Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2019 roku

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2019 roku na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa T. K.

przeciwko Bankowi (...) spółce akcyjnej w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie

z dnia 4 lipca 2018 roku, sygn. akt I C 350/17

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 11 250 (jedenaście tysięcy dwieście pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Krzysztof Górski SSA Tomasz Żelazowski SSO del. Leon Miroszewski

Sygnatura akt: I ACa 639/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 lipca 2018 roku, w sprawie I C 350/17, z powództwa T. K. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o pozbawienie wykonalności tytułów wykonawczych w postaci: aktu notarialnego z dnia 22 sierpnia 2013 r. Rep. A nr (...) sporządzonego przed notariuszem w K. R. C. i zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Okręgowego w Koszalinie wydanym w sprawie VII Cz 361/15 oraz wyciągu z listy wierzytelności z 7 grudnia 2016 r. sporządzonej w postępowaniu upadłościowym (...) spółka jawna Z. K., T. K. w D. (dalej też: Spółka), prowadzonym przez Sąd Rejonowy w Koszalinie pod sygn. akt VII GUp 24/14, zmienionej postanowieniem tego sądu z dnia 7 października 2015 r., zatwierdzonej postanowieniem sędziego komisarza z dnia 14 października 2015 roku i zaopatrzonej w klauzulę wykonalności z dnia 7 grudnia 2016 roku, Sąd Okręgowy w Koszalinie w punkcie 1. pozbawił wykonalności tytuł wykonalności w postaci aktu notarialnego wymienionego wyżej w części, to jest w stosunku do T. K.; w punkcie 2. oddalił powództwo w pozostałej części, w punkcie 3. Nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Koszalinie kwotę 500 złotych tytułem części opłaty sądowej, od której powód był zwolniony; w punkcie 4. nie obciążył pozwanego pozostałą opłatą sądową, od której powód był zwolniony; w punkcie 5. zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.

Sąd ten ustalił, że Zakład (...) Spółka Jawna Z. K., T. K. z siedzibą w D., w ramach prowadzonej działalności, współpracował z Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W.. Spółka związana była z Bankiem szeregiem umów dotyczących transakcji terminowych i pochodnych. Wymieniona spółka nie regulowała swoich zobowiązań względem Banku, co spowodowało, że w dniu 10 czerwca 2009 r. Bank wystawił przeciwko Spółce bankowy tytuł egzekucyjny, którego pozbawienia wykonalności Spółka domagała się w postępowaniu prowadzonym przed Sądem Okręgowym w Gdańsku pod sygn. akt I C 1527/09. Wyrokiem tego sądu z 17 lipca 2012 r. powództwo Spółki zostało oddalone. Między stronami toczyło się także postępowanie o nienależnie pobrane świadczenie, wszczęte z inicjatywy Spółki, ostatecznie również zakończone oddaleniem powództwa. Wezwaniem do zapłaty z 23 kwietnia 2009 r. Bank poinformował Spółkę o wysokości wymagalnych wierzytelności przysługujących mu względem Spółki, opiewających na dzień sporządzenia wezwania na łączną kwotę 4.673.203,67 zł.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że strony ostatecznie postanowiły o polubownym zakończeniu sporu dotyczącego wszelkich roszczeń wynikających z łączących je umów. Zawarły więc w dniu 26 czerwca 2013 r. ugodę pozasądową, mocą której Z. K. i S. K. występujący w imieniu i na rzecz Spółki, zobowiązali się zapłacić do dnia 30 czerwca 2016 r. na rzecz Banku łączną kwotę 800.000 zł w 37 ratach, zgodnie z załączonym do ugody harmonogramem. W treści

ugody Spółka zobowiązała się do poddania się egzekucji w zakresie kwoty wynikającej z ugody na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.

Bank zastrzegł sobie prawo do odstąpienia od zawartej ugody, w przypadku uchybienia przez Spółkę płatności którejkolwiek z rat. W punkcie 3.3 ugody strony zastrzegły nadto, że w przypadku niewykonania przez Spółkę zobowiązania do zapłaty jakichkolwiek kwot objętych ugodą w uzgodnionych terminach, roszczenia Banku oraz posiadany tytuł wykonawczy pozostaną w pełni ważne i skuteczne oraz będą mogły stanowić podstawę do dochodzenia przez Bank zapłaty w pełnej wysokości w drodze postępowania egzekucyjnego.

Co do treści tytułów wykonawczych Sąd Okręgowy ustalił, że aktem notarialnym z dnia 22 sierpnia 2013 r., Repertorium A nr (...), sporządzonym przed notariuszem w K. R. C., Z. K., występujący w imieniu i na rzecz Spółki, w zakresie zapłaty kwoty 800.000 zł w terminie do 30 czerwca 2016 r., poddał wprost z przedmiotowego aktu notarialnego Spółkę egzekucji z art. 777 § 1 punkt 4 k.p.c, z całego majątku spółki. Podstawą zawartego w akcie oświadczenia o poddaniu się egzekucji było zobowiązane Spółki wynikające z zawartej między nią a Bankiem ugody pozasądowej z dnia 26 czerwca 2013 r. W § 2 aktu postanowiono dodatkowo, że klauzula wykonalności będzie mogła być nadana aktowi notarialnemu, jeżeli Spółka do dnia 30 czerwca 2016 r. nie dokona spłaty całej kwoty zadłużenia, po ostatecznym wezwaniu do zapłaty listem poleconym na adres Spółki wskazany w oświadczeniu. Aneksem z dnia 26 sierpnia 2013 r., Repertorium A nr 6349/2013 do powyższego aktu notarialnego, Z. K., występując w imieniu i na rzecz Spółki jako jej wspólnik, w związku z porozumieniem opisanym w wyżej wymienionym akcie notarialnym, zobowiązał się do zapłaty przez Spółkę całej należności w kwocie 800.000 zł, w terminie do dnia 30 czerwca 2016 r.

8 grudnia 2014 r. ogłoszono upadłość spółki, której wspólnikiem był powód - Zakładu (...) Spółka Jawna Z. K., T. K. z siedzibą w D., obejmującą likwidację jej majątku.

Postanowieniem z dnia 12 czerwca 2015 r., w sprawie prowadzonej pod sygnaturą akt VII Cz 361/15 Sąd Okręgowy w Koszalinie zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w Koszalinie z dnia 6 marca 2015 r., sygnatura akt I Co 334/15 odmawiające nadania klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu z 22 sierpnia 2013 r. w ten sposób, że nadał temu aktowi notarialnemu na rzecz wierzyciela klauzulę wykonalności przeciwko Z. K. i T. K. jako wspólnikom Spółki, ponoszącym odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki jawnej, w zakresie kwoty 455.000 zł.

Pismem z dnia 15 czerwca 2015 r. wierzyciel złożył dłużnej spółce oświadczenie o odstąpieniu od ugody pozasądowej z dnia 26 czerwca 2013 r. na podstawie art. 2.1 tej ugody.

Wierzytelność Banku wynikająca z zawartych ze Spółką (...) umów została umieszczona na liście wierzytelności sporządzonej w toku postępowania upadłościowego Spółki pierwotnie jedynie co do kwoty 269.846,67 zł, a zatem nie w pełnej wysokości. Wspólnicy zgłosili swoje zastrzeżenia do zgłoszonej
wierzytelności Banku uwzględnionej w liście wierzytelności, przedkładając do akt sprawy pismo z ich stanowiskiem. Powoływali się na nierzetelność po stronie Banku, gdyż zgłosił on swoją wierzytelność w pełnej kwocie 5.145.585,11 zł, nie wskazując

na zawartą ze spółką ugodę pozasądową z 26 czerwca 2013 r., mocą której zadłużenie Spółki zostało restrukturyzowane.

16 marca 2015 r. pozwany Bank złożył sprzeciw wobec odmowy uznania wierzytelności zgłoszonych w liście wierzytelności w pełnej wysokości, zaś Syndyk Zakładu (...) Sp.J. Z. K., T. K. w upadłości likwidacyjnej, J. K., podtrzymywał swoje stanowisko, że zgłoszone wierzytelności przez Bank winny zostać ograniczone do kwoty wynikającej z zawartej między stronami ugody.

Postanowieniem sędziego-komisarza z 26 maja 2015 r. w sprawie o sygn. akt VII GUk 7/15 oddalono sprzeciw wierzyciela co do odmowy uznania zgłoszonej wierzytelności w całości. Postanowienie to, wskutek wniesienia zażalenia na nie przez Bank, zostało zmienione postanowieniem Sądu Rejonowego w Koszalinie z 7 października 2015 r. w sprawie o sygn. akt VII GUz 17/15 w ten sposób, że zmieniono listę wierzytelności upadłego, uznając w kategorii czwartej wierzytelność Banku w łącznej kwocie 4.196.652,94 zł i w kategorii piątej w kwocie 948.932,17 zł, a zatem zgodnie z pierwotnymi żądaniami Banku.

Postanowieniem z 7 grudnia 2016 r. w sprawie VII GUo 290/16, Sąd Rejonowy w Koszalinie nadał klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi T. K. wyciągowi z listy wierzytelności, zatwierdzonej przez sędziego-komisarza postanowieniem z dnia 14 października 2015 r., z którego wynikała uznana w postępowaniu upadłościowym (VII GUp 24/14) wierzytelność Banku w łącznej kwocie 5.145.585,11 zł, na poczet której wierzyciel uzyskał zaspokojenie w kwocie 62.095,55 zł - w zakresie kwoty 4.628.489,56 zł. W tym samym zakresie, postanowieniem Sądu Rejonowego w Koszalinie z 9 marca 2017 r. w sprawie VII GUo 42/17 nadano klauzulę wykonalności solidarnie przeciwko wspólnikom -T. K. i Z. K..

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 12 kwietnia 2017 r. w sprawie I C 193/16 pozbawiono wykonalności tytuł wykonawczy w postawi aktu notarialnego z dnia 22 sierpnia 2013 r. Rep. A nr (...) sporządzonego przed notariuszem w K. R. C. i zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Okręgowego w Koszalinie wydanym w sprawie VII Cz 361/15 w części, tj. w stosunku do upadłego Z. K..

Pismem z dnia 22 czerwca 2017 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Koszalinie M. W., w związku z prowadzonym przeciwko dłużnikowi T. K. z wniosku pozwanego postępowaniem egzekucyjnym pod sygn. akt Km 137/16, wezwał go do zapłaty należności i zawiadomił go o rozszerzeniu dochodzonego roszczenia na podstawie dwóch tytułów wykonawczych - aktu notarialnego z dnia 22 sierpnia 2013 r. Repertorium A nr (...) sporządzonego przed notariuszem w K. R. C. oraz wyciągu z listy wierzytelności z dnia 7 grudnia 2016 r., sygn. VII GUp 24/17.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo zasługuje na uwzględnienie w części. Uznał, że poczynione ustalenia faktyczne znalazły oparcie w przedłożonych przez strony dowodach z dokumentów, które nie budziły wątpliwości i nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Częściowo ustaleń dokonano także w oparciu o fakty bezsporne dla stron. Wniosek
o przeprowadzenie dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach egzekucyjnych został cofnięty przez powoda na rozprawie 30 maja 2018 roku, a dowód z zeznań świadka Z. K. został oddalony z uwagi na to, że był spóźniony.

Co do rozstrzygnięcia w punkcie 1. Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwany uznał powództwo w zakresie żądania powoda o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego - aktu notarialnego z dnia 22 sierpnia 2013 r. Rep. A nr (...) sporządzonego przed notariuszem w K. R. C. i zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Okręgowego w Koszalinie wydanym w sprawie VII Cz 361/15, a zgodnie z art. 213 § 2 k.p.c. sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, czego w niniejszej sprawie nie stwierdził.

Co do drugiego z żądań pozwu Sąd Okręgowy stwierdził, że jego podstawę prawną powództwa stanowił art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., natomiast brak było podstaw do oparcia roszczenia sformułowanego na art. 264 ust. 3 Prawa upadłościowego (p.u.), albowiem powód nie posiadał statusu upadłego, który na podstawie tego przepisu jest legitymowany do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyciągu z listy wierzytelności sporządzonej w toku postępowania upadłościowego Zakładu (...) Spółka Jawna Z. K., T. K. z siedzibą w D.. Powód był jedynie wspólnikiem tej spółki. Jednocześnie Sąd Okręgowy nie podzielił poglądu, że przepis art. 264 ust. 3 p.u. jest przepisem szczególnym wobec regulacji z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. Wprawdzie regulacje te są ze sobą powiązane, jednakże nie ma podstaw aby odmówić dłużnikowi uprawnień przysługujących mu na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. i w ten sposób zwalczania wykonalności tytułu egzekucyjnego wydanego przeciwko niemu.

Dalej Sąd Okręgowy stwierdził, że kluczowe z perspektywy niniejszego procesu, w świetle art. 840 ust. 1 pkt 1 k.p.c., było to, że zarzuty powoda znalazłyby zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdy kwestionowanym tytułem wykonawczym był tytuł egzekucyjny nie będący orzeczeniem sądu. Powód natomiast, w przedmiotowej sprawie domagał się pozbawienia wykonalności tytułu, który stanowi orzeczenie sądu, co z tych przyczyn było niedopuszczalne, albowiem dłużnik nie może w drodze powództwa opartego na 840 ust. 1 pkt 1 k.p.c. zmierzać do wzruszenia prawomocnego rozstrzygnięcia sądu stanowiącego tytuł egzekucyjny. Sąd Okręgowy stwierdził, że uznanie wyciągu z listy wierzytelności za orzeczenie sądu jest powszechnie przyjmowane w orzecznictwie, albowiem sędzia - komisarz w postępowaniu upadłościowym zatwierdza listę wierzytelności mocą postanowienia, mając prawa i obowiązki sądu i przewodniczącego. Pogląd ten w niniejszej sprawie dodatkowo wzmacnia fakt, że wierzytelność Banku znalazła się na Liście Wierzytelności nie w wyniku decyzji sędziego-komisarza, ale na mocy postanowienia sądu upadłościowego -Sądu Rejonowego w Koszalinie.

W tej sytuacji prowadzenie dowodów zmierzających do kwestionowania Listy Wierzytelności przez powoda było bezprzedmiotowe i nie miałoby żadnego wpływu na treść rozstrzygnięcia w sprawie. Ewentualne zarzuty odnośnie wierzytelności pozwanego winny być zgłoszone w toku postępowania upadłościowego, co zresztą miało miejsce, o czym też wskazywał powód. Ponadto, powód, jako wspólnik upadłej Spółki, miał pełną możliwość aktywnego udziału w postępowaniu toczącym się przed sądem upadłościowym i podejmowania przewidzianych przepisami działań zmierzających do zabezpieczenia jego interesów.

Sąd Okręgowy zwrócił również uwagę, że powód w toku postępowania upadłościowego Zakładu (...) Spółki Jawnej Z. K., T. K. z siedzibą w D., której był wspólnikiem, miał możliwość podjęcia czynności zmierzających do zaskarżenia kwestionowanej listy. Wprawdzie powoływał się on na okoliczność, że złożył on sprzeciw od wskazanej listy, jednakże, jak wynika z akt upadłościowych, zgłosił on w swoim imieniu wraz ze wspólnikiem Z. K. zastrzeżenia do Listy pismem procesowym, nie zaś środkiem z przewidzianym w art. 256 p.u. Co więcej, tożsame zarzuty podnoszone przez powoda w niniejszej sprawie, były oceniane w toku rozpoznawania sprzeciwu Banku w przedmiocie uznania pierwotnie zgłoszonej przez niego wierzytelności wobec Spółki w ograniczonej wysokości. Syndyk Spółki w toku tego postępowania powoływał się na okoliczność zawartej między stronami ugody pozasądowej, która ograniczała co do wysokości wierzytelność Banku, przez co sędzia -komisarz, uznając te argumenty za zasadne, postanowieniem z 26 maja 2015 r. w sprawie VII GUk 7/15 oddalił sprzeciw Banku. Jednakże w postępowaniu wywołanym zażaleniem Banku na to orzeczenie sędziego-komisarza, Sąd Rejonowy w Koszalinie doszedł do odmiennych wniosków, ostatecznie uznając wierzytelność Banku w całości. Sąd ten podkreślił, że okoliczność zawarcia ugody pozasądowej między stronami i tak nie miała wpływu na wierzytelność zgłoszoną w toku tego postępowania i nie zmniejszyłaby wierzytelności przysługujących pozwanemu względem Spółki, gdyż nie wywiązała się ona z postanowień ugody i nie dokonywała wpłat zgodnie z harmonogramem załączonym do ugody, a zapisy ugody w takim wypadku pozwalały na egzekwowanie przez Bank istniejących zaległości płatniczych w dotychczasowych wysokościach. Sąd Okręgowy również podzielił to stanowisko, gdyż zapisy 2.2. w związku z 3.3. wyżej wymienionej ugody implikowały uprawnienie Banku do dochodzenia wierzytelności wynikających z umów zawartych ze Spółką w pełnej wysokości już z chwilą niewykonania przez Spółkę zobowiązania do dokonania jakiejkolwiek płatności zgodnie z umową.

Niezależnie od powyższych rozważań, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w niniejszej sprawie powód nie przedstawił żadnych dowodów na okoliczność nieistnienia wierzytelności pozwanego stwierdzonej wyciągiem z listy wierzytelności lub istnienia jej w mniejszym zakresie, Powód zgłosił jedynie dowody, w tym dowód z przesłuchania świadka Z. K., jedynie na okoliczność kwestionowania wierzytelności pozwanego w toku postępowania upadłościowego, co nie było sporne i podlegało ocenie przez sędziego - komisarza i sąd upadłościowy.

Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uznania działań Banku wobec Spółki i jej wspólników związanych z odstąpieniem przez Bank od ugody pozasądowej z 26 czerwca 2016 r., restrukturyzującej zadłużenie Spółki, jak chciał powód, za działania nierzetelne, naruszające zasady współżycia społecznego, skoro Spółka nie wywiązywała się z postanowień ugody, tym bardziej, że nawet gdyby wierzyciel nie odstąpił od ugody, wierzytelność Banku i tak mogła zostać umieszczona na liście wierzytelności. Nie sposób było zgodzić sią także z twierdzeniami powoda o działaniu Banku celem jego pokrzywdzenia, skoro Bank już z uwagi na zawarcie ugody ze Spółką, ograniczającej wartość jej zobowiązań poczynił szerokie ustępstwa w zakresie wysokości zadłużenia. Odnośnie zarzutów co do wyznaczenia jednodniowego terminu przez Bank w skierowanym do Spółki wezwaniu do zapłaty

należności po odstąpieniu od ugody Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uznania tego za działanie sprzeczne z prawem, ponieważ Bank działał w granicach przysługujących mu uprawnień. Co prawda był to termin stosunkowo krótki, jednak powód, jako wspólnik Spółki mógł się spodziewać takiej reakcji wierzyciela, w sytuacji w której Spółka nie wywiązywała się z przyjętych zobowiązań i zaprzestała płatności ugodzonych należności, zgodnie z harmonogramem wpłat.

Za niezasadny Sąd Okręgowy uznał podniesiony przez powoda zarzut przedawnienia roszczenia. Termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych wyciągiem z listy wierzytelności objęta jest dyspozycją art. 125 § 1 k.c., a więc wynosi 10 lat, jak innych roszczeń stwierdzonych orzeczeniem sądowym. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. W niniejszej sprawie termin przedawnienia zaczął biec z dniem 7 grudnia 2016 r., tj. od dnia wydania postanowienia przez Sąd Rejonowy w Koszalinie o nadaniu wyciągowi z listy wierzytelności klauzuli wykonalności w stosunku do powoda w sprawie VII GUo 290/16, gdyż rozpoczęcie biegu przedawnienia następuje po nadaniu klauzuli wykonalności, a nie po uprawomocnieniu się postanowienia w tym przedmiocie. Powyższe prowadzi do przekonania, że na dzień wniesienia pozwu w niniejszej sprawie (20 lipca 2017 r.) roszczenie pozwanego wynikające z wyciągu z listy wierzytelności z 7 grudnia 2016 r. i zaopatrzone klauzulą wykonalności tego samego dnia nie było przedawnione.

Oddalając powództwo w omawianym zakresie Sąd Okręgowy zniósł wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego, zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 100 k.p.c. Nie podzielił w tym zakresie argumentacji pozwanego, że wygrał on sprawę w przeważającym zakresie, gdyż tytuł wykonawczy w postaci wyciągu z listy wierzytelności o pozbawienie którego powód sprawę przegrał opiewał na znacznie większą kwotę niż drugi z tytułów będących przedmiotem rozpoznania w sprawie i w związku z tym to powód winien mu zwrócić koszty procesu stosunkowo rozdzielone. Sąd ten uznał, że skoro z dwóch żądań powoda uwzględnione zostało jedno a drugie zostało oddalone, sprawiedliwym rozstrzygnięciem jest zniesienie kosztów procesu między stronami. Jednocześnie Sąd Okręgowy przyjął, że niezasadne będzie zastosowanie art. 101 k.p.c. i rozliczenie kosztów postępowania w oparciu o ten przepis w stosunku do uznanego powództwa. Strona pozwana mimo okoliczności, że tytuł ten - akt notarialny z 22 sierpnia 2013 r. został pozbawiony wykonalności w oparciu o tożsame okoliczności wobec drugiego wspólnika Spółki - Z. K., przed wniesieniem sprawy do Sądu, nie wniosła o umorzenie postępowania egzekucyjnego wobec powoda i nie wydała mu tego tytułu. Okoliczność, że powód przed wszczęciem postępowania nie zgłosił się z tym do pozwanego nie uzasadnia przyjęcia, że postąpiłby on zgodnie z jego wnioskiem, skoro mimo powyższych okoliczności tego nie uczynił. Pozbawienie przedmiotowego tytułu wykonawczego wykonalności było zatem jedynym sposobem ochrony strony powodowej przed wszczętą egzekucją. Dopiero wydanie wyroku w oparciu o art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. będzie skutkować umorzeniem postępowania egzekucyjnego wszczętego przeciwko niemu na wniosek strony pozwanej.

W związku z częściowym zwolnieniem powoda z kosztów postępowania, a mianowicie od opłat sądowych każdorazowo ponad kwotę 500 zł, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 100 k.p.c., Sąd Okręgowy nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Koszalinie) kwotę 500 zł tytułem części opłaty od pozwu, od uiszczenia której został on zwolniony (punkt 3 wyroku). Sąd ten uznał, że od momentu wydania postanowienia referendarza sądowego w tym przedmiocie sytuacja materialna powoda nie uległa zmianie, a przyznane mu częściowe zwolnienie od kosztów sądowych pozostaje aktualne.

W punkcie 4 wyroku, Sąd nie obciążył pozwanego kosztami opłaty sądowej od której powód był zwolniony w zakresie uwzględnionego żądania. Sąd w tym zakresie miał na względzie uznanie powództwa przez pozwanego przy pierwszej czynności procesowej w sytuacji, gdy powód nie uprzedzał pozwanego o jego wytoczeniu oraz okoliczność, że tylko sąd może pozbawić wykonalności tytuł wykonawczy - pozwany nie mógłby tego uczynić poza drogą sądową.

Powód wniósł apelację od tego wyroku, zaskarżając ten wyrok w zakresie punktów 2, 3 i 5. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1. naruszenie art. 777 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że wyciąg z listy wierzytelności stanowi orzeczenie sądu, którego nie można pozbawić wykonalności na podstawie art. 840 § 1 ust. 1 k.p.c., podczas gdy art. 264 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe wskazuje wyciąg z listy wierzytelności jako osobny tytuł wykonawczy, w związku z czym stwierdzić należy, że nie mieści się on w kategorii orzeczeń sądowych;

2. w konsekwencji uchybienia wskazanego w punkcie pierwszym, naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy istniały ku temu podstawy;

3. naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 6 k.c. poprzez oddalenie wniosku Powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania w charakterze świadka Z. K., pomimo że wniosek ten został złożony w terminie, w którym jest uwzględnienie nie spowodowałoby zwłoki w rozpoznaniu sprawy, a świadek miał być słuchany na okoliczności mające istotne znaczenie dla jej rozstrzygnięcia, w tym m.in. przyczyn kwestionowania w toku postępowania upadłościowego roszczenia Pozwanego, co pozwoliłoby na wykazanie zasadności roszczenia;

4. naruszenie art. 98 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i niezasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda zwrotu kosztów procesu w zakresie uznanego roszczenia w sytuacji, gdy - jak sam Sąd zauważył w treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia - Pozwany dał powód do wytoczenia powództwa.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę punktu drugiego zaskarżonego orzeczenia poprzez pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyciągu z listy wierzytelności z dnia 7 grudnia 2016 r., sporządzonej w postępowaniu upadłościowym (...) spółka jawna Z. K., T. K. w D. prowadzonym przez Sąd Rejonowy w Koszalinie pod sygn. akt VII GUp 24/14, zmienionej postanowieniem sędziego komisarza z dnia 14 października 2015 r. i zaopatrzonej w klauzulę wykonalności z dnia 7 grudnia 2016 r.; uchylenie punktu trzeciego zaskarżonego orzeczenia; zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem I instancji według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa; zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda zwrotu kosztów procesu wywołanych wniesieniem apelacji, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem II instancji według norm przepisanych.

Nadto wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania w charakterze świadka Z. K. (wezwanie na adres: (...), (...)-(...) S.) na okoliczność kwestionowania przez Wspólników (...) Spółka Jawna Z. K. T. K. z siedzibą w D. wierzytelności zgłoszonej przez Pozwaną w toku postępowania upadłościowego Spółki, jak również na okoliczność postępowania przez Bank w stosunku do Wspólników Spółki w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

W uzasadnieniu skarżący rozwinął argumentację odnoszoną do wskazanych w apelacji zarzutów. Podtrzymał stanowisko, że lista wierzytelności w postępowaniu upadłościowym nie jest orzeczeniem sądu. Nadto nie zgodził się z zarzutem, że powód nie przedstawił żadnych dowodów na okoliczność nieistnienia wierzytelności Pozwa­nego stwierdzonej wyciągiem z listy wierzytelności bądź istnienia jej w mniejszym za­kresie. Powołał się w tym względzie na dowód z zeznań świadka Z. K. podnosząc, że wniosek o przeprowadzenie tego dowodu nie był spóźniony, bowiem przesłuchanie świadka było możliwe na kolejnym zaplanowanym przez Sąd terminie rozpra­wy, co nie spowodowałoby zwłoki w rozpoznaniu sprawy, a okoliczność kwestionowania przez wspólników spółki jawnej udziałem powoda wierzytelności pozwanego była istotna dla rozstrzygnięcia sprawy.

W sprawie rozstrzygnięcia w zakre­sie kosztów procesu skarżący podniósł, że pozwany powinien być obciążony kosztami, jako przegrywający sprawę w punkcie I. Powód podniósł też, że był zwolniony od kosztów sądowych w części obejmującej kwotę 500 złotych, którą uiścił.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu podniósł, że pogląd powoda, zgodnie z którym wyciąg z listy wierzytelności miałby nie stanowić orzeczenia sądu jest polemiką z odmiennym stanowiskiem utrwalonym w orzecznictwie. Uznanie wyciągu z listy wierzytelności za orzeczenie sądu nie pozbawia powoda możliwości kwestionowania tego tytułu w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego. Oznacza jedynie, że powód nie może podnosić względem tego tytułu zarzutów, o których mowa w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., w szczególności nie może kwestionować istnienia wierzytelności nim objętej. Powód ma natomiast nadal otwartą drogę do kwestionowania wyciągu z listy wierzytelności na pozostałych podstawach wymienionych w art. 840 § 1 k.p.c., w szczególności w pkt 2 (powód jednak nie powoływał i nie powołuje się na tego rodzaju podstawy).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje

W niniejszej sprawie, mając na uwadze treść apelacji powoda, podstawowym problemem jest kwalifikacja tytułu wykonawczego w postaci wyciągu z listy wierzytelności z 7 grudnia 2016 r. sporządzonej w postępowaniu upadłościowym (...) spółka jawna Z. K., T. K. z siedzibą w D., prowadzonym przez Sąd Rejonowy w Koszalinie pod sygn. akt VII GUp 24/14, zmienionej postanowieniem tego sądu z dnia 7 października 2015 roku, zatwierdzonej postanowieniem sędziego komisarza z dnia 14 października 2015 roku i

zaopatrzonej w klauzulę wykonalności z dnia 7 grudnia 2016 roku w aspekcie wyróżnienia w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. kategorii tytułów egzekucyjnych niebędących orzeczeniami sądu. Powód powołał się także na treść art. 264 ust. 3 Prawa upadłościowego, co wskazuje także na problem legitymacji czynnej powoda w świetle tego przepisu.

Rozpoczynając od drugiej z wymienionych kwestii należy zauważyć, że w art. 264 ust. 3 Prawa upadłościowego mowa jest o możliwości podniesienia w drodze powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności zarzutu, że wierzytelność objęta listą wierzytelności nie istnieje albo że istnieje w mniejszym zakresie, natomiast możliwość taka została zastrzeżona dla upadłego. Jest to o tyle ważne, że powód nie jest upadłym w postępowaniu upadłościowym dotyczących spółki jawnej, której jest wspólnikiem.

Jak widać, powód nie może opierać swojej legitymacji czynnej w sprawie żądania pozbawienia wykonalności w postaci wyciągu z listy wierzytelności sporządzonej w postępowaniu upadłościowym (...) spółka jawna Z. K., T. K. z siedzibą w D. na przepisie art. 264 ust. 3 Prawa upadłościowego.

Jeśli chodzi o legitymację czynną powoda w świetle art. 840 k.p.c., to fakt, że mowa jest w tym artykule o dłużniku, a powód nie jest dłużnikiem wymienionym w tytule egzekucyjnym w postaci wyciągu z listy wierzytelności, ani z treści pozwu nie wynika, że powód występuje w niniejszym postępowaniu jako reprezentant upadłej spółki jawnej, nie sprzeciwia się legitymacji czynnej powoda na podstawie art. 840 k.p.c. Wymienionemu tytułowi została nadana klauzula wykonalności przeciwko powodowi, zatem w treści tytułu wykonawczego (a nie tytułu egzekucyjnego) powód jest dłużnikiem w rozumieniu powołanej regulacji.

Jednocześnie należy zauważyć, że Sąd Apelacyjny nie podziela poglądu Sądu I instancji, że powołany wyżej przepis art. 364 ust. 3 Prawa upadłościowego nie jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 840 k.p.c. Szczególność tego przepisu polega właśnie na tym, że w stosunku do wyciągu z listy wierzytelności upadły może wnieść powództwo przeciwegzekucyjne, którego nie mógłby wnieść w stosunku do tytułu egzekucyjnego będącego orzeczeniem sądu na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.

Przechodząc do kwalifikacji wyciągu z listy wierzytelności w postępowaniu upadłościowym należy zauważyć, że wyróżnienie w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. tytułów egzekucyjnych niebędących orzeczeniami sądowymi należy odnieść do klasyfikacji tytułów egzekucyjnych w art. 777 k.p.c. Obok orzeczeń sądowych, ugód zawartych przed sądem oraz orzeczeń referendarza sądowego wyróżnia się w art. 777 § 1 pkt 3 k.p.c. inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej. W piśmiennictwie wymienia się wśród tytułów egzekucyjnych, o których mowa w tym przepisie, wyciąg z listy wierzytelności ustalonej w postępowaniu upadłościowym (zob. H. Pietrzkowski, Komentarz do art. 777 KPC [w:] T. Ereciński [red.], KPC. Komentarz, t. 5, Warszawa 2016). Trzeba zauważyć, że powołany punkt nie wskazuje na rozróżnienie na tytuły w postaci orzeczeń sądowy i takie, które takimi orzeczeniami nie są. Trzeba jednocześnie zauważyć, że w świetle powyższego nie jest trafne stanowisko skarżącego, jakoby art. 264 ust. 3 Prawa upadłościowego określał ten tytuł jako odrębny w stosunku do tytułów egzekucyjnych sklasyfikowanych w art. 777 § 1 k.p.c.

Tytuł egzekucyjny w postępowaniu upadłościowym spółki, której wspólnikiem jest powód powstał w wyniku postępowania sądowego. Takim jest już samo postępowanie upadłościowe, a niezależnie od tego droga sądowa nie jest w sprawie listy wierzytelności ograniczona do nadania temu tytułowi klauzuli wykonalności, jak w stosunku do innych tytułów, o które chodzi w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., lecz także obejmuje procedurę badania roszczenia zgłoszonego przez wierzyciela w wielostopniowym postępowaniu sądowym. Takie postępowanie miało miejsce co do tytułu w postaci wyciągu z listy wierzytelności powołanego w niniejszej sprawie. Słusznie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na ten również aspekt oceny omawianego tytułu.

Należy dodać, że omawiany tytuł ma moc zastępowania ewentualnego poprzednio wydanego tytułu egzekucyjnego, w tym wykonalnego wyroku sądowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2006 roku, III CSK 89/06). Umieszczenie zatem wierzytelności na liście w postępowaniu upadłościowym ma takie same skutki prawne jak wydanie wyroku, a skoro sędzia-komisarz ma prawa i obowiązki sądu i przewodniczącego, to lista wierzytelności stanowi w istocie orzeczenie sądu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2018 roku, II CSK 533/07)

Konstatacja powyższa uniemożliwia dochodzenie pozbawienia wykonalności powołanego tytułu wykonawczego w postaci wyciągu z listy wierzytelności na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2017 roku, I PZ7/17). Jednocześnie powód nie przedstawił jakichkolwiek zarzutów przeciwko wymienionemu tytułowi na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., choć co do dochodzonego roszczenia na tej podstawie legitymacja czynna powodowi by przysługiwała.

Już tylko to, niezależnie od oceny, czy wnioskowany przez powoda dowód z zeznań świadka Z. K. był spóźniony (co nie bezpodstawnie przyjął Sąd Okręgowy), nie ma potrzeby jego przeprowadzania. Dowód ten, w świetle jego sformułowania, mógłby co najwyżej służyć kwestionowaniu wierzytelności wpisanej na listę co do jej istnienia, natomiast nie służyłby wykazaniu okoliczności, o których mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe należało uznać, że rozstrzygnięcie co do istoty sprawy odpowiada prawu. Co do orzeczenia o kosztach skarżący właściwie ograniczył się do kwestionowania zniesienia kosztów pomiędzy stronami. Zaskarżenie w tym zakresie jest bezzasadne. To wręcz strona pozwana mogłaby mieć wątpliwości co do zniesienia kosztów procesu pomiędzy stronami, skoro wartość przedmiotu sporu w zakresie tytułu wykonawczego, którego pozbawienia wykonalności powód nie uzyskał, jest wielokrotnie wyższa, niż w tytule, co do którego pozwany uznał powództwo. Co do kosztów sądowych orzeczonych w punkcie trzecim wyroku faktycznie można mieć wątpliwości co do znaczenia tego rozstrzygnięcia w świetle uzasadnienia zaskarżonego wyroku, zwłaszcza w świetle przyjęcia, że dotychczasowe zwolnienie od kosztów zostało dokonane „każdorazowo” Może to być jednak przedmiotem wykładni, co do której wniosek powodowi służy do Sądu I instancji na podstawie art. 352 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe, należało oddalić apelację na podstawie art. 385 k.p.c., jako bezzasadną.

Rozstrzygnięcie o kosztach na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. jest konsekwencją zastosowania zasady odpowiedzialności stron za wynik sprawy. Powód przegrał sprawę w postępowaniu apelacyjnym w całości, toteż zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. koszty należą się pozwanemu. Obejmują one koszty zastępstwa procesowego w postaci wynagrodzenia radcowskiego na podstawie § 2 pkt 8 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Krzysztof Górski Tomasz Żelazowski Leon Miroszewski