Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 września 2018r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił M. S.:

- prawa do zasiłku chorobowego za okres 30 czerwca 2017r. – 5 lipca 2017r. zobowiązując do zwrotu pobranego już świadczenia,

- prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres 29 czerwca 2018r. – 27 czerwca 2019r. Uzasadniając odmowę prawa do zasiłku macierzyńskiego organ rentowy wskazał, iż w dacie porodu adresatka decyzji nie była osobą ubezpieczoną, a stanowiący ostatni tytuł ubezpieczenia stosunek pracy został rozwiązany z innej przyczyny niż ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy. (decyzja – k. 8 – 9 stanowiącego załącznik do akt sprawy pliku akt organu, zwanego dalej aktami zasiłkowymi )

M. S. wniosła odwołania od wymienionej decyzji w części dotyczącej odmowy prawa do zasiłku macierzyńskiego wskazując przede wszystkim, iż do rozwiązania umowy o pracę doszło w toku trwającego postępowania sanacyjnego jej pracodawcy, w ramach którego to postępowania nastąpiły grupowe zwolnienia zatrudnionych. Otwarcie postępowania sanacyjnego w świetle obowiązujących przepisów powoduje taki sam skutek jak ogłoszenie upadłości. Skoro w związku z tym unormowaniem dopuszczalne jest zwolnienie przez pracodawcę, w stosunku do którego otwarto postępowanie sanacyjne, pracownicy w ciąży, to i uprawnienia zwolnionej muszą odpowiadać tym, które ma pracownica, z którą rozwiązał umowę pracodawca w upadłości. (k. 3 – 8). Ubezpieczona reprezentowana przez pełnomocnika nie będącego adwokatem ani radcą prawnym (męża) wystąpiła nadto o zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 180 zł. (k. 22)

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie na jego rzecz od ubezpieczonej kosztów procesu wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, a nadto wskazując, iż podana w świadectwie pracy likwidacja sklepu nie jest tożsama z likwidacją pracodawcy. (k. 13 – 14)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

M. S. była od 16 listopada 2015r. zatrudniona w (...) spółce komandytowej w W..

Ubezpieczona zajmowała stanowisko kierownika (...) sklepu spółki.

Stosunek pracy ustał w dniu 31 stycznia 2018r. w wyniku wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, które to wypowiedzenie warunkowane było likwidacją (...) sklepu wynikającą z realizacji planu restrukturyzacyjnego spółki.

dowód: świadectwo pracy – k. 11, przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie (skrócony zapis k. 22 – 23)

Rozwiązanie umowy nastąpiło w toku postępowania sanacyjnego, które zostało otwarte wobec zatrudniającej ubezpieczoną spółki w dniu 27 października 2016r. Było elementem zwolnień grupowych dokonanych przez zarządcę w ramach likwidacji części przedsiębiorstwa dłużnika na podstawie art. 300 Prawa restrukturyzacyjnego.

dowód: zaświadczenie zarządcy – k. 10, informacja z KRS – k. 9, świadectwo pracy – k. 11, przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie (skrócony zapis – k. 22 – 23)

W dacie rozwiązania stosunku pracy ubezpieczona była w ciąży.

niesporne, nadto przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie (skrócony zapis – k. 22 – 23), karta zasiłkowa – karty bez numeru w aktach zasiłkowych po k. 11

W dniu 29 czerwca 2018r. M. S. urodziła dziecko – syna S..

niesporne, nadto odpis skrócony aktu urodzenia – k. 3 akt zasiłkowych

W dniu 3 lipca 2018r. ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o zasiłek macierzyński w związku z urodzeniem dziecka na okres 29 czerwca 2018r. – 27 czerwca 2019r. oświadczając, iż drugi rodzic nie będzie korzystał z takiego świadczenia za okres urlopu rodzicielskiego.

niesporne, nadto wniosek – k. 4 – 6 akt zasiłkowych

Do chwili obecnej ubezpieczona nie pracuje sprawując opiekę nad urodzonym w (...) synem.

dowód: przesłuchanie ubezpieczonej na rozprawie (skrócony zapis – k. 22 – 23)

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie ustalony został przez sąd w oparciu o przesłuchanie ubezpieczonej i korespondujące z nim dokumenty, których rzetelność i autentyczność nie były kwestowane. Organ rentowy w złożonej odpowiedzi na odwołanie nie negował zresztą okoliczności faktycznych podanych w odwołaniu. W istocie spór stron był więc jedynie sporem prawnym.

Kwestię świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, do których należy zasiłek macierzyński, regulują przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. 2017. (...)), zwanej dalej ustawą zasiłkową. W myśl art. 29 ust. 1 pkt 1 tej ustawy zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonej, która urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego. Co do zasady zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego (art. 29a ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Zasiłek macierzyński zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy zasiłkowej przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub z naruszeniem przepisów prawa stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

W niniejszej sprawie bezspornym było, iż w dacie urodzenia syna S. S. nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu, jako że jej tytuł ubezpieczenia w postaci zatrudnienia w (...) spółce komandytowej w restrukturyzacji ustał z upływem stycznia 2018r. Spornym natomiast pozostawało, czy w tej sytuacji po stronie ubezpieczonej spełnione są przesłanki warunkujące prawo do świadczenia po ustaniu tytułu ubezpieczenia.

Organ rentowy w niniejszej sprawie wywodził, iż likwidacja sklepu, w którym była zatrudniona ubezpieczona, nie jest tożsama z likwidacją pracodawcy. Ze stanowiskiem tym należy się zgodzić. Bezspornym jest, że po rozwiązaniu stosunku pracy zatrudniająca M. S. spółka nadal funkcjonowała, a zamknięcie (...) sklepu było elementem likwidacji tylko części przedsiębiorstwa. Nie może to oznaczać jednak uznania decyzji zasiłkowej w zaskarżonej części za prawidłową. Nie uszło uwadze sądu, iż we wniosku o zasiłek macierzyński ubezpieczona zakreśliła rubryki, z których wynikało, że ustanie zatrudnienia było następstwem likwidacji pracodawcy, jednak już w odwołaniu M. S. wywodziła swoje prawo do zasiłku z faktu zwolnienia z pracy w toku postępowania sanacyjnego, wskazując, iż jego otwarcie wywołuje w zakresie praw i obowiązków pracowników i pracodawcy takie same skutki jak ogłoszenie upadłości. Do kwestii tej organ w ogóle nie odniósł się w odpowiedzi na pozew.

Tymczasem wskazane przez ubezpieczoną okoliczności dotyczące pracodawcy a warunkujące jej zwolnienie z pracy, w istocie rodzą po jej stronie prawo do zasiłku macierzyńskiego, pomimo iż ustawa zasiłkowa wprost nie przewiduje przyznania świadczenia, gdy ubezpieczenie ustało wskutek otwarcia wobec pracodawcy postępowania sanacyjnego.

Art. 30 ust. 1 ustawy zasiłkowej w obecnym kształcie obowiązuje od 1 września 1999r. Taki kształt przepisu wprowadzony został ustawą z dnia 17 grudnia 2001r. o zmianie ustawy o funduszu alimentacyjnym, ustawy o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych i ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 2001.154.1791)

Uzasadnienie projektu ustawy zmieniającej nie wskazuje jednoznacznie, jaki cel przyświecał ustawodawcy. Jak się wydaje jednak wprowadzenie przepisu w nowym kształcie uwarunkowane było wolą zapewnienia tożsamej ochrony ubezpieczeniowej kobietom znajdującym się w analogicznej sytuacji tzn. takim, które zaszły w ciążę w czasie trwania stosunku pracy. Kodeks pracy przewiduje obecnie i przewidywał wówczas szerszą niż dotycząca ogółu pracowników ochronę trwałości stosunku pracy ciężarnych. Zgodnie z art. 177 § 1 k.p. pracodawca nie może bowiem wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z jej winy, a zgodę na rozwiązanie wyrazi organizacja związkowa reprezentująca pracownicę. Wyjątek od tej zasady wprowadza art. 41 ¹ § 1 k.p., który wyłącza stosowanie szczególnych przepisów dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Jest on zbieżny z regulacją art. 177 § 4 k.p. dopuszczającą wypowiedzenie umowy przez pracodawcę w okresie ciąży pracownicy w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Wskazane regulacje funkcjonowały w tożsamym do obecnego kształcie we wrześniu 1999r., gdy obowiązywało jeszcze rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej – Prawo upadłościowe z dnia 24 października 1934r. (t.j. 1991.118.51).

W dacie wprowadzenia do ustawy zasiłkowej art. 30 ust. 1 w obecnym brzmieniu rozwiązanie umowy o pracę z kobietą w ciąży możliwe było co do zasady w trzech przypadkach:

- gdy doszło do likwidacji pracodawcy,

- gdy doszło do ogłoszenia upadłości pracodawcy,

- gdy zachodziły podstawy do rozwiązania umowy w trybie dyscyplinarnym (tu dodatkowo zgoda organizacji związkowej). Z wyjątkiem wskazanych sytuacji, o ile nie doszło przez pracodawcę do naruszenia przepisów prawa, stosunek pracy nie mógł ulec rozwiązaniu z jego inicjatywy, trwał więc w dniu porodu. Tym samym po stronie pracownicy spełniona była warunkująca prawo do zasiłku macierzyńskiego przesłanka w postaci podlegania ubezpieczeniu chorobowemu w chwili urodzenia dziecka. Skoro możliwość rozwiązania stosunku pracy z kobietą w ciąży stanowi wyjątek a nie zasadę, pozbawienie zasiłku macierzyńskiego takiej kobiety byłoby krzywdzące w przypadku rozwiązania umowy z przyczyn od niej niezależnych – tj. likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy albo na skutek niezgodnego z prawem działania pracodawcy (rozwiązania umowy w innych okolicznościach niż dopuszczone przepisami prawa pracy). Tym musiał, zważywszy na brzmienie regulacji, kierować się ustawodawca nadając art. 30 ust. 1 ustawy zasiłkowej obecny kształt.

Jak już wskazano, regulacje art. 177 § 1 k.p., art. 177 § 4 k.p., art. 41 ¹ § 1 k.p. pozostały od września 1999r. niezmienione. Zmianie uległy natomiast przepisy prawa upadłościowego. Obecnie w miejsce wcześniej wskazywanego rozporządzenia obowiązuje ustawa z dnia 28 lutego 2003r. prawo upadłościowe (t.j. Dz.U.2017.2344). Obok niej funkcjonuje ustawa z dnia 15 maja 2015r. Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. 2019.243). Nie reguluje ona postępowań upadłościowych, a, jak sama nazwa wskazuje, postepowania restrukturyzacyjne (naprawcze), których celem jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami. Wskazana ustawa przewiduje 4 rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych. Najdalej idącym jest postępowanie sanacyjne, w którym oprócz zawarcia układu przewidziane są działania mające na celu realizację planu sanacyjnego z możliwością wykorzystania instrumentów do redukcji zatrudnienia lub odstępowania od umów wzajemnych. Zgodnie z art. 300 Prawa restrukturyzacyjnego otwarcie postępowania sanacyjnego wpływa na stosunki pracy i wywołuje w sferze praw i obowiązków pracowników i pracodawcy takie same skutki jak ogłoszenie upadłości. Regulacja ta oznacza m.in. i to, że pracodawca w toku postępowania sanacyjnego może rozwiązać umowę o pracę w okresie ciąży pracownicy. Jak zaznaczono w uzasadnieniu projektu ustawy restrukturyzacyjnej, udana restrukturyzacja nie jest w wielu przypadkach możliwa bez głębokiej redukcji zatrudnienia w przedsiębiorstwie. Skoro ustawodawca dopuszcza ograniczenie praw pracowniczych w celu jak największego zaspokojenia wierzycieli w postępowaniu upadłościowym, to tym bardziej zasadne jest wykorzystanie tego typu instrumentu w celu ratowania przedsiębiorstwa i części miejsc pracy. Na złożenie wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego zdecyduje się tylko dłużnik znajdujący się w tak złej sytuacji ekonomicznej, że bez otwarcia tego postępowania nie będzie jakiejkolwiek możliwości kontynuowania działalności. Celem postępowania sanacyjnego jest uratowanie przedsiębiorstwa dłużnika choćby w ograniczonym zakresie. Zatem każda redukcja zatrudnienia będzie miała na celu nie tylko uratowanie samego przedsiębiorstwa, ale również ochronę pozostałych zatrudnionych.

Wprowadzenie wskazanej regulacji nie pociągnęło za sobą ani zmian w kodeksie pracy ani w ustawie zasiłkowej. O ile te pierwsze, wobec wyraźnego wskazania w art. 300 prawa restrukturyzacyjnego, że otwarcie postępowania sanacyjnego wpływa na stosunki pracy, prawa i obowiązki stron tych stosunków tak jak ogłoszenie upadłości, można uznać za zbyteczne, o tyle drugie wydawałoby się celowe. Art. 300 prawa restrukturyzacyjnego nie wskazuje bowiem w sposób wyraźny na tożsamy skutek otwarcia postępowania sanacyjnego co ogłoszenia upadłości w zakresie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Zważywszy jednak na przedstawione wcześniej powiązanie regulacji kodeksu pracy z regulacjami ustawy zasiłkowej w przedmiocie zasiłku macierzyńskiego po ustaniu tytułu ubezpieczenia uznać należy, iż skoro otwarcie postępowania sanacyjnego ma wpływ na stosunki pracy (w tym ich ochronę) jak ogłoszenie upadłości, to w zakresie świadczeń wynikających z tytułów ubezpieczenia, jakimi są te stosunki, powinno być również traktowane na równi z ogłoszeniem upadłości. Odmienne przyjęcie prowadziłoby do nieuzasadnionego zróżnicowania sytuacji pracownic w analogicznej sytuacji tzn. tracących pracę w okresie ciąży z przyczyn nie leżących po ich stronie a warunkowanych niewypłacalnością pracodawcy.

Mając na uwadze powyższe, przy uwzględnieniu nadto, iż objęty zaskarżoną decyzją okres, za jaki odmówiono ubezpieczonej zasiłku macierzyńskiego, odpowiada łącznemu okresowi urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego wynikającemu z art. 180 § 1 pkt 1 k.p. i art. 182 ^1a § 1 pkt 1 k.p. sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję przyznając M. S. prawo do zasiłku macierzyńskiego za cały ten okres.

Brak było podstaw do zasądzenia na rzecz ubezpieczonej kosztów zastępstwa procesowego. Te bowiem zgodnie z art. 98 § 2 i 3 k.p.c. przysługują, gdy stronę reprezentuje pełnomocnik będący adwokatem lub radcą prawnym.

Zbytecznym było prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność informowania ubezpieczonej przez pracowników organu o prawie do świadczenia nie tylko dlatego, że rozstrzygnięcie jest zgodne z żądaniem odwołania, ale i z tego względu, że ewentualne błędne pouczenia nie mogłyby skutkować przyznaniem świadczenia w przypadku nieziszczenia się przesłanek ustawowych.

Sygn. akt IX U 576/18

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)