Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 07.02.2019 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VI Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący-Sędzia SO Janina Ignasiak

po rozpoznaniu w dniu 07.02.2019 r. w Częstochowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Banku (...) S.A. w K.

przeciwko Gminie C.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda (...) Banku (...) S.A. w K.

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 27 września 2018r.

sygn. akt I C 632/18

1)  oddala apelację

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 450 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu apelacyjnego.

Sygn. akt VI Ca 46/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 września 2018 roku Sąd Rejonowy w Częstochowa oddalił powództwo oraz zasądza od powoda (...) Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. na rzecz pozwanej Gminy C. kwotę 900 zł.

Powyższy wyrok apelacją zaskarżył (...) Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. zarzucając:

- naruszenie art. 731 k.c. poprzez błędną wykładnię i jego zastosowanie w zaskarżonym postępowaniu polegające na przyjęciu, iż roszczenia powoda związane są ze stosunkiem rachunku bankowego, w sytuacji gdy roszczenia powoda związane są z wykorzystaniem przez spadkodawcę pozwanych debetu przyznanego w ramach rachunku osobistego i roszczeń powoda dwuletniego biegu terminu przedawnienia i uznanie na zarzut strony pozwanej roszczenia powoda za przedawnione, a w konsekwencji oddalenie powództwa w całości;

- naruszenie art. 118 k.c. poprzez jego niezastosowanie i tym samym uznanie, iż w niniejszym postępowaniu nie miał zastosowania 3 – letni okres przedawnienia odnoszący się do wierzytelności wskazanej w treści pozwu, w następstwie czego Sąd nie oddalił zarzutu pozwanego i nie uwzględnienie powództwa w całości;

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a to poprzez błędne przyjęcie, iż przedłożona przez Powoda dokumentacja w postaci Historii Rachunku nr (...) dla nr Kredytu (...), Historii naliczenia opłat i prowizji. Umowy rachunku osobistego oszczędnościowo – rozliczeniowego dla nr (...), Umowy nr (...), Ogólne Warunki Udzielania i Spłaty limitu zadłużenia w Koncie w (...) Banku (...) S.A., pisma Pozwanego z dnia 14 lipca 2017 r., akt zgonu z dnia 1 grudnia 2014 r., w sposób wyczerpujący i bezsporny nie wykazały zasadności twierdzeń Powoda i wysokości dochodzonej przez niego należności;

- naruszenie art. 208 § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 248 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie niewydanie zarządzenia wzywającego powoda do przedłożenia powołanych przez niego dowodów na rozprawę, w sytuacji gdy w ocenie Sądu twierdzenia powoda budziły uzasadnione wątpliwości;

- naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez uznanie, że powód nie udowodnił faktów, z których wywodził skutki prawne i tym samym nie wykazał zasadności. Wymagalności i wysokości dochodzonego roszczenia, tj. aby dochodzone roszczenie nie było przedawnione oraz, że spadkodawca (A. J.) skutecznie i prawidłowo wykorzystał przyznany mu limit na karcie kredytowej.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelacje pozwana Gminy C. wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na je rzecz od powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje należało oddalić, pomimo częściowej słuszności dwóch pierwszych jej zarzutów.

W tym miejscu należy powołać się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2008 r. II CSK 212/08, według którego roszczenia banku z umowy kredytu odnawialnego udzielonego w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym przedawniają się w terminie trzech lat (art. 118 k.c.).( Biul.SN 2009/1/11, OSNC-ZD 2009/3/60.

Trzeba zauważyć, że dochodzona niniejszym pozwem wynika z debetu karty płatniczej. Zgodnie z § 7 ogólnych warunków udzielania i spłaty limitu zadłużenia w KONCIE w (...) Banku (...) S.A. (k.95) na podstawie niniejszych OW oraz Umowy, Bank przyznaje limit wyłącznie osobom fizycznym, z zastrzeżeniem, że środki z limitu nie mogą być wykorzystane w celu związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wnioskować o limit może wyłącznie Posiadacz KONTA.

Kredyt odnawialny jest odmianą kredytu w rachunku bieżącym. W umowie kredytowej ustalany jest limit takiego zadłużenia. Na mocy aneksów do umowy dopuszczalne jest podwyższanie lub obniżanie tego limitu, jak i przedłużanie okresu wykorzystywania ustalonego limitu kredytu. Technicznie kredyt odnawialny polega na tym, że każdorazowo zaciągnięty kredyt przez kredytobiorcę powinien być spłacony w ustalonym terminie (np. w ciągu 30 dni od dnia zaciągnięcia kredytu). Spłata dotychczasowego zadłużenia powoduje zmniejszenie salda debetowego i umożliwia ponowne zadłużenie się kredytobiorcy do wysokości określonej w umowie. Z reguły jednym z warunków stawianych przez banki dla uzyskania kredytu odnawialnego są regularne wpływy na rachunek bieżący kredytobiorcy.

Z istoty umowy kredytu odnawialnego może wynikać zamiar stron takiej umowy przedłużania, kolejnymi aneksami, okresu trwania umowy i udzielania kolejnego kredytu na dalszy okres, między innymi bądź wyłącznie z przeznaczeniem na spłatę kredytu udzielonego poprzednio. Roszczenia banku z umowy kredytu odnawialnego udzielonego w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym przedawniają się w terminie trzech lat stosownie do postanowień art. 118 k.c. (autor: Zbigniew Ofiarski Komentarz do art. 3 ustawy o kredycie konsumenckim stan prawny: 2014.03.01)

Porównanie umowy rachunku bankowego oraz umowy kredytu bankowego wskazuje zatem, że są to dwie, różniące się zasadniczo umowy zarówno, co do elementów przedmiotowo istotnych jak i co do celów i skutków ich zawarcia. Jak w umowie rachunku bankowego jego posiadacz oddaje bankowi do przechowywania własne środki pieniężne z prawem banku do obrotu wolnymi środkami i obowiązkiem zwrotu na każde żądanie posiadacza rachunku, tak odwrotnie, na podstawie umowy kredytowej, bank oddaje kredytobiorcy do wykorzystania własne środki pieniężne z obowiązkiem ich zwrotu w umówionym terminie.

W doktrynie przeważa stanowisko, że umowa rachunku bankowego nie przewiduje możliwości powstania na rzecz posiadacza rachunku salda ujemnego i zakłada jedynie saldo dodatnie lub zerowe. Wynika to z natury stosunku rachunku bankowego i nawiązania w art. 726 k.c. do konstrukcji depozytu nieprawidłowego (art. 845 k.c.). Posiadacz rachunku powierza bankowi swoje pieniądze a uzyskuje w zamian za to wierzytelność do banku o zwrot tej samej wartości, lecz tylko do wysokości zgromadzonych na rachunku środków, powiększonych ewentualnie o umowne odsetki.

(…) Udzielenie kredytu odnawialnego w rachunku bankowym doprowadziło jedynie do funkcjonalnego powiązania dwóch odrębnych umów, obejmujących dwie różne czynności bankowe. Prawną podstawę udzielenia powodowi kredytu była odrębna, samodzielna umowa, zawarta obok umowy rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego.

Nie ma uzasadnionych podstaw do przypisywania szczególnego znaczenia użytemu w art. 731 k.c. sformułowaniu, iż ulegające dwuletniemu przedawnieniu roszczenia wynikają ze stosunku rachunku bankowego nie zaś z umowy rachunku bankowego, jak w przypadku innych przepisów regulujących terminy przedawnienia z poszczególnych umów (np. art. 646 k.c.). Stosunek prawny rachunku bankowego powstaje na podstawie umowy rachunku bankowego i tylko naruszenie postanowień umowy, do której mają zastosowanie przepisy tytułu XX księgi trzeciej kodeksu cywilnego a także przepisy Rozdziału 3 Prawa bankowego, może stanowić podstawę dochodzenia roszczeń, o których mowa w art. 731 k.c., przez każdą ze stron tego stosunku prawnego.

Strony łączyły dwie umowy, przy czym do umowy kredytu bankowego i przedawnienia wynikających z tej umowy roszczeń miał zastosowanie art. 118 k.c. nie zaś art. 731 k.c. właściwy do roszczeń wynikających ze stosunku rachunku bankowego. Oznacza to, że roszczenie pozwanego banku, jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej ulegało trzyletniemu przedawnieniu ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02, OSP 2004/11/141 oraz z dnia 30 stycznia 2007 r., IV CSK 356/06 nie publ.), a przerwało jego bieg złożenie przez pozwany bank wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu ( tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03, OSNC 2005/4/58 oraz w wyroku z dnia 5 listopada 2004 r., II CK 478/03, nie publ.).- por uzasadnienie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2008 r. II CSK 212/08).

Wracając na grunt niniejszej sprawy stwierdzenia wymaga, że pomimo zastosowania dłuższego – 3 letniego terminu przedawnienia roszcenia powoda przedawniło się. Wskazania bowiem wymaga, że w istocie jak wskazął apelujący w apelacji aspekt rozwiązania umowy uregulowany został w § 16 OWU : „ w przypadku śmierci Posiadacza KONTA Umowa rozwiązuje się z chwilą doręczenia Bankowi wiarygodnego dokumentu potwierdzającego śmierć Posiadacza KONTA. Za dokumenty wiarygodne, które potwierdzają zgon Posiadacza KONTA uznaje się: zupełny lub skrócony odpis aktu zgonu, świadectwo zgonu, pismo organu rentowego, pisma z policji, z sądu, od komornika oraz pismo innej wiarygodnej instytucji. Dokumenty, o których mowa w zdaniu poprzednim muszą zostać dostarczone lub przedstawione Bankowi w oryginale. W przypadku, gdy dany dokument nasuwa wątpliwości, w szczególności, co do jego autentyczności lub potwierdzenia faktu lub daty śmierci Posiadacza KONTA lub też zachodzą inne istotne okoliczności skutkujące wątpliwościami, co do faktu lub daty śmierci Posiadacza KONTA, Bank będzie uznawał za dokument potwierdzający fakt śmierci zupełny lub skrócony odpis aktu zgonu, chyba, że co innego wynika z orzeczenia właściwego organu (sądu) lub przepisu prawa. W takim przypadku możliwość korzystania z limitu zostaje zablokowana. Do dnia doręczenia Bankowi wiarygodnego dokumentu potwierdzającego śmierć Posiadacza KONTA Bank dopisuje do kwoty wykorzystanego limitu naliczone do tego dnia odsetki, pobiera należne do tego dnia opłaty i prowizje związane z obsługą limitu. Od następnego dnia Bank zaprzestaje naliczania odsetek oraz pobierania ww. opłat i prowizji. W tej sytuacji osoby zobowiązane do spłaty limitu zgodnie z Umową lub spadkobiercy zobowiązani są do spłaty zadłużenia powstałego z tytułu zawartej Umowy” (ust. 1 § 16 OWU ). „Rozwiązanie Umowy wskutek śmierci Posiadacza KONTA skutkuje wymagalnością całej, należnej na dzień rozwiązania, kwoty limitu wraz z należnymi Bankowi odsetkami, opłatami, prowizjami” (ust. 2 § 16 OWU). Tymczasem po myśli przepisu art. 120 § 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Odwołując się z kolei do ust 3 § 16 OWU vide k. 102 ) wskazać należy, że „w przypadku, jeśli limit został zabezpieczony umową kaucji, a Umowa rozwiązuje się zgodnie z postanowieniami powyższymi, umowa kaucji rozwiązuje się, a kwota z umowy kaucji zostaje przeznaczona na pokrycie wierzytelności Banku z tytułu Umowy. Bank dokonuje rozliczenia zadłużenia występującego na rachunku poprzez pomniejszenie salda rachunku kaucji. Jeśli limit nie był zabezpieczony umową kaucji, osoby zobowiązane do spłaty limitu zgodnie z Umową, powinny spłacić zadłużenie powstałe z tytułu zawartej Umowy w terminie 30 dni od daty rozwiązania Umowy. Jeśli w Umowie nie wskazano osób zobowiązanych do spłaty zadłużenia, powinna ona nastąpić zgodnie z przepisami prawa dotyczącymi postępowania spadkowego”.

Apelujący podnosił, że roszczenie nie mogło się przedawnić, wskazując, że pozwana Gmina uznała roszczenie. Jak wskazał Bank w uzasadnieniu na apelację pozwana wezwana pismem z dnia 26 czerwca 2017 roku do spłaty wymagalnego zadłużenia i w odpowiedzi na powyższe - pismem z dnia 14 lipca 2017 r. nie zakwestionowała istnienia, wysokości czy też wymagalności roszczenia, ale poinformowała o ograniczeniu odpowiedzialności za długi do stanu czynnego spadku, który jeszcze nie jest znany. Następnie w uzasadnieniu sprzeciwu od nakazu zapłaty z dnia 5 lutego 2018 r. strona przeciwna ponownie przyznała, iż: „ Gmina nie uchyla się od spłaty wierzytelności zgodnie z przepisami do wysokości stanu czynnego majątku.” (k. 163)

Tymczasem zgodzić się należało z pozwaną, że z powołanego pisma nie wynikało, że Gmina uznaje roszczenie co do zasady i wysokości stanu czynnego majątku. Pismo stanowiło w istocie rutynową korespondencję gminy jaką prowadzi z wierzycielami spadków, które gmina nabyła. Gmina do czasu sporządzenia spisu inwentarza nie ma wiedzy, jakie aktywa i pasywa wchodzą w skład spadku. Gmina zdając sobie sprawę ze swojej ustawowej odpowiedzialności za długi spadkowe, ale nie znając jeszcze szczegółów dotyczących zobowiązania oraz treści spisu inwentarza po prostu z góry nie zaprzeczyła istnieniu długu. Bowiem Gmina jako podmiot finansów publicznych spłaca długi spadkowe, które nie budzą wątpliwości i są zasadne nie może spłacać długów przedawnionych czy nienależnych.

Apelujący Bank nadto w apelacji podniósł, że dopiero w dniu 1 grudnia 2014 r. został poinformowany przez małżonkę Klienta o jego śmierci, na dowód czego został dostarczone do Banku odpis aktu zgonu z dnia 1 grudnia 2014 r. (k. 163)

W tym stanie rzeczy uwzględniając i ten zarzut poprzez przyjęcie, że roszczenie Banku o zapłatę w stosunku do spadkobiercy zobowiązanego stało się wymagalne w dniu 2 grudnia 2014 roku (a nie jak przyjął Sad Rejonowy w dacie otwarcia spadku) to skoro roszczenie przedawnia się po upływie 3 lat - zatem w dniu 2 grudnia 2017 roku, tymczasem apelujący Bank wystąpił z powództwem dniu 28 grudnia 2017 roku (vide k. 34 koperta data nadania w placówce pocztowej).

W obliczu przedawnienia roszczenia badanie godziny zgonu celem ustalenia czy obciążenia rachunku dokonano już po śmierci zobowiązanego nie mogły mieć znaczenia.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 505 ¹² k.p.c. oddalił apelację. Koszty uzasadnia art. 98 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c..

Uzasadniono zgodnie z art. 505 ¹³ § 2 k.p.c.