Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 14 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział VI Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Małgorzata Bartczak – Sobierajska (spr.)

Sędziowie SO Zbigniew Krepski, SO Wojciech Modrzyński

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2019 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku E. Ś.

o ogłoszenie upadłości

na skutek zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Rejonowego wT. z dnia 6 września 2018 r., sygn. akt V GU 183/18

postanawia

oddalić zażalenie

Zbigniew Krepski Małgorzata Bartczak – Sobierajska Wojciech Modrzyński

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy wT. oddalił wniosek E. Ś. o ogłoszenie jej upadłości, uznając, że w niniejszej sprawie wystąpiła negatywna przesłanka z art. 491 ⁴ ust.1 p.u.

Z uzasadnienia ww. postanowienia wynika, że dłużniczka złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości jako osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej. Jej mąż prowadził firmę transportową. W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą męża, dłużniczka wyraziła zgodę na zaciągnięcie przez niego kredytu we frankach szwajcarskich na zakup samochodów potrzebnych w prowadzeniu jego firmy. Problemy finansowe dłużniczki i jej męża zaczęły się w 2015 roku, kiedy to doszło do nagłego wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Od tego momentu sytuacja finansowa dłużniczki uległa znacznemu pogorszeniu.

Sąd Rejonowy ustalił, że E. Ś. aktualnie korzysta ze świadczenia emerytalnego w kwocie 772,35 złotych, po potrąceniu przez komornika sumy 231,80 złotych tytułem prowadzonych postępowań egzekucyjnych.

E. Ś. nie prowadziła działalności gospodarczej.

Dłużniczka posiada następujące zobowiązania:

- wobec (...) S.A. w W. (dawniej (...) S.A.) w kwocie 12 990,45 złotych - jest prowadzone postępowanie egzekucyjne,

- wobec (...) w G. w kwocie 33 582,65 złotych zaciągnięte 29 lipca 2016 roku,

- wobec (...) w W. w kwocie 3 400,00 złotych zaciągnięte 21 września 2016 roku,

- wobec (...) S.A. w G. w kwocie 115 377,15 złotych – jest prowadzone postępowanie egzekucyjne,

- wobec (...) S.A. we W. w kwocie 257 508,26 złotych zaciągnięte 11 października 2008 roku.

Kredyt w (...) dłużniczka zaciągnęła na własne – oprócz zakupu odzieży i obuwia – bliżej niesprecyzowane potrzeby.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów, oświadczeń dłużniczki zawartych we wniosku oraz jej zeznań, uznając je co do zasady za wiarygodne.

Według Sądu pierwszej instancji oczywistym jest, że dłużniczka jest niewypłacalna – zgodnie z dyspozycją art. 10 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2016 roku, poz. 2171 ze zm.), gdyż nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych – art. 11 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe. W ocenie Sądu ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny prowadzi do konkluzji, że dłużniczka doprowadziła do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększyła jej stopień wskutek rażącego niedbalstwa.

W myśl art. 491 ^{( 4)} ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Rażące niedbalstwo, zwane w języku prawniczym także lekkomyślnością, to kwalifikowana postać tzw. winy nieumyślnej, polegającej na niedołożeniu należytej staranności wymaganej w danych okolicznościach. Jak wskazuje się w doktrynie prawa cywilnego, dla przypisania niedbalstwa konieczne jest ustalenie, że w konkretnych okolicznościach danego przypadku sprawca mógł zachować się z należytą starannością. Taką kwalifikację uniemożliwiają nieraz błędne informacje, na podstawie których dłużnik podejmował decyzję, lub fakt, że do nieostrożnego zachowania dłużnik został zmuszony warunkami, w jakich działał albo czynnikami wewnętrznymi, jak np. wiek, choroba (zob. A. Olejniczak, [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania – część ogólna, LEX/el. 2014, komentarz do art. 415 KC cyt. za P. Zimmerman, Komentarz do art. 491 ^{( 4)} ustawy Prawo upadłościowe (w:) P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa 2016). Sąd Rejonowy podkreślił, iż przykładowo rażące niedbalstwo będzie miało miejsce wtedy, gdy dłużnik zaciąga kredyty znacznie przekraczające w chwili ich udzielania jego możliwości zarobkowe, w sytuacji braku perspektyw na poprawę aktualnej sytuacji. Wedle bowiem rozsądnej oceny winien liczyć się z tym, że w najbliższym czasie – bez dodatkowego zadłużenia – nie będzie w stanie obsłużyć swojego długu. (zob. P. Zimmerman, Komentarz do art. 491 ^{( 4)} ustawy Prawo upadłościowe (w:) P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa 2016). Według Sądu Rejonowego, analogiczna sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie. Uwagę zwraca zwłaszcza zobowiązanie dłużnika w stosunku do (...) na kwotę 33.582,65 złotych. Pierwotna kwota tego kredytu sięgała 58.674,00 złotych wraz z kosztami. Sąd a quo wskazał, że zobowiązanie to zostało zaciągnięte w 2016 roku, czyli po wystąpieniu problemów finansowych dłużniczki i jej małżonka – już wówczas sytuacja finansowa dłużniczki była zła, posiadała ona wysokie zobowiązania w stosunku do innych instytucji bankowych. E. Ś. przyznała, że kredyt udzielony przez (...) przeznaczyła na własne potrzeby w tym zakup obuwia i odzieży. Potrzeb tych jednak bliżej nie sprecyzowała twierdząc, że pieniądze z tego kredytu po prostu „rozeszły się”. Zaciągając zobowiązanie dłużnik znała swoją sytuację finansową i powinna sobie zdawać sprawę, że spłata kredytu w wysokości ponad 50 tysięcy złotych będzie wyjątkowo trudna. O niedbalstwie dłużnika świadczy w tym przypadku również to, że dłużniczka tak naprawdę nie potrafiła sprecyzować na co konkretnie przeznaczyła uzyskane z kredytu pieniądze. Stwierdzenie, że „rozeszły się” świadczy dodatkowo o niedbałym podejściu do uzyskanego kredytu i własnej sytuacji finansowej.

Wobec powyższego Sąd pierwszej instancji uznał, że w niniejszej sprawie wystąpiła negatywna przesłanka ogłoszenia upadłości określona w art. 491 ⁴ ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe, a mimo że w nie zachodzą inne przesłanki negatywne, to zaistnienie już jakiejkolwiek przesłanki negatywnej jest wystarczające dla oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Dodatkowo należy zauważyć, że w odniesieniu do przesłanki negatywnej określonej w art. 491 ⁴ ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe, w przeciwieństwie do przesłanek negatywnych określonych w art. 491 ⁴ ust. 2-4 tej ustawy, nie ma możliwości zastosowania klauzuli, zgodnie z którą mimo zaistnienia przesłanki negatywnej istnieje możliwość ogłoszenia upadłości, jeżeli przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Przesądza o tym jednoznacznie treść ust. 1, w którym brak jest takiej klauzuli, która z kolei znajduje się na końcu ust. 2 art. 491 ⁴ ustawy Prawo upadłościowe

Wnioskodawczyni w zażaleniu, zarzuciła Sądowi Rejonowemu:

1.  naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik postepowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c., poprzez zaniechanie dokonania przez Sąd Rejonowy pełnej oceny dowodów, co doprowadziło do udaremnienia możliwości dokonania analizy słuszności wnioskowania Sądu I instancji, a co za tym idzie dokonania kontroli instancyjnej tak przez skarżącą, jak i Sąd II instancji,

2.  naruszenie prawa materialnego stypizowanego w art. art. 491 ⁴ ust. 1 p.u. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że dłużniczka w wyniku rażącego niedbalstwa doprowadziła do swojej niewypłacalności, zaciągając kolejne zobowiązania, a w konsekwencji, że jest zasadne oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, podczas gdy zachodzą przesłanki do ogłoszenia upadłości, bowiem zadłużenie dłużniczki powstało tylko i wyłącznie w wyniku zdarzeń losowych, niezależnych od woli wnioskodawczyni.

W oparciu o takie zarzuty, skarżąca wniosła o uchylenie zaskrzonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji oraz o zasądzenie kosztów postepowania zażaleniowego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie jest bezzasadne.

Wbrew skarżącej nie doszło do naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia tego przepisu wymaga wykazania, że Sąd pierwszej instancji uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu.

W doktrynie i orzecznictwie przyjęte jest, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Jak prawidłowo przyjął Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 19 czerwca 2008 r. (sygn. akt I ACa 180/08, LEX nr 468598), jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Natomiast zarzuty skarżącej ograniczyły się właśnie jedynie do stwierdzenia wadliwości ustaleń i oceny dowodów dokonanych przez Sąd a quo. Według skarżącej należało odmiennie ocenić przede wszystkim zeznania wnioskodawczyni. Jednakże zarzut przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów nie może odnieść zamierzonego skutku na tej tylko podstawie, że dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego sąd miał na względzie powszechne i obiektywne zasady doświadczenia życiowego, a indywidualne i subiektywne doświadczenia strony są od nich odmienne (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 sierpnia 2014 r. I ACa 246/14).

Dla skuteczności zarzutu naruszenia powyższego przepisu nie wystarcza zatem stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie (por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 27 marca 2014 r., I ACa 953/13). Zażalenie wnioskodawczyni nie spełnia tych wymogów. Wbrew skarżącej analiza materiału dowodowego dokonana przez Sąd Okręgowy była wszechstronna i prawidłowa.

Mając na względzie pogląd panujący w orzecznictwie, w ocenie Sądu odwoławczego, rozumowanie przeprowadzone przez Sąd Rejonowy jest prawidłowe, konsekwentne i nie sprzeciwia się zasadom logiki oraz doświadczenia życiowego. Jest ono wynikiem wszechstronnej, całościowej oceny materiału dowodowego sprawy, w szczególności dowodów z dokumentów, a także przesłuchania wnioskodawczyni. Dla podważenia prawidłowości tejże oceny nie jest natomiast wystarczające przekonanie skarżącej o innej, niż przyjął Sąd meriti doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Wbrew skrzącej tok rozumowania Sądu pierwszej instancji poddawał się kontroli instancyjnej. Co za tym idzie chybiony był także zarzut naruszenia art. 328 § 1 k.p.c.

W konsekwencji należy stwierdzić, że Sąd pierwszej instancji wystarczająco wyjaśnił okoliczności niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy uznał, że może przyjąć za własne ustalenia faktyczne, dokonane przez Sąd I instancji. W istotnym dla rozstrzygnięcia zakresie ustalenia te są zgodne z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, a jego ocena, wbrew zarzutom skarżącej, odpowiada treści art. 233 § 1 k.p.c. i mieści się w określonych w nim granicach swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodowej całości materiału dowodowego. Ustalenia te są ponadto wystarczające do dokonania oceny zasadności zażalenia. Tym samym zbędne jest ich powtarzanie.

Nietrafny był też zarzut naruszenia prawa materialnego Fakt, iż mąż wnioskodawczyni zaciągnął pożyczkę we frankach szwajcarskich na prowadzenie swojej działalności, a następnie, na skutek wzrostu kursu franka nie był w stanie jej spłacić, nie wpływają na odmienną ocenę działań dłużniczki przy zaciąganiu zobowiązań kredytowych, niż przyjął Sąd Rejonowy w kontekście art. 491 ⁴ ust.1 p.u. Dłużniczka nie wykazała bowiem, że kredyt konsumencki z dnia 29 lipca 2016 r. został przeznaczony na spłatę zaległych zobowiązań we frankach szwajcarskich. Przeciwnie – zeznała, że środki z kredytu ze (...) przeznaczyła na własne potrzeby, ale nawet nie potrafiła ich skonkretyzować. W tym okresie zadłużanie wnioskodawczyni i jej męża było już znaczne, mimo to dłużniczka zaciągnęła kolejny kredyt, chociaż nie miała możliwości jego spłaty.

Okoliczność, iż wnioskodawca mający znaczne zadłużenie, wynikające z umów kredytu zaciąga dalsze zobowiązania, bez gwarancji spłaty dotychczasowego zadłużenia, świadczy o rażącym niedbalstwie dłużnika, o jakim mówi art. 491 ⁴ ust. 1 p.u. Taka konstatacja – mająca oparcie w materiale dowodowym sprawy – jest wystarczająca dla uznania, że były podstawy do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Nie wpływa na odmienną ocenę nawet założenie, że wnioskodawczyni zaciągnęła kredyt na bieżące utrzymanie siebie i męża.

Częściowa spłata zobowiązań kredytowanych i chęć spłaty zobowiązań przez dłużnika, pomimo braku realnych możliwości, także nie wpływa na uwzględnienie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Ratio legis art. 491 ⁴ ust.1 p.u. należy upatrywać w powstrzymaniu się od takich zachowań przez dłużnika, którymi wpędza się on w spiralę pogłębiającego się nadmiernego zadłużenia. Przykładem takiego zachowania jest zaciąganie nowych zobowiązań o znacznej wartości w stosunku do dochodów dłużnika w sytuacji, gdy nie spłaca już wcześniejszych zobowiązań.

Skoro taka sytuacja miała miejsce w rozpatrywanej sprawie, to prawidłowość zastosowania art. 491 ⁴ ust.1 p.u. przez sąd upadłościowy nie budzi zastrzeżeń.

Z tych względów, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 35 i art. 491 ² ust. 1 p.u., orzeczono, jak w sentencji.

Zbigniew Krepski Małgorzata Bartczak – Sobierajska Wojciech Modrzyński

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)