Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 lutego 2019 roku

Sąd Rejonowy w Szczytnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 05 lutego 2019 roku w Szczytnie na rozprawie,

sprawy z wniosku H. P.,

z udziałem D. W.

o stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku po J. K.

postanawia:

I.  oddalić wniosek o dział spadku po J. K.,

II.  nakazuje pobrać od wnioskodawczyni i uczestniczki postępowania na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Szczytnie kwoty po 25 (dwadzieścia pięć) złotych tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Szczytnie,

III.  koszty postępowania wnioskodawczyni i uczestniczka postępowania ponoszą we własnym zakresie

Sygn. akt I Ns 59/18

UZASADNIENIE

W dniu 21 lutego 2018 roku D. W. i H. P. złożyły do Sądu Rejonowego w Szczytnie wniosek o dział spadku po J. K. zmarłej dnia 26 grudnia 2017 roku. Wnioskodawczynie wniosły o ustalenie, że w skład spadku po J. K. wchodziły środki finansowe w wysokości 47.400 złotych zgromadzone na rachunku bankowym oraz środki pieniężne wydatkowane wcześniej przez D. W. w wysokości 32.900 złotych należące do zmarłej. Domagały się działu spadku po wymienionej poprzez dokonanie podziału kwoty 47.400 złotych i przyznanie każdej z wnioskodawczyń kwoty po 23.700 złotych oraz dodatkowo przekazanie przez D. W. na rzecz H. P. kwoty 32.900 złotych w terminie do dnia 31 grudnia 2019 roku.

W dniu 29 czerwca 2018 roku do Sądu Rejonowego w Szczytnie została złożona przez D. W. reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika odpowiedź na wniosek o dział spadku. D. W. domagała się w nim oddalenia wniosku o dział spadku oraz o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki postępowania kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na wniosek uczestniczka twierdziła, że w skład spadku po spadkodawczyni wchodzą jedynie środki pieniężne zgormadzone na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym w (...) S.A. Oddział w S. w kwocie 47.439,90 złotych. Pomiędzy stronami doszło do umownego działu spadku w ten sposób, że środki pieniężne wchodzące w skład spadku zostały podzielone między stronami w ten sposób, że kwota 23.719,95 złotych została przelana przez uczestniczkę postępowania na rzecz wnioskodawczyni w dwóch transzach tj. 6 i 10 lutego 2018 roku. Druga połowa środków zgormadzonych przez spadkodawczynię przypadła uczestniczce postępowania. Do umownego działu spadku doszło zaś na skutek uprzedniego wezwania, jakie uczestniczka postępowania otrzymała od wnioskodawczyni. W piśmie skierowanym do uczestniczki postępowania wnioskodawczyni twierdziła, że w skład spadku po zmarłej powinny również wchodzić dochody zmarłej uzyskane od momentu sporządzenia umowy dożywocia do chwili śmierci. W treści tego pisma wnioskodawczyni sformułowała również groźbę spowodowania postępowania karnego. Uczestniczka postępowania twierdziła, że pomimo dokonania umownego działu spadku, działając pod wpływem błędu wywołanego przez wnioskodawczynię, groźby spowodowania postępowania karnego przeciwko uczestniczce postępowania, w okolicznościach przeżywania żałoby po śmierci osoby bliskiej w dniu 12 lutego 2018 roku doszło do podpisania między stronami ugody. Na mocy tej ugody uczestniczka postępowania zobowiązała się do przekazania wnioskodawczyni do dnia 31 grudnia 2019 roku kwoty 32.900 złotych tytułem spłaty spadku. W momencie gdy ustał stan obawy i wykrywała ona błąd złożyła w dniu 14 czerwca 2018 roku oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. W dalszej części uzasadnienia odpowiedzi na wniosek uczestniczka postępowania twierdziła, że do chwili śmierci spadkodawczyni zamieszkiwała wspólnie z uczestniczką postępowania w domu, który został przekazany uczestniczce postępowania na podstawie umowy dożywocia. Umowa ta stała się następnie podstawą roszczeń wnioskodawczyni względem uczestniczki postępowania co do wysokości należnego jej spadku. Wnioskodawczyni stosując naciski i groźby spowodowania postępowania karnego wymusiła zawarcie ugody, w której uczestniczka postępowania zobowiązała się do zapłaty na jej rzecz kwoty 32.900 złotych. Gdyby przyjąć, że kwota ta wchodziła w skład spadku po zmarłej to łącznie majątek spadkowy obejmowałby kwotę 113.239,90 złotych. Tymczasem wnioskodawczyni żąda od uczestniczki postępowania kwoty, która w chwili śmierci spadkodawczyni nie należała do jej praw. J. K. do chwili śmierci była osoba aktywną, swobodnie dysponująca swoim dochodem.

Sad Rejonowy w Szczytnie w dniu 10 lipca 2018 roku wydał postanowienie częściowe stwierdzając, że spadek po J. K. zmarłej dnia 26 grudnia 2017 roku nabyły na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza córki zmarłej: H. P., D. W. w częściach równych po 1/2 (k. 36)

Wnioskodawczyni reprezentowana przez pełnomocnika profesjonalnego w piśmie procesowym z dnia 17 października 2018 roku domagała się dokonania działu spadku po J. K. poprzez zasądzenie od uczestniczki postępowania kwoty 32.900 złotych tytułem spłaty połowy środków pieniężnych zgormadzonych na rachunku bankowym w (...) Oddział w S. nr (...) stanowiących masę spadkową. Nadto, domagał się zasądzenia od uczestniczki postepowania na rzecz wnioskodawczyni kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wnioskodawczyni twierdziła, że we wniosku inicjującym postępowanie domagała się od uczestniczki kwoty 23.700 złotych tytułem połowy środków zgromadzonych przez zmarłą na rachunku bankowym (...) Oddział w S. nr (...) i kwoty 32.900 złotych tytułem dodatkowych rozliczeń pomiędzy stronami, które zostały potwierdzone pisemną ugodą z dnia 12 lutego 2018 roku. Pierwsze ze wskazanych roszczeń zostało spełnione przez uczestniczkę postępowania dobrowolnie poprzez wpłatę na rzecz wnioskodawczyni łącznie kwoty 23.719,95 złotych. Co do kwoty 32.900 złotych strony zawarły ugodę w dniu 12 lutego 2018 roku.

W ocenie wnioskodawczyni nie można uznać za skuteczne oświadczenie uczestniczki postępowania z dnia 14 czerwca 2018 roku o uchyleniu się od skutków prawnych zawartej z wnioskodawczynią ugody. Uwzględniając bliskość czasową dokonywanych przez strony rozliczeń po zmarłej matce wnioskodawczyni twierdziła, że uczestniczka postępowania w sposób świadomy i przemyślany zobowiązała się do dokonania rozliczeń z wnioskodawczynią w kwocie 32.900 złotych. Kwota ta stanowi ½ środków zgromadzonych (65.800 złotych) przez zmarła matkę stron obok kwoty 47.439,90 złotych, której jedynym dysponentem była uczestniczka postępowania. Nadto, to sama uczestniczka postępowania podała stan wszystkich środków pieniężnych spadkodawczyni i sama sformułowała treść ugody. Wobec powyższego, zdaniem wnioskodawczyni nie można uznać, aby jedynym składnikiem spadku po zmarłej J. K. była kwota 47.439,90 złotych.

Zgodnie z umową dożywocia zawartą przez J. K. i uczestniczkę postępowania w dniu 3 lutego 2012 roku uczestniczka postępowania zobowiązała się do dostarczenia wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła, opału, pielęgnowania w chorobie i sprawieniu pogrzebu na rzecz J. K. jako dożywotnika. W tym czasie otrzymywała ona świadczenie emerytalno-rentowe w wysokości około 1.800 złotych i na dzień śmierci powinna posiadać środki pieniężne w kwocie 126.000 złotych. Odejmując od tej kwoty kwotę 47.439,90 złotych pozostała kwota 78.560,10 nie została do chwili obecnej rozliczona. Z kwoty tej uczestniczka postępowania wbrew zapisom umowy dożywocia wykonała nagrobek za 15.000 złotych i tym samym do rozliczenia w ocenie wnioskodawczyni pozostała kwota ok. 63.560 złotych, która odpowiada kwocie, której ½ części domaga się wnioskodawczyni i jednocześnie kwocie wskazanej w ugodzie z dnia 12 lutego 2018 roku. Wnioskodawczyni przyznała, że jej dzieci otrzymywały od zmarłej drobne kwoty, ale nie mogły mieć one większego wpływu na stan oszczędności zmarłej, których wyłącznym dysponentem była uczestniczka postępowania. Nadto, wnioskodawczyni kwestionowała twierdzenia uczestniczki postepowania, że J. K. do dnia swej śmierci była osoba aktywną i swobodnie dysponowała swoim dochodem.

Sąd ustalił, co następuje:

J. K. była wdową, miała dwie córki D. W. i H. P.. Zamieszkiwała wspólnie z córką D. W. w mieszkaniu, które na podstawie umowy dożywocia zawartej w 2012 roku przekazała D. W.. Uczestniczka postępowania i J. K. prowadziły wspólnie we dwie gospodarstwo domowe. W 2014 roku uczestniczka postępowania zawarła związek małżeński ze swoim obecnym mężem i wspólnie mieszkali z J. K.. W mieszkaniu obok mieszkała H. P. wspólnie z rodziną. J. K. była właścicielem rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (...) o nr (...) w banku (...) S.A. Rachunek ten zamknęła w dniu 20 kwietnia 2016 roku i środki tam zgromadzone w wysokości 35.519,72 złote przelała na otwarty w tym samym banku rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (...) o nr (...), którego współwłaścicielem była D. W.. Na rachunek ten wpływała jedynie emerytura J. K.. J. K. systematycznie raz w miesiącu dokonywała wypłaty stałej kwoty 1.500 złotych, którą w ciągu miesiąca wydatkowała stosownie do swoich potrzeb. Wymieniona dokonywał wypłat z rachunku bankowego albo samodzielnie w placówce bankowej, albo za pośrednictwem uczestniczki postępowania, która przy użyciu karty bankomatowej dokonywała wypłat kwot wskazanych przez J. K.. Nigdy i nikomu J. K. nie skarżyła się, aby środki pieniężne stanowiące jej własność były rozdysponowane bez jej wiedzy i zgody. J. K. nałogowo paliła papierosy i na ten cel przeznaczała miesięcznie stałe kwoty. Wydatkowała pieniądze na cele religijne, na datki związane z uczestniczeniem w uroczystościach religijnych. Miała stałe grono koleżanek, z którymi spotykała się na imieninach, urodzinach i z tego tytułu ponosiła wydatki związane z zakupem prezentów lub organizacją własnych uroczystości towarzyskich. Systematycznie przekazywała swoim wnukom M. P. i D. P. (1) drobne kwoty osobiście, bądź też kwoty takie przekazywała za pośrednictwem uczestniczki postępowania, który dokonywała przelewu na rzecz obdarowanych.

(dowód z przesłuchania stron k. 76-78, nagranie 00:07:28-01:26:19, dowód z przesłuchania stron – uczestniczki postępowania k. 140v-141 nagranie 01:07:36-01:24:23,zeznania świadka T. W. k. 140-140v naganie 00:38:31-01:01:49, zeznania świadka D. P. (2) k. 139-140 nagranie 00:02:59-00:38:31, potwierdzenia przelewów k. 91-121, zestawienie operacji na rachunkach bankowych k. 128-135v)

Dnia 27 listopadzie 2017 roku J. K. trafiła do szpitala, którego już nie opuściła do dnia swej śmierci – 26 grudnia 2017 roku. Na dzień 22 listopada 2017 roku na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym o nr (...) saldo wynosiło 45.519,69 złotych. D. K. w czasie, gdy J. K. przebywała w szpitalu dokonała wypłat z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym o nr (...) na łączną kwotę 16.794,11 złotych. Na dzień śmierci J. K. na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym o nr (...) znajdowały się środki pieniężne w wysokości 30.073,47 złotych.

( dowód: zestawienie operacji na rachunkach k. 128-135)

Dnia 24 stycznia 2018 roku H. P. skierowała do D. K. pismo zatytułowane: „wezwanie do ustalenia wielkości środków finansowych działu spadku i zapłaty”. W piśmie tym wzywała uczestniczkę postępowania do rzetelnego i zgodnego z prawdą przedstawienia wyliczenia środków finansowych będących własnością J. K., przy uwzględnieniu stanu posiadania i dochodów J. K. uzyskanych od momentu sporządzenia umowy dożywocia do chwili śmierci. H. P. jednocześnie domagała się przedstawienia wyciągów bankowych za wskazany w wezwaniu okres i przedstawienia wyliczenia do dnia 29 stycznia 2018 roku. W sytuacji pisemnego zaakceptowania przedstawionych wyliczeń domagała się przelania polowy tej kwoty na wskazany rachunek bankowy w terminie do dnia 2 lutego 2018 roku. W piśmie tym zastrzegła, że w razie braku jakiejkolwiek aktywności w tym zakresie ze strony uczestniczki postępowania, nie przedstawienia wyliczenia wartości środków finansowych podlegających działowi, przedstawienia nierzetelnych, nieprawdziwych wyliczeń lub nieprzelania do dnia 2 lutego 2018 roku na wskazanych rachunek bankowy uzgodnionej i zaakceptowanej połowy wyliczonych środków, złoży zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przez uczestniczkę postępowania przestępstw z art. 284 k.k. i art. 286 k.k. Do dnia 29 stycznia 2018 roku uczestniczka postępowania nie skontaktowała się z wnioskodawczynią i H. P. złożyła zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez uczestniczkę postępowania.

(dowód: wezwanie k. 33, dowód z przesłuchania stron k. 76-78 nagranie 00:07:28-01:26:19, dowód z przesłuchania stron – uczestniczki postępowania k. 140v-141 nagranie 01:07:36-01:24:23,zeznania świadka T. W. k. 140-140v naganie 00:38:31-01:01:49, zeznania świadka D. P. (2) k. 139-140 nagranie 00:02:59-00:38:31)

Parę dni później D. W. przyszła do mieszkania H. P. celem dokonania ustaleń w zakresie działu spadku po matce. W spotkaniu stron uczestniczył mąż H. P.. Podczas jednego ze spotkań uczestniczka postępowania miała przy sobie wyciągi z rachunku bankowego, którego współwłaścicielem była spadkodawczyni i w oparciu o te zapisy zostały sporządzone zestawienia za okres od 2012 roku do 2017 roku obejmujące wysokość miesięcznego dochodu, jaki otrzymywała J. K. w tym czasie oraz wydatki na zakup papierosów, prezentów dla koleżanek, organizacji uroczystości towarzyskich, kwot przekazywanych wnukom. D. W. w dniu 6 lutego 2018 roku dokonała na rzecz H. P. przelewu kwoty 16.219,95 złotych, zaś w dniu 10 lutego 2018 roku dodatkowo kwoty 7.500 złotych. W dniu 12 lutego 2018 roku D. W. i H. P. sporządziły dokument, w której D. W. zobowiązała się do przekazania H. P. kwoty 32.900 złotych w terminie do dnia 31 grudnia 2019 roku. Jednocześnie strony sporządziły wniosek o wszczęcie postępowania sądowego o dział spadku po J. K.. We wniosku tym domagały się podziału środków pieniężnych należących do J. K. w sposób przewidziany w dokumencie z dnia 12 lutego 2018 roku.

(dowód: umowa ugody k. 30, zestawienia k. 81- 90, potwierdzenia przelewów k. 28, k. 29, k. 91-121, dowód z przesłuchania stron k. 76-78 nagranie 00:07:28-01:26:19, dowód z przesłuchania stron – uczestniczki postępowania k. 140v-141 nagranie 01:07:36-01:24:23, zeznania świadka D. P. (2) k. 139-140 nagranie 00:02:59-00:38:31 )

D. W. w dniu 14 czerwca 2018 roku skierowała do H. P. oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Oświadczenie to przesłała za pośrednictwem poczty.

(dowód: oświadczenie wraz z potwierdzeniem nadania k. 31-32)

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o dział spadku po J. K. podlegał oddaleniu z jednego zasadniczego powodu. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że na datę zamknięcia rozprawy (która to data w myśl art. 316 § 1 k.p.c. jest rozstrzygająca dla oceny zasadności wniosku) nie istniał składnik majątkowy, który mógłby podlegać podziałowi w niniejszym postępowaniu, albowiem przed wszczęciem postępowania sądowego strony dokonały umownego działu spadku.

Dział spadku może nastąpić na podstawie umowy pomiędzy wszystkimi spadkobiercami albo postanowienia sądu. Wybór określonego trybu działu zależy od samych zainteresowanych. Oczywiście umowny dział będzie dopuszczalny jedynie wówczas, gdy wszyscy spadkobiercy uzgodnili treść umowy. Jeżeli do porozumienia działowego nie dojdzie, dokonanie działu jest możliwe tylko w drodze postępowania sądowego o dział spadku. Nie ma jednak przeszkód, by wystąpić do sądu z uzgodnionym wnioskiem o dział spadku.

W razie umownego działu spadku, gdy umowa o dział spadku została wykonana, brak jest podstaw do dokonania sądowego działu spadku, gdy wniosek obejmuje ten sam składnik majątku spadkowego.

Sąd prowadzący postępowanie o dział spadku jest zobowiązany do ustalenia składu i wartości spadku podlegającego podziałowi (art. 684 k.p.c.), co stanowi podstawę rozstrzygnięcia o sposobie zniesienia wspólności majątku spadkowego. W kontekście tego unormowania istotne staje się zatem określenie chwili, według której powinno nastąpić ustalenie składu spadku objętego działem. Można tu bowiem wskazać bądź na chwilę otwarcia spadku, bądź na chwilę dokonywania działu spadku. Biorąc jednak pod uwagę zdarzenia, które – w okresie między otwarciem a działem spadku – mogą z dużym prawdopodobieństwem oddziaływać na strukturę spadku i jego składniki, właściwe jest przyjęcie zasady, że dział spadku powinien obejmować przedmioty należące do spadku w chwili jego otwarcia, a przy tym istniejące jednocześnie w chwili dokonywania działu spadku. Zmiany zachodzące w stanie spadku powinny być natomiast w chwili działu uwzględniane i ewentualnie rozliczane (np. w razie sprzedaży przedmiotu spadkowego przez jednego lub wszystkich spadkobierców, utraty wartości rzeczy lub wzrostu tej wartości). Skutki tych zmian ponoszą spadkobiercy, jako że do wspólności majątku spadkowego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności ułamkowej (art. 1035 k.c.).

Z powyższego wynika jednoznacznie, że warunkiem dokonania skutecznego działu spadku jest po pierwsze to, by dany składnik majątkowy wchodził w skład majątku spadkowego, po wtóre by istniał on na datę dokonywania działu spadku między uprawnionymi spadkobiercami.

W realiach przedmiotowej sprawy nie ulegało wątpliwości, iż w skład spadku po J. K. wchodziły jedynie środki pieniężne zgromadzone na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym o nr (...) i że spadkobierczynie przed złożeniem wniosku o dział spadku dokonały umownego działu spadku. W wykonaniu tej umowy uczestniczka postępowania przekazała wnioskodawczyni 6 i 10 lutego 2018 roku łącznie kwotę 23.719,95 złotych jako ½ przypadającego jej udziału w majątku spadkowym. Na dzień otwarcia spadku tj. na dzień śmierci J. K. na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym o nr (...) znajdowała się kwota 30.073,47 złotych. Tymczasem strony dokonując umownego działu spadku jako podstawę ustalenia składu majątku spadkowego przyjęły stan rachunku na dzień 2 listopada 2017 roku tj. 45.526,59 złotych i uwzględniły świadczenie emerytalne J. K. wypłacone jej 4 grudnia 2017 roku tj. 1.913,31 złotych. Tak więc przyjęły, że w skład majątku spadkowego weszła łącznie kwota 47.439,90 złotych i przy przyjęciu takiej wartości majątku spadkowego dokonały jego podziału stosownie do udziałów tj. po 1/2 .

Dokonując analizy operacji na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym o nr (...) stwierdzić należy, że w okresie od momentu założenia tego rachunku bankowego do dnia otwarcia spadku nigdy saldo rachunku nie przekraczało kwoty 45.526,59 złotych. W okresie od 2 listopada 2017 roku do dnia otwarcia spadku z rachunku tego wypłacona został łącznie kwota 17.351,47 złotych. W okresie tym J. K. przebywała już w szpitalu i nie dokonywała samodzielnie wypłat z rachunku. Wypłat tych dokonywała uczestniczka postępowania, która za wiedzą i zgodą J. K. dysponowała kartą płatniczą.

Spośród kwot, które wypłacone były w tym czasie uwagę zwracają zwłaszcza dwie kwoty: 10.000 złotych wypłacona 28 listopada 2017 roku, gdzie w tytule operacji wskazano: „płot” i 5.000 złotych wypłacona 1 grudnia 2017 roku, gdzie w tytule operacji wskazano: „garaż”. Przesłuchana w charakterze strony uczestniczka postępowania nie potrafiła w sposób wiarygodny i racjonalny wytłumaczyć przyczyn dokonania przez nią tych wypłat. Powyższe budziłoby zastrzeżenia Sądu, ale tylko wtedy gdyby jako podstawę ustalenia wartości majątku spadkowego przy umownym dziale spadku strony przyjęły saldo na rachunku z dnia otwarcia spadku. Tymczasem, na potrzeby umownego działu spadku, strony przyjęły saldo rachunku z dnia 2 listopada 2017 roku, gdy na rachunku tym znajdowały się jeszcze kwoty wypłacone w okresie po 2 listopada 2017 roku.

Wobec powyższego na dzień otwarcia spadku nie było majątku spadkowego, który podlegałby podziałowi. Strony dokonały umownego działu całego spadku po J. K. w dniu 10 lutego 2018 roku.

Odnosząc się do dokumentu opatrzonego datą 12 lutego 2018 roku, zatytułowanego: „ugoda” i podpisanego przez wnioskodawczynię i uczestniczkę postępowania oraz uwzględniając okoliczności w jakich został on sporządzony stwierdzić należy, że dokument ten nie jest umową, na podstawie której uczestniczka postępowania zobowiązała się tytułem spłaty udziału w majątku spadkowym do zapłaty na rzecz wnioskodawczyni kwoty 32.900 złotych.

Po pierwsze, kwota, która została wskazana w treści dokumentu została wyliczona w sposób specyficzny, który w żaden sposób nie odzwierciedla składu majątku spadkowego. Majątek spadkowy podlegający działowi obejmuje jedynie aktywa, które istnieją na moment otwarcia spadku, a nie hipotetyczne aktywa, które powinny były istnieć na moment otwarcia spadku. Tymczasem dokument z dnia 12 lutego 2018 roku został sporządzony już po umownym dziale spadku, na skutek którego wnioskodawczyni otrzymała od uczestniczki postępowania kwotę 23.719,95 złotych tj. połowę środków pieniężanach należących do spadkodawczyni.

Strony i D. P. (2) opisując okoliczności powstania tego dokumentu twierdzili, że dokonano zsumowania dochodów, jakie J. K. otrzymywała od momentu zawarcia z uczestniczką postępowania umowy dożywocia tj. od lutego 2012 roku do dnia śmierci J. K.. Następnie od tak ustalonego dochodu odjęto wydatki J. K. w formie drobnych darowizn dla wnuków, wydatków na papierosy, organizację imienin, zakup prezentów. W taki sposób wyliczono w zasadzie hipotetyczną wysokość dochodu jaki J. K. powinna posiadać na moment swojej śmierci. Z treści wezwania z dnia 24 stycznia 2018 roku skierowanego do uczestniczki postępowania, które było w zasadzie podstawą sporządzenia dokumentu z dnia 12 lutego 2018 roku, wynikało, że rozliczenie to ma uwzględniać stan posiadania i dochody spadkodawczyni od momentu sporządzenia umowy dożywocia. To wyliczenie zostało sporządzone przy przyjęciu tego właśnie założenia, które w przypadku działu spadku jest założeniem błędnym.

Zawarcie umowy dożywocia przez spadkodawczynię w żaden sposób nie ogranicza jej prawa do decydowania o przeznaczeniu swoich dochodów na wybrany przez siebie cel. Zgodnie z treścią art. 908 k.p.c. jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Zawarcie umowy dożywocia nie oznacza, że J. K., od momentu zawarcia umowy była ograniczona w możliwości dysponowania swoim dochodem i nie mogła go przeznaczać na dowolny cel, w tym zakup wyżywienia, ubrania, zakup leków.

J. K., za wyjątkiem ostatniego miesiąca życia, była osoba samodzielną. Samodzielnie zdecydowała o zamknięciu rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, którego była wyłącznym właścicielem i założeniu wspólnie z uczestniczką postępowania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, na który wpłaciła zaoszczędzone przez siebie środki pienienie. Uczestniczka postępowania i J. K. do dnia śmierci J. K. wspólnie prowadziły gospodarstwo domowe. Darzyły się zaufaniem, były dla siebie wsparciem. Bezpośrednią opiekę nad J. K. sprawował uczestniczka postepowania. Wnioskodawczyni nie wykazała w żadnym razie, aby za życia J. K. znajdowała się ona w stanie wyłączającym świadome i swobodne podejmowanie decyzji, aby uczestniczka postępowania uzyskała bez podstawy prawnej korzyść majątkową kosztem wnioskodawczyni.

Po drugie, zwrócić należy uwagę, że po sporządzeniu dokumentu w dniu 12 lutego 2018 roku strony wystąpiły do Sądu z wnioskiem o dział spadku, gdzie w treści uzasadnienia wniosku powtórzyły treść zapisu zawartego w dokumencie z dnia 12 lutego 2018 roku.

Dział spadku może nastąpić albo na podstawie postanowienia sądu albo na podstawie umowy pomiędzy wszystkimi spadkobiercami i wtedy wyłączona jest droga sądowego działu spadku. Z wnioskiem do sądu o dział spadku można wystąpić zarówno, gdy spadkobiercy nie byli w stanie dojść do porozumienia, jak i w sytuacji, gdy zgadzają się na dział i uzgodnili jego sposób. Zdaniem Sądu dokument z dnia 12 lutego 2018 roku stanowił swego rodzaju uzgodnienie stanowisk spadkobierców, który stał się następnie podstawą zgłoszenia wniosku o zgodny dział spadku. W toku postępowania sądowego uczestniczka postępowania od stanowiska tego odstąpiła i wniosła o oddalenie wniosku powołując się na sporządzenie dokumentu z dnia 12 lutego 2018 roku pod wpływem błędu. Uczestniczka postępowania jako strona procesu do prawomocnego zakończenia postępowania miała prawo do weryfikacji swego stanowiska w zakresie zgłoszonego wniosku o dział spadku i Sąd zmianę tego stanowiska obowiązany jest uwzględniać.

Wobec ustalenia, że na datę zamknięcia rozprawy nie istniał jakikolwiek składnik majątkowy, który mógłby podlegać podziałowi w niniejszym postępowaniu między spadkobiercami zmarłej J. K., wniosek o dział spadku podlegał oddaleniu.

O kosztach sądowych obejmujących wydatki poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Szczytnie w łącznej wysokości 50 złotych, na które składały się kwoty wydatkowane na rzecz (...) S.A. w W. w związku z przekazaniem informacji stanowiących tajemnicę bankową Sąd orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz.U. 2018r., poz. 300 ze zm.) nakazując pobrać od stron kwoty po 25 złotych.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie III postanowienia na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., stwierdzając, że ponoszą je strony, każda w zakresie swojego udziału w sprawie. Należy odnotować, że zasadą jest, że w postępowaniu nieprocesowym każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.). Wyjątki od niej przewidziane są w art. 520 § 2 k.p.c. - zgodnie z którym, jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości oraz w art. 520 § 3 k.p.c. - w myśl którego jeżeli interesy uczestników są sprzeczne, sąd może włożyć na uczestnika którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika, przy czym przepis powyższy stosuje się odpowiednio, jeżeli uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie. W judykaturze utrwalone jest jednak stanowisko, które Sąd rozpoznający niniejsza sprawę w pełni podziela, zgodnie z którym w tzw. sprawach działowych, do jakich należą niewątpliwie sprawy o dział spadku, nie zachodzi sprzeczność interesów, niezależnie od tego jaki dana strona zgłasza wniosek co do sposobu podziału i jakie stanowisko zajmuje w sprawie. W takich postępowaniach strony są również w równym stopniu zainteresowane wynikiem postępowania, a ich interesy w zasadzie są wspólne, gdyż polegają na wyjściu ze stanu wspólności ( postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2011 r., sygn. akt III CZ 46/10, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2011 r., sygn. akt III CZ 47/11, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2011 r., sygn. akt IV CZ 40/11).

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce uzasadnień,

2.  odpis wyroku z uzasadnienie doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni,

3.  przedłożyć za 14 dni lub z apelacją

S., 11 marca 2019 roku