Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 6 grudnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2018 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko J. K.

o roszczenia z weksla

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Krotoszynie

z dnia 9 marca 2018r. sygn. akt I C 1455/17

oddala apelację.

SR del. Tomasz Błoński SSO Wojciech Vogt SSO Janusz Roszewski

II Ca 498/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 listopada 2017r., wniesionym do sądu w dniu 29 listopada 2017r., spółka (...) S.A. z siedzibą w B. wniosła o zasądzenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla od pozwanego J. K. kwoty 43,534,65 zł z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia 11 listopada 2017r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że pozwany przez podpisanie weksla zobowiązał się do zapłaty kwoty wskazanej na wekslu. Powód wezwał pozwanego do wykupu weksla, jednak pozwany nie dokonał żadnej wpłaty.

Zarządzeniem przewodniczącego wydziału z dnia 4 grudnia 2017r. sprawa została przekazana do postępowania zwykłego.

Pozwany J. K. na rozprawie w dniu 9 marca 2018r. wniósł o oddalenie powództwa. Podniósł, że spłaca pożyczkę regularnie. Ponadto zakwestionował wysokość swojego zadłużenia wskazaną w uzasadnieniu pozwu.

Sad Rejonowy w Krotoszynie wyrokiem z dnia 9 marca 2018 r. zasądził od pozwanego J. K. na rzecz powoda (...) S.A. w B. kwotę 36.874 zł z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2017 roku do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałym zakresie; orzekł o kosztach postępowania.

Rozstrzygnięcie swoje oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

W dniu 1 grudnia 2016r. pozwany J. K. zawarł z powodem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. umowę pożyczki gotówkowej numer (...). Na podstawie tej umowy powód udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 25.000 zł, która podlegała spłacie w 48 miesięcznych ratach. Wysokość rat była stała i wynosiła 1.154 zł. Raty były płatne w terminie do 11 dnia każdego miesiąca, przy czym termin zapłaty pierwszej raty upływał z dniem 11 stycznia 2017r., a ostatniej raty z dniem 11 grudnia 2020r.

W związku z udzieleniem pożyczki powód pobrał od pozwanego opłatę przygotowawczą w wysokości 129 zł, wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 22.231 zł i wynagrodzenie z tytułu przyznania pożyczkobiorcy pakietu (...) w wysokości 2.600 zł. Wskazane świadczenia zostały rozłożone na raty i podlegały spłacie wraz z pożyczką.

Pożyczka była oprocentowana według stałej stopy procentowej w wysokości 9,97% w skali roku (pkt. 1.2 umowy). Zadłużenie przeterminowane podlegało oprocentowaniu równemu stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie (pkt.4.1 umowy).

Całkowity koszt pożyczki, czyli wszelkie koszty, które pożyczkobiorca był zobowiązany ponieść w związku z umową pożyczki został ustalony na kwotę 30.392 zł. Zgodnie z zasadami obliczania całkowitego kosztu pożyczki wyrażonymi w pkt. 12 umowy pojęcie to obejmuje wszelkie koszty, które pożyczkobiorca jest zobowiązany ponieść w związku z umową, w tym odsetki, opłaty i prowizje, podatki i marże znane pożyczkodawcy, w tym również cena (...) w przypadku pożyczkobiorcy o objęcie go tym pakietem.

Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę, czyli suma całkowitego kosztu pożyczki i pożyczki wynosiła 55.392 zł. Całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę mogła ulec zmianie w przypadku zmiany wysokości pożyczki, zmiany stopy oprocentowania pożyczki w wyniku obniżenia wysokości odsetek maksymalnych wynikających z przepisów powszechnie obowiązującego prawa oraz w innych przypadkach przewidzianych w umowie, gdy zmianie ulegnie wysokość kwot składających się na całkowity koszt pożyczki.

Wierzytelności pożyczkodawcy z tytułu zawartej przez strony umowy pokrywane były zgodnie z pkt 2.5 umowy w ramach danej raty, rozpoczynając od rat zaległych najwcześniej, a następnie w ramach raty bieżącej w następującej kolejności: spłata kwoty udzielonej pożyczki, odsetki umowne, opłata przygotowawcza, prowizja, cena (...).

Zabezpieczenie spłaty pożyczki stanowił wystawiony przez pożyczkobiorcę weksel własny in blanco „nie na zlecenie” wraz z deklaracją wekslową. Zgodnie z deklaracją wekslową wystawcy weksel został wystawiony na zabezpieczenie zwrotu pożyczki oraz wykonania innych zobowiązań wynikających z umowy pożyczki.

W przypadku braku terminowej spłaty zadłużenia niespłacona kwota stawała się zadłużeniem przeterminowanym. Od tego zadłużenia pożyczkodawca nalicza odsetki za opóźnienie w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 k.c. (pkt 4).

Pożyczkodawca był uprawniony do wypowiedzenia umowy pożyczki w wypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Pożyczkodawca był zobowiązany do zachowania 30 – dniowego okresu wypowiedzenia warunków umowy (pkt 8).

Dowód: umowa pożyczki gotówkowej nr (...) wraz z załącznikami k. 16-20, zeznania pozwanego k. 22-22v.

Pozwany spłacał pożyczkę nieregularnie. Raty piątą i następne płacił z opóźnieniem sięgającym od 45 do 89 dni. W konsekwencji opóźnienia w spłacie pożyczki powód pismem z 11 października 2017r. wypowiedział pozwanemu umowę z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. W piśmie wypowiadającym umowę zażądał od pozwanego zapłaty kwoty 46.166 zł i odsetek umownych za opóźnienie w kwocie 68,65 zł. W dniu 10 listopada 2017r. powód wypełnił podpisany przez pozwanego weksel na kwotę 46.234,65 zł.

Tytułem spłaty pożyczki pozwany uiścił na rzecz powoda kwotę 13.126 zł.

Dowód: kopia weksla k. 3, wypowiedzenie umowy pożyczki z dnia 11 października 2017r. k. 4, karta dłużnika k.15.

Stan faktyczny sprawy został przez sąd ustalony na podstawie wskazanych dokumentów, których wiarygodność nie budziła zastrzeżeń sądu i zeznań pozwanego.

Sąd zważył, co następuje:

Strona powodowa dochodzi roszczenia z weksla. Wystawienie weksla własnego rodzi po stronie wystawcy w stosunku do remitenta zobowiązanie zapłaty sumy wekslowej. Jednakże wystawienie weksla samo w sobie nie stanowi nigdy podstawy ekonomicznej zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Podstawa ta znajduje się zawsze poza stosunkiem wekslowym i ma swoje źródło w jakimś stosunku cywilnoprawnym łączącym wystawcę z remitentem weksla. Wystawienie weksla ma na celu albo nowację istniejącego zobowiązania wystawcy albo też zabezpieczenie takiego zobowiązania już istniejącego lub mogącego powstać w przyszłości na gruncie określonego stosunku cywilnoprawnego. W pierwszym wypadku, stosownie do art. 506 § 1 k.c., z chwilą wystawienia weksla zobowiązanie cywilne wystawcy wygasa; zamiast niego powstaje zobowiązanie oparte wyłącznie na wekslu. W drugim wypadku, gdy wystawienie weksla ma na celu zabezpieczenie wierzytelności, zobowiązanie cywilne wystawcy nie wygasa, lecz istnieje nadal. Wskutek tego wierzycielowi przysługuje, obok roszczenia pierwotnego wynikającego ze stosunku cywilnoprawnego, nowe roszczenie oparte na wekslu. Oczywiście przedmiot obu roszczeń jest ten sam i zaspokojenie wierzyciela następuje tylko raz, przy czym z chwilą zaspokojenia wygasa zobowiązanie dłużnika i wierzyciel powinien zwrócić mu weksel. Jeśliby dochodził wierzytelności wekslowej, to spotkałby się z zarzutem, że wierzytelność, na której zabezpieczenie został wystawiony weksel, nie istnieje, że zatem zobowiązanie wekslowe wygasło. Ponieważ weksel jedynie zabezpiecza wierzytelność cywilną, dłużnikowi przysługują przeciwko roszczeniu wekslowemu te wszystkie zarzuty, jakie mu przysługują przeciwko roszczeniu cywilnemu. Sytuacja jednak dłużnika staje się na skutek wystawienia weksla o tyle trudniejsza, że wydanie wierzycielowi weksla stwarza domniemanie istnienia w chwili wydania weksla wierzytelności w wysokości sumy wekslowej i przerzuca w ten sposób ciężar dowodu przeciwnego na dłużnika, gdy tymczasem w braku weksla dowód istnienia i wysokości wierzytelności obciąża wierzyciela.

Strony w dniu 1 grudnia 2016r. zawarły umowę pożyczki, która podlega przepisom ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (tj. Dz.U. z 2014r., poz. 1497 ze zm.). Artykuł 36a tej ustawy, który ma zastosowanie do umów zawartych po dniu 11 marca 2016r., wprowadza limit wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu. Maksymalna wysokość tych kosztów jest ustalana poprzez dodanie dwóch wartości: 25% całkowitej kwoty kredytu oraz 30% całkowitej kwoty kredytu obliczonej stosownie do długości okresu spłaty, przy czym wymieniona wartość 30% obowiązuje dla okresu jednego roku. W praktyce oznacza to, że pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą w skali 6 miesięcy przekroczyć 40% całkowitej kwoty kredytu, w skali roku 55%, w skali 2 lat 85%, a w każdym wypadku 100% całkowitej kwoty kredytu (por. art. 36a ust. 2 ustawy).

Zgodnie z art. 36a ust. 3 ustawy w razie ustalenia przez kredytodawcę na podstawie umowy podlegającej przepisom ustawy o kredycie konsumenckim kwoty pozaodsetkowych kosztów kredytu przekraczającej wartości maksymalne wskazane w art. 36a tej ustawy, konsument jest zobowiązany wyłącznie do zapłaty kwoty odpowiadającej wartościom maksymalnym.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Kodeks cywilny pozostawia stronom umowy pożyczki swobodę w zakresie ustalenia wynagrodzenia z tytułu przeniesienia własności przedmiotu umowy na pożyczkobiorcę. Mogą zatem ukształtować umowę pożyczki jako umowę nieodpłatną lub umowę odpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy powinno być w umowie wyraźnie określone. Formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią zwykle odsetki, o których mowa w art. 359 k.c., ale też wszelkie inne koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy (art. 5 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim).

Z racji zawartej przez strony procesu umowy pożyczki pozwany, biorąc pod uwagę treść art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, jest zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda pozaodsetkowe koszty tej pożyczki w kwocie odpowiadającej wysokości udzielonej pożyczki, czyli w wysokości 25.000 zł. Tymczasem powód obciążył go z tego tytułu kosztami w wysokości 30.392 zł. Wynika to z porównania całkowitej kwoty do zapłaty i całkowitej kwoty pożyczki (55.392 zł – 25.000 zł). Łączna wysokość zobowiązania pozwanego nie powinna zatem przekraczać 50.000 zł, czyli kwoty obejmującej kwotę pożyczki w wysokości 25.000 zł oraz pozaodsetkowe koszty pożyczki w tej samej wysokości.

Pozwany tytułem spłaty pożyczki zapłacił powodowi kwotę 13.126 zł. Odliczając tę sumę od kwoty 50.000 zł, do zapłaty przez pozwanego pozostała jeszcze kwota 36.874 zł, która została od pozwanego zasądzona wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie, w wysokości wynikającej z pkt. 4.1 umowy od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Sąd na podstawie art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim obniżył wysokość całkowitego kosztu pożyczki do poziomu 50.000 zł i od tej wartości odjął sumę spłaconej pożyczki. Wskazana należność została zasądzona.

Z treści pozwu wynika, że powód dopuścił się naruszeń przepisów bezwzględnie obowiązujących przy okazji obciążenia pozwanego odsetkami. Punkt 12.2 umowy oraz harmonogram spłat pożyczki wskazuje, że obciążył pozwanego odsetkami od pożyczonej mu sumy pieniężnej na podstawie art. 359 § 1 k.c. i to w wysokości odsetek maksymalnych. Tymczasem zawarta przez strony umowa nie przewiduje obowiązku zapłaty przez pozwanego takich odsetek, a zgodnie z treścią art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. W umowie przewidziano odsetki umowne w stałej wysokości 9,97%. Tego rodzaju odsetki stanowią formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału. Na podstawie zawartej przez strony umowy powód nie miał prawa obciążyć pozwanego tego rodzaju odsetkami. Pobrał od pozwanego stosunkowo wysokie wynagrodzenie prowizyjne oraz wynagrodzenie z tytułu przyznania pozwanemu usługi (...). W konsekwencji sąd uznał, że koszty oznaczone w harmonogramie spłat jako odsetki stanowią pozaodsetkowe koszty pożyczki.

Powód naruszył ponadto wynikające z art. 482 k.c. warunki pobierania odsetek od zaległych odsetek, domagając się w treści pozwu zasądzenia odsetek od wskazanej w piśmie wypowiadającym umowę pożyczki kwoty odsetek za opóźnienie od daty wcześniejszej, niż data wytoczenia powództwa.

Naliczenie przez powoda pozaodsetkowych kosztów pożyczki w wysokości przekraczającej wartości wskazane w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim oraz bezpodstawne obciążenie pozwanego odsetkami stanowi obejście prawa, dlatego sąd częściowo oddalił powództwo, nie akceptując wszystkich twierdzeń strony powodowej. Powództwo zostało oddalone również w części obejmującej żądanie zasądzenia odsetek od daty wcześniejszej, niż data wniesienia pozwu, z uwagi na to, że roszczenia pozwu obejmuje odsetki umowne za opóźnienie, od których zgodnie z art. 482 § 1 k.c. można żądać zaległych odsetek dopiero od chwili wytoczenia powództwa.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. dokonując ich stosunkowego rozdzielenia. Suma kosztów procesu wyniosła 5.794 zł. Na tę kwotę składa się opłata od pozwu w wysokości 2.177 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa udzielonego przez stronę powodową w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie w kwocie 3.600 zł należne pełnomocnikowi powoda na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. poz. 1804 ze zm.). Powód wygrał sprawę w 84%, stąd też ma prawo do zwrotu przez pozwanego kosztów procesu w takim stosunku.

Apelację od tego rozstrzygnięcia złożyła powódka zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach postepowania.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

⚫

art. 5 k.c. w zw. z art. 385’ § 1 k.c. w zw. z art. 385^ k.c. w zw. z art. 56 k.c. w zw. z art. 359 k.c. w zw. z art. 36a ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim („u.k.k.”) poprzez uznanie za nienależne zasądzenia na rzecz powoda kwoty wynikającej z umowy tytułu odsetek umownych z pkt 1.2 oraz odsetek z pkt 4.1. a także pozostałych pozaodsetkowych kosztów pożyczki w sytuacji gdy wskazane opłaty nie są sprzeczne dobrymi obyczajami, nie naruszają interesów konsumenta oraz nie obciążają pozwanego ponad dopuszczalne prawnie limity, przy jednoczesnym pominięciu przez Sąd I instancji w wykładni umowy przepisów o limicie pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego,

⚫

art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak dokładnego wskazania w uzasadnieniu wyroku jaką kwotę Sąd oddala z tytułu opłaty za (...), wynagrodzenia umownego i opłaty przygotowawczej oraz odsetek umownych i odsetek dziennych, które składają się na kwotę oddalonego powództwa, który to brak uniemożliwia kontrolę orzeczenia,

2.  Naruszenie prawa materialnego a to:

⚫

art. 353 (1) k.c. poprzez ingerencję przez Sąd 1 instancji w treść stosunku umownego pomiędzy stronami w ten sposób, że Sąd działając bez podstawy prawnej dokonał ustalenia nowej wysokości odsetek umownych.

W oparciu o te zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie kosztów za obie instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd w całości podziela ustalenia i rozważania Sądu I Instancji i uznaje je za własne.

Strony w dniu 1 grudnia 2016r. zawarły umowę pożyczki, która podlega przepisom ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (tj. Dz.U. z 2014r., poz. 1497 ze zm.).

Artykuł 36a tej ustawy, który ma zastosowanie do umów zawartych po dniu 11 marca 2016r., wprowadza limit wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu. Maksymalna wysokość tych kosztów jest ustalana poprzez dodanie dwóch wartości: 25% całkowitej kwoty kredytu oraz 30% całkowitej kwoty kredytu obliczonej stosownie do długości okresu spłaty, przy czym wymieniona wartość 30% obowiązuje dla okresu jednego roku. W praktyce oznacza to, że pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą w skali 6 miesięcy przekroczyć 40% całkowitej kwoty kredytu, w skali roku 55%, w skali 2 lat 85%, a w każdym wypadku 100% całkowitej kwoty kredytu (por. art. 36a ust. 2 ustawy).

Zgodnie z art. 36a ust. 3 ustawy w razie ustalenia przez kredytodawcę na podstawie umowy podlegającej przepisom ustawy o kredycie konsumenckim kwoty pozaodsetkowych kosztów kredytu przekraczającej wartości maksymalne wskazane w art. 36a tej ustawy, konsument jest zobowiązany wyłącznie do zapłaty kwoty odpowiadającej wartościom maksymalnym.

Powyższe rozważania Sądu Rejonowego w całości zasługują na akceptację i zgodne są z treścią omawianego przepisu.

Trafnie również Sąd I instancji ustalił, że z racji zawartej przez strony procesu umowy pożyczki pozwany, biorąc pod uwagę treść art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, jest zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda pozaodsetkowe koszty tej pożyczki w kwocie odpowiadającej wysokości udzielonej pożyczki, czyli w wysokości 25.000 zł. Tymczasem powód obciążył go z tego tytułu kosztami w wysokości 30.392 zł. Wynika to z porównania całkowitej kwoty do zapłaty i całkowitej kwoty pożyczki (55.392 zł – 25.000 zł). Łączna wysokość zobowiązania pozwanego nie powinna zatem przekraczać 50.000 zł, czyli kwoty obejmującej kwotę pożyczki w wysokości 25.000 zł oraz pozaodsetkowe koszty pożyczki w tej samej wysokości.

Pozwany tytułem spłaty pożyczki zapłacił powodowi kwotę 13.126 zł. Odliczając tę sumę od kwoty 50.000 zł, do zapłaty przez pozwanego pozostała jeszcze kwota 36.874 zł, która została od pozwanego zasądzona wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie, w wysokości wynikającej z pkt. 4.1 umowy od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Sąd na podstawie art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim obniżył wysokość całkowitego kosztu pożyczki do poziomu 50.000 zł i od tej wartości odjął sumę spłaconej pożyczki. Wskazana należność została zasądzona.

Zarzuty zawarte w apelacji są więc bezzasadne i stanowią – własną, dowolna – interpretację wskazanych przepisów, której Sąd Okręgowy nie podziela.

Mając na uwadze powyższe okoliczności należało, zgodnie z art. 385 k.p.c., orzec jak w sentencji.

Tomasz Błoński Janusz Roszewski Wojciech Vogt