Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Bożena Chłopecka

Protokolant: protokolant sądowy Katarzyna Stosio

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2019 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa D. F.

przeciwko (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., (...) S.A.

o zapłatę

I.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz D. F. kwotę 138.491,42 zł. (sto trzydzieści osiem tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt jeden złotych i czterdzieści dwa grosze) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 19 kwietnia 2017r. do dnia zapłaty,

II.  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz D. F. kwotę 698.167,14 zł. (sześćset dziewięćdziesiąt osiem tysięcy sto sześćdziesiąt siedem złotych i czternaście groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 21 kwietnia 2017r. do dnia zapłaty,

III.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

IV.  ustala, że D. F. ponosi koszty postępowania w wysokości 97% , zaś (...) S.A. z siedzibą w W. w wysokości 3%, z tym, że ich rozliczenie pozostawia referendarzowi sądowemu,

V.  ustala, że D. F. ponosi koszty postępowania w wysokości 85.7% , zaś (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. w wysokości 14.3%, z tym, że ich rozliczenie pozostawia referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt: IC 586/09

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 18 czerwca 2009 roku skierowanym przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. powódka D. F. wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty 30.000.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości będącej własnością powódki położonej w miejscowości Ł. gmina L. składającej się z działek o numerach (...) za okres 10 lat od 18 czerwca 1999 roku. Ponadto powódka wskazała, iż domaga się wynagrodzenia za posiadanie nieruchomości przez pozwaną w złej wierze /pozew k. -10/.

Pozwana (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew z dnia 18 listopada 2009 roku wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu swojego stanowiska w pierwszej kolejności wskazała, iż dochodzone pozwem roszczenie wiąże się z działalnością oddziału pozwanej- Zakładu (...) w R.. Ponadto zakwestionowała dochodzoną przez powódką kwotę, podnosząc, iż nie wskazano czy kwota 30.000.000 zł jest kwotą za okres 10 lat ostateczną kwotą wynagrodzenia, czy też kwota ta zostanie zwiększona w przyszłości. W dalszej kolejności pozwana podniosła posiadanie tytułu prawnego do posadowienia urządzeń na terenie nieruchomości powódki poprzez zgodę wyrażoną w tym zakresie przez poprzedniego właściciela nieruchomości z okresu budowy gazociągu. Wskazała również, iż po stronie pozwanej istnieje dobra wiara w zakresie korzystania z nieruchomości, co wyklucza zdaniem pozwanej domaganie się wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości na zasadzie art. 224 k.c. /odpowiedź na pozew k. 172-175/.

Na rozprawie w dniu 28 stycznia 2010 roku pozwana podniosła brak biernej legitymacji procesowej za okres do dnia 22 stycznia 2008 roku /pismo k. 198—199, protokół rozprawy k. 209-210/.

W dniu 11 maja 2010 roku powódka wniosła o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze pozwanej Spółki (...) S.A. w W., natomiast w dniu 11 czerwca 2010 roku sprecyzowała żądanie pozwu w ten sposób, że wniosła o :

1. zasądzenie od pozwanych – (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz spółki (...) S.A. z siedzibą w W.-solidarnie na rzecz powódki kwoty 5.000.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty,

2. zasądzenie od pozwanej (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz powódki kwoty 25.000.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty;

3. zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych /protokół rozprawy k. 612-613, pismo k.615-619/.

Postanowieniem z dnia 24 czerwca 2010 roku na mocy art. 194 § 3 kpc wezwano do udziału w sprawie w charakterze pozwanego (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. /postanowienie k. 634/.

W odpowiedzi na pozew z dnia 6 października 2010 roku pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa oraz o obciążenie powódki D. F. kosztami postępowania sądowego w sprawie niniejszej oraz o zasadzenie od powódki na rzecz pozwanej (...) S.A. kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany w uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, iż zajęcie nieruchomości, w tym nieruchomości których obecnie właścicielką jest powódka pod gazociąg zostało dokonane legalnie i w pełnej zgodności z treścią art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości. Ponadto podniósł, iż powódka w chwili nabycia własności wskazanych działek wiedziała, że na tych nieruchomościach jest posadowiony gazociąg oraz tzw. układ zaporowo-upustowy, który jako urządzenie jest widoczny, a gazociąg oznakowany jest słupkami znacznikowymi /odpowiedź na pozew k.649-652/.

W trakcie procesu pozwana (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. zmieniła nazwę na (...) Sp. z o.o. W., a potem na (...) Sp. z o.o. w W. /KRS k. 964, KRS k. 1031/.

W piśmie z dnia 20 maja 2014 roku pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zawiadomienie o toczącym się postępowaniu spółki (...) S.A. w W. i wezwanie jej do udziału w sprawie /pismo k. 1141-1147/.

W dniu 22 grudnia 2015 roku powódka rozszerzyła żądanie pozwu i wniosła o:

1. zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwoty 48.593.064,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami:

a) od kwoty 30.000.000 zł od dnia przypadającego po dniu doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty;

b) od kwoty 18.593.064 zł od dnia przypadającego po dniu doręczenia pozwanym odpisu pisma z dnia 22 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty;

2. zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych /pismo k. 1499-1503/.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie /protokół rozprawy k. 2329-2332/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 22 grudnia 1995 roku powódka D. F. stała się właścicielką nieruchomości położnej w miejscowości Ł., gmina L., składającej się z działki ewidencyjnej nr (...) o powierzchni 99.500 m ^{( 2)}. Dla nieruchomości tej Sąd Rejonowy w Piasecznie, Wydział IV Ksiąg Wieczystych, prowadził księgę wieczystą KW Nr (...). Obecnie działka ew. nr (...) w obrębie (...) (...) i Radiostacja (...) na podstawie mapy z projektem podziału przyjętej do Państwowego zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego pod numerem (...)została podzielona na działki ew. (...)/ dowód: odpis zwykły KW k. 24-28, pisemna opinia biegłego geodety T. P. (1) k. 1716-1723/.

Ponadto od dnia 10 października 1996 roku powódka D. F. jest również właścicielką nieruchomości położonej w tej samej miejscowości składającej się z działek ewidencyjnych o numerach:(...)oraz (...). Nieruchomość ta obejmowała powierzchnię 854.600 m ^{( 2 )}i początkowo Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie, Wydział XIII Ksiąg Wieczystych, a następnie Sąd Rejonowy w Piasecznie, Wydział IV Ksiąg Wieczystych, prowadził księgę wieczystą KW nr (...) / dowód: odpis zupełny KW k. 29-65/.

Druga z opisanych powyżej nieruchomości ulegała licznym podziałom geodezyjnym. W ich wyniku powstały min. działki ewidencyjne nr (...) (o pow. 101.300 m ^{( 2)}), (...) (o pow. 46.700 m ^{( 2)}), (...) (pow. 66.100 m ^{( 2)}) oraz (...) (pow. 6.100 m ^{( 2)}). Obecnie działki te objęte są odrębnymi księgami wieczystymi prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Piasecznie, Wydział IV Ksiąg Wieczystych:

a) działka nr (...) –KW nr (...);

b) działka nr (...)- KW nr (...);

c) działka nr (...) –KW nr (...);

d) działka nr (...)- KW nr (...) / dowody: wykaz zmian gruntowych k. 66-70, odpisy zwykłe z KW k. 71-86, wyrys z mapy ewidencyjnej k. 87/.

Przez działki ewidencyjne nr (...) w obrębie (...) i Radiostacja (...), gminie L., powiatu (...) przebiega podziemna sieć gazowa wysokiego ciśnienia DN 300, wraz z układem zaporowo upustowym na działce ew. nr (...) oraz sieć gazowa średniego ciśnienia DN 80 będąca odgałęzieniem sieci gazowej wysokiego ciśnienia DN 300 / dowód: opinia pisemna biegłego geodety T. P. (1) k. 1716-1723/.

Gazociąg wysokiego ciśnienia DN 300, relacji S.-L. został wybudowany na początku lat 50-tych ubiegłego wieku. Na skutek upływu czasu nastąpiło częściowe skorodowanie ścianek gazociągu, w związku z czym na początku lat 90-tych ub. wieku podjęto remont przedmiotowego gazociągu, polegający na wymianie rur oraz częściowym przeprowadzeniu gazociągu inną trasą, min. w celu umożliwienia dostawy gazu mieszkańcom gmin L., P. i R.. W tamtym czasie właścicielem gazociągu było przedsiębiorstwo państwowe (...) w W., które zostało powołano jako przedsiębiorstwo użyteczności publicznej z dniem 1 września 1982 roku / dowód: zarządzenie nr 56 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 1 sierpnia 1982 roku k. 653-662/.

Na podstawie aktu notarialnego Rep. A Nr (...) z dnia 21 października 1996 roku przedsiębiorstwo państwowe (...) z siedzibą w W. zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa /dowód: wypis aktu notarialnego k. 663-670/.

Gazociąg został wybudowany i wyremontowany przez (...), którego następcą prawnym jest obecnie (...) S.A. W dacie budowy gazociągu, grunty przez które przechodził gazociąg były gruntami rolnymi i do dnia 31 grudnia 1991 roku należały do Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Ł.. Z kolei z dniem 1 stycznia 1992 roku na podstawie art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw /Dz.U. 1991.107.464/ nieruchomości te weszły w skład (...) Skarbu Państwa, administrowanego i zarządzanego przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa, której to agencji na podstawie art. 5 powołanej ustawy Skarb Państwa powierzył wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia, o którym mowa w art. 1 i 2 tej ustawy. Również na podstawie tej ustawy został powołany Tymczasowy Zarządca Gospodarstwa Rolnego Skarbu Państwa w Ł., który w imieniu właściciela czyli Skarbu Państwa, podejmował w zakresie swojego umocowania-wszelkie decyzje dotyczące sposobu korzystania, w tym ustanowienia ograniczenia w wykonywaniu prawa własności tych nieruchomości. Tymczasowy zarządca podejmował również decyzje w zakresie wyrażenia zgody na wejście w teren danej nieruchomości w celu budowy gazociągu. Zezwolenia te przybierały formę ugód zawieranych z przedstawicielem Rejonu Gazowniczego R., który nadzorował remont gazociągu w imieniu (...).

W dniu 31 grudnia 2002 roku (...) Spółka (...) (obecnie (...) Sp. z o.o. w W.) nabyła od (...) S.A. zorganizowaną część przedsiębiorstwa składającą m. in. z całego majątku Oddziału (...) w W.. Oddział ten zajmował się dystrybucją gazu na obszarze przez siebie obsługiwanym, przy użyciu stosownej infrastruktury-w tym gazociągu posadowionego na nieruchomości powódki. W dniu 1 stycznia 2003 roku (...) Sp. z o.o. w W. przejęła funkcję operatora gazowego systemu dystrybucji na powierzonym jej terenie wraz ze stosowną częścią majątku (...) S.A. / dowody: akt notarialny Rep.A nr (...) k. 292-387, akt notarialny Rep. A (...) (...) k. 388-393/.

Od dnia 07 lipca 2005 roku gazociąg oraz układ zaporowo-upustowy były używane przez (...) S.A. ( (...) S.A.) na podstawie umowy leasingu operacyjnego zawartej pomiędzy (...) S.A. a (...) S.A./ dowód: umowa k. 1148-1263/.

W dniu 22 stycznia 2008 roku aktem notarialnym Rep. A Nr (...) w Kancelarii Notarialnej P. B. i R. B. w W. zawarto umowę przeniesienia przez (...) S.A. w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. składników aktywów trwałych stanowiących elementy sieci dystrybucyjnej w zamian za objęcie udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym. Umowa ta została zawarta w wyniku realizacji uchwały Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej (...) Sp. z o.o. z dnia 31 grudnia 2007 r. w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego Spółki. Pozwana w dokumentach tych figuruje pod swoją poprzednią nazwą (...) sp. z o.o. Obiekty będące przedmiotem niniejszego postępowania figurują w akcie notarialnym pod poz. 2591 Gazociąg L. - S. odcinek G.-S. oraz poz. 2616 -układ zaporowo-upustowy Ł. / dowód: wypis z aktu notarialnego k. 200-208/.

Powódka D. F. objęła nieruchomość objętą postępowaniem w posiadanie po zawarciu z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa umowy dzierżawy w dniu 22 czerwca 1993 roku. W późniejszym czasie wykupiła te nieruchomości na własność / dowody: opis działek geodezyjnych wchodzących w skład dzierżawy F. K. Ł. k. 682-685, umowa dzierżawy nieruchomości rolnej k. 620-629/.

W dniu 27 września 2009 roku powódka D. F. zbyła działki nr (...) na rzecz osób trzecich / dowód: opinia pisemna biegłego A. K. k. 1794-1827/.

W okresie od 18.06.1999 roku do 06.06.2001 roku zgodnie z uchwałą nr (...) Rady Gminy L. z dnia 20 października 1994 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy L., nieruchomość powódki stanowiła teren rolny.

W okresie od 06.2001 roku do 22.01.2012 roku zgodnie z uchwałą nr (...)Rady Gminy L. z dnia 06 luty 2001 r. w sprawie zmian miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy L. dla części wsi Radiostacja (...) i dawne PGR Ł. w gminie L., (Dz. Urz. Woj. M.. Nr 104 poz. 1237 z dn. 24.05.2001r.) nieruchomość powódki stanowiła:
- w części dz. (...) o symbolu U - Nieprzekraczalna wysokość nowych oraz przebudowywanych obiektów, liczona od poziomu terenu do najwyższego punktu budynku powinna wynosić nie więcej niż 12,0 m., minimalna powierzchnię działki budowlanej wielkości 1000 m2, co najmniej 30% powierzchni biologicznie czynnej w obrębie każdej działki. Na terenach przewidzianych pod usługi plan dopuszcza także lokalizację usług nauki, oświaty, sportu, turystyki, rekreacji i kultury, zakładów drobnej wytwórczości, zieleni urządzonej oraz urządzeń infrastruktury technicznej i komunikacji,
- w części dz. (...) oraz (...)o symbolu MNe podstawowym przeznaczeniem terenów zabudowy mieszkaniowej jest mieszkalnictwo jednorodzinne ekstensywne, w tym zabudowa o charakterze letniskowym. Plan ustala intensywność zabudowy netto na poziomie około 0,2., minimalna powierzchnię działki wielkości 1.800m2, z tolerancja do 10 %. Ustała się zachowanie co najmniej 70°o powierzchni biologicznie czynnej w obrębie każdej działki;
- w części dz.(...)oraz (...)o symbolu (...) tereny wytwórczości, przemysłu, składów, przetwórstwa rolniczego, usług w tym usług komunikacyjnych i obsługi rolnictwa realizacja nowej zabudowy na działce o minimalnej powierzchni działki 1000m2, maksymalna wysokość budynków 14,0 m, neutralizacja na własnym terenie ścieków technologicznych i podczyszczanie wód opadowych z odprowadzeniem ich do gminnej sieci kanalizacyjnej lub odbiorników powierzchniowych, zachowanie co najmniej 10% powierzchni biologicznie czynnej w obrębie każdej działki.
Od dnia 23.01.2012 roku zgodnie z uchwałą nr (...)Rady Gminy L. z dnia 06 października 2011 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy L. dla części obrębu (...) i Radiostacja (...), (Dz. Urz. Woj. M.. Nr 236 poz. 8313 z dn. 24.12.201lr.), działki nr (...) położone są na obszarze o symbolu MN/U Przeznaczenie podstawowe: zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna oraz usługi nieuciążliwe. Przeznaczenie uzupełniające: zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna. Maksymalną wysokość zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy usługowej i zabudowy wielorodzinnej do 18,0 m., maksymalną wysokość budynków gospodarczych i garaży – do 6,0 m, maksymalną intensywność zabudowy-2, minimalną powierzchnię nowo wydzielanych działek dla zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej- 200 m ^{( 2)}, minimalna powierzchnie nowo wydzielanych działek budowlanych: 1000 m ^{( 2)} dla zabudowy mieszkaniowej wolnostojącej, zabudowy usługowej oraz zabudowy mieszkaniowej i usługowej realizowanej na jednej działce budowlanej, 500 m ^{( 2 )}dla zabudowy mieszkaniowej bliźniaczej, 200 dla zabudowy mieszkaniowej szeregowej.

Dla prawidłowej eksploatacji istniejącej na nieruchomości infrastruktury przesyłowej w postaci gazociągu wysokiego ciśnienia DN 300, niezbędny jest pas eksploatacyjny, którego linia środkowa pokrywa się z osią gazociągu-o szerokości 6,0 m - to jest po 3,0 m po obu stronach gazociągu. Z kolei do prawidłowej eksploatacji układu zaporowo-upustowego Ł. niezbędny jest jego ogrodzony teren o powierzchni 46,74 m ² / dowody: opinia pisemna biegłego P. G. k. 1411-1437/.

Całkowita powierzchnia pasa eksploatacyjnego wynosi 0,6296 ha. Powierzchnia strefy ochronnej według miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wymagająca szczególnych warunków zagospodarowania terenu oraz ograniczenia w jego użytkowaniu, z wyłączeniem w/w pasa eksploatacyjnego wynosi 4,2595 ha. Całkowita powierzchnia strefy ochronnej według miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wymagająca szczególnych warunków zagospodarowania terenu oraz ograniczenia w jego użytkowaniu (z uwzględnieniem terenu pod w/w pasem eksploatacyjnym) wynosi 4,8891 ha / dowody: opinia biegłego geodety T. P. (2) k. 1716-1723/.

Wartość jednorazowego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oznaczonej działkami ew. nr (...)o powierzchni 0,5518 ha-powierzchnia pasa eksploatacyjnego wynosi 781.000 zł.

Wartość jednorazowego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oznaczonej działkami ew. nr (...)o powierzchni 0,778 ha- powierzchnia pasa eksploatacyjnego wynosi: 55.600 zł / dowód: pisemna opinia biegłego A. K. k. 1794-1827/.

Powyższy stan faktyczny ustalony przez Sąd oparty został przede wszystkim o dowody z dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy, których autentyczność nie była przez strony kwestionowana, zeznań świadków: T. K. (k. 693-694), E. K. (k. 700-701, zeznań powódki D. F. (k. 2330-2332), a także na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu gazownictwa - P. G. (k. 1411-1437), z zakresu geodezji - T. P. (2) (k. 1716-1723) oraz z zakresu wyceny nieruchomości – A. K. (pisemna opinia k. 1794-1827, pisemna opinia uzupełniająca k. 2188-2193, pisemna uzupełniająca opinia k. 2234-2238) .

Sąd uznał, że opinie biegłych zostały sporządzone przez osoby posiadające fachową wiedzę i doświadczenie. Wykształcenie biegłych oraz ich empiria stanowią dla Sądu gwarancję rzetelności i dlatego wnioski wypływające z treści sporządzonej przez nich opinii przyjęte zostały jako wiarygodny dowód mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych w zakresie ustalenia obszaru działki powódki znajdującej się w strefie uciążliwości. Ponadto wnioski wypływające z treści sporządzonej przez biegłych opinii przyjęte zostały jako wiarygodny dowód mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych w zakresie utraconych korzyści związanych z niemożnością korzystania przez powódkę z nieruchomości w zakreślonym przez nią okresie. Biegli sporządzili także opinie uzupełniające, w której odnieśli się do wątpliwości stron co do przyjętej metodologii oraz zastosowanych współczynników przy obliczaniu stawek rynkowych odszkodowania.

Wnioski o sporządzenie kolejnych opinii uzupełniających Sąd uznał za zbędne, ponieważ okoliczności zawarte we wniosku dowodowym zostały dostatecznie wyjaśnione, a przeprowadzenie dowodu przyczyniłoby się do nieuzasadnionej przewlekłości postępowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo po ostatecznym jego sprecyzowaniu, jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek nie w całości.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że powódka konsekwentnie opierała swoje żądanie o przepisy kodeksu cywilnego regulujące stosunki prawne pomiędzy właścicielem nieruchomości a jej posiadaczem (art. 224 – 225 k.c.). Określona przez powódkę podstawa faktyczna powództwa w ocenie Sądu w sposób jednoznaczny determinuje zastosowanie do jej oceny właśnie wskazanych przez nią przepisów kodeksu cywilnego.

W tej sytuacji uznać należy, że podstawę prawną żądania powódki stanowią przepisy art. 224 i 225 k.c.

Stosownie do treści art. 224 § 1 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. W myśl § 2 przywołanego przepisu, jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył. Zgodnie z treścią art. 225 k.c. obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Stosownie natomiast do dyspozycji art. 352 § 1 k.c., kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności.

Tytułem wstępu podnieść należy, że władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego urządzenia dostarczające lub przekazujące energię gazową odpowiada faktycznemu władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 k.c. stosuje się przepisy o posiadaniu rzeczy, w tym art. 224 § 2 - 225 k.c. Wyłącznym źródłem i przyczyną roszczeń wynikających z art. 224-225 k.c. jest jedynie samoistne posiadanie cudzej rzeczy, które nie jest tożsame tylko z pozbawieniem właściciela wszystkich elementów faktycznego władztwa nad rzeczą, ale może także polegać na takim korzystaniu z rzeczy przez niewłaściciela, które narusza prawo własności w inny sposób, aniżeli pozbawiając właściciela faktycznego władztwa (tak w wyroku Sąd Najwyższy z dnia 16 lipca 2009 r., sygn. akt I CSK 511/08).

Odnosząc się do argumentów pozwanych kwestionujących żądanie powódki stwierdzić należy, że są one nieuzasadnione.

Po pierwsze brak jest podstaw do stwierdzenia, by powódkę czy też jej poprzedników prawnych łączyła umowa, czy to użyczenia czy też inna nienazwana przez prawo cywilne.

Jeżeli przedsiębiorstwo gazowe podjęło czynności budowy czy remontu sieci gazowej w dobrej wierze i korzystało z niej to przymiot dobrej wiary rozumianej jako błędne, ale usprawiedliwione w danych okolicznościach przeświadczenie posiadacza służebności o przysługującym mu prawie do korzystania z cudzej nieruchomości, w zakresie roszczeń uzupełniających, musi obejmować cały okres eksploatacji urządzeń. Dobra wiara w chwili stawiania urządzenia nie oznacza powstania po stronie przedsiębiorstwa gazowego prawa do korzystania z nieruchomości skutecznego wobec każdoczesnego jej właściciela, odpowiadającego treści służebności przesyłowej. Zaniechanie rozwiązania tych kwestii na drodze administracyjnej czy cywilnoprawnej oznacza brak tytułu prawnego do dalszego ingerowania w sferę cudzej własności i złą wiarę przedsiębiorstwa gazowego. Dobrą wiarę wyłącza bowiem ujawnienie takich okoliczności, które u przeciętnego człowieka powinny wzbudzić poważne wątpliwości co do tego, czy przysługuje mu prawo do korzystania z nieruchomości w dotychczasowym zakresie (patrz: wyrok SN z dnia 6.10.2010 r., sygn. akt II CSK 156/10, LEX 970068).

Niewątpliwie należy wskazać, że z dołączonych przez powódkę do pozwu odpisów ksiąg wieczystych, nieruchomości których jest właścicielką nie wynika, aby nieruchomość należąca do niej była w jakikolwiek sposób obciążona prawem na rzecz pozwanych bądź ich poprzedników prawnych.

Abstrahując, od powyższego należy również zauważyć, iż gdyby pozwani posiadali decyzje czy umowy, uprawniające do korzystania z nieruchomości powódki, to mogłyby one stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości wzmianki o ustanowieniu na ich rzecz służebności gruntowej.

W ocenie Sądu pozwani nie dysponując tytułem (umową czy decyzją) upoważniającym jego poprzedników prawnych do korzystania w zakresie służebności z nieruchomości powódki, powinni kwestię tę uregulować. Brak własnego tytułu oraz tytułu uprawniającego do korzystania z tych gruntów przez poprzednika prawnego pozwanych wyłącza dobrą wiarę, skoro powinien wzbudzić poważne wątpliwości odnośnie do tego, czy posiadaczowi przysługuje prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie.

Kolejną kwestią podlegającą analizie jest zakres ingerencji pozwanych w prawo własności powódki. Materiał zgromadzony w sprawie bezsprzecznie wskazuje, że pozwani korzystali z gruntu powódki i powierzchnia pasa eksploatacyjnego zajęta pod urządzenia należące do poprzedników prawnych pozwanych wynosi 0,6296 ha.

Podkreślić należy, że uszczuplenie prawa własności przez użytkowanie części nieruchomości przez pozwanych usprawiedliwia, co do zasady żądanie odpowiedniego ekwiwalentu. Sąd Okręgowy aprobuje w pełni generalne założenie, że właściwą będzie kwota, którą posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy obejmuje to wszystko, co uzyskałby właściciel, gdyby ją wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego, przy czym chodzi tutaj zasadniczo o stosowanie średniej stawki rynkowej. O wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy decydować powinno zatem obiektywne kryterium, jakim jest układ odpowiednich cen rynkowych – stawek za korzystanie z rzeczy tego rodzaju. Biegły A. K. w swojej pisemnej opinii jak i w dalszych uzupełniających opiniach podkreślał, iż za kryterium przyjął współczynnik K jako współczynnik do określenia wartości współkorzystania z nieruchomości w wymiarze gazowniczym. Biegły dodał, iż jest to współczynnik ingerencji przedsiębiorcy w prawo własności w pasie bezumownego korzystania, co utożsamia stopień ograniczenia dalszego korzystania z pasa gruntu przez właściciela po lokalizacji urządzenia infrastruktury technicznej na nieruchomości co odpowiada przewidywanemu okresowi trwałości urządzenia umieszczonego w gruncie powódki oraz zakresowi ograniczenia korzystania z części działki z uwagi na konieczność czy też możliwość prac eksploatacyjnych, konserwacyjnych i remontowych.

W świetle powyższego wysokość należnego powódce odszkodowania została ustalona w oparciu o wyliczenia przeprowadzone przez biegłego sądowego A. K..

Powódka domagała się zasądzenia odszkodowania za okres od dnia 18 czerwca 1999 roku. Biegły A. K. ustalił wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości odnośnie działek nr : (...) na kwotę 781.015,82 zł, zaś odnośnie działek nr: (...) na kwotę 55.642,74 zł.

Z ustalonego przez Sąd stanu faktycznego wynika, iż w okresie objętym pozwem do dnia 31 grudnia 2002 roku właścicielem gazociągu był (...) S.A w W., zaś od 1 stycznia 2003 roku (...) Sp. z o.o. w W. (obecnie (...) Sp. z o.o. w W.), kiedy to (...) Spółka (...) nabyła od (...) S.A. zorganizowaną część przedsiębiorstwa składającą min. z całego majątku Oddziału (...) w W., w tym gazociągu posadowionego na nieruchomości powódki.

Uwzględniając wyliczenia dokonane przez biegłego A. K. oraz okresy, w których pozwane spółki były właścicielami gazociągu Sąd obliczył należne odszkodowanie :

1) za działki nr (...) (tabela k. 1835) w wysokości:

a) 121.377,96 zł za okres od 18 czerwca 1999 roku do dnia 31 grudnia 2002 roku od pozwanej (...) S.A;

b) 659.637,86 zł od 1 stycznia 2013 roku od pozwanej (...) Sp. z o.o.;

2) za działki nr (...) (tabela k. 1836) w wysokości:

a) 17.113,46 zł za okres od 18 czerwca 1999 roku do dnia 31 grudnia 2002 roku od pozwanej (...) S.A;

b) 38.529,28 zł od 1 stycznia 2013 roku od pozwanej (...) Sp. z o.o..

W efekcie końcowym po dokonaniu zsumowania kwot z pkt 1 a) i pkt 2 a) Sąd otrzymał odszkodowanie należne powódce od pozwanej (...) S.A. w W. w wysokości 138.491,42 zł, zaś po zsumowaniu pkt 1 b) i pkt 2 b) Sąd otrzymał odszkodowanie należne odszkodowanie od pozwanej (...) Sp. z o.o.

W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone.

Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie nie ma charakteru okresowego i staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty. Jest należnością jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy przez posiadacza bez tytułu prawnego. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Dłużnik popada w opóźnienie, jeżeli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie wymagalności, także wówczas, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia. Termin wymagalności roszczenia o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy określa się według zasad ustalonych w art. 455 k.c. stosownie do którego, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Dlatego też, termin od którego zostały zasądzone odsetki, obejmują okres od daty następnego dnia po doręczeniu pozwanym opinii biegłego tj. od 19 kwietnia 2017 roku od pozwanego (...) SA oraz od 21 kwietnia 2017 roku od pozwanego (...) Sp. z o.o. Dalej idące żądanie powódki w tym zakresie (tj. od chwili doręczenia odpisu pozwu pozwanym podlegało oddaleniu jako pozbawione podstawy prawnej.

W zakresie kosztów procesu w oparciu o art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. ustalono, że koszty podlegają stosunkowemu rozdzieleniu w ten sposób, że:

1) powódka D. F. w stosunku do pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. ponosi koszty postępowania w 97 %, zaś ten pozwany w 3 % ;

2) powódka D. F. w stosunku do pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. ponosi koszty postępowania w 85,7 % , zaś ten pozwany 14,3 %;

na podstawie art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. pozostawiając szczegółowe ich wyliczenie referendarzowi sądowemu (pkt IV i V wyroku).