Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Toruń, 16 kwietnia 2019r.

Sąd Okręgowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Stępniewicz

Protokolant: sekretarz sądowy Katarzyna Domanowska

po rozpoznaniu 2 kwietnia 2019r.

na rozprawie

sprawy z powództwa: J. K.

przeciwko: M. K. (1) i T. K.

o ustalenie

1.  oddala powództwo,

2.  przyznaje ze Skarbu Państwa ( Sądu Okręgowego w Toruniu) pełnomocnikom powoda wynagrodzenie:

a.  adwokatowi T. B. w kwocie 800,00(osiemset) zł powiększone o należny podatek od towarów i usług,

b.  adwokat A. R. w kwocie po 2000,00(dwa tysiące) zł powiększone o należny podatek od towarów i usług,

c.  radcy prawnemu M. K. (2) w kwocie po 2000,00(dwa tysiące) zł powiększone o należny podatek od towarów i usług,

2.  przyznaje kuratorowi K. S. (1) ze Skarbu Państwa ( Sądu Okręgowego w Toruniu) wynagrodzenie w kwocie 2400,00(dwa tysiące czterysta ) zł powiększone o należny podatek od towarów i usług,

3.  obciążą Skarb Państwa nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

SSO Elżbieta Stępniewicz

I C 2254/15

UZASADNIENIE

Powód J. K. wniósł do Sądu Rejonowego w Lipnie 8 września 2009r. pozew przeciwko T. K. i M. K. (1) o ustalenie nieważności pełnomocnictw udzielonych 9 stycznia 2002r. przez pozwanego M. K. (1) pozwanej T. K. (k.324 i 332). Powód wskazał wartość przedmiotu sporu na kwotę 20 tys. zł.

W uzasadnieniu żądania powód wskazał, że pozwana T. K. przekroczyła swoje uprawnienia wynikające z pełnomocnictw, dokonując cesji umowy dzierżawy na rzecz panów G., nie dokonując jednocześnie przeniesienia wszystkich zobowiązań wynikających z zaciągniętych inwestycji i bez zwrotu dokonanych na rzecz gospodarstwa ulepszeń. Zdaniem powoda naruszyło to sferę jego praw i obowiązków, bo to on był pierwotnym dzierżawcą i dokonał na rzecz gospodarstwa w R. znacznych nakładów finansowych. Powód wskazał też, że przekazując wcześniej gospodarstwo na rzecz syna M. K. (1), pozostawał w przekonaniu, że efekty jego wytężonej pracy nie zostaną zmarnowane i pozostaną w rodzinie. J. K. pomimo przekazania gospodarstw synowi, nadal nadzorował prace w nim. Zdaniem powoda pozwana T. K. naruszyła zasady współżycia społecznego, gdyż nie uwzględniła praw cesjonariusza, nie działała w interesie mocodawcy, a swoich krewnych- siostrzeńca W. G. i kuzyna Z. G.. W ocenie powoda T. K. doprowadziła do sytuacji, w której nowi dzierżawcy przejęli gospodarstwo wraz ze wszelkimi ulepszeniami, a powód pozostał bez środków utrzymania i z długami. Podstawą prawną dochodzonego roszczenia jest zdaniem pełnomocnika powoda art. 108 kc ( k. 332), 58 kc i 5 kc (k. 651) i art. 189 kpc (k. 596).

Po prawie 5 latach od wniesienia pozwu - w piśmie procesowym z 28 maja 2014r.(k.859), pełnomocnik powoda nie zmieniając treści zgłoszonego żądania, wskazał wartość przedmiotu sporu na kwotę 39. 917.859,02 zł.

Pozwana T. K. w odpowiedzi na pozew wniosła o jego oddalenie (k.341). Pozwana wskazała, że dzierżawcą gospodarstwa w R. był jej syn M. K. (1), powód jedynie nim zarządzał, a właścicielem była i jest nadal Agencja Nieruchomości Rolnych w O..

Pozwany M. K. (1), działający przez kuratora- K. S. (1), w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów kurateli (k.1097). Kurator wskazał, że powód niejako godził się na cesję uprawnień z umowy dzierżawy gospodarstwa w R. na rzecz panów G. albowiem zatrudniony był u nich jako nowy zarządca.

Zdaniem Kuratora w niniejszej sprawie nie można mówić o nadużyciu umocowania i działaniu wbrew hipotetycznej lub rzeczywistej woli mocodawcy.

Postanowieniem z 2 czerwca 2011r. (k. 404), Sąd Okręgowy we Włocławku wyłączył od rozpoznania niniejszej sprawy sędziego Jerzego Gawina i wyznaczył do rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy w Rypinie.

Postanowieniem z 6 kwietnia 2012r. (k.466) Sąd Okręgowy we Włocławku wyłączył od rozpoznania niniejszej sprawy sędziów z Sądu Rejonowego w Rypinie i wyznaczył do rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy we Włocławku.

Postanowieniem z 3 czerwca 2015r. (k.860) Sąd Rejonowy we Włocławku stwierdził swą niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Włocławku.

Postanowieniem z 19 listopada 2015r.(k.902) Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyłączył od rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy we Włocławku i wyznaczył do rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy w Toruniu.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

Powód J. K. pozostawał w związku małżeńskim z pozwaną T. K. do 2010r.

J. i T. K. 2 października 1995r. podarowali swojemu synowi M. K. (1) należące do nich gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni około 22 ha, w skład którego wchodziły działki w C. i K..

Dowód: zeznanie powoda k. 1406v 00:12:45, patrz też kserokopia aktu notarialnego k. 40- 45

Wcześniej, 6 lutego 1995 roku J. K., T. K., Ż. K. i M. K. (1) zawarli z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa w W. umowę dzierżawy gospodarstwa rolnego o powierzchni 539,60 ha, położonego w R. gmina Z., województwo (...).

Dowód: zeznanie powoda k. 1406v 00:12:45, patrz też kserokopia umowy k. 107-110

Powód J. K., pozwana T. K., Ż. K. i pozwany M. K. (1) 27 lutego 1996r. zawarli umowę spółki w celu prowadzenia produkcji rolnej w dzierżawionym gospodarstwie rolnym w R.. Wspólnicy ustalili w umowie spółki, iż M. K. (1) będzie miał prawo do jednoosobowej reprezentacji spółki. Tego samego dnia sporządzono aneks nr (...) do umowy dzierżawy- pomiędzy Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa, a powodem, pozwanymi i Ż. K.- zgodnie z którym wszelkie uprawnienia i obciążenia wynikające z umowy dzierżawy przejął na siebie M. K. (1) (§ 2 tego aneksu).

Dowód: zeznanie powoda k. 1406v 00:12:45, patrz też kserokopia umowy spółki k. 7, kserokopia aneksu nr (...) k. 104

Aneks nr (...) do umowy dzierżawy z 6 lutego 1995r. został sporządzony 28 maja 1996r., wszelkie obciążenia i uprawnienia wynikające z umowy dzierżawy przejął na siebie pozwany M. K. (1). Aneks do umowy dzierżawy podpisał wyłącznie M. K. (1). Takie rozwiązanie pozwalało rodzinie K. skorzystać z dobrodziejstw płynących ze wsparcia rządowego dla młodych rolników z uwagi na zastosowanie w stosunku do M. K. (1) programu „Osadnictwa Rolniczego”. Do J. K. miało należeć rzeczywiste prowadzenie produkcji rolnej. Pozwani mieli zajmować się administracją, kartami pracy, płatnościami. W tym celu M. K. (1) udzielił ojcu szerokich pełnomocnictw do prowadzenia spraw związanych z gospodarstwem rolnym. Przejęte od Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa gospodarstwo w R. było w złym stanie. Powód wraz z rodziną czynił nakłady na jego modernizację i rozwój.

Dowód: zeznanie powoda k. 1406v - 1407 00:18:19, 00:24:11, 00:39:48, kserokopia pisma z AWR Sk.P k. 96, kserokopia pisma z 16.11.2009r. k. 50-51, kserokopia aneksu nr (...) k. 106

Problemy finansowe z prowadzeniem gospodarstwa rolnego pojawiły się w 1998r. Gospodarstwo dotknęły straty związane z panującymi warunkami atmosferycznymi i pożarem.

Dowód: zeznanie powoda k.1407 00:42:31, patrz kserokopia pism k. 118-119

Pozwany M. K. (1) 8 listopada 1999r. udzielił pełnomocnictwa powodowi do działania w jego imieniu i reprezentowania go w sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa w R.- przed sądami i urzędami.

Dowód: zeznanie powoda k. 1407 00:39:48 , patrz kserokopia pełnomocnictwa k. 306

W 2001r. syn stron M. K. (1) został aresztowany, był w areszcie kilka dni przed rozprawą, bardzo przeżył aresztowanie. Pozwany M. K. (1) został skazany, chodziło o to, że użytkował maszyny i nie zapłacił za nie. Potem w 2002r. pozwany M. K. (1) wyjechał do USA.

Dowód: zeznanie powoda k.1407-1407v 00:42:31, k. 1408 01:12:02, k. 1408 v 01:38:20, k. 1409 02:02:28

W styczniu 2002r. relacje pomiędzy powodem, a synem M. i żoną T. były znakomite. Byli przykładną rodziną. Pod koniec 2001r. przyjechał E. M., który powiedział powodowi z ubolewaniem o tym do czego doprowadziła ich Agencja skoro zdecydowali się rozwiązać umowę dzierżawy w R..

Dowód: zeznanie powoda k. 00:54:22

Pozwany M. K. (1) 9 stycznia 2002r. odwołał pisemne pełnomocnictwo, którego udzielił ojcu J. K. 12 lipca 2001r. Pozwany oświadczył, że w związku z odwołaniem pełnomocnictwa wygasają wszelkie łączące się z nim umocowania do działania w jego imieniu i reprezentowania jego interesu prawnego. W tym samy dniu pozwany M. K. (1) udzielił pozwanej T. K. dwóch pełnomocnictw:

1.  do dokonania konkretnych czynności prawnych w postaci:

dokonania w jego imieniu i na jego rzecz czynności związanych z rozwiązaniem umowy dzierżawy w postaci: pertraktacji z AWR Sk.Państwa i bankiem (...) SA i podpisywania z nimi umów, ugód i porozumień, składania wszelkich oświadczeń woli związanych z umową dzierżawy, zajmowania stanowiska w sprawie budynków produkcyjnych z wyposażeniem i zadłużeniem,

2.  bez ograniczeń do:

-reprezentowania go w czynnościach związanych z umową dzierżawy z 6 lutego 1995r. nieruchomości rolnej- (...)przed Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa,

- prowadzenia pertraktacji z AWR Sk.Państwa i Bankiem (...)- podpisywania umów, ugód i porozumień, składania wszelkich oświadczeń woli oraz zajmowania stanowiska w sprawie budynków produkcyjnych z wyposażeniem.

M. K. (1) złożył podpisy pod pełnomocnictwami w obecności notariusza K. S. (2) 9 stycznia 2002r., zarówno pod odwołaniem pełnomocnictwa ojcu jak i pod udzieleniem pełnomocnictw pozwanej noszących datę 9 grudnia 2002r.

Pełnomocnictwo udzielone powodowi 12 lipca 2001r. obejmowało umocowanie do działania i reprezentowania interesów pozwanego związanych z prowadzeniem gospodarstwa w R. w szczególności przed: AW Skarbu Państwa, Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Pozwany M. K. (1) następnie 28 lutego 2005r. i 18 maja 2006r. po raz kolejny potwierdził odwołanie pełnomocnictwa ojcu z 8 listopada 1999r. i udzielenie pełnomocnictwa jedynie matce T. K..

Dowód: zeznanie powoda k. 1407v 00:54:22, patrz kserokopia k. 129- 131 oraz k. 132-133, kserokopia pełnomocnictwa k. 307

Z. G. i W. G. byli dzierżawcami gospodarstwa rolnego w R. od 10 lutego 2003r., cesja dzierżawy pomiędzy M. K. (1), a panami G. została podpisana z pełnomocnikiem pozwanego M. K. (1) T. K.. W. G. i Z. G. umówili się z powodem, że będzie zarządzał gospodarstwem, a za wykonaną pracę będzie otrzymywał wynagrodzenie w kwocie 4 tys. zł miesięcznie.

Dowód: zeznanie powoda k. 1408 01:12:02, , patrz też kserokopia uzasadnienia wyroku k. 100

W sierpniu 2004r. powód opuścił dom w S.. Wyjechał razem z panią, która pomagała mu w opiece nad matką. Ponieważ w sprawie rozwodowej z T. K. powód napisał, że ma przyjaciółkę i założy z nią rodzinę- rozwód został orzeczony z jego winy. Od kwietnia-maja 2004r. powód jest skonfliktowany z T. K..

Dowód: zeznanie powoda k. 1407v- 1408 01:05:02, 01:24:34

Powód miał dobre relacje z synem M., mieli do siebie zaufanie.

Dowód: zeznanie powoda k. 1408v 01:31:05

Powyższy stan faktyczny został ustalony przez Sąd w oparciu o zeznania powoda. Sąd dał wiarę powodowi w tym zakresie w jakim zeznania jego znalazły potwierdzenie w składanych przez powoda kserokopiach dokumentów.

Sąd choć przeprowadził dowód z dokumentów, nie uwzględnił okoliczności z nich wynikających ustalając stan faktyczny, gdyż nie miały one żadnego znaczenia dla sprawy.

Sąd nie znalazł ani podstawy faktycznej, ani prawnej aby wzywać do udziału w niniejszej sprawie E. M. i dopuszczać do udziału związek zawodowy.

Sąd na ostatnim terminie rozprawy na podst. art. 217§3 kpc pominął dowody uznając, że okoliczności sporne zostały dostatecznie wyjaśnione (k. 1409).

Rozstrzygnięcie sprawy sprowadzało się do analizy konstrukcji powództwa z art. 189 kpc, pod kątem istnienia u powoda interesu prawnego. Zgodnie z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Jest to w istocie przepis materialnoprawny. Zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali przepis art. 189 kpc, jako ogólny, nie znajduje zastosowania w przypadku, jeżeli przepisy szczególne przewidują odrębne powództwa, których treścią jest ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

Warunkiem koniecznym zaś do tak skonstruowanego powództwa jest istnienie po stronie żądającego ochrony prawnej interesu prawnego. W świetle jednolitego stanowiska judykatury interes prawny w wytoczeniu zachodzi, gdy sam skutek wywołany przez uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu na tym tle sporu w przyszłości (por. np. wyrok SN z 18 czerwca 2009r., II CSK 33/09, a także wyrok Sąd Apelacyjny w Poznaniu z 5 kwietnia 2007 r. III AUa 1518/05).

Z kolei brak interesu prawnego jako przesłanki powództwa z art.189 kpc zachodzi wówczas, gdy powód nie ma jakiejkolwiek potrzeby ustalania stosunku prawnego lub prawa, gdyż jego sfera prawna nie została ani naruszona, ani zagrożona przez pozwanego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 15 października 2002r., II CKN 833/00, LEX nr 483288). Interes prawny w sprawie o ustalenie, nie wyczerpuje się zatem w tym, że w ocenie powoda umowa jest nieważna i dlatego konieczne jest wydanie wyroku, który stwierdziłby tę nieważność. Nieważność czynności prawnej nie przesądza bowiem sama przez się o istnieniu interesu prawnego w takim postępowaniu. W myśl art. 189 kpc wymagana jest potrzeba po stronie powoda uzyskania wyroku określonej treści z uwagi na naruszenie albo zagrożenie sfery prawnej tego podmiotu występującego z powództwem ustalającym.

Odnosząc przedstawione powyżej teoretyczne uwagi natury jurydycznej do realiów niniejszej sprawy skonstatować trzeba przede wszystkim, że nie ma obecnie sfery prawnej powoda J. K., która wymagałaby udzielenia ochrony na drodze powództwa ustalającego. W ocenie Sądu Okręgowego powództwo jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie z powodu braku interesu prawnego w wytoczeniu przez powoda procesu o ustalenie. W przypadku ewentualnego uwzględnienia powództwa, wyrok ustalający nieważność pełnomocnictw udzielonych byłej żonie powoda T. K. przez syna powoda M. K. (1) nie wywarłby żadnego wpływu na sferę praw powoda. Realizacja jego uprawnień wymagałaby bowiem dalszych czynności i wnoszenia kolejnych spraw do sądu.

W tej sytuacji, ustalanie nieważności pełnomocnictw z 9 stycznia 2002r. nie służyłoby definitywnemu usunięciu naruszenia albo zagrożenia sfery prawnej powoda, co wykluczało przyjęcie, że posiada ona interes prawny w rozumieniu art. 189 kpc.

Abstrahując od powyższego, w żaden sposób nie można zgodzić się z powodem, że przedmiotowe pełnomocnictwa są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nadto, powód nie wskazał konkretnie, jakie zasady w jego mniemaniu zostały naruszone. Powód w 1995r. darował synowi gospodarstwo rolne, a w 1996r. także za wolą i wiedzą powoda jego syn przejął wszelkie uprawnienia i obciążenia wynikające z umowy dzierżawy gospodarstwa w R.. Od woli M. K. (1) zależało kogo będzie ustanawiał swym pełnomocnikiem. Początkowo był nim powód, a następnie pozwana T. K.. Zdaniem Sądu M. K. (1) miał pełne prawo do uznania, iż jego interesów lepiej będzie broniła inna osoba i miał prawo do wypowiedzenia dotychczasowego pełnomocnictwa i udzielania go matce.

M. K. (1) 9 stycznia 2002r. oświadczył, że w związku z odwołaniem pełnomocnictwa ojcu J. K. wygasają wszelkie łączące się z nim umocowania do działania w jego imieniu i reprezentowania jego interesu prawnego. Przy tak skonstruowanym oświadczeniu nie miało znaczenia czy pozwany M. K. (1) wskaże o jakie konkretnie pełnomocnictwo czy pełnomocnictwa mu chodzi. Wystarczające było zawarcie słów: „wygasają wszelkie.. umocowania”, aby uznać, ze chodziło także o umocowanie z 12 lipca 2001r. i wcześniejsze z 8 listopada 1999r.

Do chwili obecnej umowy z 1995 i 1996r. dotyczące darowizny gospodarstwa i scedowania na pozwanego M. K. (1) uprawnień i obowiązków wynikających z dzierżawy gospodarstwa w R. nie zostały skutecznie wzruszone. Po odwołaniu udzielonych powodowi przez syna pełnomocnictw, J. K. utracił także jako pełnomocnik wpływ na losy zarówno gospodarstwa rolnego, którego właścicielem był M. K. (1) jak i gospodarstwa dzierżawionego przez syna M..

Konsekwencją braku interesu prawnego po stronie powoda w myśl art. 189 kpc było oddalenie powództwa o ustalenie, bez potrzeby badania prawdziwości twierdzeń zawartych w pozwie i zasadności powództwa (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2005 r., V CK 277/05, LEX nr 602316, z 30 listopada 2000 r., I CKN 903/00, LEX nr 512061, z 7 kwietnia 2010 r., II PK 167/09, LEX nr 602241; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 19 maja 2010 r., I ACa 281/10, LEX nr 628191).

W tym miejscu należy wspomnieć, że powód był reprezentowany przez czterech fachowych pełnomocników, co do zasady pełnomocnikom należało się jedno wynagrodzenie ( art. 98§ 3 kpc), które zostało podzielone na osoby – proporcjonalnie do nakładu pracy każdego z pełnomocników. Ponieważ adwokat P. O. nie złożył wniosku o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, należne wynagrodzenie w kwocie 4800zł ( dwukrotność stawki minimalnej) zostało przyznane 3 pełnomocnikom. T. B. reprezentował powoda najkrócej- od 7 maja 2010r. do 16 grudnia 2010r., wkład jego pracy był zdaniem Sądu mniejszy niż pozostałych pełnomocników: A. R. i M. K. (2), dlatego przyznane mu wynagrodzenie wyniosło 800zł + podatek od towarów i usług. Wkład pracy pozostałych pań pełnomocników był porównywalny jak i również czas przez który obie panie reprezentowały powoda, dlatego zdaniem Sądu przyznane im wynagrodzenie powinno wynosić po 2000,00 zł oprócz podatku.

Mając powyższe na uwadze Sąd zgodnie z powołanymi wyżej przepisami orzekł jak w sentencji orzeczenia. Powód został zwolniony od kosztów sądowych w całości i w tej sytuacji kosztami Sąd obciążył Skarb Państwa ( pkt 4 wyroku). O kosztach wynagrodzenia pełnomocnika powoda Sąd orzekł w myśl §4 ust. 1 i § 2 ust. 2 i 3 w zw. z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie z urzędu oraz tych samych paragrafów Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie z urzędu.

O wynagrodzeniu należnym kuratorowi będącemu fachowym pełnomocnikiem Sąd orzekł na podstawie Rozp. Min. Sprawiedliwości z 28.08.1982r. w sprawie stawek i warunków przyznania i wypłaty ryczałtu przysługującego sędziom i pracownikom sądów za dokonanie oględzin oraz stawek należności kuratorów- § 3 ust. 2 w zw. z §4 ust. 1 w zw. z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronie z urzędu

Zdaniem Sądu względy ekonomiki procesowej sprzeciwiały się łączeniu niniejszej sprawy z innymi sprawami, które powód wnosił do tutejszego Sądu. Łączenie wielotomowych i trwających od lat spraw z całą pewnością doprowadziłoby do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu niniejszej sprawy, która już toczy się od prawie 10 lat przed różnymi sądami. Należy także wskazać, że po stronie pozwanej w innych sprawach nadal toczących się przed tutejszym Sądem występują inne podmioty np. Sąd Rejonowy w Lipnie.

Z.

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

T. 25.04.2019r.