Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 1962/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Patrycja Bogacińska-Piątek

Protokolant:

Iwona Sławińska

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2018 r. w Gliwicach

sprawy W. P. (P.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania W. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 10 października 2017 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) SSO Patrycja Bogacińska-Piątek

Sygn. akt. VIII U 1962/17

UZASADNIENIE

Decyzją z 10 października 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu W. P. prawa do emerytury w oparciu o art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ nie udowodnił on 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany poprzez przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego oraz przepisów proceduralnych, w szczególności art. 6, art. 7 i art. 80 k.p.a. poprzez brak wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy oraz uznanie, że ubezpieczony nie udokumentował pracy w warunkach szczególnych w okresie co najmniej 15 lat. Odwołujący podniósł, że z dokumentów zgromadzonych w sprawie w sposób jednoznaczny wynika, że posiada on wymagany staż pracy i przepracował wystarczający okres w warunkach szkodliwych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. (...) Oddział w Z. wskazał, że do pracy w szczególnych warunkach zaliczył ubezpieczonemu okres pracy od 1 sierpnia 1991r. do 28 lutego 1993r. w (...) S.A. Nie zaliczono natomiast okresu pracy od 1 września 1972r. do 30 września 1978r. w (...) w G. z powodu braku informacji w jakich okresach był zatrudniony jako uczeń, a także okresów pracy od 15 marca 1991r. do 31 lipca 1991r. i od 1 marca 1993r. do 31 grudnia 1998r. w Kopalni (...) S.A., ponieważ ze świadectwa pracy w warunkach szczególnych wynika, że wykonywał wówczas pracę na stanowisku łączonym, tj. operatora spycharki i ślusarza remontowego.

Pismem z 23 stycznia 2018r. pełnomocnik ubezpieczonego wskazał, iż w okresie od 1 września 1972r. do 20 czerwca 1975r. był uczniem przyzakładowej szkoły (...) w G., w okresie od 21 czerwca 1975r. do 30 września 1978r. był pracownikiem (...) w G. i w tym czasie wykonywał pracę w warunkach szczególnych, w okresie od 9 października 1978r. do 6 września 1989r. był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w P. na stanowisku operatora, gdzie również świadczył pracę w warunkach szczególnych, natomiast w okresach od 15 marca 1991r. do 31 lipca 1991r. oraz od 1 marca 1993r. do 31 grudnia 1998r. odwołujący był zatrudniony w Kopalni (...) S.A., gdzie także pracował w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Ubezpieczony W. P. urodził się (...) Wiek 60 lat ukończył (...) Nie jest członkiem OFE.

W dniu 11 września 2017r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Zaskarżoną decyzją z 10 października 2017r. (...) Oddział w Z. odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia, wskazując, iż ubezpieczony nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu na dzień 1 stycznia 1999r. 25 lat, 6 miesięcy i 13 dni okresów składkowych oraz 4 miesiące i 28 dni okresów nieskładkowych, tj. łącznie 25 lat, 11 miesięcy i 11 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

W zaskarżonej decyzji (...) Oddział w Z. kwestionował, że skarżący na dzień 1 stycznia 1999r. legitymuje się okresem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze ponad 15 lat – uwzględniono mu jedynie 1 rok, 6 miesięcy i 22 dni takiej pracy, tj. okres zatrudnienia w (...) S.A. od 1 sierpnia 1991r. do 28 lutego 1993r. Organ rentowy nie zaliczył do pracy w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia ubezpieczonego:

-

od 1 września 1972r. do 30 września 1978r. w (...) w G. z powodu braku informacji w jakich okresach był zatrudniony jako uczeń;

-

od 15 marca 1991r. do 31 lipca 1991r. i od 1 marca 1993r. do 31 grudnia 1998r. w Kopalni (...) S.A., ponieważ ze świadectwa pracy w warunkach szczególnych wynika, że wykonywał wówczas pracę na stanowisku łączonym, tj. operatora spycharki i ślusarza remontowego.

Sąd ustalił, że ubezpieczony w okresie od 1 września 1972r. do 30 września 1978r. pracował w (...) w G., przy czym do 20 czerwca 1975r. był zatrudniony jako uczeń przyzakładowej szkoły, natomiast od 21 czerwca 1975r. jako młodszy maszynista spalinowych pojazdów trakcyjnych. Ustalono, że od 21 czerwca 1975r. do 30 września 1978r. ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd ustalił, że w okresie od 9 października 1978r. do 6 września 1989r. ubezpieczony zatrudniony był w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w P. na stanowisku operatora. Ubezpieczony pracował w brygadzie sprzętu ciężkiego, która zajmowała się rekultywacją hałd, wysypisk śmieci i budową dróg. Zadaniem odwołującego było spychanie za pomocą spycharki kamieni na drogach, hałd i odpadów po elektrowni do wyrobisk oraz śmieci na wysypiskach. Taką pracę wykonywał codziennie od 7:00 do 15:00. Ubezpieczony przez cały okres pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) był jej członkiem – początkowo jako domownik ojca będącego członkiem tej spółdzielni, a od zawarcia związku małżeńskiego w dniu 26 lipca 1980r. jako samodzielny członek. W związku z pracą w charakterze członka spółdzielnia wystawiała mu dniówki obrachunkowe za poszczególne okresy.

Ustalono, że ubezpieczony w okresach od 15 marca 1991r. do 31 lipca 1991r. i od 1 marca 1993r. do 31 grudnia 1998r. był zatrudniony w Kopalni (...) S.A. w G. jako operator spycharki. Był to zakład zajmujący się odkrywkowym wydobyciem piasku i żwiru. Ubezpieczony pracował jako operator spycharki w oddziale żwirowym. Zadaniem ubezpieczonego było napychanie i rozpychanie materiału oraz odbieranie materiałów przy wyładunku wagonów. Ubezpieczony za pomocą spycharki odbierał piasek oraz żwir z wagonów i napychał przesiany materiał na taśmociąg. Taką pracę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie zmianowym 12/24. Ubezpieczony nie wykonywał prac ślusarskich.

Razem z ubezpieczonym w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w P. pracował T. N. (zatrudniony w latach 1979 – 1990 jako operator koparki). W Kopalni (...) S.A. w G. razem z ubezpieczonym pracował R. F. (zatrudniony w latach 1981 – 2013), który był przełożonym ubezpieczonego jako sztygar zmianowy i kierownik zmiany.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt organu rentowego, akt osobowych ubezpieczonego z osobowych ubezpieczonego z (...), Kopalni (...) S.A. oraz z Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w P., zeznań świadków R. F. (nagranie z rozprawy z 15 maja 2018r. min. 4.17 i n. k.33) i T. N. (nagranie z rozprawy z 15 maja 2018r. min. 15.46 i n. k.33) oraz przesłuchania odwołującego (nagranie z rozprawy z 15 maja 2018r. min. 25.03 i n. k.33).

Sąd ocenił zgromadzony materiał dowodowy jako kompletny i wiarygodny, a przez to mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Zeznania świadków i odwołującego pokrywały się i uzupełniały, zaś zebrana dokumentacja jest rzetelna i wiarygodna.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018r., poz. 1270 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Natomiast jak stanowi art. 32 ust. 1 tej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Z kolei pojęcie pracownika określone jest w art. 2 k.p. w myśl, którego pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Dalej Kodeks pracy w art. 22 § 1 stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W zakresie określenia wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 32 ust. 1 ww. ustawy, rodzajów prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których ubezpieczonym przysługuje prawo do emerytury art. 32 ust. 4 odsyła do uregulowań Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz.43 ze zm.).

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 i 2 ww. rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym akcie prawnym są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Natomiast jak stanowi § 1, ust 1 i 2 rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej "wykazami". Właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

W myśl § 3 i 4 rozporządzenia, pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w załączonym do rozporządzenia wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn

2. ma wymagany 25 letni okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie pozostawało ustalenie, czy ubezpieczony spełnia przesłanki do nabycia emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w warunkach szczególnych, w tym czy legitymuje się wymaganym okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony faktycznie wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę w szczególnych warunkach w ramach zatrudnienia w (...) w okresie od 21 czerwca 1975r. do 30 września 1978r. oraz w Kopalni (...) S.A. w G. w okresach od 15 marca 1991r. do 31 lipca 1991r. i od 1 marca 1993r. do 31 grudnia 1998r. Dokumentacja oraz zeznania świadka R. F. i odwołującego były w tym zakresie jednoznaczne i wiarygodne.

Jednocześnie brak było podstaw do zaliczenia okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w P. od 9 października 1978r. do 6 września 1989r. do pracy w szczególnych warunkach.

Analiza wymienionych wyżej przepisów w ocenie Sądu, prowadzi do wniosku, że przewidziane w art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytury w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 ustawy przysługuje wyłącznie pracownikom i to tylko tym, którzy wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wyniki zgromadzonego w sprawie materiału prowadzą do wniosku, że wbrew stanowisku ubezpieczonego pracę na rzecz Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w P. świadczył on na podstawie cywilnoprawnego stosunku członkowstwa w spółdzielni, a nie na podstawie umowy o pracę.

Prawa i obowiązki członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych są uregulowane w odmienny sposób od obowiązków pracowniczych. Aktem szczególnym regulującym także wykonywanie przez nich pracy jest ustawa z dnia 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz. U. z 2018r., poz. 1285 ze zm.).

W art. 155 § 1 tej ustawy w rozdziale dotyczącym rolniczych spółdzielni produkcyjnej wskazano, że zdolny do pracy członek spółdzielni ma prawo i obowiązek pracować w spółdzielni w rozmiarze ustalanym corocznie przez zarząd, stosownie do potrzeb wynikających z planu działalności gospodarczej spółdzielni.

Zgodnie z art. 156 § 1 oprócz członków spółdzielnia może zatrudniać także ich domowników.

Natomiast zatrudnienie osób nie będących członkami spółdzielni jest regulowane w art. 157 ustawy. Przepis ten stanowi, że spółdzielnia poza członkami i domownikami może zatrudniać stosownie do swoich potrzeb również inne osoby na podstawie umowy o pracę lub na podstawie innego stosunku prawnego, którego przedmiotem jest świadczenie pracy. Tak więc z przepisów tych wynika, że członkowie spółdzielni produkcyjnej i ich domownicy mogą świadczyć pracę na rzecz spółdzielni wyłącznie w oparciu o stosunek członkowstwa. Umowa o pracę lub umowy cywilnoprawne mogą zaś być zawierane jedynie z osobami, które nie są członkami rolniczej spółdzielni produkcyjnej.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu podstawą świadczenia pracy w takiej spółdzielni przez jej członka nie może być stosunek pracy. Stanowisko to jest także utrwalone w judykaturze ( vide - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2009r. I UK 186/09, LEX nr 852265, z dnia 21 października 2009r. I UK 115/09 LEX nr 558571, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2012r. I UK 384/11, LEX nr 1212661, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 listopada 2010r., sygn. akt III AUa 1028/10).

W wyroku z 8 grudnia 2009r. (I UK 186/09) Sąd Najwyższy stwierdził, że „przyjęcie pracownika w poczet członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej powoduje dorozumiane rozwiązanie dotychczasowego stosunku pracy za porozumieniem stron. Członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może pozostawać z tą spółdzielnią w pracowniczym stosunku zatrudnienia. Okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może zostać zaliczony do okresu, od którego zależy nabycie prawa do wcześniejszej emerytury z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”.

Z kolei jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 25 kwietnia 2012r. (I UK 384/11) „okres zatrudnienia w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie jest zaliczany do pracy w szczególnych warunkach wymaganych do uzyskania wcześniejszej emerytury. Jej członek nie jest bowiem pracownikiem, a tylko on ma prawo do takiego świadczenia”. Sąd Najwyższy podkreślił, że „choć niektóre prawa i obowiązki związane z wykonywaniem pracy członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej mogą być podobne lub identyczne jak wynikające z zatrudnienia pracowniczego, to z woli ustawodawcy członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę”.

Mając na względzie treść cytowanych orzeczeń Sądu Najwyższego należy podnieść, że prawo i obowiązek pracy członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej wynika wprost ze stosunku członkostwa, co oznacza, że ustawodawca w Prawie spółdzielczym nie wyróżnia odrębnego od stosunku członkostwa stosunku pracy. W odróżnieniu od przepisów o spółdzielniach pracy, w prawie spółdzielczym w rozdziale o rolniczych spółdzielniach produkcyjnych ani razu nie wspomniano o stosunku pracy. Brak między członkiem a spółdzielnią produkcyjną stosunku pracy oznacza, że nie mają zastosowania do stosunków między tymi podmiotami przepisy powszechnego prawa pracy, poza pewnymi normami ochronnymi. Stosunek członkostwa w (...) jest zatem stosunkiem cywilnoprawnym. To zróżnicowanie nie pozwala na zastosowanie do członka (...) tych przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych, które pomimo dążenia ustawodawcy do pewnej unifikacji uprawnień ubezpieczonych odnoszą się tylko do pracowników.

W przedmiotowej sprawie Sąd uznał, że ubezpieczony od 9 października 1978r. do 6 września 1989r. był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w P. w ramach łączącego go z nią stosunku członkowstwa. Powyższe potwierdza dokumentacja znajdująca się w aktach osobowych ubezpieczonego, w której znajdują się informacje na temat wypłacanych dniówek obrachunkowych ubezpieczonemu jako członkowi tej spółdzielni oraz zaświadczenia o członkostwie znajdujące się w aktach organu rentowego (k. 13 i 14 a.o.r. dot. kapitału początkowego). Ponadto ubezpieczony sam potwierdził, iż od początku zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w P. był jej członkiem – na początku jako domownik ojca będącego członkiem, a po zawarciu związku małżeńskiego jako samodzielny członek.

Wobec powyższego nie było podstaw do zaliczenia okresu zatrudnienia odwołującego w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w P. od 9 października 1978r. do 6 września 1989r. do pracy w szczególnych warunkach.

W konsekwencji, Sąd uznał, iż do pracy w szczególnych warunkach można zaliczyć ubezpieczonemu jedynie okres pracy w (...) od 21 czerwca 1975r. do 30 września 1978r. oraz w Kopalni (...) S.A. w G. od 15 marca 1991r. do 31 lipca 1991r. i od 1 marca 1993r. do 31 grudnia 1998r. Suma ww. okresów, a także okresów już zaliczonych przez organ rentowy, tj. 1 rok, 6 miesięcy i 22 dni (okres zatrudnienia w (...) S.A. od 1 sierpnia 1991r. do 28 lutego 1993r.) wynosi mniej niż 15 lat.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia Sąd uznał, że ubezpieczony nie udowodnił wymaganego 15-letniego okresu pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

Z powyższych przyczyn, Sąd stwierdził, że odwołujący nie spełnia łącznie wszystkich warunków niezbędnych do przyznania emerytury z obniżonego wieku, wynikających z treści art. 184, ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a tym samym odwołanie ubezpieczonego jest nieuzasadnione.

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 477 14 § 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.

(-) SSO Patrycja Bogacińska-Piątek