Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV Ca 407/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2014 roku

Sąd Okręgowy w Radomiu IV Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Irena Koś (spr.)

Sędziowie: SO Alicja Dąbrowska

SO Joanna Kaczmarek-Kęsik

Protokolant: st. sekr. sąd. Magdalena Żuchowska

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2014 roku w Radomiu

na rozprawie

sprawy z powództwa Central (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.

przeciwko Gminie M. R.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomiu

z dnia 3 kwietnia 2013 roku

sygn. akt I C 573/11

oraz z powództwa Central (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.

przeciwko Gminie M. R.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomiu

z dnia 3 kwietnia 2013 roku

sygn. akt I C 580/11

1.  oddala apelacje;

2.  zasądza od Central (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na rzecz Gminy M. R. kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

Wyrokami z dnia 3 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Radomiu zasądził od pozwanej Gminy M. R. na rzecz powódki ,,Central (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. w sprawach o sygn:

-I C 573/11 kwotę 4.301,09 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 października 2011 r. do dnia zapłaty i 1.125,39 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu, oddalił powództwo w pozostałej części, nadto zasądził od powódki ,,Central (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na rzecz pozwanej Gminy M. R. 186 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu i orzekł o kosztach sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa,

-C 580/11 kwotę 3.280,05 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 października 2011 r. do dnia zapłaty i 1.060,53 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu, oddalił powództwo w pozostałej części, nadto zasądził od powódki ,,Central (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na rzecz pozwanej Gminy M. R. 234 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą rozstrzygnięcia w obu sprawach były następujące ustalenia faktyczne.

Powódka Spółka Central (...) jest współwłaścicielką w 24/32 częściach nieruchomości położonej w R. przy ul. (...), oznaczonej jako działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Radomiu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Nieruchomość jest zabudowana budynkiem, w którym znajdują się lokale mieszkalne. W lokalu mieszkalnym nr (...) o pow. 40 m 2 zamieszkują M. K. (1), M. K. (2), I. K. (1), A. K., S. K. oraz małoletni J. S., którzy byli uprzednio najemcami tego lokalu. Wyrokiem z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie I C 240/10 Sąd Rejonowy w Radomiu orzekł ich eksmisję, przyznał prawo do lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez Gminę M. R. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Wymienieni nie płacą czynszu, jak też nie ponoszą żadnych kosztów i opłat związanych z korzystaniem z tego lokalu. Koszty zużycia wody i opłaty za ścieki ponosi powódka i nie może ich wyegzekwować od zajmujących lokal. Wydatki na pokrycie kosztów wody i ścieków w okresie od 1 sierpnia 2010 r. do 12 kwietnia 2011r. wyniosły 517,09 zł./sprawa I C 573/11/. W lokalu nr (...) o pow. 56,25 m 2 zamieszkują K. S. (1), A. S. (1), K. S. (2), I. C., A. S. (2), S. S. i A. C., którzy byli uprzednio najemcami tego lokalu. Wyrokiem z dnia 11 października 2010 r. w sprawie I C 242/10 Sąd Rejonowy orzekł ich eksmisję, przyznał prawo do lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez Gminę M. R. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Wymienieni nie płacą czynszu, jak też nie ponoszą kosztów i opłat związanych z zajmowaniem lokalu. Powódka nie może wyegzekwować opłat od zajmujących lokal /sprawa I C 580/11/. Pozwana nie kwestionowała swojego obowiązku zapewnienia osobom nadal zajmującym powyższe lokale lokalu socjalnego i tego, że obowiązku nie wykonała. Nie kwestionowała także, że osoby te nie płacą czynszu ani innych opłat za korzystanie z lokali, jak również tego, iż z tego tytułu powódka poniosła szkodę. Spór w sprawach niniejszych dotyczył wysokości szkody i to jedynie szkody w postaci utraconych korzyści. Powołany w sprawach biegły sądowy z zakresu zarządzania nieruchomościami ustalił, że czynsz jaki mogłaby uzyskać powódka wynajmując lokal mieszkalny nr (...) o powierzchni 40 m. kw. wyniósłby za okres od sierpnia 2010 r. do października 2011r. tj. za 15 miesięcy 3.784,00 zł., według średniej wolnorynkowej stawki czynszu 6,00 zł za m 2, czyli za 5 miesięcy 2010 r.- 1.200 zł i za 10 miesięcy w 2011 r.- 2.584 zł. Natomiast czynsz, który mogłaby uzyskać powódka wynajmując lokal nr (...) o powierzchni 56,25 m. kw. wyniósłby za okres od stycznia 2011r. do października 2011r. tj. 9 miesięcy 3.280,00 zł., według średniej wolnorynkowej stawki czynszu 6,48 zł za m 2. Powódka kwestionowała, że przyjęte przez biegłego stawki nie odpowiadają rzeczywistej, realnej wysokości czynszu, który mogłaby uzyskać w powyższych okresach, gdyż w 2010 r. obciążała najemców w swych kamieniach na ul. (...) stawkami czynszu w wysokości 9,67 zł za m 2, a w kilku przypadkach nawet 9,79 zł, zaś w 2011r. stawką 10,63 zł za m 2, a w kilku przypadkach stawką 9,66 za m 2. Na uzasadnienie tego zarzutu przedłożyła jako dowód w sprawie kserokopie faktur VAT wystawionych w tym okresie wobec najemców i wypowiedzenia stawek czynszu. Wniosła o zlecenie wydania opinii innemu biegłemu sądowemu. Zdaniem Sądu Rejonowego opinia biegłego była jasna, pełna, rzetelna, logiczna, czyli nie zawierała żadnych błędów, które by ją dyskwalifikowały i stanowiła wiarygodny dowód w sprawie. Na zlecenie Sądu biegły odniósł się do zarzutów strony powodowej w sposób wyczerpujący. Dowód z opinii biegłego został dopuszczony na wniosek strony powodowej i jej zakres był zgodny z treścią wniosku powódki, w którym podnosiła, że opinia ma uwzględniać stawki czynszu obowiązujące w kamienicach należących do niej. Domaganie się przez powódkę wyliczenia szkody na podstawie stawkę wolnorynkowych z jednoczesnym ograniczeniem badań do stawek obowiązujących w jej budynkach mieszkalnych było wewnętrznie sprzeczne i niedopuszczalne. Dlatego, według Sądu Rejonowego, wniosek dowodowy powódki o zlecenie opinii innemu biegłemu sądowemu podlegał oddaleniu.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowił art.18 ust.5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego. I art.417 k.c. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art.98§1 i §3 k.p.c. i art. 100 k.p.c., a o kosztach sądowych wydatkowanych tymczasowo przez Skarb Państwa art.113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Wyroki Sądu Rejonowego zaskarżyła apelacją powódka ,,Central (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. w części oddalającej powództwo i zasadzającej od niej zwrot kosztów procesu na rzecz pozwanej Gminy M. R. zarzucając naruszenie przepisów:

-art.232 k.p.c. w związku z art.6 k.c. w związku z art.417 k.c. i art.18 ust.2 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego poprzez dowolne przyjęcie, iż w toku niniejszego postępowania nie udowodniła ona, aby była w stanie uzyskać z tytułu czynszu najmu za lokal mieszkalny nr (...) o powierzchni 40 m. kw. należności w kwocie 5.760,80 zł. naliczonej według stawki 9,67 zł. za 1 m. kw. za miesiąc, a za lokal mieszkalny nr (...) o powierzchni 56,25 m. kw. należności w kwocie 5.381,44 zł. naliczonej według stawki 10,63 zł. za 1 m. kw. miesięcznie, w sytuacji gdy przedstawiła dowody z dokumentów w postaci faktur VAT obrazujących, że za lokale mieszkalne mieszczące się w tym samym budynku, a ponadto o tożsamym standardzie pobiera od najemców czynsz liczony właśnie wobec powyższych stawek, co sprawia, że żądanie każdego pozwu należało uznać za zasadne i w pełni usprawiedliwione, tym bardziej, że Sąd w uzasadnieniu sam przyznał, że dla wykazania wysokości dochodzonego roszczenia wystarczającym było przedstawienie dowodów z dokumentów w postaci wystawionych przez Spółkę faktur VAT,

-art.233§1 w związku z art.278§1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i uznanie sporządzonej na potrzeby niniejszego postępowania opinii biegłego sądowego P. F. za spójną, jasną, rzetelną, pełna i logiczną, w sytuacji gdy: biegły sam nie wyklucza innej właściwej stawki za najem przedmiotowych lokali możliwej do uzyskania na rynku, co sam przyznał zarówno we wnioskach pisemnej opinii jak i w treści swoich pisemnych wyjaśnień, co podważa spójność opinii i pewność wynikających z niej wniosków, biegły spośród możliwych 300 nieruchomości w R. oparł wycenę tylko na 15 wybranych przez siebie nieruchomościach, gdy tymczasem w przypadku doboru innych nieruchomości wynik wyceny mógłby być zupełnie inny, adekwatny do stawki stosowanej przez powódkę, biegły nie wyjaśnił w sposób pełny i spójny, w jaki sposób i w oparciu o jakie kryteria wyselekcjonował nieruchomości z (...) rynku nieruchomości, co w kontekście art.285§1 k.p.c. czyni przedmiotową opinię nieweryfikowalną, trudno opinię uznać za logiczną w sytuacji, gdy oszacowana wysokość stawki czynszu za wynajem przedmiotowych lokali mieszkalnych jest niższa, aniżeli wysokość publikowanego 1 m. kw. lokalu, będącego w świetle zasad doświadczenia życiowego i praktyki stosowanej na rynku punktem wyjścia ustalenia czynszów za najem lokali mieszkalnych przez prywatnych właścicieli, co powoduje również, że ustaloną przez biegłego stawkę czynszu należy uznać za nieekonomiczna dla właściciela, z tym z perspektywy spodziewanego godziwego zysku, nie wspominając już o kosztach utrzymania nieruchomości, co w konsekwencji sprawia, że opinia biegłego jako wadliwa nie powinna stanowić podstawy wyroków.

Wniosła o zmianę zaskarżonych wyroków przez uwzględnienie powództw w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia 31 października 2013 r. Sąd Okręgowy na mocy art.219 w związku z art.391§1 k.p.c. połączył sprawy IV Ca 407/13 /I C 573/11/ i IV Ca 408/13 /I C 580/11/ do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia a zatem uzasadnienie odnosi się do obu spraw Sądu Rejonowego.

Apelacje w obu sprawach są bezzasadne.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, że pozwana wobec niedostarczenia lokali socjalnych osobom uprawnionym do ich otrzymania wyrokami sądu, zobowiązana jest do zapłaty na rzecz powódki odszkodowania na mocy art.18 ust.5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego /jedn. tekst Dz. U. z 2005 r. nr 31, poz. 266 ze zm./, który przewiduje odpowiedzialność gminy na podstawie art.417 k.c. Na gruncie art.18 ust.3 i 5 powołanej ustawy nie budzi wątpliwości przekonanie, iż pozostaje w normalnym związku przyczynowym z zaniechaniem przez gminę wypełnienia obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego osobie do tego uprawnionej, strata właściciela lokalu mieszkalnego spowodowana nieuiszczeniem przez byłego lokatora opłat za używanie zajmowanego lokalu i że za tę postać szkody gmina ponosi odpowiedzialność na podstawie art.417 k.c. Takie stanowisko wyrażone zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego /por. uchwała z 7 grudnia 2007 r., III CZP 121/07, OSNC 2008/12/137, wyrok z 13 stycznia 2010 r., II CSK 323/09, LEX nr 602680/. Pozwana w niniejszej sprawie Gmina nie kwestionowała swej odpowiedzialności.

Odnośnie wysokości szkody, naprawienia której może żądać właściciel, przyjmuje się, że dopóki gmina nie dostarczy lokalu socjalnego, właściciel otrzymujący od zajmującego nadal lokal byłego lokatora świadczenia w wysokości określonej w art.18 ust.3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, może ponieść szkodę w rozumieniu art.361§2 k.c., to jest doznać uszczerbku w wysokości różnicy między majątkiem, jaki miałby, gdyby dysponował lokalem swobodnie, a majątkiem jaki ma, nie mogąc lokalem swobodnie dysponować z powodu niemożności wykonania eksmisji na skutek niedostarczenia lokalu socjalnego. Jego szkoda będzie oczywiście jeszcze większa, gdy były lokator, uprawniony do lokalu socjalnego, nie wywiązuje się- co ma właśnie miejsce w niniejszych sprawach- z obowiązków, o którym mowa w art.18 ust1 i 3 powołanej ustawy. Odpowiedzialność gminy na podstawie art.417 k.c. obejmuje zatem całą szkodę pozostająca w normalnym związku przyczynowym z zaniechaniem wypełnienia obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego osobie do tego uprawnionej- art.361§2 k.c. Szkoda ta wyraża się w stratach wynikających z niemożliwości uzyskania czynszu najmu i stratach będących następstwem konieczności ponoszenia przez samego właściciela opłat za korzystanie z lokalu obejmujących np. należności za wodę, energię elektryczną, ogrzewanie mieszkania,. Z tym, iż w przypadku tych ostatnio wymienionych opłat, ustalenia wymaga, czy na określonym rynku najmu lokali jego właściciel- przy uwzględnieniu określonej rynkowej stawki czynszu- może uzyskać dodatkowo od wynajmującego także należności pokrywające w całości lub w części wysokość opłat związanych z korzystaniem z lokalu /por. uzasadnienie powołanego wyżej postanowienia Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2010 r., II CSK 323/09 i postanowienie Sądu Najwyższego z 16 maja 2012 r., III CZP 12/12, OSNC 2012/12/138/.

W sprawach niniejszych Sąd Rejonowy ustalił, że szkoda powódki równa się należnościom czynszowym, jakie powódka osiągnęłaby wynajmując lokale mieszkalne nr (...) a i (...) znajdujące w budynku mieszkalnym przy u. (...) w R. we wskazanych w pozwie okresach, a w przypadku lokalu nr (...) także pokrytych należności za wodę i ścieki, co nie było kwestionowane. Sąd Okręgowy ustalenia co do wysokości szkody podziela. Oparte zostały one na opinii biegłego z zakresu zarządzania nieruchomościami mgr inż. P. F.. Dowód z tej opinii przeprowadzony został na okoliczność ustalenia wysokości stawek wolnorynkowych czynszu za okres od 1 stycznia do października 2011 r. /co do lokalu nr (...)/ i od sierpnia 2010 r. do października 2011 r. /co do lokalu nr (...)/ oraz ustalenia wysokości czynszu najmu tych lokali. Biegły w opinii wskazał, że poprawnie skalkulowana stawka czynszowa powinna zawierać: koszt własny najmu, który zawiera wszelkie koszty ponoszone przez właściciela lokalu związane z jego utrzymaniem oraz utrzymaniem części wspólnych, z których korzysta lokator i godziwy zysk, które to pojęcie nie jest zdefiniowane, stanowi pojęcie subiektywne, bardziej moralne niż ekonomiczne; poziom zysku powinien być zachowany w rozsądnych granicach, które możliwe są do zaakceptowania przez obie strony. Godziwy zysk ma być rekompensatą dla właściciela za koszty związane z utrzymaniem lokalu oraz ma zapewniać możliwość osiągania pożytków ze swojego prawa, lecz na realnym wyważonym poziomie. Wyliczając stawki czynszowe dla każdego z lokali w istotnych w sprawach okresach, biegły podał stawkę skalkulowaną na podstawie 3 % wartości odtworzeniowej 1 m. kw. powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych dla województwa (...) /z wyłączeniem m.st. W./, która to – według niego- stanowi bazową i może ale nie musi mieć wpływu na wysokość czynszu ustalaną przez właściciela nieruchomości. Dla oszacowania rynkowego czynszu biegły wykorzystał analizę rynku najmu w poszczególnych okresach według przeciętnych stawek najmu, wybierając lokale podobne do lokali, dla których szacował czynsz najmu /tj. do przedmiotowych nr (...)i nr (...) /. Biegły stwierdził nadto, że na lokalnym / (...)/ rynku najmu lokali mieszkalnych oferty najmu występują w dość dużej liczbie w przypadku najmu okazjonalnego, natomiast oferty najmu zwykłego są dość skąpe ze względu na warunki umów oraz wysokość czynszu. Najem okazjonalny występuje przede wszystkim w budownictwie powojennym /budynki wzniesione w latach 1950-2011/, w którym standard i zastosowana technologia jest wyższa niż w zasobie mieszkaniowym pobudowanym przed 1939 r. w związku z czym stawki te przy najmie okazjonalnym są niewspółmiernie wyższe. Biegły wykorzystał także dane co do stawek czynszu pochodzące od właścicieli, którzy sami zarządzają nieruchomościami lokalowymi bądź zarządców /opinia pisemna k. 77-88 akt I C 573/11 i k.76-84 akt I C 580/11/. Biegły miał także na uwadze złożone przez powódkę faktury zawierające wysokość stawek czynszu dla innych lokali mieszkalnych w budynku na nieruchomości przy ul. (...) w R., wystawione dla ich najemców, co potwierdził w ustnych wyjaśnieniach do opinii pisemnej, odebranych przez Sąd Okręgowy w uzupełnieniu postępowania dowodowego /pisemne uzupełnienie opinii w obu sprawach i k.453-455, k.624-627, k.687 i 688/. Zdaniem Sądu Okręgowego podzielając opinię biegłego Sąd pierwszej instancji nie naruszył art.233§1 w związku z art.278§1 k.p.c. Opinia biegłego podlega ocenie na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków /por. postanowienie Sądu Najwyższego z 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001, nr 4, poz. 64/. Biegły w sprawie niniejszej mgr inż. P. F. wskazał podstawy, na których oparł swoją opinię, czynniki, które jako decydujące wziął pod uwagę wyliczając ostateczną stawkę czynszu dla każdego z lokali mieszkalnych, jasno i logicznie, w sposób stanowczy umotywował swoje wnioski. Opinia biegłego, wbrew temu co zarzuciła apelacja, zawierała wszystkie elementy pozwalające na jej merytoryczną ocenę jako wykonaną rzetelnie, w fachowy sposób. W ocenie Sądu Okręgowego zawarte w opinii biegłego rozumowanie i wyprowadzone z niego wnioski świadczyły o znajomości lokalnego rynku najmu. Przy ustalaniu wysokości należnego właścicielowi od gminy odszkodowania na mocy art.18 ust.5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie ustawy Kodeks cywilny istotne znaczenie ma obiektywne kryterium, jakim jest układ odpowiednich cen rynkowych, tj. stawek za najem lokalu mieszkalnego. Nie może być natomiast jedynym kryterium wysokość stawki przyjęta przez właściciela lokalu przy najmie innych należących do niego lokali mieszkalnych. Apelująca zaś w sprawie niniejszej wszystkie zarzuty wywodzi z tego, iż biegły dokonał szacunku na podstawie stawki czynszu stosowanej przez nią przy wynajmie innych lokali. Zdaniem Sądu Okręgowego wyliczone przez biegłego średnie wolnorynkowe stawki czynszu: 6 zł. za 1 m. kw. za 5 miesięcy 2010 r. /sierpień- grudzień/ i za 10 miesięcy 2011 r. /styczeń- październik/ dla lokalu nr (...) o powierzchni 40 m. kw. oraz 6,48 zł. za 1 m. kw. za 9 miesięcy 2011r. /styczeń – październik/ dla lokalu nr (...) o powierzchni 56,25 m. kw. odpowiadały stawkom rynkowym na lokalnym rynku. Uwzględniały także, że przedmiotowe lokale mieszkalne znajdują się w przedwojennym zasobie mieszkaniowym, budynku którego stan obrazują dołączone zdjęcia /k.89-90 akt I C 573/11/. Zasądzone przez Sąd I instancji odszkodowanie spełnia zatem wymogi art.417 w związku z art.361§2 k.c. W świetle powyższego niezasadnym był również zarzut apelacji naruszenia art.232 k.p.c. w związku z art.6 k.c. w związku z art.417 k.c. i art.18 ust.2 powołanej ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego.

Mając zatem na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na mocy art.385 k.p.c. oddalił apelację. O kosztach orzekł na podstawie art.98§1 i 3 k.p.c., wobec oddalenia apelacji powódki w każdej ze spraw. Na ich wysokość składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej ustalone zgodnie z

§12 pkt 1 w związku z §6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu /Dz. U. nr 163, poz.1349/.

/A. D./ /I. K./ /J. K./