Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI C 750/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 15 lutego 2019 r.

Pozwem skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Sądu Rejonowego (...)(pierwotnie Prezesa Sądu Okręgowego (...)) powód M. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 16.200 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazano, że dochodzona kwota 16.100 zł stanowi zadośćuczynienie za doznaną krzywdę w wyniku skazania powoda wyrokiem nakazowym z dnia 9 lutego 2017 r. Sądu Rejonowego (...) (sygn. akt VW 503/17), który został następnie uchylony wyrokiem Sądu Okręgowego (...), a sprawa po przekazaniu do ponownego rozpoznania została umorzona. Natomiast kwota 100 zł stanowi odszkodowanie za koszty sądowe poniesione celem wznowienia postępowania (pozew k. 9-11v).

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sądu Rejonowego (...) wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu strona pozwana zakwestionowała roszczenie powoda tak co do zasady, jak i co do wysokości, podnosząc, że powód nie udowodnił żadnej z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa na gruncie art. 417 i n. k.c. Wskazał nadto, że powód przed wydaniem wyroku nakazowego przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu, skorzystał z prawa do odmowy składania wyjaśnień, a w chwili wydania w/w wyroku Sąd nie dysponował dowodem w postaci zaświadczenia o odbywaniu przez powoda kary w zakładzie karnym w czasie wskazanym we wniosku o ukaranie. Co więcej, powód nie wniósł sprzeciwu od w/w wyroku nakazowego. Wszystkie te okoliczności, zdaniem pozwanego, uzasadniają oddalenie powództwa o odszkodowanie (100 zł). W zakresie zadośćuczynienia pozwany stał na stanowisku, że powód nie wskazał w ogóle jaką konkretnie krzywdę mu wyrządzono, ani że zachodzą przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa za tę rzekomą krzywdę. Wskazał też na rażąco wygórowaną kwotę zadośćuczynienia ( odpowiedź na pozew, k. 50-61).

W dalszym toku postępowania powód stał na stanowisku, że poniósł krzywdę, która sprowadzała się do tego, iż jako osoba z lekkim upośledzeniem umysłowym został potraktowany przez organy ścigania jako „kozioł ofiarny”, wygodny domniemany sprawca, który przyznał się do winy, bez uwzględnienia stanu jego świadomości. Skazanie wywołało u niego poczucie krzywdy, rażącej niesprawiedliwości, stres, czym naruszono jego godność, cześć i dobre imię (pismo procesowe powoda, k. 74-77).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny :

Dnia 26 listopada 2015 r. K. K. zbył na rzecz M. P. pojazd marki R. (...) o nr rej. (...).

Dowód: okoliczności bezsporne; kopia umowy sprzedaży, k. 14 akt V W 4106/17.

M. P. dnia 17 stycznia 2017 r. złożył w Zakładzie Karnym w S. wyjaśnienia jako osoba, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie. Został mu w tym dniu przedstawiony zarzut dotyczący czynu z art. 119 § 1 k.w. polegający na tym, że dnia 8 lutego 2016 r. o godz. 12.14 w W. na terenie stacji paliw (...) przy ul. (...) poprzez zatankowanie do zbiornika samochodu marki R. o nr rej. (...) dokonał kradzieży paliwa (...) w ilości 5,49 litra o wartości 10,27 zł na szkodę (...) S.A. Przesłuchiwany dobrowolnie przyznał się do zarzucanego mu czynu w całości i skorzystał z prawa do odmowy składania wyjaśnień.

Dowód: okoliczności bezsporne; protokół przesłuchania, k. 22-23 akt V W 4106/17; zeznania powoda, k. 96-97.

Wyrokiem nakazowym z dnia 9 lutego 2017 r. Sądu Rejonowego (...) (sygn. akt VW 503/17) M. P. został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 119 § 1 k.w. polegającego na tym, że dnia 8 lutego 2016 r. o godz. 12.14 w W. na terenie stacji paliw (...) przy ul. (...) poprzez zatankowanie do zbiornika samochodu marki R. o nr rej. (...) dokonał kradzieży paliwa (...) w ilości 5,49 litra o wartości 10,27 zł na szkodę (...) S.A. i skazany na podstawie art. 119 § 1 k.w. oraz wymierzono mu karę grzywny w wysokości 300 zł. Wyrok stał się prawomocny dnia 1 marca 2017 r. Orzeczona kara grzywny nie została wykonana.

Dowód: okoliczności bezsporne; wyrok nakazowy, k. 29 akt V W 4106/17.

Na skutek wniosku M. P. o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem nakazowym z dnia 9 lutego 2017 r., wyrokiem z dnia 2 sierpnia 2017 r. Sąd Okręgowy w (...) (sygn. akt IX Ko 141/17) wznowił postępowanie w sprawie M. P. sygn. akt VW 503/17, zakończone prawomocnym wyrokiem nakazowym z dnia 9 lutego 2017 r., uchylił to orzeczenie i przekazał sprawę do Sądu Rejonowego (...) do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że jak wynika z zaświadczenia z dnia 21 marca 2017 r. Zastępcy Dyrektora Zakładu Karnego w S. M. P. odbywa karę pozbawienia wolności od dnia 17 kwietnia 2015 r. do dnia 7 kwietnia 2010 r. i że dotychczas nie korzystał z widzeń i przepustek poza terenem zakładu karnego.

Dowód: okoliczności bezsporne; wniosek, k. 39-40v i k. 53-57; zaświadczenie, k. 41; wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie, k. 73-73v - akta V W 4106/17.

Postanowieniem z dnia 8 listopada 2017 r. Sądu Rejonowego (...) (sygn. akt VW 4106/17) umorzono postępowanie w sprawie przeciwko obwinionemu M. P. wobec stwierdzenia, że czynu nie popełniono, a kosztami postępowania obciążono Skarb Państwa.

Dowód: okoliczności bezsporne; postanowienie o umorzeniu, k. 100-101 akt VW 4106/17.

Matka M. P. opłaciła tytułem opłaty od wniosku o wznowienie postępowania kwotę 100 zł. Opisany wyżej wyrok skazujący M. P., który został następnie uchylony w wyniku wznowienia postępowania nie wpłynął negatywnie na proces jego resocjalizacji w Zakładzie Karnym. M. P. całą sprawą czuje się urażony.

Dowód: okoliczności bezsporne; zeznania powoda, k. 96-97.

Powyższy stan faktyczny był bezsporny między stronami, a Sąd Rejonowy ustalił go w granicach faktów istotnych dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.), na podstawie wymienionych wyżej dokumentów. Brak jest w niniejszej sprawie podstaw dla odmówienia im wiarygodności; autentyczność tych dowodów nie była także kwestionowana przez strony postępowania.

Czyniąc ustalenia faktyczne w sprawie, Sąd oparł się także na zeznaniach powoda, które uznał za wiarygodne w całości. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania z urzędu jasnych, logicznych i spójnych zeznań powoda. Nie były one kwestionowane także przez pozwanego.

Sąd natomiast oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa na okoliczność ustalenia rozmiaru krzywdy powoda oraz rodzaju i intensywności cierpień psychicznych doznanych przez niego w wyniku skazania z dnia 9 lutego 2017 r.
W ocenie Sądu wobec treści zeznań złożonych przez powoda w toku postępowania dowodowego dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychologa na wnioskowane okoliczności było zbędne, albowiem powód wskazał, iż nie poniósł krzywdy, a jedynie czuje się urażony. W tych okolicznościach dopuszczenie dowodu wnioskowanego przez stronę powodową zmierzałoby jedynie do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu w całości.

Powództwo w niniejszej sprawie zostało oparte na twierdzeniu o obowiązku pozwanego wynikającym z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej przez Sąd Rejonowy (...). Powód M. P. upatrywał tej odpowiedzialności w działaniu pozwanego polegającym na wydaniu dnia 9 lutego 2017 r. wyroku nakazowego (sygn. akt VW 503/17), w którym powód został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 119 § 1 k.w. polegającego na tym, że dnia 8 lutego 2016 r. o godz. 12.14 w W. na terenie stacji paliw (...) przy ul. (...) poprzez zatankowanie do zbiornika samochodu marki R. o nr rej. (...) dokonał kradzieży paliwa (...) w ilości 5,49 litra o wartości 10,27 zł na szkodę (...) S.A. i skazany oraz wymierzono mu karę grzywny w wysokości 300 zł. Następnie zaś, na skutek wniosku powoda o wznowienie postępowania, wyrok nakazowy został uchylony, a rozpoznający ponownie sprawę Sąd Rejonowy (...)postanowieniem z dnia 8 listopada 2017 r. (sygn. akt VW 4106/17) umorzył postępowanie w sprawie przeciwko powodowi wobec stwierdzenia, że czynu nie popełniono, albowiem w chwili popełnienia zarzucanego powodowi czynu przebywał on w zakładzie karnym w S. i nie korzystał z przepustek.

Stosownie do treści art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Wskazany artykuł przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, zdefiniowanym jako „niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej”. Stanowi on więc ogólną podstawę odpowiedzialności władz publicznych za ich władcze działania, która nie znajduje zastosowania lub znajduje ograniczone zastosowanie tylko wówczas, gdy ustawodawca odrębnym unormowaniem określa konsekwencje niektórych działań organów władz publicznych. Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, a więc szkody i związku przyczynowego. Przepis art. 417 k.c. nie zawiera w tej kwestii żadnej regulacji, a tym samym znajdą zastosowanie ogólne reguły dotyczące kompensaty szkody w mieniu (majątkowej) i na osobie (majątkowej i niemajątkowej) oraz koncepcji związku przyczynowego – w szczególności ujęte w art. 361, 444–448 k.c. (por. wyrok TK z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, OTK 2001, nr 8, poz. 256; wyrok TK z dnia 23 września 2003 r., K 20/02, OTK-A 2003, nr 7, poz. 76).

Zaznaczyć też należy, że przepis art. 417 k.c. uniezależnia od winy władz publicznych przypisanie im obowiązku naprawienia szkody. Nie jest zatem konieczne ustalenie winy podmiotu dla przypisania mu odpowiedzialności na podstawie art. 417 k.c. (w przypadku szkody majątkowej) a także art. 417 w zw. z art. 448 k.c. (w przypadku szkody niemajątkowej).

W toku niniejszego postępowania Sąd dokonał w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy analizy przesłanek stanowiących podstawę roszczeń powoda i doszedł do przekonania, że powód nie wykazał spełnienia tychże przesłanek.

W zakresie szkody majątkowej, która miała się sprowadzać do kwoty 100 zł uiszczonej tytułem opłaty od wniosku o wznowienie postępowania, to powód nie wykazał w ogóle, że szkodę taką poniósł. W trakcie złożonych zeznań powód wskazał wprost, że opłata ta została uiszczona przez jego matkę a nie przez niego. W tych okolicznościach, zdaniem Sądu, powód zaprzeczył, aby poniósł z tego tytułu szkodę majątkową rozumianą jako uszczerbek w prawnie chronionych dobrach majątkowych poszkodowanego. Wobec tego, nie została spełniona jednak z podstawowych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego, tj. szkoda. Wobec tego roszczenie powoda w tym zakresie podlegało oddaleniu.

Odnośnie roszczenia powoda o naprawienie szkody niemajątkowej, to ono również nie zasługiwało na uwzględnienie.

Szkoda niemajątkowa podlega naprawieniu tylko, gdy jest następstwem naruszenia dóbr osobistych poszkodowanego, określana jest wówczas mianem krzywdy. Krzywda może być następstwem wyłącznie naruszeń w sferze osobowości człowieka, w przeciwieństwie do szkody majątkowej, która może stanowić konsekwencję zdarzeń bezpośrednio oddziałujących na mienie oraz na osobę poszkodowanego.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy Sąd wziął pod uwagę, że powód istotnie został niesłusznie skazany wyrokiem nakazowym z dnia 9 lutego 2017 r. Sądu Rejonowego (...) (sygn. akt VW 503/17), albowiem jak się okazało, już po wydaniu tego wyroku, na podstawie zaświadczenia z dnia 21 marca 2017 r. Zastępcy Dyrektora Zakładu Karnego w S. - powód odbywa karę pozbawienia wolności od dnia 17 kwietnia 2015 r. do dnia 7 kwietnia 2020 r. i dotychczas nie korzystał z widzeń i przepustek poza terenem zakładu karnego, a zatem nie mógł popełnić czynu, za który został prawomocnie skazany, we wskazanym dniu, tj. w dniu 08 lutego 2016 roku. Jednakże nie można tracić z pola widzenia faktu, że powód następnie został zwolniony z odpowiedzialności, gdyż na skutek wniosku powoda o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem nakazowym z dnia 9 lutego 2017 r. - wyrokiem z dnia 2 sierpnia 2017 r. Sąd Okręgowy w (...) (sygn. akt IX Ko 141/17) wznowił postępowanie w sprawie powoda o sygn. akt VW 503/17, zakończone prawomocnym wyrokiem nakazowym z dnia 9 lutego 2017 r., uchylił to orzeczenie i przekazał sprawę do Sądu Rejonowego (...) do ponownego rozpoznania. W konsekwencji, postanowieniem z dnia 8 listopada 2017 r. Sądu Rejonowego (...) (sygn. akt VW 4106/17) umorzono postępowanie w sprawie przeciwko obwinionemu powodowi wobec stwierdzenia, że czynu nie popełniono. Wobec tego, powód nigdy nie uiścił orzeczonej wobec niego kary grzywny, nie została ona wykonana przed złożeniem wniosku o wznowienie postępowania. Co więcej, w chwili składania wyjaśnień w sprawie o wykroczenie, tj. jeszcze przed wydaniem wyroku nakazowego powód wprowadził organy ścigania w błąd, przyznając się do popełnienia zarzucanego mu czynu. Skorzystał też z prawa do odmowy składania wyjaśnień, a następnie nie wnosił sprzeciwu od wyroku nakazowego z dnia 9 lutego 2017 r.

Powód wyjaśnił w toku niniejszego postępowania, że nie został przez nikogo zmuszony do przyznania się do popełnienia tego czynu, w zasadzie nie był w stanie wyjaśnić, dlaczego tak się stało. W tych okolicznościach, zdaniem Sądu, wobec braku innych dowodów na etapie wniesienia do sądu wniosku o ukaranie powoda za wyżej opisany czyn (w szczególności braku zaświadczenia o odbywaniu kary z Zakładu Karnego) Sąd Rejonowy (...) oparł się na wyjaśnieniach powoda jako obwinionego, uznał go za winnego w wyroku nakazowym i wymierzył mu karę grzywny w wysokości 300 zł. Na tamtym etapie, uwzględniając przyznanie się powoda jako obwinionego, brak było podstaw do przypuszczeń, że to przyznanie budzi wątpliwości. Jak już wskazywano, brak było innych dowodów, które w konfrontacji z przyznaniem się powoda do popełnienia zarzucanego mu czynu, przemawiałyby za brakiem podstaw do wydania wyroku nakazowego.

Ponadto, Sąd uwzględnił także, że powód, choć w toku procesu w składanych pismach procesowych utrzymywał, że zostały naruszone jego godność, cześć i dobre imię, to już w trakcie składania zeznań nie był w stanie powiedzieć, jakie jego dobra osobiste zostały naruszone, nie wiedział też, czy zostało naruszone jego dobre imię. Jak sam podkreślił, sprawa karna w której zapadł wyrok nakazowy, nie wpłynęła negatywnie na jego proces resocjalizacji w zakładzie karnym. A wreszcie, wprost wskazał, że nie czuje się pokrzywdzony lecz urażony zaistniałą sytuacją.

Wobec przytoczonych zeznań powoda Sąd nie miał wątpliwości, że powód nie wykazał także i w przypadku roszczenia o zadośćuczynienie, poniesionej szkody (w tym przypadku niemajątkowej), gdyż w istocie sam zaprzeczył, aby jakąkolwiek krzywdę poniósł. Należy w tym miejscu podkreślić, że stosownie do art. 6 k.c. udowodnienie szkody i jej wysokości obciąża poszkodowanego. Poszkodowany temu ciężarowi w niniejszej sprawie nie podołał. Wobec niewykazania poniesienia jakiejkolwiek krzywdy, badanie pozostałych przesłanek odpowiedzialności pozostaje bezzasadne.

W ocenie Sądu, nawet gdyby powód zdołał wykazać, że poniósł krzywdę (w wyniku naruszenia jego konkretnych dóbr osobistych) to uwzględniając okoliczności opisane wyżej, w szczególności okoliczności towarzyszące wydaniu wyroku nakazowego (brak dowodów wskazujących na co najmniej wątpliwości do przyznania się powoda jako obwinionego) brak jest podstaw do kompensowania tej krzywdy poprzez zasądzenie zadośćuczynienia w jakiejkolwiek kwocie. Uwzględniając bowiem te okoliczności oraz fakt, że orzeczona kara grzywny nie została wobec powoda wykonana stwierdzić należy, że rozmiar krzywdy powoda jest niewielki i nie uzasadnia przyznania zadośćuczynienia. Sam powód wskazał jedynie, że czuje się urażony a nie pokrzywdzony. Niewątpliwie też, jak już wskazywano, powód przyczynił się do swojego skazania poprzez przyznanie się podczas przesłuchiwania i odmowę składania wyjaśnień.

Wobec powyższego powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Sąd odstąpił w punkcie II wyroku od obciążania powoda kosztami procesu na podstawie art. 102 k.c., uwzględniając w tym zakresie trudną sytuację materialną i osobistą powoda, który jako osoba osadzona w zakładzie karnym nie osiąga dochodów, z których mógłby pokryć zasądzone koszty procesu.

W związku z orzeczeniem jak w punkcie II wyroku, Sąd w punkcie III na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przejął na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe.

Sąd przyznał także, w punkcie IV wyroku, ze środków Skarbu Państwa na rzecz adwokata P. O. kwotę 2.952 zł, powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu (§ 13 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 18).

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w wyroku.

SSR Barbara Syta – Latała

ZARZĄDZENIE

(...).

SSR Barbara Syta – Latała

04.03.2019 r.