Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2018 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Natalia Lipińska

Protokolant: sekr. sądowy Anna Dorecka

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2018 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania S. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 4 kwietnia 2018 roku nr (...)

w sprawie S. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do rekompensaty

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się S. J. prawo do rekompensaty od dnia 16 lutego 2018 roku.

Sygn. akt IV U 420/18

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 26 listopada 2018 r.

Decyzją z dnia 4 kwietnia 2018 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 16 lutego 2018 r., odmówił S. J. przyznania prawa
do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury
z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do dnia 31 grudnia 2008 r., a jedynie 4 miesiące i 20 dni takiej pracy. Uzasadniając swoje stanowisko Zakład podał, że przedłożone świadectwa pracy
w szczególnych warunkach nie spełniają wymogów formalnych określonych przepisami prawa.

Decyzja ta została zaskarżona przez S. J. odwołaniem. W odwołaniu ubezpieczony domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania mu prawa
do rekompensaty. W uzasadnieniu odwołujący podał, że legitymuje się co najmniej 15- letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, ponieważ taką pracę wykonywał
od 1 października 1974 r. do 1 maja 1978 r. i od 1 sierpnia 1979 r. do 31 lipca 1990 r.
w Przedsiębiorstwie (...) w K. jako maszynista koparki oraz od 2 maja 1978 r. do 31 lipca 1979 r. w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w P. jako operator koparki, co potwierdził Sąd Okręgowy w Tarnowie w wyroku z dnia 12 grudnia 2017 r.,
sygn. akt IV U 133/17.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu podał, że za okresy zatrudnienia
w Przedsiębiorstwie (...) w K.
i w Przedsiębiorstwie (...)- R.
w P. odwołujący przedłożył co prawda świadectwa wykonywania pracy
w szczególnych warunkach, ale stanowiska pracy podane w tych dokumentach nie zgadzają się ze stanowiskiem wymienionym w zarządzeniu resortowym.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że odwołujący S. J., urodzony
w dniu (...)w dniu (...)wystąpił do ZUS z wnioskiem
o emeryturę.

Zaskarżoną decyzją z dnia 4 kwietnia 2018 r. (...) Oddział w T. odmówił S. J. przyznania prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, ponieważ nie udowodnił on 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do dnia 31 grudnia 2008 r., a jedynie 4 miesiące
i 20 dni z tytułu zatrudnienia od 26 maja 2008 r. do 14 października 2008 r. w R. (...) sp. z o.o. w T. jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

(okoliczności bezsporne)

Sąd ustalił ponadto następujący stan faktyczny sprawy:

Odwołujący S. J. od 1 lipca 1971 r. do 29 października 1972 r. pracował w Hucie im. (...) w pełnym wymiarze godzin na stanowisku II ślusarza remontowego
w zakładzie (...) (...). Oddział remontowy posiadał specjalną brygadę remontową, która liczyła około 20 osób. Odwołujący był członkiem brygady, która usuwała liczne awarie na wydziałach Huty: zgniatacz, blach gorących, walcowni, blach zimnych, koksowni, aglomerowni, wielkich pieców i stalowni martynowskiej. Awarie usuwano, kiedy na przykład zatarły się łożyska, kiedy trzeba było wymienić sita na koksowni, czy naprawiać reduktory albo na suwnicach reduktory wymiany linii. Odwołujący jako ślusarz remontowy naprawiał sprzęt w miejscu, gdzie się zepsuł, na konkretnym wydziale huty. Pracownicy wydziałów, na których ślusarze remontowi, w tym odwołujący, usuwali awarie, pracowali w warunkach szczególnych. Była to praca w ruchu ciągłym. Podczas usuwania awarii pracownicy wydziałów produkcyjnych cały czas wykonywali swoje obowiązki.

dowód:

-

świadectwo pracy z dnia 30.04.1973 r.- k. 11 cz. II akt ZUS,

-

dokumenty zgromadzone w aktach osobowych, w tym: pismo z dnia 29.06.1971 r. dotyczące przyjęcia do pracy, karta przyjęcia do pracy, pismo dotyczące pracownika z dnia 19.07.1972 r.,

-

zeznania odwołującego S. J.- 31-31v,

Od 1 października 1974 r. do 1 maja 1978 r., za wyjątkiem okresów korzystania
z urlopu bezpłatnego, tj. przez łącznie 3 lata, 3 miesiące i 13 dni, odwołujący pracował
w Przedsiębiorstwie (...) w K. w pełnym wymiarze godzin jako maszynista koparki. Odwołujący korzystał z urlopów bezpłatnych
od 9 kwietnia 1975 r. do 25 kwietnia 1975 r., od 16 maja 1975 r. do 20 maja 1975 r.,
od 11 sierpnia 1975 r. do 18 sierpnia 1975 r., od 12 sierpnia 1976 r. do 14 sierpnia 1976 r.
i od 1 stycznia 1978 r. do 7 marca 1978 r., tj. w łącznym wymiarze 3 miesięcy i 17 dni. Okres pracy odwołującego w Przedsiębiorstwie (...)
w K. Sąd Okręgowy w Tarnowie w sprawie IV U 133/17 uznał za pracę
w szczególnych warunkach.

dowód:

-

dokumenty zgromadzone w aktach osobowych, w tym: angaże, świadectwo ukończenia kursu bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 21.07.1976 r.,

-

zeznania odwołującego S. J.- k. 31v,

Od 2 maja 1978 r. do 31 lipca 1979 r. (1 rok, 2 miesiące i 29 dni) odwołujący
był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w P. w pełnym wymiarze czasu pracy jako operator koparki. Od 25 stycznia 1979 r. do 14 marca 1979 r. pracował na budowie eksportowej w (...). Okres zatrudnienia ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) Sąd Okręgowy w Tarnowie
w sprawie IV U 133/17 uznał za pracę w szczególnych warunkach.

dowód:

-

świadectwo pracy z dnia 02.08.1979 r.- k. 13 akt ZUS,

-

zeznania odwołującego S. J.- k. 31v,

Od 1 sierpnia 1979 r. do 31 lipca 1990 r., za wyjątkiem okresów korzystania z urlopu bezpłatnego, nieusprawiedliwionej nieobecności, zjazdu z budowy eksportowej, urlopów dewizowych oraz wolnego z tytułu różnicy czasu pracy i niewypłaconych godzin, odwołujący ponownie przez łącznie 9 lat, 4 miesiące i 20 dni pracował w pełnym wymiarze godzin
w Przedsiębiorstwie (...) w K. jako maszynista koparki. Odwołujący korzystał z urlopów bezpłatnych od 5 grudnia 1979 r. do 13 grudnia 1979 r., od 4 lutego 1980 r. do 17 listopada 1980 r., w dniu 13 kwietnia 1982 r.,
od 19 kwietnia 1982 r. do 23 kwietnia 1982 r., w dniu 10 maja 1982 r., od 17 maja 1982 r.
do 31 maja 1982 r., od 3 sierpnia 1982 r. do 6 sierpnia 1982 r., od 15 września 1982 r.
do 31 października 1982 r., od 4 listopada 1982 r. do 6 listopada 1982 r., w dniu 13 grudnia 1982 r., od 28 grudnia 1982 r. do 31 grudnia 1982 r., od 26 listopada 1987 r. do 6 grudnia 1987 r. i od 28 grudnia 1987 r. do 30 grudnia 1987 r. W dniach 31 grudnia 1980 r.
i 15 stycznia 1981 r. odnotowano nieusprawiedliwioną nieobecność odwołującego w pracy. Od 2 lutego 1983 r. do 20 grudnia 1983 r. odwołujący wykonywał pracę na budowie eksportowej w Libii jako operator spycharki. Dzień 21 grudnia 1983 r. to dzień zjazdu odwołującego z budowy eksportowej. Od 22 grudnia 1983 r. do 14 stycznia 1984 r. odwołujący korzystał z urlopu dewizowego, od 16 stycznia 1984 r. do 10 lutego 1984 r.
z wolnego z tytułu różnicy czasu pracy, od 13 lutego 1984 r. do 15 lutego 1984 r. z wolnego
z tytułu niewypłaconych godzin, zaś od 16 lutego 1984 r. do 29 lutego 1984 r. z urlopu bezpłatnego. Od 31 grudnia 1987 r. do 2 maja 1989 r. odwołujący wykonywał pracę
na budowie eksportowej na W. jako operator. Od 3 maja 1989 r. do 14 czerwca 1989 r. ponownie korzystał z urlopu dewizowego, od 15 czerwca 1989 r. do 20 lipca 1989 r.
z wolnego z tytułu różnicy czasu pracy, zaś od 21 lipca 1989 r. do 1 września 1989 r. z urlopu bezpłatnego. Okresy korzystania przez odwołującego z urlopu bezpłatnego, nieusprawiedliwionej nieobecności, zjazdu z budowy eksportowej, urlopów dewizowych oraz wolnego z tytułu różnicy czasu pracy i niewypłaconych godzin dają łącznie 1 rok, 7 miesięcy i 10 dni. Okres pracy odwołującego w Przedsiębiorstwie (...) w K. Sąd Okręgowy w Tarnowie w sprawie IV U 133/17 uznał
za pracę w szczególnych warunkach.

dowód:

-

dokumenty zgromadzone w aktach osobowych, w tym: świadectwo pracy
z dnia 31.07.1990 r., umowa o pracę z dnia 01.08.1979 r., zaświadczenia
o pracy na budowie eksportowej z dnia 18.12.1983 r. i 02.05.1989 r., świadectwo ukończenia kursu bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 11.12.1987 r., opinia o pracowniku z dnia 25.02.1992 r., angaże, karty wynagrodzeń,

-

zeznania odwołującego S. J.- k. 31v,

Od 4 lutego 1980 r. do 25 września 1980 r. (7 miesięcy i 21 dni) odwołujący pracował na budowie eksportowej w (...) w pełnym wymiarze godzin jako maszynista koparki.

dowód:

-

dokumenty zgromadzone w aktach osobowych: pismo z dnia 30.09.1980 r. dotyczące zakończenia pracy na budowie eksportowej przez pracownika, karta zwolnienia z powodu urlopowania na wyjazd do (...) z dniem 03.02.1980 r., karta ewidencyjna nr 19,

-

zeznania odwołującego S. J.- k. 31v,

W dniu 19 kwietnia 2016 r. odwołujący wystąpił do ZUS z wnioskiem o emeryturę pomostową. Decyzją z dnia 23 maja 2016 r. (...) Oddział w T. odmówił ubezpieczonemu przyznania prawa do tego świadczenia, ponieważ wnioskodawca
nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat, a jedynie 4 miesiące i 20 dni takiej pracy, przed dniem
1 stycznia 1999 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32
i art. 33 ustawy emerytalno-rentowej oraz po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Decyzją tą ZUS nie uwzględnił ubezpieczonemu między innymi okresów zatrudnienia od 1 października 1974 r. do 1 maja 1978 r. i od
1 sierpnia 1979 r. do 31 lipca 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. oraz od 2 maja 1978 r. do 31 lipca 1979 r. w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą
w P.. Wyrokiem z dnia 11 października 2016 r., sygn. akt IV U 635/16,
Sąd Okręgowy w Tarnowie oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 23 maja 2016 r. i przekazał organowi rentowemu do rozpoznania żądanie w zakresie przyznania emerytury wcześniejszej po osiągnieciu wieku 60 lat ze względu na pracę w szczególnych warunkach jako dotychczas nierozpoznane. Orzeczenie to uprawomocniło się z dniem
2 listopada 2016 r.

dowód:

-

decyzja ZUS z dnia 23.05.2016 r.- k. 43 cz. II akt ZUS,

-

wyrok SO w Tarnowie z dnia 11.10.2016 r.- k. 30 akt IV U 635/16,

W dniu 17 listopada 2016 r. odwołujący wystąpił do ZUS z wnioskiem o emeryturę. Decyzją z dnia 29 grudnia 2016 r. (...) Oddział w T. odmówił mu przyznania prawa do tego świadczenia na podstawie art. 184 ustawy emerytalno-rentowej, ponieważ na dzień
1 stycznia 1999 r. ubezpieczony nie wykazał co najmniej 25-letniego stażu pracy, a jedynie 19 lat, 1 miesiąc i 13 dni okresów składkowych oraz co najmniej 15-letniego okresu pracy
w szczególnych warunkach. Decyzją tą ZUS nie uwzględnił ubezpieczonemu okresów zatrudnienia od 1 października 1974 r. do 1 maja 1978 r. i od 1 sierpnia 1979 r. do 31 lipca 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. oraz
od 2 maja 1978 r. do 31 lipca 1979 r. w Przedsiębiorstwie (...)
i Hydrotechnicznych (...) z siedzibą w P.. Wyrokiem z dnia 12 grudnia 2017 r., sygn. akt IV U 133/17, Sąd Okręgowy w Tarnowie oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 29 grudnia 2016 r. z uwagi na to, że na dzień 1 stycznia 1999 r. odwołujący nie wykazał co najmniej 25-letniego okresu ubezpieczenia, dokumentując jedynie 19 lat, 1 miesiąc i 13 dni okresów składkowych. Rozstrzygając tę sprawę,
Sąd Okręgowy przesądził, że w okresach zatrudnienia od 1 października 1974 r. do 1 maja 1978 r. i od 1 sierpnia 1979 r. do 31 lipca 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku maszynisty koparki oraz od 2 maja 1978 r. do 31 lipca 1979 r. w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku operatora koparki odwołujący stale i w pełnym wymiarze godzin wykonywał pracę maszynisty koparek i ładowarek jednonaczyniowych i wielonaczyniowych, jaka wymieniona została w Dziale V, poz. 3 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jak podał, praca odwołującego u obu tych pracodawców polegała na wykonywaniu prac na ciężkich koparkach przy budowie obiektów przemysłowych w kraju oraz na budowach eksportowych w Libii i na Węgrzech. Wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 12 grudnia 2017 r., sygn. akt IV U 133/17, uprawomocnił się z dniem 19 stycznia 2018 r.

dowód:

-

decyzja ZUS z dnia 29.12.2016 r.- k. 64 cz. II akt ZUS,

-

wyrok SO w Tarnowie z dnia 12.12.2017 r. wraz z uzasadnieniem- k. 56, 60-63 akt IV U 133/17,

W dniu 16 lutego 2018 r. odwołujący wystąpił do ZUS z wnioskiem o emeryturę. Decyzją z dnia 29 marca 2018 r. (...) Oddział w T. ustalił odwołującemu na dzień
1 stycznia 1999 r. wartość kapitału początkowego w kwocie 108.220,20 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład zaliczył ubezpieczonemu 20 lat, 5 miesięcy i 20 dni okresów składkowych. Decyzją z dnia 4 kwietnia 2018 r. (...) Oddział w T. przyznał odwołującemu emeryturę od dnia 1 lutego 2018 r. w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.

dowód:

-

wniosek o emeryturę z dnia 16.02.2018 r.- k. 1-3 cz. I akt ZUS,

-

decyzja ZUS z dnia 29.03.2018 r.- k. 29 cz. I akt ZUS,

-

decyzja ZUS z dnia 04.04.2018 r.- k. 33 cz. I akt ZUS,

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów i zeznania odwołującego.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości,
zaś ich forma i treść formalna nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu,
aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego. Dokumenty urzędowe stanowiły więc dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone
(art. 244 § 1 k.p.c.), zaś dokumenty prywatne, dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.).

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom słuchanego w charakterze strony S. J., który wskazał na okoliczności istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia, dotyczące rodzaju, charakteru i warunków pracy wykonywanej w spornych okresach zatrudnienia. Zeznania te zasługiwały na walor pełnej wiarygodności, gdyż były wewnętrznie spójne, logiczne i korespondowały z treścią zgromadzonych w sprawie dokumentów, które legły u podstaw ustaleń faktycznych Sądu.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka S. K. uznając, że istotne
dla rozstrzygnięcia sporne okoliczności sprawy zostały w wystarczający sposób wykazane przeprowadzonymi dowodami. S. K. miał być przesłuchany w charakterze świadka na okoliczności dotyczące rodzaju wykonywanej przez odwołującego pracy
w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)
w K.. Ta zaś kwestia została prawomocnie przesądzona w toczącym się uprzednio postępowaniu w sprawie IV U 133/17. Przeprowadzanie dowodu z zeznań tego świadka
nie było zatem konieczne.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. z dnia 4 kwietnia 2018 r. zasługiwało na uwzględnienie.

W tej sprawie rozstrzygnąć należało, czy zasadnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił odwołującemu S. J. przyznania prawa do rekompensaty
z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do dnia 31 grudnia 2008 r., a jedynie 4 miesiące i 20 dni takiej pracy.

Kwestie dotyczące rekompensaty uregulowane zostały w przepisach ustawy z dnia
19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r., poz. 664 ze zm.).
Jak stanowi art. 2 pkt 5 tej ustawy, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach
i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat (art. 21 ust. 1 ustawy). Rekompensata
nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów
o emeryturach i rentach z FUS (art. 21 ust. 2 ustawy). Rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury
z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Z treści art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych wynika, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. W art. 23 ust. 2 tej ustawy wskazano zaś, że rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia
2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. emeryturach i rentach z FUS. Przy ustalaniu prawa do rekompensaty mogą być uwzględnione tylko takie okresy,
w których praca była realizowana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 1. Stosownie do dyspozycji tego przepisu, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu
na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Art. 32 ust. 4 cytowanej ustawy stanowi, iż wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się
na podstawie przepisów dotychczasowych. Mowa tu o rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). W myśl
§ 1 wskazanego rozporządzenia, stosuje się je do pracowników wykonujących prace
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. W myśl
§ 2 ust. 1 natomiast okresami uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął za udowodniony przez odwołującego staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze jedynie 4 miesięcy i 20 dni.

W sprawie IV U 133/17 Sąd Okręgowy w Tarnowie oddalił co prawda odwołanie
od decyzji z dnia 29 grudnia 2016 r. odmawiającej ubezpieczonemu przyznania prawa
do emerytury z uwagi na to, że odwołujący nie wykazał na dzień 1 stycznia 1999 r.
co najmniej 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, ale wiążące są w niniejszej sprawie ustalenia dokonane w tamtym postępowaniu, dotyczące pracy ubezpieczonego
w szczególnych warunkach. Wyrok Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 12 grudnia 2017 r., sygn. akt IV U 133/17, uprawomocnił się z dniem 19 stycznia 2018 r.

W myśl art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Z prawomocnością orzeczenia sądowego (zarówno w ujęciu materialnym, jak i formalnym) związana jest powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.), przy czym jest to konstrukcja prawna odmienna- choć ściśle powiązana- z regulacją art. 365 § 1 k.p.c. Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko, co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Podkreślić należy, iż istota mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia sądu wyraża się w tym, że także inne sądy, muszą brać pod uwagę fakt istnienia i treść prawomocnego orzeczenia sądu. Określone
w art. 365 § 1 k.p.c. związanie stron, sądów oraz innych organów i osób treścią prawomocnego orzeczenia wyraża nakaz przyjmowania przez nie, że w objętej nim sytuacji stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wyroku (innego orzeczenia)
(por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 25 stycznia 2018 r., III AUa 233/17, LEX nr 2447610). Unormowanie przewidziane w art. 365 § 1 k.p.c. ma gwarantować poszanowanie prawomocnego orzeczenia sądu, regulującego stosunek prawny będący przedmiotem rozstrzygnięcia. Istnienie prawomocnego wyroku co do udzielenia ochrony prawnej określonemu prawu podmiotowemu przekreśla możliwość ponownej oceny zasadności roszczenia wynikającego z tego samego prawa, jeżeli występują te same okoliczności. Prawomocny wyrok swoją mocą powoduje, że nie jest możliwe dokonanie odmiennej oceny
i odmiennego osądzenia tego samego stosunku prawnego w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych, między tymi samymi stronami (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 21 marca 2018 r., V ACa 199/17, LEX nr 2475075). W wyroku z dnia 15 lutego 2018 r.,
III AUa 702/17 (LEX nr 2481778) Sąd Apelacyjny w Białymstoku stwierdził, że związanie prawomocnym orzeczeniem oznacza niedopuszczalność czynienia sprzecznych z nim ustaleń, ani też przeprowadzania ponownego postępowania dowodowego w tym zakresie. Związanie rozciąga się również na ustalenia prejudycjalne, będące podstawą wydanego wyroku, stąd
w sytuacji związania prawomocnym orzeczeniem sądu i ustaleniami faktycznymi, niedopuszczalne jest w innej sprawie dokonywanie ustaleń i ocen sprzecznych z prawomocnie osądzoną sprawą. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 16 stycznia 2018 r., V ACa 1031/17 (LEX nr 2449750) zajął stanowisko, że prawomocny wyrok oddalający powództwo wiąże na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. strony, sądy i inne organy oraz ma, w myśl
art. 366 k.p.c., powagę rzeczy osądzonej. Moc wiążącą ma wprawdzie jedynie treść orzeczenia, niemniej jednak ze względu na ogólność rozstrzygnięcia oddalającego powództwo, doniosłość przy ustalaniu zakresu mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia, czyli granic prawomocności materialnej orzeczenia, mogą mieć także zawarte w uzasadnieniu orzeczenia motywy rozstrzygnięcia. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia
27 września 2017 r., I ACa 535/17 (LEX nr 2411969) stwierdził zaś, że prawomocne orzeczenie jest wiążące dla podmiotów wymienionych w art. 365 § 1 k.p.c., choćby nawet było wadliwe. W rezultacie uprawomocnienia się takiego orzeczenia nikt nie może kwestionować nie tylko faktu jego istnienia, lecz także jego treści i to bez względu na to,
czy był, czy też nie był stroną postępowania zakończonego tym orzeczeniem. Prawomocność materialna orzeczenia powoduje skutek prekluzyjny polegający na tym, że wyłączone zostaje w przyszłości powoływanie faktów należących do podstawy faktycznej prawomocnie osądzonego roszczenia w celu uzyskania odmiennego lub sprzecznego z nim rozstrzygnięcia, niezależnie do tego czy zostały one powołane w prawomocnie zakończonym postępowaniu. Prekluzja nie obejmuje jedynie faktów zaistniałych po zamknięciu rozprawy poprzedzającej wydanie prawomocnego orzeczenia i faktów niewchodzących w jego podstawę faktyczną. Sąd w niniejszym składzie poglądy te podziela.

Sąd Okręgowy w Tarnowie w sprawie IV U 133/17 uznał, że w okresach zatrudnienia od 1 października 1974 r. do 1 maja 1978 r. i od 1 sierpnia 1979 r. do 31 lipca 1990 r.
w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku maszynisty koparki oraz od 2 maja 1978 r. do 31 lipca 1979 r. w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku operatora koparki odwołujący stale i w pełnym wymiarze godzin wykonywał pracę maszynisty koparek i ładowarek jednonaczyniowych
i wielonaczyniowych, jaka wymieniona została w Dziale V, poz. 3 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy ustalił, że praca odwołującego u obu tych pracodawców polegała na wykonywaniu prac na ciężkich koparkach przy budowie obiektów przemysłowych w kraju oraz na budowach eksportowych w Libii i na W.. Sąd w niniejszej sprawie uznał,
że oceną tą jest związany. Nie było więc potrzeby prowadzenia postępowania dowodowego na okoliczności dotyczące zatrudnienia ubezpieczonego w wymienionych wyżej okresach.
W tamtym postępowaniu nie została spełniona przez odwołującego przesłanka ogólnego stażu pracy, ale wyłączenie dokonane przez ZUS dotyczyło także tych przedziału czasu, które Sąd uznał za pracę w szczególnych warunkach. Nie wszystkie jednak okresy, jak się tego domaga odwołujący, mogą zostać uznane za składkowe. Wiadomo bowiem, że w okresie zatrudnienia od 1 października 1974 r. do 1 maja 1978 r. (3 lata i 7 miesięcy) w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku maszynisty koparki ubezpieczony korzystał z urlopów bezpłatnych w łącznym wymiarze 3 miesięcy i 17 dni. Okres ten podlegał zatem wyłączeniu ze stażu pracy. Pracę w szczególnych warunkach ubezpieczony wykonywał więc w tym Przedsiębiorstwie przez łącznie 3 lata, 3 miesiące
i 13 dni. Wiadomo również, że w okresie zatrudnienia od 1 sierpnia 1979 r. do 31 lipca
1990 r. (11 lat) w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku maszynisty koparki ubezpieczony przez łącznie 1 rok, 7 miesięcy i 10 dni korzystał z urlopów bezpłatnych, urlopów dewizowych oraz wolnego z tytułu różnicy czasu pracy i niewypłaconych godzin. Na jeden też dzień przypadał zjazd ubezpieczonego
z budowy do kraju. W dniach 31 grudnia 1980 r. i 15 stycznia 1981 r. odnotowano ponadto nieusprawiedliwioną nieobecność odwołującego w pracy. Okresy te podlegały zatem wyłączeniu ze stażu pracy. W Przedsiębiorstwie (...)
w K. odwołujący wykonywał zatem pracę w szczególnych warunkach przez łącznie
9 lat, 4 miesiące i 20 dni.

Okres urlopu bezpłatnego, zgodnie z Kodeksem pracy - art. 174 § 2, jest okresem, który stanowi przerwę w realizacji obowiązków i praw pracowniczych u pracodawcy, czyli pracodawca nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za pracownika, a co za tym idzie okres ten nie jest ani okresem składkowym, ani okresem nieskładkowym wedle ustawy emerytalnej (por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 22 maja 2018 r., III AUa 159/17, LEX nr 2531870). Okres urlopu bezpłatnego udzielonego pracownikowi
w macierzystym zakładzie pracy w wymiarze równym liczbie nieudzielonych w czasie zatrudnienia za granicą dni wolnych od pracy, przewidziany w § 9 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicę w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (jednolity tekst: Dz.U. z 1986 r. Nr 19, poz. 101 ze zm., od dnia
10 lipca 1990 r. § 10 ust. 4 tego rozporządzenia, jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 44,
poz. 259 ze zm.), nie stanowi okresu składkowego przewidzianego w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 22 maja 2013 r., III UZP 1/13, OSNP 2013/21-22/255). Okres wydłużonego urlopu bezpłatnego w jednostce macierzystej udzielony z powodu niewykorzystania urlopu wypoczynkowego w okresie pracy za granicą
na podstawie § 12 ust. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą (Dz. U. Nr 51, poz. 330 ze zm.), nie jest okresem składkowym, ani nieskładkowym w rozumieniu przepisów art. 6 i 7 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 24 listopada 2010 r., III AUa 755/10, OSAŁ 2011/4/41, wyrok SN z dnia 7 czerwca 2018 r., II UK 169/17, Legalis
nr 1793681). Okres korzystania przez wnioskodawcę z tzw. „urlopu dewizowego”,
tj. wykorzystywanego w kraju okresu urlopu wypoczynkowego, do którego wnioskodawca nabył prawo z tytułu pracy za granicą, nie stanowi okresu składkowego, jak
i nieskładkowego, w myśl art. 6 i art. 7 ustawy emerytalno-rentowej. Brak jest tym samym podstaw do uwzględnienia tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 3 kwietnia 2013 r., III AUa 1369/12, LEX nr 1313291).

Odnośnie okresu od 4 lutego 1980 r. do 17 listopada 1980 r., który uznany został przez ZUS za okres urlopu bezpłatnego, w oparciu o znajdującą się w aktach osobowych dokumentację pracowniczą Sąd przyjął, że w tym czasie od 4 lutego 1980 r. do 25 września 1980 r. odwołujący pracował na budowie eksportowej w (...) w pełnym wymiarze godzin jako maszynista koparki i okres ten uznał za składkowy. W aktach osobowych znajduje się karta zwolnienia dotycząca odwołującego zatrudnionego na stanowisku maszynisty koparki (k. 13), w której wskazano na urlopowanie ubezpieczonego na wyjazd do (...) z dniem
3 lutego 1980 r. Zalega w nich również pismo B. (...) przy Zjednoczeniu Budownictwa (...) w K. z dnia 30 września 1980 r. (k. 11), z treści którego wynika, że z dniem 26 września 1980 r. została rozwiązana z odwołującym umowa o pracę na budowie eksportowej zgodnie z rozporządzeniem i pracownik w terminie 14 dni od daty rozwiązania stosunku pracy na budowie eksportowej powinien zgłosić się do pracy
w macierzystym zakładzie pracy. Odwołujący wykonywał więc pracę w szczególnych warunkach na stanowiskach maszynisty i operatora koparki przez 3 lata, 3 miesiące i 13 dni
w Przedsiębiorstwie (...) w K., przez 1 rok,
2 miesiące i 29 dni w Przedsiębiorstwie (...) z siedzibą w P., przez 7 miesięcy i 21 dni na budowie eksportowej w (...) oraz przez 9 lat, 4 miesiące i 20 dni ponownie w Przedsiębiorstwie (...) w K., co daje łącznie z okresem przyjętym przez ZUS w wymiarze 4 miesięcy i 20 dni, okres pracy w szczególnych warunkach
w wymiarze 14 lat, 11 miesięcy i 13 dni.

W szczególnych warunkach odwołujący pracował również od 1 lipca 1971 r. do
29 października 1972 r. (1 rok, 3 miesiące i 29 dni) w Hucie im. (...), kiedy zajmował stanowisku II ślusarza remontowego w zakładzie (...) (...)
Jak ustalił Sąd, odwołujący był członkiem brygady remontowej, która usuwała liczne awarie na wydziałach H.: zgniatacz, blach gorących, walcowni, blach zimnych, koksowni, aglomerowni, wielkich pieców i stalowni martynowskiej. Na wydziałach tych robotnicy realizowali pracę w szczególnych warunkach. Była to praca w ruchu ciągłym. Podczas usuwania awarii pracownicy wydziałów produkcyjnych cały czas wykonywali swoje obowiązki. Odwołujący jako ślusarz remontowy naprawiał sprzęt w miejscu, gdzie się zepsuł, na konkretnym wydziale huty. Wymienione wyżej czynności ubezpieczony realizował stale i w pełnym wymiarze godzin. Pracę tę należało zakwalifikować według wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze Dział XIV, poz. 25, gdzie wskazano na bieżącą konserwację agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe
na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Po doliczeniu tego okresu do wykazanego stażu pracy w szczególnych warunkach
w wymiarze 14 lat, 11 miesięcy i 13 dni stwierdzić trzeba, że ubezpieczony legitymuje się
na dzień 1 stycznia 1999 r. ponad 15-letnim okresem takiej pracy.

Mając to na uwadze, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego
oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do rekompensaty od dnia 16 lutego 2018 r., tj. od daty wniosku.