Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2019 r. w Lublinie

sprawy T. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji T. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 3 października 2018 r. sygn. akt VIII U 2859/17

oddala apelację.

Iwona Jawor-Piszcz Małgorzata Pasek Elżbieta Czaja

Sygn. akt III AUa 1030/18

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 3 października 2018 roku zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 14 listopada 2017 roku w ten sposób, że ustalił T. S. prawo do przeliczenia emerytury przy przyjęciu do podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzenia z najkorzystniejszych lat, tj. 1970-1972, 1974-1987, 1995, 1996, 1998 i wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury wynoszącego 99,48 % oddalając odwołanie w pozostałej części.

Wyrok został oparty na następujących ustaleniach faktycznych i ocenie prawnej.

T. S. urodził się dnia (...). Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 września 2001 roku, od dnia 27 lipca 2001 roku był uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, zaś decyzją z dnia 18 października 2013 roku przyznano wnioskodawcy prawo do emerytury od dnia(...), tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1970 roku do 2000 roku, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczona na 94,95 %. ZUS przyjął za lata 1972-1973 za okres zatrudnienia w (...) S.A. w L., 1974 z tytułu zatrudnienia w Ośrodku (...) oraz 1975-1978 za okres zatrudnienia (...) wynagrodzenia minimalne.

Decyzją z dnia 14 listopada 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. dokonał przeliczenia emerytury. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia ZUS przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1970 roku do 2000 roku, zaś wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 94,95 % .

W dniu 27 marca 2014 roku T. S. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. o ponowne przeliczenie emerytury z uwzględnieniem uzyskiwanych w okresach zatrudnienia rzeczywistych wynagrodzeń, przedkładając jednocześnie zgromadzoną dokumentację w tym kartotekę zarobkową za rok 1979 z tytułu zatrudnienia w (...) „(...)”.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 25 kwietnia 2014 roku przeliczył emeryturę wnioskodawcy od dnia 1 marca 2014 roku, wskazując, iż do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1970 roku do 2000 roku, zaś wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosi 96,81%. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że decyzją tą dokonał przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia przez uwzględnienie wynagrodzenia z kart wynagrodzeń za okres od 4 września 1974 roku do 7 lipca 1975 roku z tytułu zatrudnienia w Ośrodku (...) w L. oraz za okres od 1 stycznia 1979 roku do 15 lipca 1979 roku z tytułu zatrudnienia w (...).

Wnioskiem z dnia 30 października 2017 roku, uzupełnionym w dniu
31 października 2017 roku T. S. zwrócił się do organu rentowego o ponowne przeliczenie emerytury z uwzględnieniem przedkładanej dokumentacji z lat 1987 i 1988. Do wniosku dołączył kserokopie pism dot. spłaty pożyczki, wyjaśnień kierownika robót, odcinków dla adresata, pisma (...) SA o braku dokumentacji placowej z lat 1975-1979.

W okresie od 10 lipca 1975 roku do 15 lipca 1979 roku T. S. był zatrudniony we (...) Przedsiębiorstwie (...) i (...) w charakterze spawacza. Pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w tym w godzinach nadliczbowych. Miał ustalone wynagrodzenie według stawki godzinowej, wynoszącej w okresie od dnia 10 lipca 1975 roku do dnia 30 kwietnia 1977 roku 13,50 złotych za godzinę, zaś w okresie od dnia 1 maja 1977 roku do dnia 15 lipca 1979 roku 15,50 złotych za godzinę. Dodatkowo otrzymywał także wynagrodzenie akordowe, premie i nagrody. Otrzymywał tzw. „trzynastą pensję”, dodatek za pracę w warunkach szczególnych i inne dodatkowe składniki wynagrodzenia. W aktach osobowych brak jest danych dotyczących wysokości poszczególnych składników. Premia była wypłacana w różnej wysokości. Dokumentacja płacowa wnioskodawcy z lat 1975-1978 została zniszczona, z kartoteki zarobkowej skarżącego z roku 1979 wynikają łączne zarobki skarżącego w wysokości 46 589 złotych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał hipotetycznego przeliczenia wysokości świadczenia wnioskodawcy za powyższy okres zatrudnienia, wskazując, iż przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za lata 1975-1979 przyjęto, za okres od 10 lipca 1975 roku do 31 grudnia 1978 roku, pracę w pełnym wymiarze czasu pracy jako 25 dni w miesiącu, po 8 godzin dziennie. Wyliczona wysokość wynagrodzeń, przy przyjęciu stawki godzinowej w okresie od 10 lipca 1975 roku do 30 kwietnia 1977 roku 13,50 złotych za godzinę, zaś w okresie od 1 maja 1977 roku do 15 lipca 1979 roku 15,50 złotych za godzinę, wyniosła: za rok 1975 – 15 228 złotych, za rok 1976 – 32 400 złotych, za rok 1977 – 35 600 złotych, za rok 1978 – 37 200 złotych. Za 1979 rok przyjęto wynagrodzenie z kartoteki zarobkowej. Organ rentowy wskazał, iż uwzględniając tak wyliczone kwoty wynagrodzeń, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia z najkorzystniejszych lat, tj. 1970-1972, 1974-1987, 1995, 1996, 1998 wynosi 99,48 %.

Sąd Okręgowy wskazał, iż stan faktyczny w sprawie ustalił na podstawie zeznań wnioskodawcy, a także dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i aktach organu rentowego. Dowody z dokumentów w tym w postaci zachowanej dokumentacji płacowej i akt osobowych wnioskodawcy obdarzył wiarą w całości. Wyliczenie hipotetyczne ZUS wwpw dokonane w oparciu o dane z angaży zawartych w aktach osobowych ocenił jako zasadne. Podkreślił, iż wnioskodawca nie potrafił podać wysokości poszczególnych składników wynagrodzenia ani nie wskazał wiarygodnych dowodów potwierdzających inne wysokości wynagrodzenia. Sąd Okręgowy nie przyjął za podstawę swoich ustaleń dołączonych przez skarżącego przekazów pocztowych ani prywatnych notatek, podnosząc brak możliwości dokładnego ustalenia z jakiego tytułu zostały skarżącemu przekazane kwoty wynikające z poszczególnych przekazów, za jakie okresy, z jakiego funduszu te kwoty zostały wypłacone i czy od tych składników zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne. Wskazał także, iż przekazy te pochodzą od różnych nadawców np. na przekazie z dnia 18 maja 1978 roku jako nadawcę wskazano W. S., część z nich dotyczy pożyczek, jeden nosi datę 26 marca 1980 roku, a więc okresu po ustaniu zatrudnienia w (...). Nadto sam wnioskodawca zeznał, iż wypłaty pocztą następowały sporadycznie a regułą było wypłacanie wynagrodzenia bezpośrednio przez upoważnionego pracownika. Dowodu w sprawie, według oceny Sądu Okręgowego, nie mogą również stanowić prywatne zapiski wnioskodawcy dotyczące budżetu domowego. Wiarygodność zawartych w nim informacji nie została w żaden sposób przez skarżącego udowodniona. Należy zauważyć, że wysokość kwot podana w notatkach nie wynika z dołączonych przekazów, gdyż wysokości te za tożsame okresy są różne. Zeznania wnioskodawcy Sąd pierwszej instancji uznał za wiarygodne. Są one spójne z pozostałym materiałem dowodowym, który Sąd przyjął za podstawę ustaleń oraz stanowią jego uzupełnienie.

Dokonując oceny prawnej Sąd Okręgowy w Lublinie powołał się na treść art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2018, poz. 1270, tekst jedn. ze zm.). Podkreślił, iż w postępowaniu wszczętym odwołaniem od decyzji organu rentowego Sąd kieruje się regułami dowodzenia określonymi w art. 227 i następnych k.p.c. nie jest zaś związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, a wynikającymi z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe ( Dz.U. 2011 Nr 237, poz. 1412, ze zmianami). Wysokość uzyskiwanych dochodów może być ustalana wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi, które Sąd uznał za celowe i pożądane, a pracownik nie może ponosić negatywnych konsekwencji wynikających z faktu, że jego dokumenty płacowe za określony okres zaginęły, bądź zostały zniszczone, albo zostały wystawione w sposób nieprawidłowy.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca nie przebywał w okresie zatrudniania w (...) w latach 1975-1978 na urlopach bezpłatnych, pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Zatem zasadne jest dokonanie wyliczenia, przy przyjęciu stawki godzinowej w okresie od 10 lipca 1975 roku do 30 kwietnia 1977 roku 13,50 złotych za godzinę, zaś w okresie od 1 maja 1977 roku do 15 lipca 1979 roku 15,50 złotych za godzinę, wyniosła: za rok 1975 – 15 228 złotych, za rok 1976 – 32 400 złotych, za rok 1977 – 35 600 złotych, za rok 1978 – 37 200 złotych. Natomiast brak było podstaw do przyjęcia do tak ustalonej podstawy wymiaru innych składników wynagrodzenia wnioskodawcy bowiem wysokość innych składników poza stawką godzinową nie wynika z akt osobowych ani z zachowanej dokumentacji płacowej. Wnioskodawca również nie potrafił podać tych wysokości, ani nie wskazał zgodnie z regułą art. 6 k.p.c. wiarygodnych dowodów potwierdzających inne wysokości wynagrodzenia. Z opisanych wyżej względów zdaniem Sądu pierwszej instancji, brak było podstaw do przyjęcia za podstawę ustaleń odnośnie wysokości zarobków dołączonych przez skarżącego przekazów pocztowych i prywatnych notatek.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację wywiódł wnioskodawca. Z samodzielnie sporządzonej apelacji wynika, iż wnioskodawca nie zgadza się z ustaleniami Sądu, iż przedstawione przez niego własne zapiski nie są wystarczającym dowodem do ustalenia wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za lata 1975-1978, tym bardziej jeśli dokona się porównania tych notatek z danymi wynikającymi z kartoteki płacowej za 1979 rok.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, jeżeli uzasadnienie orzeczenia pierwszoinstancyjnego, sporządzonego zgodnie z wymaganiami art. 328§2 k.p.c., spotyka się z pełną akceptacją sądu drugiej instancji to wystarczy, że da on temu wyraz w treści uzasadnienia swego orzeczenia, bez powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych i wnioskowań prawniczych zawartych w motywach zaskarżonego orzeczenia.

Zarzuty apelacji nie są trafne. Sąd Okręgowy zebrał i rozważył wszystkie dowody konieczne do należytego rozstrzygnięcia sprawy oraz ocenił je w sposób nienaruszający swobodnej oceny dowodów, właściwie zastosował przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2018 poz. 1270 tekst jednolity ze zm.), uznając iż wnioskodawca nie udowodnił wysokości podstawy wymiaru składak za okres zatrudnienia w (...) w latach 1975-1978 w wysokości wyższej niż wyliczona w oparciu o stawkę godzinową wynikającą z angaży i normatywny czas pracy obowiązujący w tym czasie w sektorze uspołecznionym. Podkreślić należy, iż przeliczenie wysokości świadczenia na podstawie art. 111 ustawy emerytalnej zależy od wysokości podstawy wymiaru i wyliczonego wskaźnika podstawy wymiaru. Do podstawy wymiaru świadczenia, co do zasady, przyjmowane są te składniki wynagrodzenia za pracę, które po pierwsze na pewno zostały wypłacone, a po drugie, od których istniał obowiązek odprowadzenia składki na ubezpieczenie społeczne. Dowody na te okoliczność powinny być przedstawione przez osobę ubezpieczonego, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 k.c. W tym zakresie prawidłowo wskazał Sąd pierwszej instancji, iż w postępowaniu sądowym ubezpieczony może korzystać z wszelkich środków dowodowych stwierdzających wysokość jego zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, w szczególności z dowodów z dokumentów oraz z przesłuchania świadków. Należy jednak pamiętać, że wobec braku kompletnej dokumentacji płacowej możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego nie może być hipotetyczna, czyli oparta na wielu założeniach, niedających się obecnie zweryfikować. Nie ma możliwości wyliczenia wysokości wynagrodzenia, a co za tym idzie - wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione. Zatem zaliczenie nieudokumentowanych składników podstawy wymiaru składek (składników wynagrodzenia) mogących mieć wpływ na wzrost świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 r., II UKN 440/97). Podkreślić przy tym trzeba, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. To na ubezpieczonym spoczywała powinność przedstawienia takich dowodów, które w niebudzący wątpliwości sposób, pozwalałyby na podwyższenie podstaw wymiaru emerytury o wysokość przyznanych i wypłaconych w okresie objętym sporem należności pracowniczych. Nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione i nie mogą być objęte normami art. 228 k.p.c. (wobec ich spornego charakteru) oraz normą art. 230 k.p.c. (gdyż nie wynikały w sposób bezpośredni z treści dołączonych do akt przepisów płacowych i dokumentów z akt osobowych ubezpieczonego). W okolicznościach niniejszej sprawy ubezpieczony nie wykazał konkretnych składników i kwot otrzymanych przez niego w spornym okresie „poborów”, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Dowodu takiego nie stanowią zapiski wnioskodawcy i dołączone przekazy pocztowe. Z samego zestawienia jakie przedstawił apelant wynika, iż pomiędzy jego zapiskami, a kartoteką płacową za 1979 rok, przyjętą przez ZUS do wyliczenia wwpw za 1979 roku wynikają rozbieżności w zakresie wysokości np. tzw. trzynastej pensji - w kartotece jest uwidoczniona kwota 9050 zł, w notatkach 9000 zł. Inne są wartości wynikają po zsumowaniu poszczególnych kwot w kartotece za 1979 rok za styczeń - wg wnioskodawcy pobory to kwota 7208 zł, wg kartoteki nawet z zasiłkiem rodzinnym i rozłąką po potrąceniach to kwota 7015 zł. Podobnie różne są kwoty w kolejnych miesiącach: marcu (odpowiednio suma wszystkich składników z kartoteki 7659 zł, wg wnioskodawcy 7569 zł z rozłąką 7719 zł), kwietniu (odpowiednio 5622 zł wg kartoteki, 6190 zł wg wnioskodawcy), czerwcu (odpowiednio wg kartoteki 7984 zł w tym 500 zł nagrody, wg wnioskodawcy 7934 zł w tym nagroda 450 zł). Nadto, co należy podnieść kwoty wykazywane w zapiskach wnioskodawcy określane jako „pobory” są kwotami zbiorczymi, bez możliwości wykazania jakie składniki wynagrodzenia i w jakiej wysokości na przedmiotowe kwoty składały się. Ta zaś okoliczność ma decydujące znaczenie w sprawie. Nie wszystkie bowiem składniki wynagrodzeń pracowników w latach 1975 – 1978 stanowiły podstawę wymiaru składek i tym samym nie mogą obecnie stanowić podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego.

I tak w okresie od dnia 19 października 1968 roku do dnia 31 grudnia 1976 obowiązywało rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. Nr 35, poz. 246), uchwała nr 103 Rady Ministrów z dnia 25 maja 1971 r. w sprawie składników funduszu płac i pozostałych wynagrodzeń tytułu pracy w jednostkach gospodarki uspołecznionej (M.P. Nr 31, poz. 196). Zgodnie z powołaną regulacją podstawę wymiaru składek stanowiły wszelkie wypłaty pieniężne brutto i świadczenia w naturze z osobowego funduszu płac. Podstawy wymiaru składek w tym czasie nie stanowiły wypłat np. z tytułu rozłąki, a także wypłaty z bezosobowego funduszu płac. Natomiast w okresie od dnia 1 stycznia 1977 roku weszło w życie rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 13 grudnia 1976 r. w sprawie dostosowania niektórych przepisów o ubezpieczeniu społecznym i o ubezpieczeniu rodzinnym do zasad określających składniki funduszu płac (Dz.U. Nr 40, poz. 239 ze zm.) oraz uchwała nr 157 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac (M.P. Nr 43, poz. 211), uchwała nr 158 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie składników funduszu płac (M.P. Nr 43, poz. 212), uchwała nr 48 Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 1978 r. zmieniająca uchwałę w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac (M.P. Nr 15, poz. 50) – obowiązująca od 26 kwietnia 1978 r. Kolejne zmiany wprowadziły uchwała nr 87 Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 1978 r. zmieniająca uchwałę w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac (M.P. nr 24, poz. 81) – obowiązująca od 14 lipca 1978 r., uchwała nr 87 Rady Ministrów z dnia 16 czerwca 1979 r. zmieniająca niektóre przepisy w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac (M.P. Nr 15, poz. 86) – obowiązująca od dnia 22 czerwca 1979 r. Sukcesywnie wprowadzane zmiany dokonywały różnej klasyfikacji poszczególnych składników wynagrodzeń pracowniczych. Wobec wykazanych zmian stanu prawnego oczywiste jest, iż konieczne staje się określenie poszczególnych składników wynagrodzeń w sposób pewny co do kwoty i tytułu wypłaty, a także źródła finansowania (rodzaju funduszu), tak by było możliwe dokonanie oceny czy stanowiły one w danym czasie podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Natomiast dane zawarte w aktach osobowych z okresu spornego zatrudnienia, ani też dowody z dokumentów , zaoferowane przez wnioskodawcę nie pozwalają na takie, nie budzące wątpliwości, ustalenia.

Dla przykładu należy podnieść, odnosząc się do zarzutu apelacji, w zakresie tzw. „trzynastki”, iż powołane akty prawne nie pozwalają na przejęcie „trzynastki” do ustalenia wysokości podstawy wymiaru emerytury. „Trzynastka” nie stanowiła podstawy wymiaru składek do dnia 1 stycznia 1990 roku. Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od nagród z zakładowego funduszu nagród i premii z zysku, tj. tzw. „trzynastych” i „czternastych pensji” został wprowadzony dopiero rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 roku w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz.U. Nr 7, poz. 41 ze zm.) i dotyczył nagród wypłaconych po dniu 1 stycznia 1991 roku - w tym również nagród za 1990 roku (§ 57 ust 2). Takie stanowisko potwierdził Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 24 stycznia 2013 roku (III AUa 810/12). Także podstawy wymiaru składek w spornym okresie nie stanowiły zasiłki rodzinne. Natomiast nagrody by można uznać, iż stanowiły podstawę wymiaru składek muszą być precyzyjne określone z jakiego tytułu, z jakiego funduszu zostały wypłacone pracownikowi bowiem ich klasyfikacja także była różna w powołanych przepisach w zależności od wymienionych cech.

Tym samym wyrok wydany przez Sąd Okręgowy jest prawidłowy
i zgodny z obowiązującymi przepisami, zaś apelacja wnioskodawcy, jako bezzasadna podlega oddaleniu w trybie art. 385 k.p.c.

Iwona Jawor-Piszcz Małgorzata Pasek Elżbieta Czaja