Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI U 489/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Milczarek

Protokolant – st. sekr. sądowy Sylwia Sawicka

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2018 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: D. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O.

z dnia 18 stycznia 2017 r., znak:(...)

w sprawie: D. S.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o emeryturę

1)  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu D. S. prawo do emerytury od dnia (...) r.,

2)  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

3)  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. na rzecz ubezpieczonego kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Na oryginale właściwy podpis.

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. - po rozpoznaniu wniosku D. S. z dnia 23.11. 2016r. - odmówił wnioskodawcy przyznania emerytury, powołując się na przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm. ) oraz ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Przyczyną odmowy przyznania emerytury było to, iż do dnia 1 stycznia 1999 r. nie został udowodniony przez wnioskodawcę wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu okres pracy w szczególnych warunkach w E. B. od 23.10. do 29.09.1989 r. z wyłączeniem okresu urlopu bezpłatnego od 15.10.1978 r. do 1.11.1978 r. oraz okresu służby wojskowej od 28.10.1976 r. do 14.10.1978 r. Organ rentowy nie uwzględnił jako okresu pracy w szczególnych warunkach, przepracowanego przez wnioskodawcę okresu od 1.09.1990r. do 17.09.1996r. w u S. Ł. prowadzącego w Ż. działalność pod nazwą (...) (...) (...) (...) (...), gdyż ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach za ten okres.

Organ rentowy wskazał dodatkowo, iż na podstawie dowodów dołączonych do wniosku i uzyskanych w wyniku przeprowadzonego postępowania, przyjął za udowodnione na dzień 1 stycznia 1999 r, okresy stażu sumarycznego : 26 lat 1 miesiąc i 18 dni, w tym 14 lat, 10 miesięcy i 21 dni pracy w szczególnych warunkach.

Powyższą decyzję zaskarżył w całości odwołaniem ubezpieczony, domagając się jej zmiany poprzez przyznanie mu prawa do emerytury. W uzasadnieniu swego stanowiska procesowego wnioskodawca twierdził, iż w okresie zatrudnienia w od 1.09.1990r. do 17.09.1996r. w u S. Ł. prowadzącego w Ż. działalność pod nazwą (...) (...) (...) (...) (...), będąc zatrudnionym na stanowisku elektromontera instalacji w budownictwie, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, wymienione w wykazie A, dziale II ( prace w energetyce ), stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm. ) i tym samym spełnił warunki do zaliczenia tego okresu jako okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Pozwany organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania, podtrzymując swoje stanowisko przedstawione w treści zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje :

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli :

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat -dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27,

przy czym emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do

otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie

środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Powołany przepis art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, mówiąc

o dotychczasowych przepisach, które wymagają legitymowania się przez osobę wnioskującą o emeryturę okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odwołuje się do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Paragraf 4 ust. 1 tego rozporządzenia stwierdza, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki :

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący : 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca w dniu (...) ukończył 60 lat, posiadał ogólny staż emerytalny na dzień 1 stycznia 1999 r. w rozmiarze 28 lat 11 miesięcy i 11 dni, nie był członkiem otwartego funduszu emerytalnego. (okoliczności niesporne, potwierdzone dowodami z dokumentów w aktach emerytalnych).

Spór sprowadzał się do tego, czy ubezpieczony legitymuje się co najmniej piętnastoletnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Sporną między stronami w niniejszej sprawie była kwestia możliwości zakwalifikowania okresu pracy powoda w od 1.09.1990r. do 17.09.1996r. w u S. Ł. prowadzącego w Ż. działalność pod nazwą (...) (...) (...) (...) (...), jako okresu pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów wskazanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Ubezpieczony zatrudnił się od 1.09.1990r. u S. Ł. prowadzącego w Ż. działalność pod nazwą (...) (...) (...) (...) (...) na podstawie umowy o pracę formalnie jako elektromonter i pracował tam do 17.09.1996r. S. Ł. zajmował się w swoim zakładzie, w którym zatrudniał 4, czy 5 elektromonterów, montażem zewnętrznych instalacji elektrycznych tzn. doprowadzeniem zasilania do budynków a także budową linii oświetleniowej na osiedlu mieszkaniowym. Praca elektromonterów polegała na robieniu wykopów, układaniu w wykopach przewodów elektrycznych niskiego napięcia, stawianiu słupów energetycznych i oświetleniowych, montażu lamp na tych słupach. Ubezpieczony przez okres co najmniej 6 miesięcy pracował w brygadzie elektromonterów w R., B. oraz w Ł. przy montażu instalacji elektrycznych zewnętrznych, przy budowaniu linii napowietrznych 400V. 1.09.1990 r. i przy modernizacji linii napowietrznej zasilającej szkołę podstawową w R.. Praca elektromonterów, w tym ubezpieczonego polegała na demontażu tej linii i ponownym jej montażu. Pracownicy wykorzystywali istniejące słupy energetyczne, częściowo je wymieniali i na tych słupach montowali linki napowietrzne. Ja pracowałem razem z brygadą. Ubezpieczony pracował też w J. przy zasilaniu budynku ze stacji transformatorowej.

To była stała praca ubezpieczonego, w pełnym wymiarze czasu pracy, którą wykonywał przez okres 6 miesięcy w całym spornym okresie zatrudnienia u S. Ł..

Razem z ubezpieczonym pracowali w spornym okresie w tej samej brygadzie świadkowie A. S. i K. S..

dowód: zeznania świadków A. S. i K. S. oraz dowód z przesłuchania powoda - zapis protokołu rozprawy k.41,77, 51, 181.

Prace realizowane w firmie (...) należącej do S. Ł. były w zasadzie tożsame z robotami w których uczestniczył ubezpieczony przed rokiem dziewięćdziesiątym w firmie (...) a które zostały zaliczone były jako praca w warunkach szczególnych przez ówczesnego pracodawcę i następnie przez organ rentowy na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Realizowane prace mogły być zaliczone do robót w warunkach szczególnych zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku wykaz A Dział II pod warunkiem posiadania przez ubezpieczonego wymaganych zaświadczeń i instrukcji stanowiskowych gdyż wymagania sprawdzające w zakresie kwalifikacji są niezbędne dla uznania iż ubezpieczony posiadał uprawnienia do wykonywania poszczególnych rodzajów czynności w trakcie spornego zatrudnienia.

Ubezpieczony posiadał następujące zaświadczenia o kwalifikacjach dodatkowych:

- w zakresie eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych od 7.08.1982 do 07.10.1987r., bez ograniczenia napięcia w zakresie prac elektro-montażowych i konserwacyjno-remontowych.

- w zakresie eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych 08.04.1987 do 08.04.1992r. do wysokiego napięcia 15kV prace na stacjach energetycznych, warsztatach i sieciach

- w zakresie eksploatacji urządzeń ,instalacji i sieci oraz aparatura kontrolno pomiarowa 31.05.2000 do 3.05.2005 r .do napięcia l kV.

Analiza przedłożonych przez ubezpieczonego zaświadczeń ( k.138-140 ) wykazuje, że w okresie od 08.04.1992 r. do 17.09.1996 r ubezpieczony nie posiadał aktualnych zaświadczeń kwalifikacyjnych, których ważność jest określona ustawowo na 5 lat i z powodu braku posiadania kwalifikacji dodatkowych formalnych jedynie okres od 08 .04 1992 do roku l7.09.1996 r. z całego spornego okresu pracy u S. Ł. nie może być zaliczony do okresu pracy w warunkach szczególnych.

dowód: opinia biegłego z dziedziny energetyki k. 79-89 i 144-146, zeznania ubezpieczonego zapis AV k.190

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie. Dowody z dokumentów zebranych w aktach sprawy powoda ( nadesłanych przez podmiot archiwizujący te akta) potwierdziły fakt zatrudnienia powoda stale i w pełnym wymiarze czasu pracy - przez okres co najmniej 6 miesięcy w trakcie zatrudnienia u S. Ł. prowadzącego w Ż. działalność pod nazwą (...) (...) (...) (...) (...). Świadkowie przesłuchani w trakcie postepowania oraz sam ubezpieczony dokładnie opisali charakter wykonywanej przez ubezpieczonego w okresie prac prowadzonych w R., B. i J., nadto w tym samym czasie byli zatrudnieni również w tym samym zakładzie pracy i na tych samych budowach, zatem widywali ubezpieczonego w trakcie wykonywanej przez niego pracy. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków bowiem były spontaniczne, szczere i zgodne z zeznaniami ubezpieczonego a także znalazły potwierdzenie w opinii biegłego, z którego dowód sąd dopuścił na wniosek strony pozwanej i uznał opinię za miarodajną dla oceny charakteru pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach w trakcie zatrudnienia u S. Ł..

Powyższe dowody wskazują zatem spójnie, jednoznacznie i wiarygodnie, iż w okresie zatrudnienia u S. Ł. ubezpieczony przez okres co najmniej 6 miesięcy ( w przedziale czasowym od 1.09.1990 r. do 7.04.1992r.) wykonywał pracę w szczególnych warunkach przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych na stanowiskach elektromontera (działu II wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), posiadając do tego stosowne kwalifikacje potwierdzone zaświadczeniami.

Wskazać też trzeba, ze organ rentowy niezasadnie wyłączył z okresu pracy w szczególnych warunkach w trakcie zatrudnienia Przedsiębiorstwie (...) Spółki z o.o. w B. okres odbywania przez ubezpieczonego służby wojskowej czyli okres od 28.10.1976 r. do 14.10.1978r. Ubezpieczony korzystał co prawda o0d 15.10.1978 r. do 1.11.1978 r. z urlopu bezpłatnego ale powrócił do pracy 2.11.1978 r., co przyznał organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie a więc w ustawowym terminie 30 dni.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadne jest również zaliczenie do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej (24.04.1979r. – 16.04.1981r.). W obowiązującej regulacji prawnej brak jest konkretnego przepisu, który wprost umożliwiałby zaliczenie okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach. W judykaturze przeważa jednak pogląd, że do oceny określonego stanu faktycznego, w tym zrealizowanego przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, należy stosować przepisy obowiązujące w czasie realizacji tego stanu faktycznego (por. wyr. SN z dnia
20 marca 2013 r., I UK 544/12, lex)
. Możliwości zaliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach należy doszukiwać się więc w poprzednio obowiązujących regulacjach prawnych.

I tak, Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 16 października 2013 roku o sygn. II UZP 6/13 (OSNP 2014/3/42) przesądził, iż czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 roku) zalicza się – na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym. W uzasadnieniu powołanego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał na zasady konstytucyjne uzasadniające i usprawiedliwiające traktowanie okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej (art. 2, art. 32 ust.1 i 2 Konstytucji RP) jako zatrudnienia dla ustalenia warunków do emerytury wynikającej z art. 32 ustawy emerytalno – rentowej. Wskazał również na obowiązek obywatela polskiego obrony ojczyzny, stwierdzając nadto, że z
Konstytucji RP wynika zakaz ustanawiania takich regulacji ustawowych lub dokonywania takiej wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które dopuszczałyby jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny. Jeśli zatem zostały spełnione przez pracownika wskazane w ustawie warunki powrotu do poprzedniego zatrudnienia zostaje zachowana tzw. ciągłość pracy. Czas pełnienia zasadniczej służby wojskowej jest wówczas okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby.

Z kolei w wyroku z dnia 11 lutego 2014 roku w sprawie o sygn. II UK 293/13 Sąd Najwyższy, rozważając kwestię okresu służby wojskowej wnioskodawcy przypadającego po dniu 31 grudnia 1974 roku wskazał, że nadal znaczenie ma art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku, który uległ wprawdzie zmianie od dnia 1 stycznia 1975 roku, to jednak nie tak istotnej, aby powiedzieć, że nastąpiło przełamanie i ustawodawca chciał z tą datą znieść uprawnienie żołnierzy zasadniczej służby wojskowej do zaliczenia jej do okresu zatrudnienia uprawniającego do wcześniejszej emerytury, jako okres pracy w szczególnych warunkach. Zmiana art. 108 cyt. ustawy z dniem 1 stycznia 1975 roku wynikała z wejścia w życie Kodeksu pracy (została dokonana na podstawie art. X ust. 2 pkt c ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Przepisy wprowadzające Kodeks pracy – Dz. U. Nr 24, poz. 142 z późn. zm.). Nie wprowadziła ona wówczas radykalnie nowej treści tego przepisu, która uzasadniałaby stwierdzenie, że zasadnicza służba wojskowa nie podlega już zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach. Przepis art. 108 ust. 1 nadal stanowił, że „czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby”. Ustawodawca potwierdzał zatem wliczanie pracownikowi okresu służby wojskowej do zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem.

Kolejna zmiana nastąpiła dopiero na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1979 roku o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 15, poz. 97). Przepisy art. 106 – 108 ustawy z 1967 roku otrzymały wówczas nowe brzmienie. W art. 107 ust. 1 stwierdzono, że „pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych”. W tekście jednolitym ustawy z 1967 roku (Dz. U. z 1979 r. Nr 18, poz. 111) regulację tę ujęto w art. 120, który to stanowił, że jeśli pracownik w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Zawarte w art. 120 ust. 1 i 3 ustawy „wliczanie” okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień emerytalno – rentowych zostało uchylone dopiero z dniem 21 października 2005 roku. Wówczas wszedł w życie art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o służbie zastępczej (Dz. U. Nr 180, poz. 1496) (por. wyr. SA w Rzeszowie z dnia 25 maja 2016 r., III AUa 55/16, lex).

Jak wykazało postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową w czasie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w B., w którym to bezpośrednio przed podjęciem zasadniczej służby wojskowej wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku elektromontera instalacji i urządzeń elektroenergetycznych i po zakończeniu odbywania służby wojskowej 14.10.1978 r. powrócił do tej pracy w dniu 2.11.1978 r. czyli w ciągu 30 dni Spełnia on zatem przesłanki ciągłości wykonywania pracy w szczególnych warunkach przed i po odbyciu zasadniczej służby wojskowej.

Konkludując, zsumowanie okresów podlegających uwzględnieniu do stażu pracy w szczególnych warunkach, jak i tych które zostały uwzględnione przez organ rentowy daje łącznie okres ponad 15 lat. Skoro więc ubezpieczony wykazał niezbędny wymiar pracy w szczególnych warunkach, odwołanie od zaskarżonej decyzji należało uznać za zasadne. Dlatego też zaskarżona decyzja podlegała weryfikacji przez przyznanie ubezpieczonemu D. S. prawa do emerytury od dnia (...)roku, a więc od pierwszego dnia miesiąca w którym złożył on wniosek o emeryturę.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z art. 477 14 § 2 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Ponadto zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy, przyznając odwołującemu prawo do emerytury, Sąd zobowiązany jest do zamieszczenia z urzędu w sentencji wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego odnośnie do nieustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie nie istniały podstawy do obciążenia odpowiedzialnością organu rentownego za nieprzyznanie odwołującemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Organ rentowy na etapie postępowania administracyjnego ze względu na obowiązujące ograniczenia dowodowe nie mógł ustalić prawidłowego stażu pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach. Stało się to możliwe dopiero na etapie postępowania sądowego w oparciu o akta osobowe ubezpieczonego oraz zeznania świadków i odwołującego. Wobec tego Sąd Okręgowy uznał, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Mając powyższe na uwadze, zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, należało postanowić jak w punkcie 2 sentencji.

O kosztach orzeczono zgodnie z art.98 k.p.c. oraz na podstawie § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia odwołania, oceniając nakład pracy pełnomocnika jako uzasadniający przyznanie podwójnej stawki minimalnej wynagrodzenia radcy prawnego.

SSO Ewa Milczarek