Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 288/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia

SA Małgorzata Rokicka-Radoniewicz (spr.)

Sędziowie:

SA Małgorzata Pasek

SA Krzysztof Szewczak

Protokolant: sekretarz sądowy Krzysztof Wiater

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2019 r. w Lublinie

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o datę przyznania prawa do emerytury i wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji A. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 27 grudnia 2017 r. sygn. akt VI U 675/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję
(...) z dnia 20 kwietnia 2015 roku i ustala A. K. prawo do emerytury od dnia (...);

II.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzające go decyzje (...)z dnia 20 kwietnia 2015 roku
i (...) z dnia 23 grudnia 2015 roku w ten sposób, że uwzględnia przy ustaleniu wysokości emerytury i kapitału początkowego okres zatrudnienia od 4 lutego 1965 roku do
30 czerwca 1967 roku w Przedsiębiorstwie (...) w P.;

III.  oddala apelację w pozostałej części;

IV.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. na rzecz A. K. kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Pasek Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Krzysztof Szewczak

III AUa 288/18

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z dnia 20 kwietnia 2015 r. odmówił A. K. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, ponieważ wnioskodawca nie udowodnił 25 letniego okresu ubezpieczenia ani 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uwzględnił do ogólnego stażu ubezpieczeniowego – okresu zatrudnienia w (...) S.A. w P. od 1.09.1964 r. do 30.06.1967 r. w charakterze pracownika młodocianego oraz do stażu pracy w warunkach szczególnych – okresów zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. od 15.09.1972 r. do 09.02.1987 r., od 23.02.1988 r. do 24.07.1988 r., od 01.09.1988 r. do 18.03.1991 r. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych.

Decyzjami z dnia 20 kwietnia 2015 r. o ustaleniu kapitału początkowego oraz z dnia 23 grudnia 2015 roku organ rentowy nie uwzględnił do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy przy ustaleniu wysokości kapitału początkowego oraz wysokości emerytury okresu zatrudnienia w (...) S.A. w P. w latach 1964-1972.

Od tych decyzji odwołania do Sadu Okręgowego w Radomiu wniósł A. K. domagając się zmiany decyzji i ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz uwzględnienie przy wysokości kapitału początkowego oraz wysokości emerytury okresu zatrudnienia w ramach nauki zawodu oraz potraktowanie jego pracy na stanowisku mechanika samochodowego w Przedsiębiorstwie (...) w K. jako pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy w Radomiu postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2016 r. połączył sprawy z odwołań wnioskodawcy celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia i wyrokiem z dnia 27 grudnia 2017 roku oddalił odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił, że decyzją z dnia 20 kwietnia 2015 r. odmówił wnioskodawcy prawa do tego świadczenia wskazując, że na dzień 1 stycznia 1999 r. posiada on udokumentowany ogólny okres składkowy i nieskładkowy w ilości 23 lat 9 miesięcy i 25 dni, w tym żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Do stażu pracy nie zaliczono okresu od 01.09.1964 r. do 30.06.1967 r. w (...) S.A. w P., ponieważ nie został on prawidłowo wykazany – złożona została kserokopia świadectwa pracy, natomiast wpis w legitymacji ubezpieczeniowej nie jest poświadczony podpisem i pieczątką osoby odpowiedzialnej za dokonanie wpisu. Z kolei, do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczono okresów od 15.09.1972 r. do 09.02.1987 r., od 23.02.1988 r. do 24.07.1988 r., od 01.09.1988 r. do 18.03.1991 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych na podstawie świadectwa pracy w warunkach szczególnych z dnia 28.01.2015 r., z uwagi na jego braki formalne, uniemożliwiające uznanie w/w okresów tj. niezgodność wpisów świadectwa z treścią rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r..

Decyzją z dnia 20 kwietnia 2015 r. ponownie ustalił wnioskodawcy kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r., przyjmując do jego wyliczenia 22 lata 6 miesięcy i 3 dni okresów składkowych i 1 rok 3 miesiące i 22 dni okresów nieskładkowych. Do ogólnego stażu ubezpieczeniowego nie uwzględniono natomiast okresu od 1.09.1964 r. do 30.06.1967 r., ponieważ nie został wystarczająco udowodniony – została złożona jedynie kserokopia świadectwa pracy.

Decyzją z dnia 23 grudnia 2015 r. przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego poczynając od dnia (...) tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego – w przypadku A. K. wyniósł on 65 lat i 9 miesięcy, zgodnie z przepisami ustawy emerytalnej. Wysokość emerytury obliczona została zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej i stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, czyli, kwoty kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji (tj. 370.852,19 zł) przez średnie dalsze trwanie życia (tj. 211,40 miesięcy). Do obliczenia wysokości świadczenia, organ rentowy wciąż nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 01.09.1964 r. do 30.06.1967 r. w (...) S.A. w P., ponieważ nie został on prawidłowo wykazany tj. złożona została jedynie kserokopia świadectwa pracy, a wpis w legitymacji ubezpieczeniowej nie jest poświadczony podpisem i pieczątką osoby odpowiedzialnej za dokonanie wpisu

Istotą sporu było zatem ustalenie, czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział R. prawidłowo ustalił wysokość świadczenia emerytalnego wnioskodawcy, w szczególności zaś, czy zasadnie nie uwzględnił do ogólnego okresu składkowego i nieskładkowego, a tym samym do ustalenia wysokości emerytury – okresu od 01.09.1964 r. do 30.06.1967 r. w (...) S.A. w P. w charakterze pracownika młodocianego, jak również, czy wnioskodawca spełnia przesłanki przyznania prawa do otrzymania wcześniejszego świadczenia emerytalnego tj. do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności, w postępowaniu dowodowym, badał czy istnieją przesłanki do uwzględnienia do stażu pracy – okresu od 1 września 1964 r. do 30 czerwca 1967 r. w (...) S.A. w P. podczas którego A. K. był uczniem szkoły przyzakładowej i jak wywodził wykonywał pracę w charakterze pracownika młodocianego.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 1 a) ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1383), za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia po ukończeniu 15-go roku życia, na obszarze państwa polskiego, w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tym czasie pracownik pobierał wynagrodzenie, z tytułu którego została opłacona składka na ubezpieczenie. Zatrudnianie młodocianych przed 1.01.1975 r. (tj. dniem wejścia w życie kodeksu pracy, w którym uregulowano kwestie zatrudniania młodocianych) odbywało się na podstawie: a) ustawy z dnia 2 lipca 1924 r. w przedmiocie prac młodocianych i kobiet (Dz. U. Nr 65, poz. 636 z późn. zm.), b) art. 117 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym (Dz. U. Nr 53, poz. 468 z późn. zm.), c) dekretu z dnia 2 sierpnia 1951 r. o pracy i szkoleniu zawodowym młodocianych w zakładach pracy (Dz. U. Nr 41, poz. 311 z późn. zm.), d) ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 z późn. zm.).

Podstawą zaliczenia okresów zatrudnienia młodocianego do okresów składkowych – stosownie do ugruntowanego stanowiska sądów powszechnych – jest przedstawienie dokumentów potwierdzających fakt zatrudnienia, tj. nawiązanie stosunku pracy (czyli zawarcie umowy w celu nauki lub przyuczenia do zawodu) pomiędzy młodocianym a zakładem pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 marca 2013 r., III AUa 1362/12, LEX nr 1311958), choć dopuszcza się również wykonywanie pracy w okresie uczęszczania do zasadniczej szkoły przysposobienia zawodowego, gdyż uczniowie (młodociani pracownicy) byli w tym czasie przyjmowani do pracy i zatrudniani w celu przyuczenia do zawodu, a obowiązek pogłębiania wiedzy teoretycznej był realizowany ubocznie. Stanowisko takie zajął, z kolei, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 stycznia 2000 r., II UKN 294/99, OSNAPiUS 2001, nr 9, poz. 322.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. K. w (...) S.A. w P. był zatrudniony w okresie od 1.09.1964 r. do 24.04.1970 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku ślusarza, o czym świadczy świadectwo pracy z dnia 20.08.2002 r. W dokumencie tym znalazł się zapis, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia w w/w Przedsiębiorstwie ukończył (...) Przyzakładową Szkołę Zawodową. Powyższe potwierdza treść pisma Zespołu Szkół im. (...) w P. z dnia 28.04.2015 r. zgodnie z którą , w okresie od 01.09.1964 r. do 30.06.1967 r. A. K. uczęszczał do Przyzakładowej Szkoły Zawodowej przy Zakładach (...) w P.. Fakt ten został także przyznany przez samego zainteresowanego Nazwa zakładu pracy zmieniała się w wyniku zmian organizacyjno – prawych, stąd w zebranej dokumentacji znajdującej się w aktach organu rentowego oraz aktach sprawy – w szczególności w legitymacji ubezpieczeniowej nr (...), świadectwie pracy z dnia 26.08.1972 r. – widnieją nazwy zakładu m.in. Zakład (...) w P., czy Przedsiębiorstwo (...) w P..

Wnioskodawca twierdził, że w spornym czasie miał z zakładem pracy – jako uczeń, zawartą umowę o pracę. Zakład wypłacał mu, co miesiąc, wynagrodzenie za pracę. Wysokość wynagrodzenia była zmienna i uzależniona od danego roku nauki (w I roku było to 150,00 zł, a w II roku – 220,00 zł). Zajęcia odbywały się trzy dni w tygodniu, zaś kolejne trzy dni uczniowie spędzali na warsztatach. W wakacje odbywały się praktyki przez dwa miesiące – można było jednak skorzystać z urlopu bezpłatnego. Praca polegała na wykonywaniu prac ślusarskich tj. szlifowaniu, piłowaniu lub cięciu.

Dyrektor Zespołu Szkół im. (...) w P. w piśmie z dnia 22.11.2016 r. poinformował, że w latach 1964 – 1967 uczniowie Przyzakładowej Szkoły Zawodowej przy Zakładach (...) w P. podpisywali umowy z zakładem pracy i odbywali zajęcia warsztatowe przez trzy lata.

Sąd Okręgowy podniósł, że brak jest jednak w zebranym materiale dowodowym – kluczowego dla sprawy dowodu – jakim jest wspomniana indywidualna umowa o pracę zawarta pomiędzy wnioskodawcą o zakładem pracy. Odwołujący w złożonych zeznaniach wprost przyznał, że nie posiada tegoż dokumentu. Także czynności podjęte przez Sąd w kierunku ustalenia miejsca archiwizacji akt osobowych wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w (...) S.A. w P., nie doprowadziły do wymiernych rezultatów. Przechowawca akt osobowych w/w Przedsiębiorstwa w piśmie z dnia 25.05.2017 r. poinformował, iż w swoich zbiorach nie posiada akt osobowych A. K.. Zdaniem Sądu, nie jest możliwym zaliczenie spornego okresu do ogólnego stażu ubezpieczeniowego, albowiem brak jest materialnych dowodów potwierdzających sam fakt zawarcia indywidualnej umowy o pracę pomiędzy A. K., jako szkolącym się młodocianym, a zakładem pracy, jako pracodawcą. Z pisma Dyrekcji Zespołu Szkół im. (...) w P. wynika tylko, że wnioskodawca był uczniem przyzakładowej szkoły zawodowej, zaś poza ogólnym stwierdzeniem, że uczniowie podpisywali umowy z zakładem pracy, nie wskazano czy A. K. był jednym z uczniów, którzy taką umowę zawarli. W tym zakresie, tj. wykonywania przedmiotowej umowy o pracę, Sąd Okręgowy dysponował jedynie zeznaniami wnioskodawcy, które choć wiarygodne, nie są wystarczającym źródłem dowodu, albowiem, Sąd nie może opierać się jedynie na wyjaśnieniach odwołującego, podczas gdy pozostały zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na poczynienie wiążących ustaleń, co do spornego faktu.

Z kolei, w kontekście żądania skarżącego dotyczącego przyznania prawa do wcześniejszej emerytury nie uwzględnienie w/w okresu powoduje, że A. K. na dzień 01.01.1999 r. nie legitymuje się wymaganym ustawą dla mężczyzn okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym 25 lat.

W tej sytuacji, gdy ubezpieczony nie spełnia jednej z przesłanek określonych ustawą emerytalną – brak jest podstaw do badania pozostałych przesłanek warunkujących prawo do emerytury w wieku obniżonym, albowiem odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej prawa do świadczenia rozstrzyga o prawie do konkretnego świadczenia, nie zaś o poszczególnych elementach składających się na to świadczenie. Innymi słowy, Sąd dochodząc do przekonania, że zainteresowany nie legitymuje się 20-letnim ogólnym stażem ubezpieczeniowym, nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego celem ustalenia spełnienia pozostałych przesłanek przyznania świadczenia, w tym stażu pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy przeprowadził jednak postępowanie dowodowe na okoliczność ustalenia, czy praca wnioskodawcy w Zakładzie (...) w K. na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych w okresach szczegółowo wymienionych w zaskarżonej decyzji ZUS z dnia 20.04.2015 r. nr (...), spełnia przesłanki pracy w warunkach szczególnych określonych – jak wywodził skarżący – w wykazie A dziale XIV poz. 16 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku tj. prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych.

Na podstawie przedstawionych dowodów tj. akt osobowych wnioskodawcy, opinii biegłego sądowego, zeznań świadków oraz zeznań wnioskodawcy – Sąd Okręgowy ustalił, że A. K. w Przedsiębiorstwie (...) w K. (obecnie zakład funkcjonuje pod nazwą (...) sp. z o.o. z siedzibą w K.) zatrudniony był w okresach od 15.09.1972 r. do 09.02.1987 r. i od 23.02.1988 r. do 18.03.1991 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach montera podwoziowego i mechanika napraw pojazdów samochodowych. W okresie od 25.07.1988 r. do 31.08.1988 r. wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego.

W świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 28.01.2015 r. wystawionego przez zakład pracy wskazano, że A. K. w okresach od 15.09.1972 r. do 09.02.1987 r., od 23.02.1988 r. do 24.07.1988 r., od 01.09.1988 r. do 18.03.1991 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – prace mechanika napraw pojazdów samochodowych wymienione w wykazie A dziale XIV poz. 16 pkt. 2 (tj. monter podwoziowy, mechanik napraw pojazdów samochodowych) stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra Komunikacji nr 64 z dnia 29.06.1983 r.

Stanowiska wskazane powyżej widnieją w pozostałych dokumentach zawartych w aktach osobowych (m.in. angażach stanowiskowych) dotyczących całego okresu zatrudnienia, pozwala przyjąć, że charakter pracy wnioskodawcy nie ulegał zmianie.

Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny, stąd też Sąd ocenił je jako wiarygodne.

Zakres prac jakie wykonywał wnioskodawca na zajmowanych stanowiskach – Sąd Okręgowy – ustalił, z kolei, na podstawie zeznań świadków: K. Ż. Z. Ś., M. K., A. M., J. K.– byłych pracowników w/w Przedsiębiorstwa w latach 1969-1992 – za wyjątkiem świadka M. K. – który zatrudniony został w 2008 roku i nadal pozostaje pracownikiem tego zakładu pracy, jak również zeznań wnioskodawcy.

Praca A. K. polegała na naprawie samochodów ciężarowych i autobusów będących w dyspozycji zakładu pracy tj. około 100 samochodów ciężarowych i ok. 100 autobusów. Wnioskodawca obowiązki służbowe wykonywał w dziale technicznym, w skład którego wchodziły warsztat napraw pojazdów autobusowych i warsztat napraw pojazdów ciężarowych. System organizacyjny był taki, że mechanicy byli przyporządkowani do danego warsztatu, choć zdarzały się sytuacje kiedy pracownicy się wymieniali. Stąd też – wnioskodawca pracował przy naprawach i samochodów ciężarowych i autobusów. Pracę wykonywał zarówno w kanale jak i poza kanałem. Nie było natomiast podziału na mechaników pracujących w kanałach i poza kanałami. Stosownie do zeznań świadków –wnioskodawca wykonywał m.in.: naprawy skrzyń biegów, osi, sprzęgieł, wymieniał filtry, oleje, uszczelki, głowice, naprawiał układ hamulcowy, układ kierowniczy – innymi słowy zajmował się naprawami podzespołów. Demontował także silniki, choć ich nie naprawiał.

W ocenie świadków – wnioskodawca 80-90% czasu pracy spędzał na naprawach w kanale remontowych – tak zeznali świadkowie: A. M. i K. Ż.. Także sam zainteresowany twierdził, że 95% czasu pracy zajmowały mu naprawy w kanale (k. 100).

Sąd Okręgowy wobec rozbieżności w zeznaniach świadków, co do czasokresu napraw, jakie A. K. wykonywał w kanałach – uznał, iż w sprawie zachodzi konieczność wiadomości specjalnych i w tym celu dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego – rzeczoznawcy samochodowego – celem ustalenia zakresu napraw wykonywanych przez mechaników samochodowych w kanałach remontowych w Przedsiębiorstwie (...) w K. i ich czasookresu.

Biegły sądowy P. F. w złożonej opinii głównej z dnia 22.07.2016 r. i opinii uzupełniającej z dnia 14.09.2016 r. wskazał, że naprawy w kanale warsztatowym stanowiły 65% czasu pracy mechanika. W kanale przeprowadzane są naprawy zawieszeń pojazdów i obsługa zespołów (w tym demontaż i montaż), które montowane są pod podłogą pojazdu, jak niektóre elementy silnika i układu napędowego (skrzynia biegów, wał napędowy, retarder, zwolnice, półosie napędowe). Poza kanałem, z kolei, można dokonać naprawy większości elementów nadwozia, ramy pojazdu, układu jezdnego (tj. kół pojazdu), hamulców i instalacji elektrycznej.

tyczy czasookresu prac wykonywanych w kanale, decydujące znaczenie dla Sądu, miały opinie biegłego sądowego. Podkreślić należy, że są one także zbieżne z zeznaniami świadka M. K.. Oznacza to, że praca wnioskodawcy w spornych okresach czasu – nie nosiła cech stałości, o której mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. Stałość pracy oznacza jej powtarzalność i ciągłość, zaś pełny wymiar czasu pracy oznacza, iż przez 8 godzin dziennie winna być wykonywana tylko i wyłącznie praca w warunkach szczególnych, a nie żadna inna. Prace o jakich stanowi wykaz A dział XIV pkt 16 załącznika do w/w rozporządzenia, to prace przy wykonywaniu, których stałym i jedynym stanowiskiem pracy pracownika jest stanowisko ulokowane w kalane remontowym, a sama praca w tym kanale należy do podstawowych obowiązków pracownika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08, OSNP nr 23-24, poz. 281).

Z tych też względów – Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy oraz zeznaniom świadków A. M. i K. Ż. w zakresie w jakim opisują charakter pracy skarżącego (tj. stały i w pełnym wymiarze czasu pracy) w kanale remontowym, jako sprzecznym z pozostałym materiałem dowodowym i w konsekwencji odmówił uznania okresów wskazanych w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 28.01.2015 r. do stażu pracy w tych warunkach.

To zaś oznacza, że A. K., nie spełnia przesłanek do zmiany daty przyznania świadczenia emerytalnego – tj. przyznania emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Na dzień 01.01.1999 r. nie legitymuje się ani 25-letnim okresem zatrudnienia, ani 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca ma przyznane prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego tj. 65 lat i 9 miesięcy – zgodnie z treścią art. 24 ust. 1b ustawy emerytalnej – obowiązującego w dniu wydania zakażonej decyzji z dnia 23.12.2015 r. oraz w dacie wniesienia odwołania. Zgodnie z brzmieniem tegoż przepisu – wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie od 1.01.1950 r. do dnia 31.03.1950 r. wynosi, co najmniej 65 lat i 9 miesięcy. A. K. urodził się w dniu (...), a zatem 65 lat i 9 miesięcy, o którym mowa powyżej, osiągnął w dniu (...). W związku z powyższym organ rentowy zgodnie z treścią art. 129 ustawy emerytalnej przyznał świadczenie od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Stąd też argumentacja wnioskodawcy, iż emerytura z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego winna być mu przyznana wcześniej tj. od (...) nie znajduje żadnego uzasadnienia.

Od tego wyroku apelację wniósł wnioskodawca A. K. zaskarżając wyrok w całości. wyrokowi zarzucał:

I.  naruszenie przepisów postępowania – art. 233 § 1 kpc w związku z art.116 ust.5 oraz 117 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez uznanie, że okres pracy wnioskodawcy od 1 września 1964 roku do 30 czerwca 1967 roku nie został dostatecznie udowodniony, mimo przedstawienia świadectwa pracy oraz legitymacji ubezpieczeniowej, art. 233 § 1 kpc poprzez uznanie zeznań świadków w zakresie opisania warunków pracy wnioskodawcy w kanale remontowym jako sprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym ora z art. 233 § 1 kpc w związku z at. 285 § 1 kpc poprzez oparcie treści orzeczenia w zakresie dotyczącym pracy wnioskodawcy w szczególnych warunkach na opinii biegłego, która nie zawierał uzasadnienia i nie odnosiła się do pozostałego materiału dowodowego,

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego art.6 ust.1 pkt 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez nieuznanie za okresy składkowe zatrudnienia wnioskodawcy w trakcie pracy i nauki w latach 1964-1967 oraz poz.16 dział XIV wykaz A rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku poprzez uznanie, że praca w (...) K. nie była pracą w warunkach szczególnych.

Wnosił o zmianę wyroku poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna a jej uwzględnienie skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku poprzez zmianę zaskarżonych decyzji i ustalenie wnioskodawcy prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym od miesiąca zgłoszenia wniosku oraz wliczeniu przy obliczeniu wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury okresu składkowego od 4 lutego 1965 roku do 30 czerwca 1967 roku.

Na wstępie należy wskazać, że wnioskodawca 1 września 1964 roku do 30 czerwca 1967 roku był uczniem Przyzakładowej Szkoły Zawodowej przy Zakładach (...) w P. i pobierał praktyczną naukę zawodu w Przedsiębiorstwie (...) w P. (ówczesna nazwa pracodawcy). Przez 3 dni uczył się szkole, a 3 dni pobierał praktyczną naukę zawodu. Okoliczność ta została ustalona przez Sąd Okręgowy i uznana za bezsporną, jednakże Sąd uznał nadto za niewiarygodne twierdzenie skarżącego, że był zatrudniony w czasie nauki w szkole, ponieważ wnioskodawca nie przedstawił umowy o pracę. Sąd Okręgowy zasadnie powołał się na treść art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. z 1958 r., Nr 45, poz. 226 ze zm.), stanowiącego, że zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. Jednakże zdaniem Sądu Apelacyjnego brak umowy o pracę nie wyklucza zakwalifikowania spornej pracy jako okresu składkowego. Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą młodociany, odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy posiadał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2009 r., II UK 334/08). Zgodnie zaś z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2016 r., I UK 256/15, nawet niesporządzenie pisemnej umowy o naukę zawodu nie przesądza o niemożliwości zakwalifikowania spornej pracy jako okresu składkowego z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Decydujące jest w tym wypadku ustalenie, czy wnioskodawca faktycznie wykonywał zatrudnienie na warunkach określonych w ustawie z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczania do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy. W świetle powyższego przyjąć należy, że mimo nieokazania Sądowi dokumentu umowy, możliwe jest zakwalifikowanie spornej pracy jako okresu składkowego. Sąd Okręgowy uznał za nieistotną okoliczność wystawienia przez pracodawcę legitymacji ubezpieczeniowej z zaznaczeniem stanowiska pracy „uczeń”. Legitymacja ta wskazuje bezpośrednio na nawiązanie stosunku pracy, a tym samym ubezpieczenia społecznego, ponieważ legitymacje ubezpieczeniowe były wystawiane wyłącznie pracownikom w celu wykazania ubezpieczenia społecznego. Co więcej wpisy w tej legitymacji potwierdzają wersje wnioskodawcy o wykonywaniu zatrudnienia jako uczeń przyuczający się do zawodu (legitymacja k.11 akt emerytalnych). W legitymacji widnieje potwierdzenie uprawnień do świadczeń leczniczych, jak również potwierdzenie, że w okresie pracy wnioskodawca korzystał ze zwolnień lekarskich. Dowodem jest również nieocenione przez Sąd świadectwo pracy z 2002 roku. Należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu, że świadectwo pracy jest dokumentem prywatnym i nie potwierdza wprost faktu zatrudnienia, ale pozostałe dowody wskazują na prawdziwość wersji wnioskodawcy i świadka. Uszło również uwadze Sądu, że dyrektor szkoły, do którego Sąd zwracał się o udzielenie informacji na temat zatrudnienia wnioskodawcy, w piśmie z dnia 22 listopada 2016 roku (k.188 akt) wyjaśnił, że wnioskodawca odbywał praktyczną naukę zawodu na podstawie umowy o pracę zawartej z zakładem pracy i szkoła dysponuje wyłącznie dokumentacji potwierdzającymi naukę, zaś dokumenty pracownicze powinny znajdować się w archiwum pracodawcy.

Dokonując ustaleń należy również wziąć pod uwagę kwestię pobierania przez wnioskodawcę w trakcie praktycznej nauki zawodu wynagrodzenia Zgodnie bowiem z treścią art. 18 ust. 1 powołanej ustawy, w okresie nauki zawodu i przyuczania do określonej pracy obowiązywały uczniowskie stawki płac. Sąd Okręgowy nie odniósł się do twierdzeń wnioskodawcy odnoszących się do przysługującego mu wynagrodzenia, które było wypłacane w okresie nauki zawodu przez pracodawcę.

W cenie Sądu Apelacyjnego wnioskodawca w sposób wystarczający wykazał, że w czasie pobierania nauki w szkole przyzakładowej był zatrudniony z przedsiębiorstwem w ramach zawartej umowy o naukę zawodu i uzyskiwał z tego tytułu wynagrodzenie. Jest to zatem okres składkowy w rozumieniu art.6 ust.2 pkt 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 roku, poz.1270). Należy jednakże zauważyć, że w myśl przepisów powołanych ustaw emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz o zatrudnieniu młodocianych, pracę mógł wykonywać dopiero po ukończeniu 15 roku życia, czyli od dnia 4 lutego 1965 roku. Znajduje to potwierdzenie w wystawionej przez pracodawcę legitymacji ubezpieczeniowej dopiero po osiągnieciu wymaganego wieku w lutym 1965 roku. Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację w części odnoszącej się do okresu od 4 lutego 1965 roku do 30 czerwca 1967 roku i w pozostałej części apelacja została oddalona. Z tych względów Sąd Apelacyjny orzekł, jak w punkcie II i III wyroku na podstawie art. 386 § 1 kpc i 385 kpc.

Uznanie za okres składkowy okresu pracy w ramach nauki zawodu od 4 lutego 1965 roku do 30 czerwca 1967 roku oznacza, że wnioskodawca spełnił jedną z przesłanek wymaganych do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym po ukończeniu 60 roku życia, bowiem legitymuje się 25 letnim okresem ubezpieczenia przed dniem 1 stycznia 1999 roku (art.184 ust.1 w związku z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zarzuty apelacji odnoszące się do wadliwej oceny zebranego materiału dowodowego i sprzeczności pomiędzy tym materiałem a ustaleniami Sądu Okręgowego są zasadne. Sąd Okręgowy przeprowadził bardzo dokładne i wnikliwe postępowanie dowodowe, przede wszystkim z zeznań wnioskodawcy oraz świadków, którzy razem z nim byli zatrudnieni w spornym okresie. Zeznania te wskazują, że wnioskodawca, będąc mechanikiem samochodowym zajmował się naprawą podwozi autobusów i prace te wykonywał przede wszystkim w kanale. Prace te szczegółowo wymienił biegły sądowy P. F. w wydanej opinii – naprawy zawieszeń pojazdów i obsługa zespołów (w tym demontaż i montaż), które montowane są pod podłogą pojazdu, jak niektóre elementy silnika i układu napędowego (skrzynia biegów, wał napędowy, retarder, zwolnice, półosie napędowe). Biegły oceniając całość dokonywanych napraw stwierdził, że około 60% prac przy naprawie autobusu wymaga pracy w kanale, natomiast pozostałe prace są wykonywane na powierzchni oraz w warsztacie. Wbrew zastrzeżeniom Sądu Okręgowego ta opinia potwierdza zeznania wnioskodawcy i świadków. Jak wynika z zebranego materiału dowodowego, paca przy naprawie i remontach autobusów była wykonywana przez zespoły mechaników, z których część pracowała przy wymontowywaniu elementów i naprawianiu ich w warsztacie, ewentualnie dokonywania napraw nadwozia. Natomiast wnioskodawca był zatrudniony jako mechanik podwoziowy, co wynika wprost w niektórych angaży z akta osobowych – nieponumerowanych). Ta okoliczność wskazuje, że wnioskodawca, pracując przy naprawach autobusów, zajmował się jedynie tymi, które dotyczyły podwozia, a zatem większość z nich wykonywał w kanale remontowym, przy czym niektóre elementy pojazdu wnioskodawca wymontowywał wraz z innym mechanikiem, a ich naprawą zajmowali się inni mechanicy. Zarówno wnioskodawca, powołany biegły jak i świadkowie byli zgodni co do okoliczności, że nie wszystkie czynności związane z naprawami pojazdów wnioskodawca wykonywał wyłącznie w kanale, dlatego też wątpliwości budzi ocena tych dowodów przez Sąd orzekający, jako sprzecznych i niespójnych.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że wyrok Sądu Okręgowego został wydany przy naruszeniu prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisu § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mającego zastosowanie do wnioskodawcy (art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Błąd w wykładni prawa sprowadza się do zbyt rygorystycznego rozumienia pojęcia pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze użytego w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Należy zgodzić się z poglądem Sądu Okręgowego, że warunkiem uznania za pracę w warunkach szczególnych jest wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152 oraz z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638) W związku z tym nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, LEX Nr 375653; dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, LEX Nr 509022 oraz z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo). Drugie odstępstwo dotyczy przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 oraz z dnia 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08, LEX nr 1001310).

Sąd Okręgowy dokonując wykładni powołanego przepisu orzekł, że dla uznania pracy w warunkach szczególnych, konieczne jest wykonywanie jej przez 100% czasu pracy. Jest to praktycznie niemożliwe w żadnym procesie technologicznym i nie były intencją ustawodawcy przyznanie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym wyłącznie osobom, które przez pełną dniówkę roboczą nie wykonują żadnych innych czynności poza wymienionymi w wykazie A. Jak wskazują poglądy Sądu Najwyższego przytoczone powyżej, w ramach pracy w warunkach szczególnych wykonuje się także inne czynności mające związek z taką pracą. W przypadku wnioskodawcy na pewno będzie to wykonywanie niektórych napraw również na powierzchni, ale co do zasady okoliczności ustalone przez Sąd Okręgowy wskazują, że wśród zespołu mechaników istniał wyraźny podział na rodzaj wykonywanych napraw – wnioskodawca zajmował się elementami podwozia i w związku z tym większość obowiązku wykonywał przy wykorzystaniu kanału remontowego.

Wnioskodawca, będąc zatrudnionym od 15 września 1972 roku do 9 lutego 1987 roku, od 23 lutego do 24 lipca 1988 roku oraz od 1 września 1988 roku do 18 marca 1991 roku w Przedsiębiorstwie (...) w K. jako mechanik napraw pojazdów samochodowych w kanałach remontowych wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dziale XIV poz. 16 i udowodnił łączny okres pracy w warunkach szczególnych 17 lat, 4 miesiące i 16 dni i tym samym spełnił wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym na podstawie art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od miesiąca zgłoszenia wniosku.

Z tych względów i na mocy powołanego powyżej przepisu oraz na podstawie art. 386 § 1 KPC Sąd Apelacyjny orzekł, jak w punkcie I sentencji.

Orzeczenie o kosztach Sąd Apelacyjny oparł na przepisie art. 98 KPC.