Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: I C 568/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

zaoczny w stosunku do pozwanych

(...) sp. z o.o. w W.

Dnia 12 lutego 2019 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSR Małgorzata Żelewska

Protokolant:

stażysta Agnieszka Bronk-Marwicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 stycznia 2019 r. w G.

sprawy z powództwa Zgromadzenia (...) św. W. a P. C.- (...) w C.

przeciwko Gminie M. G., M. M., J. G., G. G., F. F. (1), B. F., (...) Sp. z o.o. w W.

o zniesienie służebności gruntowej

I.  znosi bez wynagrodzenia służebność gruntową w postaci prawa drogowego ujawnioną w dziale III księgi wieczystej nr (...) pod pozycją 3;

II.  znosi bez wynagrodzenia służebność gruntową w postaci prawa drogowego ujawnioną w dziale III księgi wieczystej nr (...) pod pozycją 4;

III.  znosi bez wynagrodzenia służebność gruntową w postaci prawa drogowego ujawnioną w dziale III księgi wieczystej nr (...) pod pozycją 5;

IV.  znosi bez wynagrodzenia służebność gruntową w postaci prawa drogowego ujawnioną w dziale III księgi wieczystej nr (...) pod pozycją 6;

V.  znosi bez wynagrodzenia służebność gruntową w postaci prawa drogowego ujawnioną w dziale III księgi wieczystej nr (...) pod pozycją 7;

VI.  znosi bez wynagrodzenia służebność gruntową w postaci prawa drogowego ujawnioną w dziale III księgi wieczystej nr (...) pod pozycją 8;

VII.  znosi bez wynagrodzenia służebność gruntową w postaci prawa drogowego ujawnioną w dziale III księgi wieczystej nr (...) pod pozycją 10;

VIII.  kosztami procesu obciąża powoda, uznając je za uiszczone.

Sygn. akt: I C 568/18

UZASADNIENIE

Powód Zgromadzenie (...) św. W. a P. C. (...) z siedzibą w C. wniosło pozew przeciwko Gminie M. G., A. B. (1), B. B. (1), M. B. (1), B. B. (2), B. B. (3), A. B. (2), S. W., J. O., M. B. (2), F. B., S. B., K. B., I. F., J. F., R. S., M. M., Z. T., T. T., A. S., T. S., V. K., B. S., D. S., J. G. i G. G. o zniesienie bez wynagrodzenia służebności gruntowej w postaci praw drogowych przeniesionych w dniu 1 lutego 2007r. przez Sąd Rejonowy w Gdyni do działu III. księgi wieczystej Kw nr (...) pod pozycjami 15, 16, 18, 19, 21.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, iż w dniu 27 października 2006 roku nabył od Gminy M. G. prawo własności działki nr (...) o obszarze 107 m 2 objętej księgą wieczystą nr (...). Pozwany zapewnił, że działy III. i IV. są wolne od wpisów. W dniu 23 października 2007 roku Sąd Rejonowy w Gdyni zawiadomił powoda o odłączeniu wyżej wymienionej działki i przeniesieniu jej do księgi wieczystej (...) wraz z wpisami ciężarów i ograniczeń, w tym wyżej opisanej służebności w związku z zamknięciem księgi C. Tom VIII wykaz L 176. Zdaniem powoda wpisu przedmiotowej służebności dokonano w dość odległym czasie, w latach 20-tych XX w., w odmiennych warunkach społeczno-gospodarczych i obecnie utraciła dla nieruchomości władnących wszelkie znaczenie. Przedmiotowe prawo drogowe wpisane jest na rzecz nieruchomości władnących objętych księgami wieczystymi nr: (...), (...), (...), (...), (...), (...), w których jako właściciele są wpisani pozwani oraz bezpośrednio na rzecz Gminy M. G..

(pozew k. 2-6, pismo procesowe powoda z dnia 01.03.2017r. – k. 205-207)

Postanowieniami z dnia 22 października 2016 roku Sąd umorzył postępowanie w stosunku do M. B. (1), B. B. (2), B. B. (3), S. W., J. O., M. B. (2), F. B., S. B., K. B., Z. T., T. T., A. S., T. S., V. K., D. S. i odrzucił pozew w stosunku do B. B. (1), B. S., A. B. (1). Postanowieniem z dnia 08 lutego 2017 roku Sąd umorzył postępowanie w stosunku do A. B. (2). Postanowieniem z dnia 18 maja 2017 roku odrzucił pozew w stosunku do J. F.. Postanowieniem z dnia 01 sierpnia 2017 roku natomiast Sąd wezwał do udziału w sprawie F. F. (1) i B. F..

(postanowienie z dnia 22.10.2016r. – k. 81, postanowienie z dnia 08.02.2017r. – k. 179, postanowienie z dnia 18.05.2017r. – k. 251, postanowienie z dnia 01.08.2017r. – k. 269)

W odpowiedzi na pozew pozwana Gmina M. G. wniosła o oddalenie powództwa względem niej, podnosząc, że nie ma legitymacji biernej w niniejszej sprawie, gdyż nie jest kontynuatorem przedwojennej Gminy Miejskiej G., a przedmiotowe prawo drogowe wygasło wraz z końcem bytu prawnego przedwojennej Gminy Miejskiej G.. Ponadto, działka nr (...) nie mogła być obciążona ograniczonym prawem rzeczowym na rzecz pozwanej, skoro pozwana była jej właścicielem.

(odpowiedź na pozew – k. 137-138)

Pozwani M. M., F. F. (1) i B. F. uznali powództwo i wnieśli o nieobciążanie ich kosztami procesu, gdyż nie dali powodu do jego wytoczenia.

(odpowiedzi na pozew – k. 142-143, 294-295)

Postanowieniem z dnia 19 września 2017 roku Sąd uznał oświadczenia wyżej wymienionych pozwanych o uznaniu powództwa za niedopuszczalne.

(postanowienie – k. 298)

Wyrokiem z dnia 28 września 2017 roku (zaocznym w stosunku do pozwanych R. S. i G. G.) wydanym w sprawie o sygnaturze akt I C 584/16 oddalono powództwo (punkt I.) oraz zasądzono od powoda na rzecz pozwanej Gminy M. G. kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt II.)

(wyrok – k. 311)

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł powód, zaskarżając je w części co do pozwanych I. F., F. F. (1), B. F., M. M., J. G., a także R. S. i G. G., domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa w stosunku do tych pozwanych.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżąca zarzuciła:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez błędne przyjęcie, że pozwani I. F., F. F. (1), B. F., R. S., M. M., J. G., G. G. nie są legitymowani biernie w niniejszej sprawie,

2. naruszenie art. 295 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie,

3. pominięcie, iż wpis służebności gruntowej do księgi wieczystej ma charakter deklaratoryjny – a co za tym idzie, służebność istnieje (i może zostać zniesiona) pomimo wadliwości wpisu, który spostrzegł Sąd I instancji (brak ujawnienia odnośnego uprawnienia w dziale I-Sp ksiąg wieczystych prowadzonych dla nieruchomości władnących).

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że wpis służebności gruntowej do księgi wieczystej ma charakter deklaratoryjny. Zatem – służebność istnieje pomimo wadliwości wpisu, co czyni pozwanych – jako właścicieli nieruchomości władnących – uprawnionymi z tytułu tej służebności, a jednocześnie legitymowanymi do występowania w niniejszej sprawie. Wpis w dziale I-Sp księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości władnącej winien być dokonany równocześnie z wpisem służebności w dziale III. księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości obciążonej (zgodnie z § 42 ust. 4 rozporządzenia w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów). Niedopatrzenie Sądu wieczystoksięgowego (niedostrzeżone przez Sądy obu instancji w toku postępowania wieczystoksięgowego) w tym zakresie nie powinno stanowić przeszkody dla powoda w dochodzeniu jego prawa – zwłaszcza wobec okoliczności, iż przy przenoszeniu obciążeń po zamknięciu dawnej księgi wieczystej C. Tom VI wykaz L. 122 powód wyczerpał drogę odwoławczą w celu zaskarżenia tych wpisów.

(apelacja – k. 344-345v.)

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2018 roku Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie o sygnaturze akt III Ca 29/18 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania.

(wyrok – k. 407)

W uzasadnieniu Sąd II. instancji wskazał, że domniemanie wynikające z treści księgi wieczystej (w tym wypadku o nieistnieniu określonego prawa) nie może dezaktualizować legitymacji procesowej w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Celem tego postępowania jest aktualizacja wpisów w księdze wieczystej w sytuacji, gdy nie jest to możliwe na drodze postępowania wieczystoksięgowego w myśli art. 31 i art. 32 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, tj. w sytuacji, gdy istnieje dokument wykazujący istnienie bądź zmianę stanu prawnego nieruchomości. Postępowanie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym służy materialnoprawnej ocenie stosunków rzeczowych podlegających ujawnieniu w księdze wieczystej. Takiej oceny wymaga przedmiotowy stosunek służebności, bowiem strona powodowa nie jest w stanie uzyskać skutku wykreślenia służebności z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości obciążonej w trybie postępowania wieczystoksięgowego. Sąd II. instancji zauważył, że w niniejszej sprawie materialnoprawnej ocenie podlega przede wszystkim sposób wykonywania przedmiotowej służebności w kontekście potencjalnego skutku jej wygaśnięcia, niemniej jednak jako kwestia drugorzędna oceniona może zostać również legitymacja bierna pozwanych. Legitymowanym biernie w procesie, w którym dochodzi na żądanie właściciela nieruchomości obciążonej do oceny sposobu wykonywania służebności jest właściciel nieruchomości władnącej, co wynika z treści księgi wieczystej dla nieruchomości obciążonej. Sąd II instancji m.in. w oparciu o postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2010 roku w sprawie o sygn. akt I CSK 583/09 wskazał, że wpis służebności do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości władnącej jest jedynie konsekwencją ujawnienia ograniczonego prawa rzeczowego w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości obciążonej, a zatem jej treść nie może przesądzać o legitymacji procesowej uprawnionego.

Brak dotychczasowego ujawnienia służebności w księgach wieczystych prowadzonych dla nieruchomości władnących nie dowodzi faktu nieistnienia służebności, a zatem nie może stać na przeszkodzie zaangażowania w procesie osób posiadających tytuł prawny do nieruchomości władnących. Proces ten jest jedyną, dostępną formą procesową oceny, czy doszło do długotrwałego niewykonywania spornej służebności, co z kolei może skutkować wygaśnięciem służebności (art. 293 § 1 k.p.c.), a adresatami zgłoszonego roszczenia niewątpliwie pozostają osoby, którym mogą przysługiwać względem nieruchomości powoda określone prawa, które wynikają z określonego stosunku rzeczowego i to ten stosunek powinien być punktem wyjścia dla oceny zasadności zgłoszonego roszczenia. Zdaniem Sądu II. instancji oddalenie powództwa z uwagi na brak legitymacji procesowej biernej po stronie pozwanej było bezzasadne.

Sąd II. instancji wskazał na konieczność rozpoznania istoty sprawy poprzez zbadanie, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, zasadności dochodzonego przez powódkę roszczenia i wydanie rozstrzygnięcia z uwzględnieniem złożonych w sprawie oświadczeń o uznaniu powództwa (pozwanych M. M., F. F. (1) i B. F.), bowiem nie mogły zostać uznane za sprzeczne z prawem z powodu braku po stronie pozwanej legitymacji biernej.

(uzasadnienie – k. 409-418)

Na rozprawie dnia 18 lipca 2018 roku powódka oświadczyła, że podtrzymuje pozew i cofa wniosek o zasądzenie kosztów postępowania.

(protokół rozprawy – k. 443, płyta CD – k. 444)

Postanowieniem z dnia 26 października 2018 roku wezwano do udziału w sprawie w charakterze pozwanego (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

(postanowienie – k. 500)

Pismem z dnia 29 października 2018 roku powódka wyraziła zgodę na wstąpienie pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. w miejsce pozwanego R. S..

(pismo – k. 514)

Postanowieniem wydanym na rozprawie dnia 22 listopada 2018 roku zwolniono od udziału w sprawie pozwanego R. S..

(protokół – k. 528, płyta CD – k. 528a)

Pozwani (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. i G. G. nie złożyli odpowiedzi na pozew, nie złożyli wyjaśnień ustnie, nie stawili się na rozprawę ani też nie zażądali przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na mocy umowy sprzedaży zawartej w dniu 27 października 2006 roku przed notariuszem H. W., prowadzącą kancelarię notarialną w G. (rep. A 10417/2006) Gmina M. G. sprzedała Zgromadzeniu (...) św. W. a P. C. (...) z siedzibą w C. prawo własności działki nr (...) obszaru 107 m 2, objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Gdyni.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o umowę sprzedaży rep. A 10417/2006 – k. 11-15)

W związku z zamknięciem ksiąg wieczystych C. Tom VIII L.176 w dniu 20 lutego 2007 roku z urzędu do działu III. księgi wieczystej nr (...) przeniesiono wpisy o następującej treści:

- „15) prawo drogowe dla każdorazowego właściciela i jego następców w posiadaniu parceli 617/21 zapisanej do księgi wieczystej C. Tom VI wykaz L.122 z tym, że prawo drogowe obciąża grunt tylko w szerokości 3 metr od szosy aż do końca parceli z powołaniem się na zezwolenie na wpis z dnia 28.01.1928r wpisano dnia 27.12.1928 r. Tu przeniesiono z urzędu w związku z zamknięciem księgi wieczystej C. Tom VIII wykaz L.176. Wpisano dnia 20.02.2007r”;

- „16) prawo drogowe z powołaniem się na zezwolenie na wpis z dnia 19.01.1929 r wpisano dnia 10.06.1931 r. Tu przeniesiono z urzędu w związku z zamknięciem księgi wieczystej C. Tom VIII wykaz L.176. Wpisano dnia 20.02.2007r” wpisane „na rzecz każdorazowego (...) wykaz L.132”;

- „18) prawo drogowe bliżej określone w § 3 kontraktu z dnia 7.04.1928 r nr 259 rej. not. N. z powołaniem się na zezwolenie na wpis z dnia 7.08.1929 r. wpisano dnia 12.01.1933 r. Tu przeniesiono z urzędu w związku z zamknięciem księgi wieczystej C. Tom VIII wykaz L.176. Wpisano dnia 20.02.2007r” wpisane „na rzecz każdorazowego (...) wykaz L.150”;

- „19) prawo drogowe bliżej określone w § 4 kontraktu z dnia 7.04.1928 r nr 261 rej. not. N. z powołaniem się na zezwolenie na wpis z dnia 7.08.1929 r. wpisano dnia 12.01.1933 r. Tu przeniesiono z urzędu w związku z zamknięciem księgi wieczystej C. Tom VIII wykaz L.176. Wpisano dnia 20.02.2007r” wpisane „na rzecz każdorazowego (...) wykaz L.151”;

- „21) służebność gruntowa bliżej określona w kontrakcie notariusza C. z dnia 13 lutego 1935 r rep. nr 265 z powołaniem się na zezwolenie na wpis z dnia 13.02.1935 r. Wpisano dnia 4.04.1935 r. Tu przeniesiono z urzędu w związku z zamknięciem księgi wieczystej C. Tom VIII wykaz L.176. Wpisano dnia 20.02.2007r” wpisane na rzecz Gminy Miejskiej G..

(okoliczności bezsporne)

Prawa drogowe ujawnione w dziale III. księgi wieczystej nr (...) pod pozycjami 15, 16, 18, 19, 21 nie zostały przeniesione do żadnych innych ksiąg wieczystych.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o pismo V Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 29.05.2017r. – k. 262, pismo V Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 18.09.2017r. – k. 292)

Księga wieczysta C. Tom VI wykaz L.122 została zamknięta i cały stan przeniesiono do księgi wieczystej nr (...).

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o pismo V Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 15.03.2017r. – k. 227)

W dziale II. księgi wieczystej nr (...) jako właściciele są ujawnieni: I. F. i J. F. na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o akta księgi wieczystej nr (...))

Postanowieniem z dnia 05 maja 2015 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt VII Ns 575/15 Sąd Rejonowy w Gdyni stwierdził, że spadek po J. F. na podstawie ustawy nabyli I. F., F. F. (1) i B. F. po 1/3 spadku. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 27 maja 2015 roku.

(okoliczność bezsporna ustalona w oparciu o postanowienie Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 05.05.2015r. akta Sądu Rejonowego w Gdyni o sygnaturze VII Ns 575/15)

W księdze wieczystej nr (...) nie ujawniono wpisu o przysługującym właścicielowi tej nieruchomości prawie drogowym.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o akta księgi wieczystej nr (...))

Księga wieczysta C. wykaz L.132 została zamknięta i cały stan przeniesiono do księgi wieczystej nr (...).

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o pismo V Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 11.09.2008r. – k. 208)

W dziale II. księgi wieczystej nr (...) jako właściciel ujawniony jest (...) sp. z o.o. w W., która nabyła nieruchomość na podstawie aktu notarialnego z dnia 27 kwietnia 2018 roku od R. S.. W dziale I–Sp księgi wieczystej wpisano uprawnienie polegające na prawie drogowym na rzecz każdorazowego (...) wykaz L.132 z powołaniem się na zezwolenie na wpis z dnia 19.01.1929 r wpisano dnia 10.06.1931r. Jako nieruchomość obciążoną wskazano nieruchomość objętą księgą wieczystą nr (...).

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o akta księgi wieczystej nr (...))

Księga wieczysta C. wykaz L.150 została zamknięta i cały stan przeniesiono do księgi wieczystej nr (...).

(okoliczności bezsporne)

W dziale II. księgi wieczystej nr (...) jako właściciele ujawnieni są: J. G. w udziale 1/8 części oraz G. G. w udziale 7/8 części. W dziale I–Sp księgi wieczystej wpisano uprawnienie polegające na prawie drogowym bliżej określonym w § 3 kontraktu z dnia 7.04.1928 nr 259 rej. not. N. na rzecz każdorazowego (...) wykaz L.150 z powołaniem się na zezwolenie na wpis z dnia 7.08.1929 r. wpisano dnia 12.01.1933r. Jako nieruchomość obciążono wskazano nieruchomość objętą księgą wieczystą nr (...).

(okoliczności bezsporne)

Księga wieczysta C. wykaz L.151 została zamknięta i cały stan przeniesiono do księgi wieczystej nr (...).

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o pismo V Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 11.09.2008r. – k. 208)

W dziale II. księgi wieczystej nr (...) jako właściciel ujawniony jest M. M.. W dziale I–Sp księgi wieczystej wpisano uprawnienie polegające na prawie drogowym bliżej określonym w § 4 kontraktu z dnia 7.04.1928 r nr 261 rej. not. N. na rzecz każdorazowego (...) wykaz L.151 z powołaniem się na zezwolenie na wpis z dnia 27.07.1934 r. wpisano dnia 29.09.1934 r.

(okoliczności bezsporne ustalone w oparciu o akta księgi wieczystej nr (...))

W dziale I–Sp księgi wieczystej nr (...) nie ujawniono wpisu o przysługującym właścicielowi tej nieruchomości prawie drogowym. W księdze tej jako właściciel wpisana jest Gmina M. G..

(okoliczności bezsporne)

Po ponownym rozpoznaniu sprawy

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd w całości ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych przez stronę powodową oraz dokumentów znajdujących się w aktach ksiąg wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Gdyni o numerach: (...), (...), (...), a także aktach Sądu Rejonowego w Gdyni o sygnaturze VII Ns 575/15. W ocenie Sądu brak było jakichkolwiek podstaw do kwestionowania wiarygodności i autentyczności ww. powyżej dokumentów. Większość spośród wymienionych dokumentów miała charakter dokumentów urzędowych, zaś w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała w trybie przepisów art. 252-253 kpc przysługujących tym dokumentom domniemań autentyczności oraz prawdziwości treści powołanych dokumentów z prawdą. Sąd także nie doszukał się żadnych okoliczności mogących wzbudzać wątpliwości co do autentyczności i wiarygodności wyżej wskazanych dokumentów.

W niniejszej sprawie strona powodowa domagała się zniesienia bez wynagrodzenia służebności gruntowych w postaci praw drogowych ujawnionych w dziale III. księgi wieczystej nr (...) pod pozycjami 15, 16, 18, 19 i 21, a przeniesionych do tej księgi z urzędu w związku z zamknięciem księgi wieczystej C. Tom VIII wykaz L.176. Podstawę prawną powództwa stanowił przepis art. 295 kc, zgodnie z którym jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.

Kwestią sporną pozostawała legitymacja procesowa Gminy M. G.. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny uprawnionym do wystąpienia z żądaniem zniesienia służebności gruntowej bez wynagrodzenia jest właściciel (użytkownik wieczysty) nieruchomości obciążonej. Legitymowanym biernie jest właściciel (użytkownik wieczysty) nieruchomości władnącej (por. A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe, wyd. II, LEX 2012). W przedmiotowej sprawie pozwana Gmina M. G. kwestionowała swoje następstwo prawne po przedwojennej Gminie Miejskiej G., twierdząc, że byt prawny przedwojennej Gminy Miejskiej G. zakończył się w latach 50-tych wraz z likwidacją jednostek samorządu terytorialnego. Jakkolwiek obecna Gmina M. G. nie jest bezpośrednim następcą prawnym przedwojennej Gminy Miejskiej G. na skutek zmian ustrojowych, to jest jej kontynuatorem. Zważyć bowiem należy, że reforma na mocy ustawy z 20 marca 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej znosiła organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy rządowej administracji ogólnej, przekazując kompetencje radom, które wewnętrznie zreorganizowano, znosząc organ kierujący pracami rady i wprowadzając prezydium jako kolegialny organ wykonawczo-zarządzający. Nastąpiło wówczas odebranie gminom osobowości prawnej i pozbawienie prawa własności do majątku. W myśl art. 32 ust. 2 ww. ustawy majątek dotychczasowych związków samorządu terytorialnego z mocy prawa stał się majątkiem Państwa. Kolejne istotne przeobrażenia terytorialne miały miejsce w latach 1972-1975, kiedy to zastąpiono gromady dwukrotnie większymi gminami, zniesiono powiaty i województwa. Uchwalona pod hasłem decentralizacji ustawa z 25 stycznia 1958 roku o radach narodowych, znowelizowana w latach 1972-1975, powracała częściowo do rozwiązań sprzed 1950 roku, pozbawiając prezydia roli wykonawczo-zarządzającej, wprowadzając jako organ wykonawczy, rady wojewodów i prezydentów miast oraz naczelników miast i gmin. Jak podkreśla H. I. podziałom terytorialnym towarzyszyły częste zmiany strukturalne, kilkakrotnie tworzono, a następnie likwidowano, prawnie samodzielne, organy administracji terenowej o kompetencji specjalnej, którym przypisywano i odbierano kompetencje administracyjne. Ustawa z dnia 20 lipca 1983 roku o systemie rad narodowych i samorządzie terytorialnym pomimo przywrócenia pojęcia samorządu terytorialnego, nie przyznała samodzielności majątkowej i finansowej radom. Pozbawione samodzielnych dochodów, korzystające z budżetu wojewódzkiego i centralnego, gminy wiejskie i miejskie pozostawały nadal w roli użytkownika własności państwowej własności państwowej. Istniejący do 1990 roku ustrój terytorialny Polski, w postaci terenowych rad narodowych tylko z nazwy przypominał samorząd terytorialny. Pierwsza reforma samorządowa z 1990 roku częściowo oparta na wzorach przedwojennych, przywracała samorząd gminny. Natomiast kolejna reforma z 1998 roku wykreowała i wprowadziła dwa nowe podmioty publicznoprawne – powiat i województwo (G. D., Dzieje samorządu terytorialnego w Polsce po II wojnie światowej, C. 2, 193-206, 2010). W myśl Konstytucji z dnia 02 kwietnia 1997 roku, określono podstawowe zasady ustroju i działania samorządu terytorialnego w Polsce. Zdaniem B. D., „Podmiotowość prawna samorządu to nie tylko sprawa kompetencji administracyjnych, ale również majątkowych, cywilnoprawnych. Przyznanie takich kompetencji pociąga za sobą konieczność uzyskania przez samorząd swobody w dysponowaniu mieniem we własnym imieniu. Temu celowi ma służyć nadanie jednostkom samorządu terytorialnego osobowości cywilnoprawnej” (B. Dolnicki (red.), Ustawa o samorządzie powiatowym. Komentarz, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2010, s. 543). Obecna Gmina M. G., będąca miastem na prawach powiatu, została utworzona aktem wykonawczym, tj. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07 sierpnia 1998 roku w sprawie utworzenia powiatów wydanego na podstawie art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 05 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym. W wyniku powyższych przemian majątek Gminy Miejskiej G. stał się własnością państwową, a następnie w wyniku zmian ustrojowych część majątku z powrotem stała się własnością komunalną. W doktrynie podnosi się, że przywróceniu samorządu terytorialnego w 1990 r. towarzyszyło nadanie osobowości cywilnoprawnej gminom, połączone z wyposażeniem ich we właściwe składniki mienia. Mienie to ma zapewniać pewne minimum samodzielności gospodarczej gmin, a także stanowić środki służące do realizowania celów związanych z wykonywaniem zadań publicznych. Niezbędne w tym miejscu wydaje się odwołanie do materii ustawowej, a konkretnie do art. 7 SamTerU. Zawiera on ogólną kompetencję gminy, statuując, iż "zaspokajanie" zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W celu umożliwienia realizacji tych zadań ustawodawca wyposażył z kolei w trybie art. 5 SamTerU gminy w część mienia państwowego. W momencie odtworzenia samorządu terytorialnego w Polsce po roku 1989 przyjęto rozwiązanie dotyczące przekazania gminom mienia Skarbu Państwa w ramach tzw. procesu komunalizacji (ustawa z 10.5.1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.). Polegał on na przejęciu na własność przez gminy mienia ogólnonarodowego (państwowego) należącego do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego oraz przedsiębiorstw, a także podporządkowanych tym organom zakładów i jednostek organizacyjnych. Komunalizacja mienia dokonywana w tym trybie miała zatem charakter pierwotny i nieodpłatny, a warunki nabycia mienia określone zostały w sposób funkcjonalny, przy uwzględnieniu właściwości terytorialnej: gminy. Uwzględnienie tych kryteriów oznaczało, iż gmina mogła otrzymać mienie, które było niezbędne do wykonywania jej zadań (aspekt funkcjonalny), a jednocześnie znajdowało się na jej terytorium (aspekt terytorialny). Proces komunalizacji mienia został następnie powtórzony w związku z utworzeniem kolejnych szczebli samorządu terytorialnego. W odniesieniu do powiatów i województw pierwotne nabycie mienia nastąpiło na podstawie ustawy z 13.10.1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.) poprzez nieodpłatne przekazanie mienia powiatom oraz samorządom województw (por. M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87–243, Warszawa 2016). W myśl art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych mienie gminne w rozumieniu przepisu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1, staje się z dniem wejścia w życie ustawy o samorządzie terytorialnym z mocy prawa mieniem gminy, na której obszarze jest położone. Wedle art. 44 kc mieniem jest własność i inne prawa majątkowe. Nie ulega wątpliwości, że wśród innych praw, które ze względu na swój majątkowy charakter stanowią składniki mienia, znajdują się m.in. prawa rzeczowe inne niż własność, w tym ograniczone prawa rzeczowe (por. Konrad Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, 2019). W świetle powyższych rozważań Sąd uznał, że Gmina M. przejmując mienie, które po wojnie przeszło na rzecz Skarbu Państwa, wstąpiła w prawa majątkowe przedwojennej Gminy, co obejmuje m.in. prawo własności, ale również ograniczone prawa rzeczowe. Powyższe przesądza, że Gmina M. G. posiada legitymację do występowania w niniejszym procesie po stronie pozwanej.

Jeśli chodzi natomiast o legitymację procesową pozostałych pozwanych, to zaznaczyć należy, iż przedmiotowe służebności gruntowe zostały pierwotnie ustanowione na rzecz każdorazowych właścicieli nieruchomości objętych księgami wieczystymi C. wykaz L.122, L.132, L.150 i L.151 w oparciu o przepisu niemieckiego kodeksu cywilnego ( (...)). Na podstawie zaświadczeń wystawionych przez Wydział Ksiąg Wieczystych tutejszego Sądu, jak również w oparciu o treść dokumentów znajdujących się w aktach ksiąg wieczystych, Sąd ustalił, że przedmiotowe księgi wieczyste zostały zamknięte, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 lipca 1986 roku w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych założonych przed dniem 1 stycznia 1947 roku oraz utraty mocy prawnej niektórych takich ksiąg (Dz.U. Nr 28, poz. 141), a wpisy zostały przeniesione do ksiąg wieczystych nr (...) (z księgi C. wykaz L.122), (...) (z księgi C. wykaz L.132), (...) (z księgi C. wykaz L.150) i (...) (z księgi C. wykaz L.150). Legitymację procesową bierną posiadają właściciele nieruchomości władnących tj. nieruchomości, do których przeniesiono stan ksiąg wieczystych C. wykaz L.122, L.132, L.150 i L.151. Zważyć należy, iż właścicielami nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) są - I. F., F. F. (1) i B. F.), nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) - (...) sp. z o.o., nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) - J. G. i G. G., nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...) - M. M., zaś w księdze nr (...) jako właściciel widnieje Gmina M. G.. Wymienione osoby – jako właściciele nieruchomości władnących posiadają legitymację procesową w niniejszej sprawie. Zaznaczyć należy, iż przy ocenie legitymacji procesowej pozwanych Sąd - stosownie do art. 386 § 6 kpc - był związany oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku Sądu II. instancji. W uzasadnieniu wyroku kasatoryjnego Sąd Okręgowy w Gdańsku stwierdził, że brak dotychczasowego ujawnienia służebności w księgach wieczystych prowadzonych dla nieruchomości władnących nie dowodzi faktu nieistnienia służebności, a zatem nie może stać na przeszkodzie zaangażowania w procesie osób posiadających tytuł prawny do nieruchomości władnących. Jak wyjaśniono adresatami zgłoszonego roszczenia pozostają osoby, którym mogą przysługiwać względem nieruchomości powoda określone prawa, które wynikają z określonego stosunku rzeczowego. W przedmiotowym stanie faktycznym sporne służebności były ustanowione na rzecz każdoczesnych właścicieli konkretnych nieruchomości, co oznacza, że przysługują także aktualnym właścicielom tych nieruchomości. Na marginesie zaznaczyć należy, iż już w toku niniejszego postępowania w części z ww. ksiąg ujawniono uprawnienia wynikające z praw drogowych.

Przesądziwszy kwestię legitymacji procesowej, w dalszej kolejności należy ocenić, czy wystąpiły przesłanki o jakich mowa w art. 295 kc, uzasadniające zniesienie służebności. Jak wskazuje się w orzecznictwie utrata znaczenia służebności w rozumieniu art. 295 kc zachodzi jedynie wtedy, gdy służebność przestanie przynosić jakąkolwiek korzyść gospodarczą nieruchomości władnącej. Miałoby to miejsce wówczas (z wyłączeniem jednak działań właścicieli nieruchomości służebnej, sprzecznych z treścią służebności gruntowej), gdyby przesłanki, dla których nastąpiło ustanowienie służebności, przestały istnieć (por. wyrok SN z dnia 28 listopada 1997r., II CKN 478/97, L.). Przepis art. 295 kc ma na uwadze przede wszystkim użytek gospodarczy służebności dla nieruchomości władnącej. Przepis ten uzależnia możliwość zniesienia służebności od utraty „wszelkiego jej znaczenia”. Istotne dla rozstrzygnięcia jest to, czy nieistnienie znaczenia służebności ma miejsce w chwili orzekania (por. wyrok SN z dnia 12 grudnia 2000r., V CKN 163/00, L.). W przedmiotowej sprawie pomiędzy stronami nie było sporu, że przedmiotowe służebności gruntowe utraciły dla nieruchomości władnących jakiekolwiek znaczenie. Pozwani okoliczności tej w żaden sposób nie kwestionowali. Zważyć przy tym należy, że przedmiotowa nieruchomość została obciążona służebność drogową w okresie międzywojennym, w zupełnie innych realiach społeczno-gospodarczych. Z okoliczności niniejszej sprawy nie wynika, aby przedmiotowe służebności w ogóle były przez właściciela którejkolwiek z nieruchomości władnącej wykonywane. Dodatkowo, pozwani M. M., F. F. (1) i B. F. uznali powództwo. Zgodnie z treścią art. 213 § 2 kpc Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Poprzez uznanie powództwa pozwany uznaje nie tylko samo żądanie powoda, ale także przytoczone przez niego okoliczności faktyczne, a kryteria kontroli sądu w takiej sytuacji odnoszą się jedynie do skutków prawnego uznania, a nie do okoliczności faktycznych sprawy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 grudnia 2012r., VI ACa 748/12, L.). Związanie sądu uznaniem powództwa nie zwalnia go jednak od oceny skuteczności oświadczenia pozwanego. Uznanie powództwa pozostaje bezskuteczne, jeżeli jest sprzeczne z prawem, z zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Ocena skuteczności uznania powinna być dokonana wyłącznie w świetle materiału procesowego znajdującego się w aktach sprawy. Jeżeli żadna z tych okoliczności nie zachodzi sąd jest obowiązany wydać wyrok zgodny z uznaniem powództwa, bez względu na to, czy uznanie znajduje uzasadnienie w okolicznościach sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010r., IV CSK 436/09, L.). W przedmiotowej sprawie Sąd nie znalazł żadnych podstaw, które mogłyby uzasadniać stwierdzenie, iż oświadczenie o uznaniu powództwa pozwanych M. M., F. F. (1) i B. F. było sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego lub miało na celu obejście prawa. W związku z tym złożone przez pozwanych oświadczenia należało uznać za skuteczne.

Mając powyższe na uwadze - na mocy art. 295 kc – Sąd uwzględnił powództwo w całości, o czym orzekł w punktach I.-VII. Zważywszy na fakt, iż pozwani (...) sp. z o.o. w W. i G. G. nie złożyli odpowiedzi na pozew, nie złożyli wyjaśnień ustnie, nie stawili się na rozprawę ani też nie zażądali przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności, to wyrok w stosunku do nich ma charakter zaoczny.

O kosztach Sąd orzekł na mocy art. 109 kpc i obciążył nimi w całości powoda, albowiem w toku niniejszego postępowania pozwany cofnął wniosek o zasądzenie kosztów procesu od strony pozwanej. W tych okolicznościach brak wniosku o zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu oznacza wygaśnięcie roszczenia w tym zakresie.