Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Włodarczyk

Protokolant: sekretarz sądowy Arkadiusz Połaniecki

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 grudnia 2018 roku w Warszawie

sprawy z powództwa „ (...)” spółki jawnej z siedzibą w W.

przeciwko Instytutowi (...) Polskiej Akademii Nauk

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda (...)” spółki jawnej z siedzibą w W. na rzecz pozwanego Instytutu (...) Polskiej Akademii Nauk kwotę 7 217,00 złotych (słownie: siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych zero groszy) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie;

3.  nakazuje pobrać od powoda (...)” spółki jawnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 2 073,73 złotych (słownie: dwa siedemdziesiąt trzy złote siedemdziesiąt trzy grosze) tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt XXV C 1598/16

UZASADNIENIE

Pozwem z 20 października 2016 roku (...) Sp. j. w W. wystąpił o zasądzenie od pozwanego Instytutu (...) Polskiej Akademii Nauk z siedzibą w W. kwoty 102 088,74 zł wraz
z odsetkami ustawowymi od dnia 31 sierpnia 2016 roku do dnia zapłaty oraz kosztami sądowymi, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje roszczenia powód wskazał, iż w dniu 06 maja 2013 roku zawarł jako wykonawca z pozwanym jako zamawiającym umowę nr (...), w ramach zamówienia publicznego, w trybie przetargu nieograniczonego. Powód w oparciu o wymogi specyfikacji istotnych warunków zamówienia, z uwzględnieniem zakresu prac wynikającym z dokumentacji projektowej, przygotował ofertę na wykonanie zleconego zamówienia publicznego „modernizacja i przebudowa hali warsztatowej budynku laboratoryjno-warsztatowego
z adaptacją części kubatury na laboratoria. W toku realizacji zlecenia, wynikła konieczność wykonania dodatkowych robót budowalnych, w zakresie nieujętym w pełni w dokumentacji projektowej, ani z przedłożonej przez powoda oferty przetargowej. Powód poinformował pozwanego o wykonaniu prac dodatkowych, obejmujących roboty budowlano-instalacyjne
w kwocie 76 476,44 zł netto oraz zaprojektowanie i montaż instalacji automatyki wentylacji i klimatyzacji na kwotę 25 612,30 zł netto. Na przedmiotową kwotę powód w dniu 18 sierpnia 2016 roku wystawił fakturę nr (...), wyznaczając w niej termin zapłaty na dzień 31 sierpnia 2016 roku. Faktura została odebrana przez pozwanego w dniu 18 sierpnia 2016 roku niemniej jednak strona pozwana pismem z dnia 29 sierpnia 2016 roku odmówiła zapłaty faktury, kwestionując w całości zakres prac dodatkowych wskazany przez powoda oraz wskazała, iż od początku, były one objęte zamówieniem.

Powód jako podstawę prawną roszczenia wskazał treść art. 405 k.c. podnosząc, iż strony w umowie zgodnie z zapisami § 39 i 40 wyeliminowały możliwość zmiany umownie ustalonego wynagrodzenia ryczałtowego za wykonanie prac ujętych w SIWZ oraz dokumentach projektowych. Podniósł, że prace określone w kosztorysie powykonawczym stanowią jednakże roboty nie objęte przedmiotem świadczenia określonym w umowie zawartej przez strony, są to roboty inne, nie oparte na konsensusie stron, dotyczącym ich wykonania i ewentualnego wpływu ich wartości na wielkość ryczałtu jako że nie wynikają z dokumentów technicznych czy też projektów. Powód wskazał również, że brak jest podstaw do powołania się przez stronę pozwaną na treść art. 411 pkt 1 k.c. albowiem powód przystępując do ich wykonania nie mógł wiedzieć, że nie jest do tego zobowiązany, tym bardziej, iż konieczność wykonania części robót zaistniała na skutek kontroli Sanepidu, przez co nie było możliwe ich ujęcie w kosztorysie oraz ich wycena. Dodatkowo podkreślił, iż nie wykonanie robót dodatkowych przez powoda pociągałoby za sobą daleko idące konsekwencje w postaci odpowiedzialności odszkodowawczej wynikającej z § 54 umowy z 6 maja 2013 roku. W tej sytuacji zdaniem powoda wartość wskazanych robót wykraczających poza zakres zobowiązań powoda, wynikających z umowy zawartej z pozwanym, stanowi przedmiot wzbogacenia pozwanego uzyskanego bez podstawy prawnej, a jednocześnie odpowiada wartości zubożenia po stronie powodowej, który nie otrzymał należnego wynagrodzenia (pozew – k. 2-10).

W odpowiedzi na pozew złożonej 3 grudnia 2016 roku ( data nadania w placówce pocztowej k. 946) Instytut (...) Polskiej Akademii Nauk z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wydatków, jakie powstaną w toku postępowania, z kosztami opłaty skarbowej od złożenia dokumentu pełnomocnictwa, opłat kancelaryjnych i pocztowych dokumentowanych znakami pocztowymi na kopertach i potwierdzeniach nadań przesyłek pocztowych.

Pozwany odnośnie robót określonych przez powoda jako dodatkowe podtrzymał swoje stanowisko wyrażone jeszcze przed wszczęciem postępowania sądowego, wskazując, iż roboty za które powód żąda dodatkowego wynagrodzenia nie przekraczały zakresu robót do których wykonania zobowiązał się powód za wynagrodzeniem ryczałtowym. Podniósł, iż: - część robót objętych żądaniami pozwu, wprost wynika z dokumentów projektowych (montaż siłownika elektrycznego w drzwiach wejściowych w ramach instalacji przeciwpożarowej, montaż instalacji skroplin, izolacja kanałów i oblachowanie, instalacja automatyki systemu wentylacji), - część wynika z obowiązku stosowania się do zasad sztuki inżynierskiej, do którego powód zobowiązał się w umowie, - część prac wynikało także z zaleceń Inspektoratu Sanitarnego wydanych w toku dokonywania odbioru budynku (§ 6 ust. 4 umowy). Wskazał również, że także roboty związane z modernizacją dachu nie mogą być uznane za niewynikające z umowy albowiem brak inwentaryzacji konstrukcji dachu nie uzasadnia żądania powoda wynagrodzenia za prace, których konieczności wykonania się nie spodziewał. Podkreślił, że powód jako podmiot prowadzący działalność miał możliwość dokonania rzetelnej oceny kosztów prac przed przedstawieniem swojej oferty w postępowaniu przetargowym. Pozwany podniósł nadto, iż oparcie roszczeń na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, uznać należy za próbę obejścia art. 632 k.c. (odpowiedź na pozew – k. 891-892).

W toku procesu strony podtrzymały swoje stanowiska, odnosząc się do twierdzeń i zarzutów przeciwnika procesowego (pismo procesowe powoda z 23.01.2017 r. – k. 964, nagranie rozprawy z 20.12.2018 r. godz. 01:01:48 – 01:13:54 – k. 1306).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Instytut (...) Polskiej Akademii Nauk z siedzibą w W. w pierwszym kwartale 2013 r. ogłosił przetarg nieograniczony realizowany na podstawie ustawy z 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych na roboty budowlane „Modernizacja i przebudowa hali warsztatowej budynku laboratoryjno-warsztatowego z adaptacją części kubatury na laboratoria” zgodnie z: I. projektem budowalnym zawierającym: projekt zagospodarowania terenu, projekt architektoniczny, projekt konstrukcji, projekt branży sanitarnej, projekt branży elektrycznej; II. przedmiarami robót dla wszystkich opracowań; III. przedmiarami robót odtworzeniowych dla części budynku laboratoryjno – warsztatowego. Przedmiot zamówienia obejmował także demontaż, przechowanie, montaż i uruchomienie maszyn z pomieszczeń istniejącego warsztatu mechanicznego (okoliczność bezsporna; dowód: odpis SIWZ – k. 317-362).

Zgodnie ze Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia ( dalej jako SIWZ), Instytut (...) zamierzał poszerzyć zaplecze naukowe przez realizację nowych pomieszczeń laboratoryjnych pozwalających na stworzenie pracowni naukowych. Planem objęta była przebudowa istniejącej hali warsztatowej w sposób umożliwiający stworzenie wewnątrz dwóch kondygnacji. Na nowej kondygnacji znajdować się miały laboratoria chemiczne wraz z zespołem sanitarnym, pokojem socjalnym oraz pomieszczeniem porządkowym. Efektem inwestycji miał być zespół laboratoriów wraz z niezbędnymi pomieszczeniami gospodarczymi, socjalnymi i sanitarnymi oraz warsztatów mechanicznych (dowód: pkt 3.2 SIWZ – k. 317v).

Zamówienie obejmowało roboty budowalne w branżach: budowlanej, sanitarnej i elektrycznej wraz z usunięciem kolizji z istniejącymi instalacjami, a zwłaszcza:

⚫

usunięcie kolizji i przebudowę istniejących instalacji: wewnętrznej instalacji gazu, sprężonego powietrza, CO, CW, woda ppoż, sanitarnych, oświetlenia i siły, (...), telefonicznych, SSP, włamania i napadu;

⚫

roboty budowlane: roboty przygotowawcze polegające na demontażu warstw podłoża oraz posadzki parteru, wykonanie fundamentów, demontaż istniejących ścian, demontaż dwóch suwnic, rozbiórka zbędnych elementów stanu istniejącego; roboty budowlano – konstrukcyjne obejmujące: wykonanie stropów nad parterem wraz z żelbetonową konstrukcją nośną oraz ścian na parterze i I piętrze, wykonanie pomieszczeń laboratoryjnych na parterze i wykonanie pomieszczeń laboratoryjnych i pomieszczenia socjalnego na dobudowanym poziomie, wykonanie korytarzy oraz klatki schodowej z podnośnikiem dla niepełnosprawnych łączącym kondygnacje, wykonanie modernizacji istniejącej struktury budowlanej przez wykonanie elewacji i docieplenie adaptowanych zewnętrznych ścian murowanych w wymaganym zakresie, wykonanie ścian, podwieszanych sufitów i wykonanie nowej posadzki na wszystkich kondygnacjach oraz klatce schodowej, wykonanie połączenia korytarza, wykonanie ślusarki drzwiowej i okiennej klatki schodowej, wykonanie na dachu konstrukcji stalowych pomostów pod centrale wentylacyjne, wykonanie izolacji przeciwwilgociowej i przeciwwodnej, termicznej i akustycznej;

⚫

roboty sanitarne: roboty demontażowe starych instalacji, wykonanie nowych instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody z cyrkulacją, wykonanie oraz uruchomienie nowych instalacji wewnętrznych i ich zasilenie w oparciu o istniejące przyłącza, sieci wewnętrzne i umowy dostawy mediów, wyposażenie w instalacje: wodociągową, przeciwpożarową instalację hydrantową, kanalizacji sanitarnej, kanalizacji technologicznej, kanalizacji deszczowej, centralnego ogrzewania, wentylacji mechanicznej wraz z centralami nawiewno-wywiewnymi, klimatyzacji, sprężonego powietrza, modernizację istniejącego w poziomie korytarza komunikacyjnego wraz z przebudową biegnących tam przewodów instalacji wewnętrznych, przebudowa fragmentów sieci i instalacji wewnętrznych przebiegających przez adaptowane pomieszczenia;

⚫

roboty elektryczne: roboty demontażowe starych instalacji, wykonanie nowych przyłączeń oraz ułożenie kabli zewnętrznych, wykonanie oraz uruchomienie nowych instalacji wewnętrznych i ich zasileń w oparciu o istniejące przyłącza, sieci wewnętrzne i umowy dostawy mediów, wyposażenie budynku w instalacje: oświetlenia, w tym oświetlenia ewakuacyjnego, siły i gniazdek, telefoniczną, komputerową, kontroli dostępu, sygnalizacji włamania i napadu, SSP, modernizację istniejącego w poziomie parteru korytarza komunikacyjnego wraz z przebudową biegnących tam przewodów instalacji wewnętrznych, przebudowę fragmentów sieci i instalacji wewnętrznych przebiegających przez adaptowane pomieszczenia (dowód: pkt 3.2.1 – 3.2.5 SIWZ – k. 318-318v).

Szczegółowy zakres prac zawierał projekt budowlany „Przebudowa hali warsztatowej budynku laboratoryjno-warsztatowego z adaptacją części kubatury na laboratoria” oraz Przedmiary robót umieszczone na stronie internetowej jako załączniki do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (d: pkt 3.2.6. SIWZ – k. 318v):

⚫

załącznik nr 1 – projekt budowalny „Przebudowa hali warsztatowej budynku laboratoryjno-warsztatowego z adaptacją części kubatury na laboratoria” (dowód: odpis projektu budowlanego – k. 94-158, 766-837; odpis ekspertyzy stanu technicznego budynku – k. 164-187; odpis Specyfikacji Technicznej – k. 591-720 338-445, 751-765, 837-866),

⚫

załącznik nr 2 – rewizja do projektu budowalnego „Przebudowa hali warsztatowej budynku laboratoryjno-warsztatowego z adaptacją części kubatury na laboratoria” (d: rewizja do projektu budowlanego – k. 446-492),

⚫

załącznik nr 3 – przedmiar robót budowlanych (d: odpis przedmiaru robót budowlanych – k. 514-521),

⚫

załącznik nr 4 – przedmiar robót sanitarnych (d: odpis przedmiaru robót sanitarnych – k. 559-561, 570-572),

⚫

załącznik nr 5 – przedmiar robót elektrycznych (d: odpis przedmiaru robót elektrycznych – k. 483-513, 562-589),

⚫

załącznik nr 6 – przedmiar robót odtworzeniowych dla części budynku laboratoryjno-warsztatowego (d: odpis przedmiaru robót rozbiórkowych i odtworzeniowych – k. 522-561, 590-598).

Wykonawca zobowiązany był do zgłoszenia wszelkich niezgodności w załączonej dokumentacji Zamawiającemu. Wprowadzenie zmian, bez zgody Zamawiającego, uznawane było za zmianę przedmiotu zamówienia i skutkować miało odrzuceniem oferty. Wykonawca nie mógł wykorzystywać błędów lub opuszczeń w dokumentach kontraktowych, a o ich wykryciu winien natychmiast powiadomić Inspektora Nadzoru, który dokona odpowiednich zmian i poprawek (dowód: pkt 11.4 SIWZ – k. 323v; pkt 1.5.3 STB – k. 26).

W przypadku gdy Zamawiający dokonał opisu przedmiotu zamówień w dokumentacji będącej załącznikiem do SIWZ przez wskazanie znaków towarowych lub pochodzenia, wykonawcy zobowiązani byli do oferowania materiałów/urządzeń określonych w dokumentacji lub równoważnych o parametrach itp. tego typu, lecz nie gorszych od wskazanych (dowód: pkt 11.5 SIWZ – k. 323v).

Oferta wraz ze stanowiącymi jej integralną część załącznikami musiała być sporządzona przez Wykonawcę ściśle według postanowień SIWZ (dowód: pkt 11.6 SIWZ – k. 323v).

Przed złożeniem oferty potencjalny Wykonawca miał obowiązek udziału w wizji lokalnej istniejącej hali warsztatowej (dowód: pkt 3.3.1 SIWZ – k. 319).

Zgodnie ze Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia cena ryczałtowa obejmowała całkowitą należność, jaką Zamawiający był zobowiązany zapłacić za przedmiot zamówienia (dowód: pkt 12.1 SIWZ – k. 324).

Cena ryczałtowa musiała zawierać wszystkie przewidywane koszty kompletnego wykonania robót, ujętych w załączonej dokumentacji i w SIWZ oraz wzorze umowy wraz z wartością materiałów i urządzeń a także wszelkie koszty związane z realizacją zamówienia jak i ewentualne ryzyko wynikające z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawierania umowy (dowód: pkt 12.3 SIWZ – k. 324).

Cenę ryczałtową określoną w formularzu oferty należało wyliczyć poprzez sporządzenie kosztorysu ofertowego, opracowanego metodą uproszczoną. Należało wycenić wszystkie jednostki przedmiarowe w każdej pozycji, uwzględniając wszystkie koszty wynikające
z technologii wykonania robót i załączonej dokumentacji i z SIWZ (dowód: pkt 12.5.1 SIWZ – k. 324).

W toku postępowania przetargowego skierowano do Zamawiającego szereg pytań
w zakresie przedmiotu zamówienia w tym m.in. pyt. 45 o treści: „Opis przedmiotu zamówienia realizowany jest za pomocą projektu budowlanego i przedmiarów. Zgłaszamy szereg pominiętych robót i czynności i niezgodności przyjętych ilości robót z robotami faktycznie koniecznymi do wykonania. Czy składając ofertę zweryfikować przedmiary i skrupulatnie wykazać prawdziwy zakres robót (i pewnie przegrać przetarg) czy też korzystając z nieprecyzyjnych zapisów umowy roboty pominięte w przedmiarach traktować jako roboty wykraczające poza przedmiot zamówienia i domagać się za nie dodatkowego wynagrodzenia”. W odpowiedzi Zamawiający wskazał, iż „przedmiary stanowią element pomocniczy przy cenie ryczałtowej. Cena ryczałtowa musi zawierać wszystkie przewidywane koszty kompletnego wykonania robót” (dowód: kopia pisma z 27.03.2013 r. – k. 900-907).

Również w toku postępowania przetargowego zostało zadane pytanie nr (...), dotyczące braku w dokumentacji inwentaryzacji określającej układ warstw i ich grubość odnośnie posadzek i dachu, pozwalającej na wycenę nakładów robót związanych z przebiciami tych struktur.
W odpowiedzi Zamawiający wskazał, że dokładny układ i grubość warstw istniejących posadzek na gruncie oraz warstw dachowych nie jest znany, wobec czego należy posłużyć się standardami”( dowód: kopia pisma z 27.03. 2013 r. k. 904,k. 906).

W dniu 06 maja 2013 roku pomiędzy Instytutem (...) z siedzibą
w W. a (...) Sp. j. Zakład (...) w konsekwencji rozstrzygnięcia przetargu w ramach ww. zamówienia publicznego, została zawarta Umowa nr (...) (okoliczność bezsporna; dowód: odpis Umowy nr (...) – k. 19-25v; odpis kosztorysu ofertowego – k. 217-298).

Na podstawie Umowy, Zamawiający stosownie do ustaleń przetargowych i oferty Wykonawcy zlecił a Wykonawca przyjął do wykonania zadanie pn. „Modernizacja i przebudowa hali warsztatowej budynku laboratoryjno – warsztatowego z adaptacją części kubatury na laboratoria” obejmujące przebudowę istniejącej hali warsztatowej w sposób umożliwiający stworzenie wewnątrz dwóch kondygnacji – roboty budowlane w branżach: budowlanej, sanitarnej i elektrycznej wraz z usunięciem kolizji z istniejącymi instalacjami. Wykonawca zobowiązał się wykonać przedmiot umowy z należytą starannością, zgodnie
z obowiązującymi przepisami, normami technicznymi, standardami, zasadami sztuki budowlanej, dokumentacją projektowo – techniczną, etyką zawodową oraz postanowieniami umowy (dowód: §1 Umowy – k. 19).

Zakres zamówienia obejmował kompletną realizację robót opisanych w SIWZ,
w załącznikach do SIWZ i w kosztorysie ofertowym w etapach:

I.  Organizacja, prace przygotowawcze, przekładki instalacji, rozbiórki i demontaże, roboty ziemne i fundamentowe, konstrukcja (ściany, strop).

II.  Klatka schodowa, ślusarka i stolarka okienna i drzwiowa, instalacje wewnętrzne i urządzenia techniczne.

III.  Montaż maszyn, dokumentacja powykonawcza, odbiory, decyzja o pozwoleniu na użytkowanie, przekazanie obiektu do użytkowania, zagospodarowanie (porządkowanie) terenu (dowód: §2 Umowy – k. 19).

Integralną część składową Umowy stanowiły: 1/ Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia; 2/ oferta Wykonawcy; 3/ kosztorys ofertowy Wykonawcy (dowód: §4 Umowy – k. 19v).

Ponadto w sprawach nieuregulowanych umową strony uzgodniły, iż mają zastosowanie obowiązujące przepisy, w szczególności: - kodeks cywilny, prawo zamówień publicznych, prawo budowlane a ponadto (...) Normy przenoszące normy (...), lub normy innych Państw Członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego przenoszące te normy ( d: §5 Umowy - k. 19v).

Wykonawca zobowiązał się w szczególności do: terminowego wykonania robót zgodnie z umową, harmonogramem, pozwoleniem na budowę i dokumentacją projektową; wykonania wszystkich robót zgodnie z dokumentacją projektową i uzgodnieniami dokonanymi w trakcie realizacji umow y, zaleceniami nadzoru inwestorskiego, obowiązującymi normami i warunkami technicznymi wykonania i odbioru robót, przepisami dozoru technicznego, prawem budowalnym, zasadami sztuki inżynierskiej, z zachowaniem wymogów stawianych wyrobom budowalnym i urządzeniom dopuszczonym do obrotu i powszechnego stosowania
w budownictwie oraz jakości robót nie niższych niż określonych w dokumentacji projektowej (dowód: §6 pkt 2 i 4 Umowy – k. 19v).

Wykonawca oświadczył, iż przed złożeniem oferty dotyczącej realizacji robót zapoznał się z terenem budowy i jego otoczeniem, jak również uzyskał niezbędne informacje dotyczące: 1/ uzbrojenia terenu w urządzenia podziemne i nadziemne, 2/ możliwości urządzenia zaplecza technicznego; 3/ możliwości zasilania w energię elektryczną, wodę, itp., 4/ stanu dróg dojazdowych, 5/ innych danych potrzebnych do wykonania robót (dowód: §8 Umowy – k. 20).

Wykonawca zobowiązał się sporządzić zestaw dokumentacji powykonawczej, kompletowania i udostępniania inspektorowi nadzoru wszystkich dokumentów, przekazać Zamawiającemu dokumentację powykonawczą oraz świadectwa jakości wyrobu i decyzje zezwalające na eksploatację (dowód: §21-23 Umowy – k. 21).

Strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe za realizację całego przedmiotu umowy na kwotę (...)zł brutto. Strony zastrzegły w Umowie, iż nie przewidują możliwości przekroczenia ww. wynagrodzenia ryczałtowego, co wynika z istoty zamówienia i związanym
z tym ryzykiem Wykonawcy (dowód: §39 i §40 Umowy – k. 22v).

Strony uzgodniły warunki płatności wskazując, iż należności wykonawcy będą płatne
w terminie 30 dni od daty otrzymania przez Zamawiającego prawidłowej faktury
z uwzględnieniem zapisów § 48 Umowy ( dowód: § 47 Umowy – k. 23v).

Wykonawca zobowiązał się do zapłaty Zamawiającemu kar umownych: za opóźnienie wykonania przedmiotu umowy, w wysokości 0,3% wynagrodzenia za każdy dzień opóźnienia, za opóźnienie w usunięciu wad stwierdzonych przy odbiorze lub w okresie rękojmi w wysokości – 0,3% wynagrodzenia, za każdy dzień opóźnienia, licząc od dnia wyznaczonego na usunięcie wad (dowód: §54 Umowy – k. 24-24v).

Wszelkie zmiany i uzupełnienia treści umowy wymagały pod rygorem nieważności sporządzenia aneksu do umowy i podpisania go przez obie strony (dowód: §61 Umowy – k. 25).

Wykonawca sporządził ofertę przede wszystkim w oparciu o opublikowane przez Zamawiającego przedmiary oraz uzupełniająco dokumentację techniczną robót. Wykonawca miał świadomość, iż przedmiary poszczególnych robót mają charakter wyłącznie pomocniczy. Sporządzone przez powoda na etapie składania oferty kosztorysy nie podlegały złożeniu wraz
z ofertą, lecz stanowiły one dokument wewnętrzny wykonawcy (dowód: zeznania M. S. – nagranie rozprawy z 25.01.2017 r. godz. 00:12:47, - k. 959v, 00:31:13 – k. 960v, 01:00:28 – k. 961v; zeznania R. S. – nagranie rozprawy z 01.03.2017 r. godz. 00:24:27 – k. 977, 01:04:29 – k. 978).

Wykonawca w toku realizacji zamówienia natrafiał na praktyczne problemy, konieczność wykonania robót, które nie zostały ujęte w kosztorysie ofertowym. Wykonawca zwracał Zamawiającemu uwagę na tenże fakt. Na cotygodniowych radach budowy, nie podnoszona była natomiast kwestia dodatkowych kosztów za roboty nieobjęte kosztorysem ofertowym. Nawet jeżeli pojawiały się pewne nieścisłości, były one rozwiązywane na zasadzie kompromisu bez informacji, że wykonawca będzie występował o dodatkowe wynagrodzenie (dowód: protokoły narad Komisji Koordynacyjnej nr (...)– k. 299-305; częściowo zeznania M. S. – nagranie rozprawy z 25.01.2017 r. godz. 00:14:56, 00:18:13, 00:22:01 – k. 960; częściowo zeznania R. S. – nagarnie rozprawy z 01.03.2017 r. godz. 00:04:55 – k. 976v; zeznania M. Z. – nagranie rozprawy z 01.03.2017 r. godz. 01:24:41 – k. 979; zeznania B. Z. – nagarnie rozprawy z 01.03.2017 r. godz. 01:36:11 – k. 979v; zeznania P. B. (1) – nagranie rozprawy z 01.03.2017 r. godz. 01:53:06 – k. 980).

Wykonawca w piśmie z 07 kwietnia 2015 roku przedstawił Zamawiającemu kosztorys powykonawczy za roboty dodatkowe nieobjęte Umową, zawierający roboty budowalno-instalacyjne na kwotę 76 476,44 zł netto oraz zaprojektowanie i montaż automatyki instalacji wentylacji na kwotę 25 612,30 zł netto (dowód: odpis pisma z 07.04.2015 r. – k. 188-190; odpis kosztorysu powykonawczego – k. 197-216).

Wykonawca, w zakresie zaprojektowania i montażu automatyki, zarzucał Zamawiającemu, iż na etapie składania oferty nie został poinformowany o konieczności uwzględnienia nakładów finansowych na wykonanie instalacji automatyki. W opublikowanych materiałach przetargowych brak jakiejkolwiek wzmianki pozwalającej na jej wycenę. Instalacja powstawała w wyniku długich i żmudnych ustaleń z Inwestorem, Projektantem i Wykonawcą na cotygodniowych naradach w trakcie realizacji Umowy.

W przypadku kosztorysu na roboty budowlane, Wykonawca zarzucał Zamawiającemu:

1.  Pozycje 1-6 kosztorysu powykonawczego – 19 463,48 zł ( k. 202-203):

Brak oceny stanu technicznego dachu z warstwami izolacyjnymi w dokumentach przetargowych. Z inwentaryzacji budynku oraz projektu technicznego nie można było wywnioskować jaka jest konstrukcja dachu i poszczególne warstwy izolacyjne. Dopiero
w trakcie robót Wykonawca nabył wiedzę, że budynek przykryty jest dachowymi płytami korytkowymi pomimo, iż powyższe wynikało z ekspertyzy stanu technicznego budynku ( k. 165). Podnosił, że wykonanie otworów w takich elementach było bardzo czasochłonne z uwagi na konieczność wykonywania dodatkowych zabezpieczeń przed uszkodzeniem sąsiednich płyt i zapadnięciem się dachu. Jednocześnie wskazywał na konieczność rozbiórki, a po wykonaniu otworów w płytach dachowych, konieczność uzupełnienia wszystkich, wcześniej nieznanych Wykonawcy, warstw dachowych (2x papa, 6-8 cm szlichta betonowa, 12 cm płyta cementowo-wiórowa – sposób wykonania dachu opisany w zakresie konstrukcji i warstw). Powód wskazywał, że nietypowa i nieznana wcześniej konstrukcja zadaszenia budynku wymusiła wykonanie indywidualnych konstrukcji pod wentylatory i ich pracochłonną obróbkę zabezpieczającą przed przeciekaniem co pozostawało w sprzeczności z konstrukcją daszku wspornikowego nad wejściem opisaną w Ekspertyzie Stanu Technicznego ( k. 171).

2.  Pozycje 7-8 kosztorysu powykonawczego – 3 217,11 zł ( k. 203-204): Poprawienie estetyki pomieszczeń przez wyrównywanie krawędzi glifów okiennych, belek i podciągów. Powód zarzucał, że w przedmiarach oraz w projekcie brak było wskazań, co do robót ujętych w tych pozycjach co miało świadczyć o braku po stronie Inwestora zainteresowania w uzyskaniu poziomu estetycznego pomieszczeń.

3.  Pozycje 9-10 kosztorysu powykonawczego – 2 445,04 zł ( k. 204-205): Cokoliki z gresu oraz malowanie cokołów posadzkowych. Powód podnosił, że w/w zakres nie występuje w przedmiarze i dokumentacji technicznej i zarzucał pominięcie tych elementów przez autora projektu i przedmiaru. Ich brak jak w przypadku krzywych narożników, z tych samych przyczyn rodzi takie same skutki w postaci błędnej wyceny.

4.  Pozycja 11 kosztorysu powykonawczego – 4 006,10 zł ( k. 205): Przepusty instalacyjne ze stali nierdzewnej (w stropie z betonu), nie występują w przedmiarze i dokumentacji. Przepusty wykonane ze stali nierdzewnej nie są elementem stosowanym powszechnie. Konieczność ich stosowania, wynikająca ze specyfiki obiektu winna być wskazana przez Zamawiającego i Projektanta. Projekt (przedmiar) powinien zawierać tę istotną informację.

5.  Pozycja 12 kosztorysu powykonawczego – 3 526,37 zł ( 205-206): Montaż siłownika elektrycznego w drzwiach wejściowych w ramach instalacji przeciwpożarowej. Nie występuje w przedmiarze i w projekcie.

6.  Pozycje 13-20 kosztorysu powykonawczego - 280,93 zł ( k. 207-209): Wszystkie prace w zakresie kanalizacji, pobierania wody z sieci wodociągowej, wymiany glazury, były wynikiem zaleceń sanepidu w trakcie odbioru i wynikały z braków w projekcie, nie mogły więc znaleźć się w ofercie.

7.  Pozycje 21-24 kosztorysu powykonawczego – 1 664,92 zł ( k. 210-211): Pomieszczenie laserowni. Roboty objęte w kosztorysie, nie występują w przedmiarze i dokumentacji. Nigdzie nie pojawiła się informacja o konieczności zabezpieczenia pomieszczenia na czas robót i wykonania robót odtworzeniowych. Inwestor oraz Projektant przed rozpoczęciem inwestycji posiadali wiedzę o możliwości dewastacji pomieszczenia w trakcie montażu nowego stropu. Brak jakichkolwiek zapisów w tej materii upewniał oferenta, że pomieszczenie przeznaczone jest do rozbiórki.

8.  Pozycje 25-26 kosztorysu powykonawczego – 1 360,96 zł ( k. 212): Instalacja skroplin. Projekt zakładał dostawę centrali wentylacyjnych wraz z chłodnicami bez konieczności montażu instalacji skroplin. Podany typ central nie budził na etapie ofertowania żadnych wątpliwości co do braku konieczności wykonywania instalacji skroplin.

9.  Pozycje 27-30 kosztorysu powykonawczego – 2 831,69 zł ( k. 213-214): Dostarczone i zamontowane po raz drugi czerpnie. Pierwotnie, wykonane zgodnie z dokumentacją, zostały zdyskwalifikowane przez Inwestora, jako nienadające się do użytkowania z powodu nadmiernego hałasu. Ewidentnie źle dobrany przekrój przez biuro projektowe.

10.  Pozycja 31 kosztorysu powykonawczego – 18 400,00 zł ( k. 214): Tłumiki akustyczne PVC. Projekt i przedmiar zakładał montaż tłumików stalowych i takie zostały zawarte w ofercie. Zmiana nastąpiła na etapie realizacji na wyraźne żądanie Inwestora ze wskazaniem typu tłumika.

11.  Pozycje 32-33 kosztorysu powykonawczego – 6 830,90 zł ( k. 215): Montaż z chemoodpornego PCV elementów instalacji wentylacji, zamontowanych na żądanie Zamawiającego. Korekta błędu projektu, w którym występują elementy stalowe.

12.  Pozycje 34-35 kosztorysu powykonawczego – 12 448,94 zł ( k. 215-216): Montaż izolacji kanałów wentylacji i klimatyzacji matą lamelową, oblachowanie płaszczy ochronnych. Powód wskazał, że w/w roboty wykonano na żądanie Zamawiającego oraz, że te pozycje nie występowały w projekcie i przedmiarze (dowód: odpis pisma z 07.04.2015 r. – k. 188-190; odpis kosztorysu powykonawczego – k. 197-216; zeznania M. S. – nagranie rozprawy25.01.2017 r. godz. 00:14:56, 00:18:13, 00:22:01, 00:24:40, 00:27:22, 00:38:48, 00:44:56, 00:47:31, 00:53:53 – k. 960-961v; zeznania R. S. – nagranie rozprawy z 01.03.2017 r. godz. 00:05:44, 00:08:05, 00:10:17, 00:11:47, 00:12:29 – k. 976v, 00:20:02, 00:21:53, 00:26:17, 00:27:34 – k. 977, 00:29:33 – 977-977v; 00:38:08, 00:41:12 – k. 977v, 00:52:50 – k. 978; zeznania P. B. (2) nagranie rozprawy z 01.03.2017 r. godz. – 01:44:48 – k. 979v).

Zamawiający szczegółowo ustosunkował się do żądań Wykonawcy, uznając je w całości za bezpodstawne.

W odniesieniu do pozycji:

1.  Numer 1-6 kosztorysu powykonawczego: Zamawiający wskazał, iż w dniu 27 marca 2013 roku udzielił odpowiedzi na zadane przez oferentów pytanie nr 38 , wskazując, iż dokładny układ i grubość warstw istniejących posadzek na gruncie oraz warstw dachowych nie jest znany, proszę posłużyć się standardami. Ponadto powołał się na projekt budowalny, branża architektoniczna – Rysunek nr A5 „Rzut dachu” oraz na wizję lokalną przed złożeniem oferty, w której uczestniczył powód;

2.  Numer 7-8 kosztorysu powykonawczego: Odpowiedź analogiczna jak
w przypadku pozycji nr 1-6.

3.  Numer 9-10 kosztorysu powykonawczego: Wykonawca uczestniczył w wizji
lokalnej przed złożeniem oferty. Należało wykonać posadzkę zgodnie ze sztuką budowalną i logiką.

4.  Numer 11 kosztorysu powykonawczego: Zastosowane przez Wykonawcę
materiały wynikały z wybranej przez Wykonawcę technologii – przepusty
w żywicach epoksydowych.

5.  Numer 12 kosztorysu powykonawczego: Projekt budowalny, branża architektura,
część opisowa, wprost przewidywał takie rozwiązanie.

6.  Numer (...) kosztorysu powykonawczego: brak wpustu kanalizacyjnego
podłogowego z syfonem oraz armatury czerpalnej ze złączką do węża
w pomieszczeniu z pisuarem jest niezgodny z §85 ust. 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Wszystkie prace podczas odbiorów były na bieżąco uzgadniane jako nie generujące konieczności dopłat.

7.  Numer (...) kosztorysu powykonawczego: Wykonawca uczestniczył w wizji
lokalnej przed złożeniem oferty. Prace naprawcze były wynikiem nie zabezpieczenia pomieszczenia na czas robót. Pomieszczenie na laser jest wyraźnie oznaczone w tym samym kształcie w inwentaryzacji jak i w projekcie na rzucie parteru. Ponadto nie jest oznaczone na rysunku wyburzeń jako do wyburzenia. Interpretacja jakoby to pomieszczenie było przeznaczone do rozbiórki jest raczej błędem Wykonawcy w czytaniu projektu. Jeśli zatem nie było przeznaczone do rozbiórki oczywistym jest, że nie należy doprowadzić do jego dewastacji odpowiednio je zabezpieczając lub wykonać prace w jego obrębie ostrożnie.

8.  Numer (...)kosztorysu powykonawczego: Projekt budowalny, branża sanitarna,

część opisowa str. 21. „Wszystkie wewnętrzne jednostki klimatyzacyjne należy podłączyć do instalacji skroplin. Przewody skroplinowe powinny być jak najkrótsze ułożone ze spadkiem w kierunku odwodnienia. Minimalny spadek przewodów 1,0%. Przewody skroplinowe wykonać z rury PP. Instalację podłączyć pod zlew lub umywalkę między syfonem a urządzeniem. Instalację podwieszać do stropu za pomocą zawiesi instalacyjnych. Zachować rozstaw zawiesi zgodny z wymaganiami producenta zastosowanych rur.

9.  Numer (...) kosztorysu powykonawczego: Dostarczone i zamontowane po raz
drugi czerpie. Pierwotnie, wykonane zgodnie z dokumentacją, zostały zdyskwalifikowane przez Inwestora jako nienadające się do użytkowania
z powodu nadmiernego hałasu. Ewidentnie źle dobrany przekrój przez biuro projektowe.

10.  Numer (...) kosztorysu powykonawczego: Odpowiedzi znajdują się w projekcie

budowalnym, branża sanitarna, część opisowa str. 17,18. Przewody wywiewne
z digestorium należy wykonać z materiału chemoodpornego - PEHD lub PP - a także odpornego na działanie warunków atmosferycznych oraz promieniowanie UV - każdy z projektowanych odciągów z digestorium należy wyposażyć
w tłumik kanałowy wg zestawienia materiałów - B5 Projekt budowalny ( k. 140) – opis izolacji kanałów z blachy ocynkowanej ( k. 142). Te pozycje zostały zrekompensowane zgodą na zmianę wentylatorów dachowych. Zgodnie z ustaleniami wygenerowane oszczędności miały pokryć dodatkowe nakłady związane ze zmianą materiału.

11.  Numer (...) kosztorysu powykonawczego: Odpowiedzi znajdują się w projekcie

budowlanym, branży sanitarnej, części opisowej str. 16,19,21.

(dowód: odpis pisma z 06.05.2015 r. – k. 191-196; odpis kosztorysu powykonawczego – k. 197-216; zeznania A. W. – nagranie rozprawy z 25.01.2017 r. godz. 01:11:51 – k. 962-962v, 01:16:46, 01:19:28 – k. 962v, 01:21:47 – k. 963, 01:24:04-01.31:49 – k. 963; zeznania M. Z. – nagranie rozprawy z 01.03.2017 r. godz. 01:16:02 – k. 678v, 01:18:11, 01:20:03 – k. 978v-979, 01:26:01, 01:28:56 – k. 979; zeznania T. Z. – nagranie rozprawy z 1.03.2017 r. godz. 01:36:11 – k. 979; 01:41:27 – k. 979v; zeznania P. B. (1) – nagranie rozprawy z 01.03.2017 r. godz. 01:46:58-01:47:36 – k. 979v-980).

Ponadto według kosztorysu powykonawczego sporządzonego przez powoda, dodatkowe koszty wykonania nieobjętej zamówieniem automatyki przy centralach wentylacyjnych (...) i centrali (...) wyniósł łącznie 25 612,30 zł (dowód: kosztorys powykonawczy – automatyka – k. 197-200).

Przeprowadzone przez Wykonawcę roboty w zakresie „automatyki przy centralach wentylacyjnych (...), automatyka przy centrali (...) obejmujące oprzewodowanie sterujące i zasilające wraz z podłączaniem do podzespołów instalacji wentylacyjnych jak: sterowniki ścienne, czujniki temperatury, skraplacze, centrale wentylacyjne, przepustnice, falowniki (podzespoły napędu elektrycznego wentylatorów), nagrzewnice elektryczne oraz podzespoły napędu elektrycznego wentylatorów i inne elementy z tym związane, objęte w kosztorysie powykonawczym ( k. 197-200), nie wykraczają poza zakres Umowy gdyż wykonane zostały po to aby spełnić wymagania określone w projekcie wentylacji. Przedmiotem zamówienia był kompletny system wentylacji, którego zadaniem było osiągnięcie skutku w postaci wentylacji
o wskazanych w projekcie parametrach i realizujących określone w projekcie funkcje. Wskazanie przez pozwanego parametrów i funkcji, które mają być zapewnione przez system wentylacji było wystarczające do opisania przedmiotu zamówienia i w takim przypadku nie jest konieczne szczegółowe określenie konkretnego technicznego sposobu jego realizacji (dowód: odpis SIWZ – k. 317-362; odpis projektu budowlanego – k. 94-158, 766-837; odpis ekspertyzy stanu technicznego budynku – k. 164-187; odpis Specyfikacji Technicznej – k. 591-720 338-445, 751-765, 837-866; odpis Umowy nr (...) – k. 19-25v; odpis przedmiaru robót elektrycznych – k. 483-513, 562-589; zeznania A. W. – nagranie rozprawy
z 25.01.2017 r. godz. 01:11:51 – k. 962; zeznania M. Z. – nagranie rozprawy
z 01.03.2017 r. godz. 01:18:11 – k. 978v; pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych J. S. – k. 990-993, ustna opinia uzupełniająca – k. 1137v, transkrypcja protokołu rozprawy z 10.04.2018 r. w zakresie ustnej opinii biegłego J. S. – 00:03:54-00:08:30 – k. 1157-1157v).

W dniu 17 sierpnia 2016 roku (...) (...) Sp. j. w W. wystawił fakturę VAT nr (...) opiewającą na kwotę 102 088,74 zł netto co stanowiło 125 569,15 zł brutto z tytułu robót wykraczających poza zakres umowy (...) z 06 maja 2013 roku. W fakturze termin płatności został wskazany na dzień 31 sierpnia 2016 roku (dowód: odpis faktury VAT nr (...) – k. 306).

Instytut (...) w odpowiedzi na przedstawienie przez Wykonawcę ww. faktury VAT wskazał, iż nie akceptuje tejże faktury. Brak jest podstaw do jej wystawienia
z uwagi na treść Umowy łączącej strony. Ponadto brak jest merytorycznych podstaw do uwzględnienia rachunku. Wskazał, iż wszelkie potrzebne informacje odnośnie przedmiotu zamówienia dostępne były w dokumentacji zamówienia (dowód: odpis pisma z 29.08.2016 r. – k. 307; wiadomość e-mail z 29.08.2016 r. – k. 308).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie dokumentów prywatnych złożonych do akt postępowania w formie uwierzytelnionych odpisów, których wartości dowodowej żadna ze stron nie podważała. Nie znalazł również podstaw do ich zakwestionowania orzekający Sąd. Zasadniczy spór między stronami sprowadzał się bowiem do kwestii wymagających wiadomości specjalnych oraz kwalifikacji prawnej okoliczności faktycznych ustalonych w toku postępowania.

Czyniąc ustalenia faktyczne w zakresie: sposobu i podstaw formułowania przez Wykonawcę oferty przetargowej, praktycznych problemów powstałych w toku realizacji Umowy, zakresu spornych między stronami robót kwalifikowanych przez powoda jako roboty dodatkowe, nie objęte ofertą Wykonawcy, Sąd oparł się również częściowo na zeznaniach świadków: M. S., A. W., R. S., M. Z., B. Z., P. B. (1).

Świadek M. S. ( k. 959v-962), który sporządził ofertę przetargową powoda, a także pełnił obowiązki kierownika budowy wskazał, iż oferta została przygotowana na podstawie przedmiaru i analizy projektu. Świadek przyznał jednocześnie, iż przedmiar robót ma wyłącznie pomocniczy charakter ( 00:31:13 – k. 961v). Zeznania świadka w kluczowych dla rozstrzygnięcia kwestiach pozostawały wewnętrznie sprzeczne. Z jednej strony świadek twierdził, że informował zamawiającego o konieczności wykonania prac dodatkowych, pozwany wymuszał na powodzie ich wykonanie, by za chwilę wskazać, że nie pamięta aby informowano pozwanego, że prace wykraczają poza umowę. Ponadto świadek zeznawał, że zamawiający był informowany o wykonywanych robotach pozaofertowych, ale nie było żadnych wycen tych robót ( 00:58:24 - k. 961v). W zakresie wentylacji i klimatyzacji świadek twierdził, iż brak było projektu automatyki. Tymczasem projekt taki powstał na radach budowy. Z protokołów rad budowy nie wynika przy tym, aby pozwany był informowany, że są to prace dodatkowe. W zakresie prac budowlanych świadek wskazywał na brak inwentaryzacji dachu, przez co wykonawca nie znał specyfiki budowy dachu, którą powód poznał dopiero wywiercając otwory w dachu, co jest jednak sprzeczne z danymi zawartymi w ekspertyzie stanu technicznego budynku z 2012 roku, którą załączył sam powód ( k. 414 – płyty korytkowe), a także projektem budowlanym – branża architektoniczna rys. nr A5 „Rzut dachu”. Również obaj biegli sądowi wskazywali, że projekt budowalny informował o konstrukcji dachu oraz sposobie przebudowy. Świadek przyznał również, iż uczestnicząc w oględzinach budynku, nie zwrócił uwagi na konstrukcję dachu. Zeznania świadka pozostają także niewiarygodne z pozostałym materiałem dowodowym w zakresie materiałów użytych przy robotach sanitarnych (przepusty ze stali nierdzewnej). Zamawiający bowiem zawarł bardzo szczegółowy opis charakteru inwestycji i budynku, w którym wyraźnie wskazano, że będą mieścić się w nim laboratoria, występować będzie agresywne środowisko chemiczne. Podobnie oceniać należy zeznania świadka w zakresie tłumików. Zastosowanie odpowiednich materiałów wynikało z przeznaczenia budynku. Przedmiotową kwestię wyjaśnił zresztą biegły sądowy J. K. w pisemnej opinii uzupełniającej – konstatując iż skoro przewody prowadzące do tłumików miały być chemoodporne to oczywistym jest, iż również same tłumiki winny być chemoodporne.

Zeznania świadka A. W. ( inspektora nadzoru inwestorskiego – k. 962-963v)
w kluczowych dla rozstrzygnięcia kwestiach pozostawały zgodne zarówno z dokumentacją przetargową, opisem przedmiotu zamówienia jak i wnioskami postawionymi przez biegłych sądowych, w zakresie objętym wiedzą specjalną, a nie oceną prawną wykraczającą poza tezę dowodową, wobec czego w ocenie Sądu zasługiwały w całości na przyznanie im waloru wiarygodności.

Zeznania świadka R. S. ( zajmującego się z ramienia powoda robotami klimatyzacyjnymi i wentylacyjnymi - k. 976-979v) w zakresie robót w których uczestniczył świadek, nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji przetargowej bądź podstawowych założeniach dla procesu budowlanego obiektu o specyfice opisanej w przedmiocie umowy (zmiana tłumików ze stalowych na chemoodporne). Zastrzeżenia świadka w zakresie automatyki instalacji wentylacyjnej, nie znajdują również potwierdzenia w opinii biegłego sądowego
z zakresu elektroenergetyki. Świadek ten, podobnie jak świadek M. S., nie był
w stanie jednoznacznie określić, czy wykonawca zgłaszał zamawiającemu na radach budowy konieczność wykonania robót dodatkowych. Wręcz przeciwnie z zeznań świadka R. S. wynika, że strony dochodziły na radach budowy do konsensusu. Protokoły z rad budowy (podpisywane przez obie strony procesu budowlanego) nie potwierdzają aby wykonawca zgłaszał zamawiającemu w toku wykonywania przedmiotu zamówienia konieczność przeprowadzenia robot dodatkowych, kosztorysy tychże robót. Świadek potwierdził, iż oferta powoda opierała się na ilościach i rodzaju materiałów przewidzianych w przedmiarze. Przedmiotowa okoliczność powtarzała się w zeznaniach wszystkich świadków powołanych przez powoda dlatego też Sąd w tej części, uznał zeznania świadka za wiarygodne. Ilości określonych materiałów bądź faktycznie wykonanych robót, różniły się od tych z przedmiaru robót – co z przyczyn wyłożonych w dalszej części uzasadnienia, nie wpływało jednakże na ocenę roszczenia powoda – zważywszy na ryczałtowy sposób określenia wynagrodzenia i wy łącznie pomocniczy charakter przedmiaru robót.

Zeznania M. Z. ( architekta, współtwórcy projektu przebudowy hali – k. 978v-979) korelowały z pozostałym materiałem dowodowym w tym dokumentacją przetargową oraz protokołami z Rad budowy. W ocenie Sądu brak jest uzasadnionych podstaw do zakwestionowania wiarygodności zeznań tegoż świadka, tym bardziej, iż przekazywane informacje z zakresu specjalności zawodowej świadka, znalazły potwierdzenie w opiniach biegłych sądowych, jak również dokumentacji budowlanej.

Zeznania B. Z. ( architekta, współtwórcy projektu przebudowy hali – k. 979v) również korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym, wobec czego w ocenie Sądu również brak było podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Zeznania P. B. (1) ( nadzorującego prace z branży sanitarnej z ramienia zamawiającego – k. 979v-980) w ocenie Sądu były zbieżne z pozostałym materiałem dowodowym. Świadek ten wyjaśnił również w jaki sposób rozwiązano problem spornych tłumików, przez co zasługiwały na przyznanie im mocy dowodowej i poczynienie stosownych ustaleń na ich podstawie.

Pochylając się nad opinią biegłego sądowego z zakresu sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych J. S. należy zauważyć, iż w zakresie objętym specjalizacją biegłego, powodowi w żaden sposób nie udało się podważyć opinii tegoż biegłego sądowego. Pisemna opinia podstawowa była na tyle jednoznaczna i kategoryczna w zakresie objętym tezą dowodową, iż powód, mimo wnioskowania o dopuszczenie ustnej opinii uzupełniającej, nie był w stanie sformułować na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2018 roku (vide: 00:08:36-00:08:42 – k. 1157v) żadnego merytorycznego zarzutu względem tejże opinii.

W ocenie Sądu brak jest natomiast podstaw do przyjęcia wniosków opinii sporządzonej przez biegłego K. F. i J. K. ( k. 1018-1087) w zakresie w jakim biegli sądowi przyjęli, iż zasadniczym dokumentem branym pod uwagę przy ocenie roszczeń powoda jest przedmiar robót, co ma stanowić ich zadaniem o uznaniu robót wskazanych przez powoda (objętych roszczeniem) za prace dodatkowe.

Biegły K. F. w ramach swojej opinii przyjął błędne założenie metodologiczne, zgodnie, z którym odpowiedzi na pytanie wymagające wiedzy specjalnej poszukiwał w rozporządzeniu określającym metody i podstawy sporządzenia kosztorysu inwestorskiego - przez co przedmiotem badania uczynił wyłącznie przedmiar, który uznał za dokument wyłącznie wyznaczający zakres robót. Wskazać należy, iż udzielając odpowiedzi, na postawioną tezę dowodową dokonał jedynie porównania zakresu kosztorysu powykonawczego
z przedmiarem, co samo w sobie pozostawało już w sprzeczności z tezą dowodową ale również z postanowieniami umowy, w której jednoznacznie wskazano, że zakres prac wyznacza kompletną realizację robót opisanych w SIWZ, w załącznikach do SIWZ i kosztorysie ofertowym co oznacza, iż rodzaj, zakres prac określały łącznie wszystkie w/w dokumenty a nie jedynie przedmiar. Co prawda biegły wskazał, iż badał dokumentację projektową, SIWZ oraz notatki z narad ( k. 1031), niemniej jednak powyższemu zaprzecza w całości opinia ustna złożona na rozprawie 10 kwietnia 2018 roku, w toku której przyznał, że o zakresie robót dodatkowych stanowił fakt, iż nie zostały ujęte w przedmiarze. Ponadto biegły wykroczył po zakres zleconych mu prac opisanych szczegółowo w zarządzeniu z 4 lipca 2017 roku pkt 4 (k. 995) oraz
w zleceniu z dnia 10 lipca 2017 roku ( k. 1006) sporządzając kosztorys prac dotyczących automatyki przy centralach wentylacyjnych, co do których biegły J. S. wskazał, iż nie wykraczają one poza zakres prac wskazanych w umowie. Również w ramach opinii uzupełniającej sporządzonej w styczniu 2018 roku biegły K. F. ( k. 1098-1104) ponownie jako punkt wyjścia do dokonania oceny przyjął kosztorysy ofertowe i kosztorysy powykonawcze dodatkowe ( k.1099), ponownie wyszedł poza zakres zleconego wykonania opinii odnosząc się do projektu automatyki. Biegły uzasadniając swoje wnioski podniósł, że o uznaniu za prace dodatkowe świadczy fakt braku informacji odnośnie rodzaju materiału, z którego tłumiki oraz materiały przewodów na dachu zostaną wykonane, ustalenie w trakcie realizacji umowy trasy odprowadzania spalin (k. 1099) a nadto wskazał na obowiązki uczestników robót budowalnych. Zdaniem biegłego brak precyzyjnych rozwiązań projektowych spowodował wykonanie robót dodatkowych ( k. 1104). Wskazując na powyższe co najwyżej biegły odniósł powyższe do prac w zakresie tłumików – brak informacji o materiale i przewodów do spalin. Ponownie nie odniósł się do pozostałego zakresu robót i nie wskazał, co uzasadnia przyjęty przez niego wniosek, że są to roboty dodatkowe. Na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2018 roku biegły K. F. poza wskazaniem, iż zakres był uszczegóławiany na etapie wykonania co jego zdaniem oznacza, iż zakres robót i inwestycja nie były właściwie przygotowane w fazie projektowania podniósł, iż prace, które uznał za dodatkowe nie odnalazł ich w przedmiarze. Jednocześnie biegły ferował sprzeczne twierdzenia w zakresie braku uszczegółowienia
w dokumentacji albowiem po okazaniu opisu do rysunku ( z karty 107 i 108) przyznał, że na podstawie tego opisu wykonawca wiedział, co ma do wykonania i mógł określić zakres zleconych mu prac ( k. 1138 godz. 00:23:13, k. 1159 godz. 00:21:08, 00:24:35, 00:24:51 k. 1159v). Pomimo jednak pełnej, jak sam przyznał informacji w dokumentacji projektowej zawierającej informacje co do przebicia, uznał, że prace poz. 1-6 miały charakter dodatkowy bo nie było ich w przedmiarze. W ocenie biegłego, którą należy uznać za sprzeczną zarówno
z zapisami umowy §2 jak również celu zawarcia umowy o wynagrodzeniu ryczałtowym, nie można przyjąć, iż dopiero gdy przedmiar odzwierciedla dane z rysunku i opinii technicznej to można mówić o prawidłowym określeniu zakresu robót ( k. 1138 godz. 00:23:47). Jednocześnie wprost przyznał, iż najważniejszym dokumentem był przedmiar robót, któremu przyznał prymat (k. 1138 godz. 00:27:29). Oznacza to, iż nie tylko nie uwzględnił specyfiki umowy, w której strony przyjęły rozliczenie ryczałtowe, ale również nie uwzględnił zapisów SIWZ oraz postanowień umowy, w których to określono które dokumenty łącznie wskazują na zakres robót. Ponadto sam biegły dalej opiniując przyznał, że jest oczywiste, iż drzwi, które mają działać automatycznie muszą posiadać zamek elektryczny sterowany silnikiem, podobnie jak okoliczność, że przewody nawiewne miały być wykonane z materiałów chemoodpornych. Również zdaniem biegłego tłumik powinien być chemoodporny, konsekwentnie jednak wskazuje, iż skoro takiego tłumika nie było w przedmiarze to stanowi on pracę dodatkową.

W podobnym świetle (wyłącznie jako częściowo przydatną) oceniać należy opinię biegłego sądowego J. K. ( k. 1187-118) sporządzoną w sierpniu 2018 roku oraz pisemną opinię uzupełniającą i opinię ustną złożoną na rozprawie 20 grudnia 2018 roku. Wskazać po raz kolejny należy, iż biegły konsekwentnie, za dokument najważniejszy i jednocześnie jako jedyny określający zakres robót, wg którego powinna nastąpić ich weryfikacja błędnie przyjmował przedmiar. Jednocześnie jednak pomimo uznania, że roboty podane
w kosztorysie powykonawczym powoda (k. 201-217) nie zostały zawarte i opisane
w przedmiarze, wskazał, iż w części obejmują ilości przekraczające ilości wynikające
z przedmiaru a w części dotyczą prac, które nie zostały ujęte w przedmiarze, ale zostały opisane w dokumentacji technicznej, tj. projekcie budowlanym, wynikają z rysunków technologicznych. Pomimo przytoczenia szeregu zapisów z dokumentacji przetargowej z umowy zawartej przez strony, biegły błędnie feruje jeden wniosek jakoby przedmiotem zamówienia były wyłącznie roboty opisane, co do rodzaju i ilości w kosztorysach ofertowych, które zostały sporządzone przez powoda na podstawie dostarczonych przez pozwanego przedmiarów - mających wyłącznie charakter pomocniczy. Zaznaczyć należy, iż powyższe prowadzi do zniekształcenia postanowień umowy a de facto również oznacza dopuszczenie się przez biegłego oceny prawnej postanowień umowy, z której wprost z § 2 wynika, że zakres zamówienia obejmuje kompletną realizację robót opisanych w SIWZ, w załącznikach SIWZ i w kosztorysie ofertowym a nie tylko w zakresie przedmiaru, który co należy jeszcze raz odkreślić miał charakter pomocniczy a przy tym został przygotowany w formie uproszczonej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na kanwie niniejszego postępowania, wobec treści Umowy, rozmiaru zamówienia publicznego poza sporem pozostawało, iż strony łączyła umowa o remont budynku do którego odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy traktujące o umowie o roboty budowalne (art. 658 k.c. w zw. art. 647 k.c. i nast. k.c.).

Bezspornym pozostawał także fakt, iż strony w § 39 Umowy ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe za realizację całego przedmiotu Umowy w kwocie 2 334 540,00 zł brutto, którego zmianę wysokości strony, umownie wyłączyły (k. 22v). Zgodnie bowiem ze Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia cena ryczałtowa obejmowała całkowitą należność, jaką Zamawiający był zobowiązany zapłacić za przedmiot zamówienia (pkt 12.1 SIWZ – k. 324). Cena ryczałtowa musiała zawierać wszystkie przewidywane koszty kompletnego wykonania robót, ujętych w załączonej dokumentacji i w SIWZ oraz wzorze umowy wraz z wartością materiałów i urządzeń a także wszelkie koszty związane z realizacją zamówienia jak i ewentualne ryzyko wynikające z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawierania umowy (pkt 12.3 SIWZ – k. 324).

Szczegółowy zakres prac zawierał projekt budowlany „Przebudowa hali warsztatowej budynku laboratoryjno-warsztatowego z adaptacją części kubatury na laboratoria” oraz Przedmiary robót umieszczone na stronie internetowej jako załączniki do specyfikacji istotnych warunków zamówienia (pkt 3.2.6. SIWZ – k. 318v):

⚫

załącznik nr 1 – projekt budowalny „Przebudowa hali warsztatowej budynku laboratoryjno-warsztatowego z adaptacją części kubatury na laboratoria” ,

⚫

załącznik nr 2 – rewizja do projektu budowalnego „Przebudowa hali warsztatowej

budynku laboratoryjno-warsztatowego z adaptacją części kubatury na laboratoria” ,

⚫

załącznik nr 3 – przedmiar robót budowlanych,

⚫

załącznik nr 4 – przedmiar robót sanitarnych,

⚫

załącznik nr 5 – przedmiar robót elektrycznych,

⚫

załącznik nr 6 – przedmiar robót odtworzeniowych dla części budynku laboratoryjno-warsztatowego .

W niniejszym postępowaniu sporne pozostawały de facto dwie zasadnicze okoliczności. Po pierwsze czy Wykonawca, bazując na udostępnionej mu dokumentacji przetargowej był
w stanie objąć swoją ofertą, przy dochowaniu należytej staranności, wszelkie roboty niezbędne do wykonania przedmiotu zamówienia, w którym ustalono wynagrodzenie ryczałtowe. Po wtóre czy wskazywana przez powoda podstawa materialnoprawna roszczeń jest właściwa, czy nie prowadzi do obejścia przepisów ustawowych zawartych w art. 632 § 1 k.c. w zw. z art. 656 § 1 k.c. (w zakresie możliwości stosowania w drodze analogii do umowy o roboty budowalne ww. przepisu umowy o dzieło zob. uchwałę SN z 29 września 2009 r., III CZP 41/09, LEX nr 518164).

Rozstrzygając w pierwszej kolejności drugą z rzeczonych kwestii spornych, należy wyraźnie zaznaczyć, iż strona powodowa w uzasadnieniu pozwu dokładnie wyartykułowała na jakich podstawach prawnych opiera swoje żądanie (art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.), które to podstawy zdeterminowały sposób przedstawienia przez nią okoliczności faktycznych uzasadniających jej roszczenie, stosownie do wymagań wynikających z art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c. Element ten uznać należy za kluczowy dla określenia zakresu przedmiotowego sporu, identyfikuje bowiem podstawę faktyczną poddanych pod osąd roszczeń. Okoliczności przytoczone w pozwie stanowią podstawę sporu, zakreślają stan zawisłości sprawy (art. 192 pkt 2 k.p.c.) wyznaczają przedmiot rozstrzygnięcia (art. 321 § 1 k.p.c.).

Uzupełniająco do powyższej tezy zaznaczenia wymaga także, iż choć konstrukcja podstawy prawnej rozstrzygnięcia należy do sądu to z przyczyny tego, że relacje zachodzące między stronami bywają niekiedy bardzo skomplikowane i powikłane, zarówno od strony faktycznej, jak i prawnej, a racje stron mogą znajdować swe źródło lub podstawę w różnych przepisach prawa, niekiedy wskazanie podstawy prawnej przez stronę powodową może mieć istotne znaczenie. Sytuacja taka zachodzi gdy tak jak w niniejszym postępowaniu podmiot wnoszący pozew buduje konstrukcję swego żądania, osadzając ją na ściśle wskazanym przepisie prawa materialnego. W ten sposób wytycza granice okoliczności spornych i niespornych, które mają stanowić podstawę faktyczną orzeczenia. Inaczej rzecz ujmując, powołanie przez stronę określonej normy prawa materialnego jako mającej stanowić podstawę rozstrzygania o tym roszczeniu wiąże Sąd w tym sensie, że stanowi uzupełnienie okoliczności faktycznych określających żądanie pozwu.

Na potwierdzenie zastosowania powyższej tezy, zwrócić należy uwagę, iż powód przy przedstawianiu okoliczności faktycznych na których opierał swoje żądania, nie powoływał się na żadne inne okoliczności faktyczne, umożliwiające sądowi rozpoznanie wywiedzionych roszczeń w oparciu o inne przepisy prawa materialnego (art. 632 § 2 k.c. – rażąca strata; czy też z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania przez zamawiającego – przesłanki stosowania art. 471 k.c.).

Dla oceny wywiedzionych przez powoda roszczeń (przy założeniu prawdziwości twierdzeń powoda co do braku ujęcia spornych robót w dokumentacji przetargowej, traktowaniu ich jako roboty dodatkowe) sprawą drugorzędną pozostawało to iż umówione wynagrodzenie ryczałtowe, stosowane w drodze analogii do umowy o roboty budowlane, zostało ukształtowane jako świadczenie niepodlegające zmianie, co oznacza, że przyjmujący zamówienie (wykonawca), co do zasady nie może domagać się jego podwyższenia (w tym zakresie zob. szczegółową argumentację zawartą m.in. wyrok SN z 25.03.2011 r., IV CSK 397/10, LEX nr 1129144). Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu w żadnej mierze nie stanowią obejścia wskazywanej przez pozwanego normy prawnej. Wyłączenie zawarte w art. 632 § 1 k.c. dotyczy bowiem wyłącznie robót objętych stosunkiem umownym łączącym strony (objętych przedmiotem zamówienia). Powód wywodzi tymczasem, iż wskazywane przez niego roboty budowlane, nie były objęte przedmiotem zamówienia.

W art. 410 k.c. ustawodawca przesądził, że już sam fakt świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego (por. np. wyrok SN z 09.08.2012 r., V CSK 372/11, LEX nr 1231631). W przypadku świadczenia nienależnego wzbogacenie następuje kosztem świadczącego, bowiem dochodzi w ten sposób do zwiększenia cudzego majątku, które nie miało przyczyny, albo którego przyczyna odpadła lub nie została urzeczywistniona. Ustalenie, że wzbogacenie nastąpiło kosztem świadczącego sprowadza się do stwierdzenia, czy doszło do spełnienia świadczenia nienależnego. Przy roszczeniu określonym w art. 410 k.c. nie ma potrzeby ustalania niczego innego, w tym czy wzbogaciło odbiorcę bądź czy majątek świadczącego uległ zmniejszeniu. Według ugruntowanego orzecznictwa, także konstrukcja wynagrodzenia ryczałtowego nie wyklucza żądania przez przyjmującego zamówienie wynagrodzenia za prace nieobjęte umową. Zdarza się też niekiedy, że dochodzi do wykonania stanowiących korzyść majątkową dla zamawiającego prac dodatkowych, bez dokonania przez strony stosownej zmiany umowy. W takich wypadkach przyjmuje się że dopuszczalne jest żądanie przez przyjmującego zamówienie zapłaty za wykonane roboty na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (zob. m.in. wyrok SN z 9.10.2014 r., I CSK 568/13, LEX nr 1541043). Wszakże obiektywnie niemożliwe jest odebranie takiej korzyści w naturze, ponieważ polega ona na korzystaniu przez zamawiającego z wykonanych robót budowlanych i materiałów stanowiących część konstrukcji budynku, więc realizacja roszczenia z art. 405 k.c. może nastąpić wyłącznie przez zwrot równowartości korzyści w pieniądzu.

Aby zobrazować odmienność roszczeń oraz zarzutów które mogą być formułowane
w oparciu o art. 632 § 2 k.c. od przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, należy przybliżyć problematykę uregulowania w sposób modelowy, wynagrodzenia z tytułu wykonania przez wykonawcę robót dodatkowych, w związku z realizacją umowy o roboty budowlane, w której przyjęto ryczałtowy sposób wynagrodzenia w ramach zamówienia publicznego – a których nie ujęto w umowie.

Charakter przyjętego w danym przypadku wynagrodzenia (kosztorysowe, ryczałtowe) nie daje gwarancji, iż w toku procesu inwestycyjnego nie powstanie konieczność wykonania robót dodatkowych, wykraczających poza prace opisane w dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych. W konsekwencji należy wskazać, iż roboty dodatkowe w stosunku do zamówienia podstawowego (umowy) mogą być realizowane, co do zasady, bez względu na charakter wynagrodzenia przyjętego w umowie. Przesądzająca w tym przypadku będzie bowiem kwalifikacja robót dodatkowych.

Dlatego też, kluczowe dla rozstrzygnięcia kwestii zlecenia zamówienia dodatkowego za odrębnym wynagrodzeniem jest ustalenie czy w danej sprawie – przy przyjętym w umowie wynagrodzeniu ryczałtowym – zaistniały i czy mogły zaistnieć okoliczności faktyczne skutkujące koniecznością wykonania „robót dodatkowych” w rozumieniu przepisu art. 67 ust. 1 pkt 5 p.z.p. nieobjętych zamówieniem podstawowym (umową), niezbędnych do jego prawidłowego wykonania, których przeprowadzenie stało się konieczne na skutek sytuacji niemożliwej wcześniej do przewidzenia i bez których niemożliwe byłoby wykonanie zamówienia podstawowego (osiągnięcia zamierzonego umową rezultatu). Istotą zamówień dodatkowych na roboty budowlane, jest ich nieprzewidywalność na etapie dokonywania opisu przedmiotu zamówienia i sporządzania oferty oraz to, że wykraczają poza przedmiot zamówienia opisany w dokumentacji. Artykuł 67 ust. 1 pkt 5 p.z.p., został wprawdzie uchylony ustawą z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 1020), która weszła w życie 28 lipca 2016 roku, jednakże najlepiej odzwierciedla pojęcie „robót dodatkowych” na gruncie umowy o roboty budowlane z wynagrodzeniem ryczałtowym (z uwagi na zakazy wynikające z art. 632 § 1 k.c.). Ponadto w myśl art. 19 ww. ustawy nowelizującej „Do umów w sprawach zamówień publicznych zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe”.

A zatem, na kanwie niniejszego postępowania istotnym było rozstrzygnięcie, czy roboty na które powołuje się wykonawca, powstałe w związku z realizacją umowy, powinny zostać zakwalifikowane jako „prace dodatkowe” w rozumieniu przepisu art. 630 k.c., czy też „prace dodatkowe” w rozumieniu przepisu art. 67 ust. 1 pkt 5 p.z.p. a właściwie prace kwalifikujące się do katalogu „zamówienia dodatkowego”.

W pierwszym przypadku, gdy charakter „robót dodatkowych” wskazuje jednoznacznie, że były one związane wprost z wykonaniem zamówienia podstawowego (umowy), a ich realizacja jest niezbędna do prawidłowego wykonania przedmiotu zamówienia zaś wykonawcy przysługuje wynagrodzenie ryczałtowe, które obejmuje kompleksową realizację zadania – skonstatować należy, iż „roboty dodatkowe” („prace dodatkowe”) to prace, które mieszczą się
w przedmiocie zamówienia podstawowego (umowy). Finansowanie przez zamawiającego tego typu prac dodatkowych może zachodzić wyłącznie w przypadku realizacji umów, w których przyjęto wynagrodzenie kosztorysowe. W przypadku wynagrodzenia ryczałtowego cena ryczałtowa jest wynagrodzeniem za całość dzieła w jednej sumie pieniężnej lub wartości globalnej. Wynagrodzenie to określa się z góry, bez przeprowadzania szczegółowej analizy kosztów wytworzenia dzieła. Istotą ceny ryczałtowej jest jej stałość, a rzeczywisty rozmiar prac wykonanych w następstwie udzielenia zamówienia publicznego nie ma wpływu na określoną
w umowie wysokość ceny. Wykonawca nie może, co do zasady, żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru i kosztów prac. W warunkach wynagrodzenia ryczałtowego ryzyko nieuwzględnienia wszystkich prac wymaganych dla realizacji całości przedmiotu zamówienia, zgodnie z opisem tego przedmiotu dokonanym przez zamawiającego, w formie dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót oraz przedmiarów, spoczywa na profesjonalnym wykonawcy. Tym samym więc ryzyko zaniżenia w ofercie ceny ryczałtowej, poprzez nie uwzględnienie podczas jej ustalania kosztów prac nieprzewidzianych (a koniecznych z punktu widzenia opisu przedmiotu zamówienia, dokumentacji budowlanej, projektów wykonawczych), spoczywa wyłącznie na wykonawcy.

Wyłącznie zatem w przypadku w którym przyjmiemy, iż „roboty dodatkowe” spełniają warunki do zakwalifikowania ich jako „zamówień dodatkowych” w rozumieniu art. 67 ust. 1 pkt 5 p.z.p. a tym samym do udzielenia zamówienia dodatkowego z wolnej ręki, które jednakże nie zostało udzielone, mimo faktycznego wykonania robót, które powinny być objęte zamówieniem dodatkowym, wykonawca może domagać się od zamawiającego zwrotu spełnionego świadczenia w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Roboty te nie wynikają bowiem ze stosunku prawnego w którym przewidziano wynagrodzenie ryczałtowe za wykonanie określonego przedmiotu zamówienia.

W sytuacji natomiast przyjęcia, iż „roboty dodatkowe” nie mają charakteru „zamówień dodatkowych”, o których mowa w art. 67 ust. 1 pkt 5 p.z.p. należy stwierdzić, że realizacja tych prac nie stanowi podstawy do udzielenia zamówienia dodatkowego za odrębnym wynagrodzeniem, gdyż prace te powinny być wykonane przez wykonawcę w ramach umowy podstawowej z ryczałtowym wynagrodzeniem. Wykonawca, kwestionujący wysokość przysługującego mu wynagrodzenia ryczałtowego w przypadku konieczności realizacji „robót dodatkowych”, których nie przewidział w swojej ofercie, a których wykonanie winien był przewidzieć dla realizacji całości przedmiotu zamówienia prawidłowo opisanego
w dokumentacji przetargowej, może wówczas w określonych sytuacjach dochodzić swoich roszczeń, ale na drodze sądowej na podstawie art. 632 § 2 k.c. (zupełnie inne podstawy faktyczne oraz przesłanki uwzględnienia roszczenia opartego na tej podstawie prawnej).

Reasumując, zarzuty pozwanego, wskazujące na braku możliwości dochodzenia przez powoda spornych roszczeń na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, z uwagi na ustalony przez strony ryczałtowy charakter wynagrodzenia, niedopuszczalną próbę obejścia art. 631 § 1 k.c. w zw. z art. 656 § 1 k.c. sam w sobie, w oderwaniu od konkretnych ustaleń faktycznych, nie mógł być skuteczny. To czy, „roboty dodatkowe” wskazywane przez powoda spełniały kryteria określone w art. 67 ust. 1 pkt 5 p.z.p., tj. nie były objęte zamówieniem pozwanego, kwalifikować je należy jako niezbędne do prawidłowego wykonania zamówienia, ich wykonanie stało się konieczne na skutek sytuacji niemożliwej wcześniej do przewidzenia (na etapie składania oferty) – miało wyjaśnić postępowanie dowodowe.

W celu wyraźniejszego wyeksponowania różnic między podstawą prawną na której powód opiera swoje roszczenia (art. 405 k.c.), a eksponowaną przez pozwanego kwestią niezmienności wynagrodzenia ryczałtowego, należy przedstawić również wykładnie art. 632 k.c.

Wbrew zapatrywaniom pozwanego, przepis art. 632 § 1 k.c. nie ma charakteru bezwzględnego. Zakaz wynikający z tego przepisu dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy wykonawca miał możliwość oceny zakresu robót i powinien był, zważywszy na swój profesjonalizm, przewidzieć koszty robót i konieczne czynności dla ich wykonania. Niemożność zmiany umówionego wynagrodzenia ryczałtowego ogranicza się zatem do sytuacji, gdy wykonawca dysponując rzetelną informacją na temat zakresu i charakteru robót wadliwie oszacował zakres koniecznych czynności, niezbędne koszty ich wykonania i w konsekwencji wartość robót, którą strony umówiły w ramach ryczałtowego wynagrodzenia (stanowią naturalną konsekwencję określonego w umowie procesu budowlanego). Niedopuszczalność żądania zmiany wysokości wynagrodzenia ryczałtowego dotyczy zwłaszcza czynników wpływających na skalkulowanie jego wysokości, takich jak wysokość cen materiałów, cen robocizny, niezbędnego nakładu pracy lub ilości materiałów. Zakres umówionych robót budowlanych musi uwzględniać wszystkie okoliczności, jakie obie strony biorą pod uwagę w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub przy zawieraniu jakiejkolwiek innej umowy, kalkulując z jednej strony wysokość żądanego przez wykonawcę wynagrodzenia, z drugiej strony – wysokość wynagrodzenia, jaką zamawiający jest w stanie zapłacić za efekt, który chce osiągnąć w ramach realizacji tejże umowy. Z tych przyczyn przy ocenie zakresu umówionych robót budowlanych, jakie miały zostać wykonane za uzgodnione wynagrodzenie ryczałtowe, nie można abstrahować od dokumentacji projektowej, dokumentacji kontraktowej lub treści zapytań kierowanych
w trakcie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (zob. m.in. wyrok SN z 08.03.2018 r., II CSK 325/17, LEX nr 2497992; wyrok S.A. w Białymstoku z 09.11.2017 r., I ACa 459/17, LEX nr 2451317; wyrok S.A. w Gdańsku z 27.08.2014 r., VI ACa 181/14 dostępny na portalu SAOS; wyrok KIO z 02.03.2010 r., KIO/UZP 184/10; wyrok KIO z 11.02.2014 r., KIO 139/14, Legalis nr 797764; wyrok KIO z 09.05.2012 r., KIO 809/12, Legalis nr 532507; wyrok KIO z 13.05.2013 r., KIO 973/13, Legalis nr 741615; wyrok KIO z 30.04.2013 r., KIO 871/13, Legalis nr 735806).

Za przyjęciem zaprezentowanej wykładni prawa (tak co do konieczności rozróżniania pojęcia „robót dodatkowych” w zależności od rodzaju przyjętego wynagrodzenia jak i zakazu wynikającego z art. 632 § 1 k.c.) przemawia także kilka innych argumentów natury prawnej, oddających cechy charakterystyczne nie tylko samego procesu budowlanego, ale również kwintesencję zamówień publicznych. Jednocześnie, analiza przywołanych poniżej przepisów stanowi także odpowiedź na jedno z kluczowych w niniejszym postępowaniu pytań o charakter przedmiaru robót.

Przepis art. 647 k.c. wskazuje, że do obowiązków inwestora w ramach umowy o roboty budowlane należy dokonanie wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych
z przygotowaniem robót, w tym przekazanie terenu budowy i dostarczenie projektu. Tego rodzaju obowiązki obciążały więc pozwanego. Ponadto zwrócić należy uwagę, iż obowiązkiem zamawiającego działającego na podstawie przepisów ustawy o zamówieniach publicznych jest opisanie przedmiotu zamówienia na roboty budowlane za pomocą dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych (art. 31 p.z.p.) oraz opisane przedmiotu zamówienia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty (art. 29 ust. 1 p.z.p.). Na tak przygotowanej dokumentacji bazuje wszakże przystępujący do przetargu, gdy ocenia, czy związanie się określonym kontraktem realizuje jego interesy ekonomiczne, dokonuje szacunkowego określenia wartości wykonanych robót, zakładanego zysku i na tej podstawie formułuje ofertę przetargową. Z uwagi na różnego rodzaju ograniczenia swobody stron
w ramach stosunków prawnych nawiązanych na podstawie przepisów p.z.p. ustawodawca nałożył na podmioty podlegające reżimowi tej ustawy szereg obowiązków przedkontraktowych, których wykonanie ma zagwarantować przystępującemu do przetargu, że podejmie racjonalną decyzję co do związania się konkretną umową (z uwagi na przejmowane ryzyko wynikające
z ryczałtowego wynagrodzenia), realizując przy tym założenia jawności i transparentności postępowania przetargowego. Z drugiej strony nie można tracić z pola widzenia, iż potencjalny wykonawca, przystępując do przetargu publicznego musi się liczyć z tym, że jego kontrahentem będzie podmiot, który zapłaci należne mu wynagrodzenie ze środków publicznych, a to wiąże się z istotnym ograniczeniem swobody kontraktujących, zarówno gdy chodzi o określenie przedmiotu umowy, dopuszczalność jego modyfikacji już po zawarciu umowy, ale też określenie wysokości wynagrodzenia i możliwości jego podwyższenia.

Połączenie niezmiennego, co do zasady charakteru wynagrodzenia ryczałtowego
w umowie o roboty budowlane, z restrykcyjnym prawem zamówień publicznych, doprowadziło do wykształcenia się w judykaturze poglądu, zgodnie z którym pewne błędy przygotowanej przez zamawiającego dokumentacji, wykonawca powinien dostrzec na etapie przedkontraktowym albo po przystąpieniu do wykonania umowy, w miarę postępu prac. Obowiązek ten nie rozciąga się przy tym na wszystkie wady takiej dokumentacji. Sprowadza się on wyłącznie do wad dokumentacji projektowej, których stwierdzenie nie wymaga specjalistycznej wiedzy z zakresu projektowania. Wykonawca musi umieć odczytać projekt i realizować inwestycję zgodnie z tym projektem oraz zasadami sztuki budowlanej (zob. wyrok SN z 27.03.2000 r., III CKN 629/98, LEX nr 40421). Dlatego też w systemie wynagrodzenia ryczałtowego, w sytuacji gdy z projektu budowlanego przy zachowaniu należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności wykonawcy istnieje możliwość uchwycenia robót, których wykonanie jest technologicznie konieczne do wykonania określonego elementu budowlanego opisanego w dokumentacji projektowej, a który nie został ujęty np. w obmiarze robót, wykonawca winien je uwzględnić przy kalkulacji swojej oferty. Brak jest przepisów, które nakładałyby na zamawiającego obowiązek uwzględnienia w dokumentacji przetargowej zawarcia wszelkich robót, których wykonanie konieczne jest do uzyskania określonego
w umowie efektu w postaci np. wzniesienia budynku. Ustawodawca przewidział zachowanie pewnego marginesu, którego granicą są ogólne standardy i zasady sztuki budowlanej, które każdy podmiot zajmujący się zawodowo wykonywaniem robót budowlanych powinien znać. Zwrócić należy również uwagę, iż w myśl pkt 1.5.3 SIWZ (k. 31) wykonawca nie mógł wykorzystywać błędów lub uproszczeń w dokumentach kontraktowych, a o ich wykryciu winien natychmiast powiadomić Inspektora nadzoru

O tym w jakie elementy winna zostać wyposażona dokumentacja projektowa aby spełniała podstawowe wymagania stawiane przez ustawodawcę, decyduje Rozdział 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego. Stosownie do art. 4 ust. 1 tegoż rozporządzenia, „dokumentacja projektowa, służąca do opisu przedmiotu zamówienia na wykonanie robót budowlanych, dla których jest wymagane uzyskanie pozwolenia na budowę, składa się w szczególności z:

1.  projektu budowlanego w zakresie uwzględniającym specyfikę robót budowlanych;

2.  projektów wykonawczych w zakresie, o którym mowa w § 5;

3.  przedmiaru robót w zakresie, o którym mowa w § 6;

4.  informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, w przypadkach gdy jej opracowanie jest wymagane na podstawie odrębnych przepisów”.

W myśl natomiast art. 5 rozporządzenia: „projekty wykonawcze powinny uzupełniać i uszczegóławiać projekt budowlany w zakresie i stopniu dokładności niezbędnym do sporządzenia przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego, przygotowania oferty przez wykonawcę i realizacji robót budowlanych (ust. 1). Projekty wykonawcze zawierają rysunki
w skali uwzględniającej specyfikę zamawianych robót i zastosowanych skal rysunków
w projekcie budowlanym wraz z wyjaśnieniami opisowymi, które dotyczą:

1.  części obiektu,

2.  rozwiązań budowlano-konstrukcyjnych i materiałowych,

3.  detali architektonicznych oraz urządzeń budowlanych,

4.  instalacji i wyposażenia technicznego - których odzwierciedlenie na rysunkach

projektu budowlanego nie jest wystarczające dla potrzeb, o których mowa w ust. 1 (ust. 2).

Projekty wykonawcze, w zależności od zakresu i rodzaju robót budowlanych stanowiących przedmiot zamówienia, dotyczą:

1.  przygotowania terenu pod budowę;

2.  robót budowlanych w zakresie wznoszenia kompletnych obiektów budowlanych lub ich części oraz robót w zakresie inżynierii lądowej i wodnej, włącznie
z robotami wykończeniowymi w zakresie obiektów budowlanych;

3.  robót w zakresie instalacji budowlanych;

4.  robót związanych z zagospodarowaniem terenu (ust. 3).

Wobec podnoszonych w toku postępowania twierdzeń, sposobu przygotowywania oferty przez powoda (oparcie się przede wszystkim na przedmiarach robót), kryteriów branych pod rozwagę przez biegłych sądowych przy wydawaniu opinii oraz tym samym oceny przez Sąd przydatności poszczególnych opracowań specjalistycznych, przybliżenia wymaga charakter prawny, rola w procesie tworzenia dokumentacji projektowej a także samym systemie zamówień publicznych jaką przypisano przedmiarowi robót.

Jak wynika z § 6 ww. rozporządzenia „przedmiar robót powinien zawierać zestawienie przewidywanych do wykonania robót podstawowych w kolejności technologicznej ich wykonania wraz z ich szczegółowym opisem lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis oraz wskazaniem właściwych specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych, z wyliczeniem i zestawieniem ilości jednostek przedmiarowych robót podstawowych”.

Według ugruntowanej linii orzeczniczej Krajowej Izby Odwoławczej, którą Sąd
w składzie rozpoznającym sporne roszczenie podziela, w sytuacji przyjęcia przez zamawiającego wynagrodzenia ryczałtowego ewentualny przedmiar załączony do SIWZ ma charakter pomocniczy. Jeżeli zamawiający przyjął zasadę wynagrodzenia ryczałtowego, to przedmiar robót, stanowiący podstawę sporządzenia kosztorysu, jest opracowaniem wtórnym
w stosunku do projektu i specyfikacji technicznych i to nie on determinuje zakres prac objętych przedmiotem zamówienia. Zawarte w przedmiarze robót zestawienia mają zobrazować skalę roboty budowlanej i pomóc wykonawcom w oszacowaniu kosztów inwestycji, wobec czego przedmiarowi robót należy przypisać charakter dokumentu pomocniczego (wyrok KIO z 9.02.2015 r., KIO 175/15, LEX nr 1654722; wyrok KIO z 30.07.2009 r., KIO/UZP 921/09, LEX nr 511891).

W świetle powyższego stanowiska, zwrócić należy uwagę, iż jeszcze na etapie postępowania przetargowego, wobec wątpliwości jego uczestników, co do tożsamości dokumentacji projektowej z przedmiarami robót, Zamawiający wyraźnie wskazał, iż „przedmiary stanowią element pomocniczy przy cenie ryczałtowej”. Cena ryczałtowa musi zawierać wszystkie przewidywane koszty kompletnego wykonania robót” (zob. pytanie 45 – k. 904 oraz odpowiedź na pytanie nr 45 - k. 907 zawarte w piśmie z 27 marca 2013 r.). Tym samym przy ocenie spornych roszczeń, Sąd miał na uwadze, iż powód już przy formułowaniu oferty przetargowej miał świadomość (a przy zachowaniu minimalnej staranności powinien mieć), iż przedmiary robót stanowią wyłącznie element pomocniczy w stosunku do zasadniczej dokumentacji budowalnej. Treść powyższego pytania sformułowanego przez jednego
z uczestników przetargu, a także odpowiedź Zamawiającego, stanowiły wyraźną i jednoznaczną wskazówkę dla uczestników przetargu, co do sposobu kalkulacji ofert. Powód nie może więc obecnie dla wykazania zasadności swoich roszczeń, powoływać się wyłącznie na przedmiary robót, w których nie ujęto wszystkich niezbędnych z technologicznego punktu widzenia robót, niezbędnych do wykonania przedmiotu umowy o ile wykonanie tych robót zważywszy na projekt budowlany i wykonawczy, zasady sztuki budowlanej, profesjonalny podmiot winien przewidzieć. Inni uczestnicy przetargu, którzy zastosowali się do wymagań kontraktowych, ujęli w swoich ofertach roboty technologicznie niezbędne do wykonania przedmiotu zamówienia, a które nie zostały zawarte w przedmiarach robót, pozostawaliby bowiem pokrzywdzeni, gdyż nie wygrali przetargu z powodu rzetelnej i profesjonalnej wyceny przedmiotu zamówienia.

Za przyjęciem pomocniczego charakteru przedmiaru robót, przemawia również art. 22 Prawa budowlanego zobowiązujący kierownika budowy do "...zorganizowania i kierowania budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę...", a nie z przedmiarem robót dostarczonym w ramach dokumentacji przez zamawiającego. Tym samym w interesie wykonawcy leży sprawdzenie zgodności otrzymanego od inwestora przedmiaru
z rozwiązaniami przyjętymi w projekcie budowlanym i ogólnymi zasadami sztuki budowlanej.

W tym stanie rzeczy, pierwszeństwo dla ustalenia czy sporne roboty objęte były przedmiotem zamówienia, przyznać należało dokumentacji projektowej i wykonawczej, nie zaś przedmiarom robót sporządzonym przez Zamawiającego. Wyłącznie zatem w sytuacji gdy
z dokumentacji projektowej, powód przy dochowaniu należytej staranności, oczekiwanej od podmiotu profesjonalnie zajmującego się usługami budowalnymi, posiadającego niezbędne doświadczenie zawodowe, obiektywnie nie był w stanie objąć w ofercie wszystkich robót potrzebnych do wykonania przedmiotu zamówienia, nie był w stanie uchwycić błędów
w dokumentacji projektowej, roboty budowlane ujęte przez powoda w kosztorysie powykonawczym, można było zakwalifikować jako roboty dodatkowe, nie objęte Umową, co stanowiło warunek sine qua non zasadności wywiedzionego powództwa o zapłatę.
W przeciwnym razie uznać należało, iż skoro strony zdecydowały się na wynagrodzenie ryczałtowe, wspomniane roboty mieszczą się w przedmiocie zamówienia, tym samym skoro mają oparcie w łączącym strony stosunku kontraktowym, wyłączone jest stosowanie przepisów traktujących o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Mając na uwadze powyższe rozważania oraz wynik postępowania dowodowego Sąd zakwalifikował wskazywane przez powoda w kosztorysie powykonawczym (k. 201-216), roboty ogólnobudowlane w następujący sposób:

Powód nie wykazał również aby przedstawiony wraz z pozwem kosztorys powykonawczy w zakresie automatyki przy centralach wentylacyjnych (...), automatyki przy centrali (...) ( k. 197-200) nie uwzględniał robót, które nie wynikałyby z łączącego strony stosunku prawnego. W konsekwencji, także w tej części powództwo podlegało oddaleniu jako nieudowodnione.

Przedstawiona powyżej ocena charakteru przedmiaru, który w ocenie powoda jak i biegłych miał tak istotne znaczenie, odpowiada również zapisom postanowień umowy z 6 maja 2013 roku zawartej pomiędzy stronami, do wykładni której stosujemy odpowiednio reguły określone art. 65 § 2 k.c. W myśl powołanego przepisu w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Podstawę wykładni oświadczeń woli mających formę pisemną stanowi jednakże tekst dokumentu, w którym ujęto oświadczenie woli. W procesie jego wykładni podstawowa rola przypada językowym regułom znaczeniowym, przy czym wykładni poszczególnych wyrażeń dokonuje się z uwzględnieniem kontekstu, w którym zostały użyte. Uwzględnieniu podlegają także okoliczności, w jakich oświadczenie woli zostało złożone, oraz cel oświadczenia woli wskazany w tekście bądź możliwy do ustalenia na podstawie postanowień umowy. Mimo że argumenty językowe (gramatyczne) w świetle art. 65 § 2 k.c. nie mają decydującego znaczenia, to prawidłowa wykładnia umowy mającej formę pisemną nie może pomijać treści zwerbalizowanej na piśmie i nie może prowadzić do stwierdzeń sprzecznych z jej treścią. Należy mieć także na uwadze to, że wykładnia oświadczenia woli służy jedynie uściśleniu użytych pojęć, nie zaś uzupełnieniu dostrzeżonych po złożeniu oświadczenia woli braków czy zmianie sensu użytych określeń i zwrotów ( wyrok SN - Izba Cywilna z 31.03.2016 r., IV CNP 27/15 nie publ. Legalis nr 1446736).

Dodać również wypada, iż w orzecznictwie ukształtowało się stanowiska, iż w przypadku niejasnych nieprecyzyjnych, sformułowań oświadczenia woli w postaci pisemnej (dokumentu), wątpliwości rozstrzygać należy na korzyść osoby, która nie redagowała jego treści. ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15.12.2006 r. sygn. akt III CSK 349/06, Legalis czy w wyroku z dnia 21.12.2010 r. sygn. akt III CSK 47/10, Legalis ).

Stosując zaprezentowane reguły wykładni do umowy zawartej przez strony w dniu 6 maja 2013 roku znak (...) ( k. 19) wskazać należy, iż dla ustalenia jej zakresu należało mieć na uwadze tekst umowy – szczególnie postanowienia zawarte w § 1 i § 2 zawarte w części I oznaczonej jako „Przedmiot i zakres rzeczowy”. Analizując zapis § 1 umowy wskazać należy, iż poza nazwą zadania jednoznacznie został podany zakres robót poprzez oznaczenie, iż roboty mają obejmować przebudowę istniejącej hali warsztatowej w sposób umożliwiający stworzenie wewnątrz dwóch kondygnacji – roboty budowlane w branżach: budowlanej, sanitarnej i elektrycznej wraz z usunięciem kolizji z istniejącymi instalacjami. Wszystkie w/w prace podlegały natomiast wykonaniu z należytą starannością, zgodnie z obowiązującymi przepisami, normami technicznymi, standardami, zasadami sztuki budowlanej, dokumentacją projektowo-techniczną, etyką zawodową i postanowieniami umowy. Określając przedmiot zamówienia i zakres rzeczowy w umowie poza zapisami przytoczonego § 1 zawarto również dalsze doprecyzowanie wskazując w § 2, iż zakres zamówienia obejmuje kompletną realizację robót opisanych w SIWZ, w załącznikach do SIWZ i w kosztorysie ofertowym. W świetle powyżej przytoczonych zapisów nie sposób zatem podzielić stanowiska strony powodowej, jak również i wniosków zaprezentowanych przez biegłych K. F. i J. K., że zakres przedmiotu umowy został wyznaczony wyłącznie przez jeden z dokumentów w postaci przedmiaru, w sytuacji gdy już sama analiza zapisów § 2 umowy prowadzi do odmiennego wniosku. W ocenie Sądu zakres rzeczowy, rodzaj prac koniecznych do osiągnięcia celu zawartej umowy został wyznaczony i opisany we wszystkich dokumentach wskazanych w w/w postanowieniach czy normach technicznych. Nie sposób również uznać, że powołane postanowienia mogą budzić jakiekolwiek wątpliwości interpretacyjne po stronie powodowej, która działając na rynku budowlanym, będąc profesjonalistą w branży budowlanej powinna była zatrudniać osoby posiadające wiedzę i umiejętności zarówno w zakresie analizy dokumentów technicznych oraz wiedzę odnośnie stosowanych technologii wykonania robót budowalnych czy sanitarnych. Zaznaczyć bowiem należy, iż zgodnie z art. 355 § 2 k.c. ocena należytej staranności powoda w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej powinna uwzględniać zawodowy charakter tej działalności. Przedsiębiorca jest bowiem zobowiązany do staranności profesjonalisty, a więc osoby zawodowo trudniącej się przedsiębraną działalnością gospodarczą.

Jest to ocena staranności surowsza od staranności ogólnie wymaganej. W istotę działalności gospodarczej wkomponowane jest bowiem wymaganie posiadania niezbędnej wiedzy fachowej, obejmującej nie tylko czysto formalne kwalifikacje, ale także doświadczenie wynikające
z praktyki zawodowej oraz ustalone zwyczajowo standardy wymagań ( Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 22.09.2005 r., IV CK 100/05, Legalis nr 92763). Mając zatem na uwadze w/w wymagania, bezsporne jest, iż powód powinien i był w stanie w oparciu o postanowienia umowy jak również załączone dokumenty techniczne, ustalenia zakres robót podlegających wykonaniu, dla którego to elementu przedmiar robót przygotowany przez pozwanego czy kosztorys ofertowy przygotowany przez powoda był tylko jednym z dokumentów absolutnie niedeterminującym rodzaj i zakres robót.

W tym stanie rzeczy wobec nie wykazania przez powoda przesłanek roszczeń o zapłatę odpowiednio: kwoty 76 476,44 zł netto oraz kwoty 25 612,30 zł netto – opartych na podstawie faktycznej oraz przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, Sąd oddalił w całości powództwo wywiedzione przeciwko pozwanemu.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Powód uległ pozwanemu w całości wobec czego, spoczywa na nim obowiązek zwrotu poniesionych przez przeciwnika kosztów procesu na które złożyły się opłata skarbowa od dokumentu pełnomocnictwa 17 zł, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 7 200 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 – pierwotny tekst). Pozwany wnosił również o zasądzenie od powoda w ramach zwrotu kosztów sądowych, zwrotu opłat (znaków sądowych). Sąd nie uwzględnił jednakże tego żądania, gdyż nie został sporządzony przez pozwanego spis kosztów, a wyłącznie w takiej sytuacji rzeczone koszty mogły zostać zasądzone na rzecz pozwanego (vide: art. 109 § 1 k.p.c.).

Na koszty poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Warszawie, obciążające powoda jako stronę, która w całości przegrała proces (art. 113 u.k.s.c. w zw. z art. 98 k.p.c.) w łącznej wysokości 2 073,73 zł złożyły się: kwota 705,21 zł ( ustna opinia uzupełniająca biegłego K. F. – postanowienie z 31 sierpnia 2018 r. – k. 1235); kwota 1 288,74 zł ( pisemna opinia uzupełniająca biegłego J. K. – postanowienie z 09 listopada 2018 r. – k. 1287); kwota 79,78 zł ( ustna opinia uzupełniająca biegłego J. K. – postanowienie z 02 stycznia 2019 r. – k. 1308).

Z powołanych względów rozstrzygnięto jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)