kwoty 1.056 zł, podczas gdy oskarżycielka posiłkowa była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika na etapie postępowania przygotowawczego oraz na pięciu rozprawach na etapie postępowania sądowego. W związku z tym zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie minimalna kwota za koszty poniesione w związku z ustanowieniem zastępstwa procesowego w osobie adwokata powinna wynieść 2112,00 złotych. Z tego powodu konieczna była zmiana zaskarżonego orzeczenia w punkcie 10 we wskazanym powyżej zakresie.

Wszystkie trzy pozostałe apelacje oprócz wspomnianego powyżej zarzutu zawierały wyłącznie zarzuty rażąco niewspółmiernej kary wymierzonej oskarżonemu. W ocenie prokuratora oraz pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej kara orzeczona oskarżonemu jest nadmiernie łagodna. Natomiast zdaniem obrońcy oskarżonego kara orzeczona oskarżonemu jest nadmiernie surowa. Wszystkie zarzuty wyrażone w apelacjach odnoszą się zarówno do orzeczonych kar jednostkowych, jak i kary łącznej.

Stwierdzić należy, że zarzuty dotyczące niewspółmierności kary okazały się chybione, gdyż kary 7 miesięcy pozbawienia wolności za czyn z art. 178a § 1 k.k., 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności za czyn z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. oraz kara łączna 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności jest karą jak najbardziej adekwatną do stopnia winy i społecznej szkodliwości czynów zarzuconych oskarżonemu. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się w wymierzonej karze ani nadmiernej surowości, ani łagodności.

Sąd Rejonowy wymierzając oskarżonemu kary miał na względzie okoliczności obciążające, do których zaliczył znaczny stopień społecznej szkodliwości czynu. Jako okoliczność przemawiającą na korzyść oskarżonego Sąd pierwszej instancji natomiast uznał jego przyznanie się do popełnienia zarzucanego mu czynu, uregulowana sytuację życiową, a także fakt, że oskarżony nie był wcześniej karany. Pod uwagę wzięto również pozytywną opinię, jaką oskarżony cieszy się w swoim otoczeniu.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że w niniejszej sprawie stopień społecznej szkodliwości czynu był znaczny. Czyny, jakich dopuścił się oskarżony, godziły nie tylko w zdrowie i życie, ale także w bezpieczeństwo w komunikacji. Jak słusznie wskazał obrońca okolicznością wpływająca na stopień społecznej szkodliwości nie mógł być fakt, że oskarżony był pod wpływem alkoholu oraz fakt, że w wyniku wypadku śmierć poniósł jeden z pasażerów, gdyż są to okoliczności stanowiące znamiona czynów zarzuconych oskarżonemu i bez nich nie zostałyby mu przedstawione zarzuty. Jednakże okoliczności, że w czasie tego wypadku ucierpiały dwie osoby oraz to, że oskarżony znajdował się pod znacznym wpływem alkoholu już negatywnie wpływają na ocenę szkodliwości tego czynu. Okolicznością wpływającą negatywnie na stopień społecznej szkodliwości czynu z art. 178a § 1 k.k. jest także to, że oskarżony działa umyślnie w zamiarze bezpośrednim.

Z powodu wysokiego stopnia społecznej szkodliwości czynów zarzuconych oskarżonemu, niemożliwe było uznanie, że kara wymierzona oskarżonemu jest nadmiernie surowa. Brak było także podstaw do uznania, że zachodzą okoliczności mające wpływać także na możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Nie bez znaczenia przy wymierzę kary, jest to, że w sprawie ujawnił się szereg okoliczności łagodzących, na które powoływał się Sąd Rejonowy. W tym miejscu należy tylko podkreślić, że oskarżony nie był dotychczas nie karany, w związku z tym nie można mu przypisać sprawstwa wypadku, który miał mieć miejsce w maju 2016 roku, a na który powołuje się pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej.

W rozpatrywanej sprawie istotny z punktu widzenia kary jest także stopień winy oskarżonego. Przypisanie w niniejszej sprawie winy, nie powoduje problemów, gdyż oskarżony był bowiem osobą dorosłą zdolną do ponoszenia odpowiedzialności karnej, posiadającą pełną możliwość rozpoznania znaczenia sytuacji, w której się znajdował. W sprawie jednak ujawniły się zakłócenia prawnego wartościowania sytuacji, w której się znajdował oskarżony oraz w związku z tym pokierowania swoim postępowaniem, nie mniej skutkowały one jedynie uznaniem w oparciu o opinię sądowo-psychiatryczną, iż działał on w warunkach poczytalności ograniczonej w stopniu znacznym. Ograniczenie w stopniu znacznym zdolności rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania postępowaniem nie powoduje wyłączenia winy, ale zmniejsza jej stopień. W związku z tym stopień winy oskarżonego nie może być uznany za znaczny. Upośledzenie umysłowe oskarżonego w znacznym stopniu ograniczyło możliwość przeprowadzenia prawidłowej analizy konsekwencji podjętych działań. Zmiany w jego osobowości spowodowały, że nie był w stanie właściwie pokierować swoim zachowaniem działając impulsywnie i bezrefleksyjnie.

Zaznaczenia wymaga, że oskarżony w przypadku popełnienia czynu z art. 178a § 1 k.k. dopuścił się dobrowolnie i samodzielnie wprowadził się w stan nietrzeźwości, a potem samodzielnie postanowił, że uda się samochodem do baru (...) we W.. Natomiast drugi z zarzuconych czynów został popełniony także dlatego, że pokrzywdzeni namówili oskarżonego do ponownego prowadzenia samochodem pod wpływem alkoholu. Pokrzywdzeni byli w pełni świadomi, że oskarżony jest pod wpływem alkoholu. Dobrowolnie jednak zdecydowali się na wejście z nim do samochodu, ustalając, że to on pojedzie samochodem. Pokrzywdzeni nie protestowali, gdy oskarżony uniemożliwił pracownicą baru odebranie mu kluczyków do samochodu. Można stwierdzić, wręcz że pokrzywdzeni byli zadowoleni z tego, że będą jechali z pijanym kierowcą, gdyż jak wynika z zeznań pracownic baru, wspominając o tym fakcie pokrzywdzeni śmiali się. Podkreślić należy, że zachowanie pokrzywdzonego jest także jedynym z elementów określonych w art. 53 § 2 k.k. rzutujących na wymiar kary. W tej sprawie stwierdzić należy, że pokrzywdzeni swoim działaniem poniekąd przyczynili się do popełnienia przez oskarżonego drugiego z zarzucanych mu czynów. Zwłaszcza, że pokrzywdzeni byli świadomi istnienia ograniczeń u oskarżonego, które wykorzystali wpływając na niego. Działania pokrzywdzonych w istocie doprowadziły do stworzenia przez nich wspólnie z oskarżonym stanu ewidentnego bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia i życia. Działania te nie były neutralne dla podjętej przez oskarżonego decyzji o prowadzeniu pojazdu w stanie nietrzeźwości i w pewnej mierze ułatwiły oskarżonemu naruszenie reguł porządku prawnego. Ocenić należy je jako zmniejszające stopień winy oskarżonego.

Biorąc pod uwagę stopień winy niemożliwe było orzeczenie kary surowszej, gdyż kara taka przekroczyłaby wspomniany stopień. Podkreślić także trzeba, że orzeczone wobec oskarżonego kary uwzględniają cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Dodatkowo zauważania wymaga, że Sąd pierwszej instancji w sposób słuszny ukształtował karę łączną na zasadzie pełnej absorpcji, uwzględniając występujące pomiędzy zarzuconymi czynami powiązania czasowo-przestrzenne. Przestępstwa te zostały popełnione w ciągu zaledwie kilku godzin, a całość znamion czynu z art. 178 a § 1 k.k. pokrywa się ze znamionami drugiego z zarzuconych oskarżonemu czynów.

Mając na względzie wnioski wyrażone we wszystkich apelacjach jedynie wniosek o zmianę punku 10 tego orzeczenia był zasadny i doprowadził on do zmiany orzeczenia w tym zakresie. Pozostałe natomiast wnioski wyrażone w apelacji o zmianę zaskarżonego orzeczenia nie mogły odnieść skutku, ponieważ przedstawione w apelacjach zarzuty dotyczące tego zakresu były nie zasadne i nie mogły doprowadzić do zmiany zaskrzonego orzeczenia.

Na marginesie podkreślenia wymaga, że dodatkowo wniosek o wymierzenie kary łącznej w zakresie 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności w przypadku wymierzenia kary jednostkowej w wymierzę 5 lat pozbawienia wolności był niezgodny z przepisami prawa materialnego. Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary z art. 31 § 2 k.k. odnosi się wyłącznie do kar jednostkowych, gdyż instytucja ta odnosi się wyłącznie do poszczególnych czynów nie ma natomiast zastosowania do kary łącznej. Natomiast zgodnie z art. 86 § 1 k.k. sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy. Dlatego też wymierzenia kary łącznej poniżej najwyżej z kar wymierzonych byłoby obrazą przepisów prawa materialnego.

Wobec nieuwzględnienia apelacji wniesionych przez trzy podmioty o kosztach procesu za postępowanie odwoławcze orzeczono zgodnie z art. 636 § 2 k.p.k. w oparciu o zasady słuszności do których odsyła art. 633 k.p.k. W sprawie brak okoliczności wskazujących za odstąpieniem od oparcia rozstrzygnięcia o kosztach na zasadach ogólnych wynikających z art. 627 k.p.k., zgodnie z którymi koszty procesu obciążają oskarżonego, a które to zasady zgodnie z art. 634 k.p.k. mają zastosowanie także do kosztów dotyczących postępowania odwoławczego. Z tego też powodu Sąd odwoławczy zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej W. P. kwotę 840,00 złotych tytułem zwrotu kosztów poniesionych za ustanowienie pełnomocnika z wyboru.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami Skarb Państwa, uznając, że perspektywa pobytu oskarżonego w zakładzie karnym istotnie ogranicza jego możliwości zarobkowe, co czyniłoby obowiązek zapłaty kosztów dla oskarżonego zbyt uciążliwym.