Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 1536/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2015 roku w sprawie I Ns 1536/11 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, I Wydział Cywilny po rozpoznaniu sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej w K. z udziałem L. C. o zasiedzenie służebności gruntowej postanowił:

1.  stwierdzić, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1970 roku służebność gruntową o treści służebności przesyłu zaznaczonej na mapie zaewidencjonowanej przez Prezydenta Miasta Ł. za numerem P. (...).2015.2500 w dniu 27 lipca 2015 roku, na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działki ewidencyjne nr (...), obręb W-17, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) polegającą na przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej o napięciu 220kV relacji J.-A. wraz z pasem technologicznym o szerokości 42 metry oraz zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 220 kV relacji J.-A. nieodpłatnego prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną w celu konserwacji, naprawy lub wymiany słupów, przewodów lub innych niezbędnych elementów wchodzących w skład tej linii;

2.  stwierdzić, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1975 roku służebność gruntową o treści służebności przesyłu zaznaczonej na mapie zaewidencjonowanej przez Prezydenta Miasta Ł. za numerem P. (...).2015.2500 w dniu 27 lipca 2015 roku, na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działki ewidencyjne nr (...), obręb W-17, , dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) polegającą na przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej o napięciu 220kV relacji J.-M. wraz z pasem technologicznym o szerokości 42 metry oraz zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 220 kV relacji J.-A. nieodpłatnego prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną w celu konserwacji, naprawy lub wymiany słupów, przewodów lub innych niezbędnych elementów wchodzących w skład tej linii;

3.  ustalić, że każdy z uczestników postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

(k. 485 – postanowienie)

Powyższe postanowienie zapadło na gruncie następujących ustaleń faktycznych, poczynionych przez Sąd I instancji.

Właścicielem nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), na którą składają się działki ewidencyjne o następujących numerach: 105, 106/1 i 131, położonych w obrębie W-17, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...) jest L. C..

Nad wskazaną nieruchomością mają przebieg następujące linie elektroenergetyczne o napięciu 220 kV:

-

relacji J.M.,

-

J.A..

L. te należą do (...) S.A. w K..

Wskutek Zarządzenia nr 57 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1988 r. przedsiębiorstwa państwowe wchodzące w skład (...) uległy podziałowi. Przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w Ł. zostało utworzone z Centralnego O. Energetycznego w W., zaś w jego skład weszły m.in. odcinki linii J.A. oraz J.M. mające swój przebieg przez nieruchomość wnioskodawcy.

Zarządzeniem nr 181/ORG/93 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 9 lipca 1993 r. w sprawie podziału przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) w Ł. i przekształcenia przedsiębiorstwa Zakład (...) w Ł. w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, z dniem 12 lipca 1993 r. nastąpił podział Zakładu (...) w Ł.. Celem dokonanego przekształcenia było wniesienie przez Skarb Państwa zorganizowanej części przedsiębiorstwa do (...) S.A. w W.. (...) S.A. w W. wniesiono m.in. linie elektroenergetycznie 220 kV relacji J.A. oraz J.M.. Przekazane składniki majątku zostały wniesione aportem na pokrycie podwyżki kapitału akcyjnego (...) S.A. w W..

W 2007 r. nastąpiła zmiana firmy (...) S.A. w W. na (...) S.A.

(...) S.A. uległa podziałowi. (...) S.A. w W. w drodze sukcesji uniwersalnej częściowej z dniem 31 grudnia 2007 r. zgodnie z planem podziału przejęła materialne i niematerialne składniki majątku (...) S.A., stanowiące odrębne przedsiębiorstwo, oraz obciążające je zobowiązania. (...) S.A. w W. wstąpiła m.in. we wszystkie prawa i obowiązki (...) S.A. związane z własnością linii elektroenergetycznych 220 kV J.A. i J.M..

W 2008 r. nastąpiła zmiana firmy (...) S.A. na (...) S.A.

(...) Centrum S.A. zajmują się eksploatacją linii m.in. będącej przedmiotem niniejszego postępowania. Majątek Zakładu (...) został przekazany do (...) Centrum S.A. w 1993 r.

L. J.A. została wybudowana i uruchomiona w roku 1955. Od tej daty do chwili obecnej przedmiotową linią stale dokonywany jest przesył energii. Początkowe dokumenty mówią o relacji J.K.. Na trasie J.K. wbudowane zostało 280 słupów. Od wybudowania linii poprzednicy prawni Skarbu Państwa wykonywali względem niej określone czynności. W połowie lat 60-tych po wybudowaniu elektrowni (...), linia została wprowadzona do elektrowni (...). L. J.A. była malowana w 1961 r., zaś w 1963 r. przeprowadzono pierwszy kapitalny remont. W latach 1978 - 1980 wykonano w związku z przebiegiem przedmiotowej linii wycinki drzew.

L. ta została z polecenia Zakładu (...) kapitalnie wyremontowana 1987 r.

L. J.M. została wybudowana w 1950 r. i przekazana do eksploatacji w 1952 r. Od tej daty do chwili obecnej przedmiotową linią stale dokonywany jest przesył energii. W dokumentach pojawia się różne nazewnictwo: W.Ł., J.W., J.M., lecz dotyczą one jednej linii, gdyż jest to jedyna linia o napięciu 220 kV łącząca Ł. z W.. Od wybudowania linii poprzednicy prawni Skarbu Państwa wykonywali określone czynności względem niej. L. J.M. była malowana w 1952 r. W 1957 r. został przeprowadzony remont przedmiotowej linii. Kolejny remont linii wykonano w 1985 r.

Działka uczestnika znajduje się w pobliżu stacji J.. Na nieruchomości posadowione są dwa słupy o napięciu 220 kV, oba oznaczone numerem 2. Słupy posadowione są na działce o nr (...). Nad działkami nr (...) wiszą jedynie przewody. Działki nr (...) są działkami rolnymi, nieogrodzonymi. Słupy zostały posadowione w niedużej odległości od granicy działek przy ul. (...). Od 1993 r. nie było zmiany położenia słupów.

Wykorzystanie linii polega przede wszystkim na przesyle energii i odbywa się w sposób nieprzerwany, z wyjątkiem przerw spowodowanych awariami bądź przerw eksploatacyjnych. Takie wyłączenie może mieć miejsce maksymalnie na kilka dni. Aby zachować ciągłość i niezawodność przesyłu wykonywane są prace eksploatacyjne, które polegają na remontach fundamentów, zabezpieczeniu antykorozyjnym konstrukcji słupów, wymianie przewodów, wymianie izolatorów, linki odgromowej. Dwukrotnie w ciągu roku wykonywany jest obchód pieszy linii, który ma stwierdzić stan techniczny poszczególnych jej elementów. Oprócz tego co jakiś czas jest dokonywany oblot linii, na podstawie którego sprawdza się stan techniczny linii z góry. W 1996 i 1997 r. został przeprowadzony remont generalny linii M.J., który polegał na m.in. wymianie przewodu roboczego na wszystkich 3 bazach.

Firma, która budowała linię J.M. przekazała ją Zakładowi (...). W pierwszym okresie obchody linii odbywały się co 10 dni.

Pas technologiczny dla każdej linii wynosi 50 m., po 25 m z każdej strony. Pas wynika z opracowania Instytutu (...), w którym zostało określone, że w takiej odległości nie wystąpi oddziaływanie linii.

W czasie prac związanych z wymianą uszkodzonych lub zużytych elementów linii będzie potrzeba wjazdu na nieruchomość np. podnośnika, który będzie musiał wjechać na teren poza rzut poziomy przewodów. Na pasie 50 m wystąpi ograniczenie w zagospodarowaniu nieruchomości – nie będzie można budować obiektów użyteczności publicznej, obiektów przeznaczonych do zamieszkania, nasadzeń drzew wyższych niż 4 m, gdyż zerwanie przewodów bądź izolatorów mogłoby spowodować katastrofę budowlaną.

Dla linii 220 kV J.A. występuje obszar ograniczonego użytkowania związany z polem elektrycznym o wartości powyżej 1 kV/m w przęśle pomiędzy słupami 2 i 3 o szerokości 21 m od osi linii i jest on tożsamy z pasem technologicznym, zaś w przęśle między słupami 1 i 2 nie ma obszaru ograniczonego użytkowania związanego z polem elektrycznym. Należy więc przyjąć w nim odległość wynikającą z normy [3] tzn. 8,5 m (z sylwetki słupa) + 6,5 m (odległość pozioma) czyli 15 m od osi linii.

Dla linii 20 kV J.M. występuje obszar ograniczonego użytkowania związany z polem elektrycznym o wartości powyżej 1 kV/m w przęśle pomiędzy słupami 2 i 3 o szerokości 21 m od osi linii i jest on tożsamy z pasem technologicznym, zaś w przęśle między słupami 1 i 2 nie ma obszaru ograniczonego użytkowania związanego z polem elektrycznym. Należy więc przyjąć w nim odległość wynikającą z normy [3] tzn. 8,5 m (z sylwetki słupa) + 6,5 m (odległość pozioma) czyli 15 m od osi linii.

Pojęcie pasa technologicznego związanego z eksploatacją linii energetycznej nie występuje obecnie w przepisach i normach. Jest on określany przez właściciela linii jako pojęcie wskazujące obszar ograniczeń oraz uwarunkowań dla jego zabudowy i sposobu zagospodarowania.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 6 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi, Wydział I Cywilny, w sprawie o sygnaturze akt I Ns 751/11 oddalił wniosek L. C. o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz (...) S.A. w K.. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż wniosek podlegał oddaleniu z uwagi na skuteczne podniesienie przez poprzednika prawnego uczestnika postępowania zarzutu zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w szczególności zaś – w zakresie ustalenia spełnienia przesłanek zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu – dowody z dokumentów przedstawionych przez strony oraz z zeznań świadków.

Sąd Rejonowy pominął dowód z opinii biegłego ds. energetyki Z. wobec dokonania ustaleń co do szerokości pasa technologicznego w opinii Instytutu (...), którym to ustaleniom Sąd dał wiarę w całości, uznając je za pełnowartościowe źródło wiedzy specjalnej potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy. Opinia Instytutu (...) w sposób wystarczający i zupełny wyjaśnia iż pojęcie pasa technologicznego związanego z eksploatacją linii energetycznej nie występuje obecnie w przepisach i normach, zaś określenie to jest używane przez właściciela linii jako pojęcie wskazujące obszar ograniczeń oraz uwarunkowań dla jego zabudowy i sposobu zagospodarowania. Za rzetelne i wysoce profesjonalne Sąd I instancji uznał również wyliczenia, na podstawie których w opinii Instytutu (...) dokonano obliczeń. Ostateczny zaś kształt służebności przesyłu wskazany został w mapie geodezyjnej do celów prawnych sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu geodezji M. R..

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne, Sąd I instancji uznał, że wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej swą treścią służebności przesyłu zasługiwał na uwzględnienie jako zasadny. Wskazał, iż stosownie do treści art. 128 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed 1 lutego 1989 r. za samoistnego posiadacza mógł być uważany jedynie Skarb Państwa, a nie przedsiębiorstwo państwowe, które wykonywało wyłącznie zarząd operatywny majątkiem (por. postanowienie SN z dnia 25.01.2006 r., ICSK 11/05, uchwała SN z dn. 22.10.2009 r., III CZP 70,09, OSNC 2010/5/64), a zatem zgłoszenie wniosku o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności przez Skarb Państwa było uzasadnione. Z kolei wnioskodawca w sposób jednoznaczny wykazał swe następstwo prawne po Skarbie Państwa w zakresie uprawnień wynikających z posiadania linii elektroenergetycznych J.A. i J.M.. Sąd I instancji podkreślił, iż jakkolwiek przed wejściem w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r. przepisów art. 305 1 – 305 4 k.c. o służebności przesyłu, dodanych przez ustawę z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), przepisy nie przewidywały wprost służebności przesyłu, to jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie uznawano, iż również przed wejściem w życie ww. przepisów istniała możliwość ustanowienia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a także dopuszczalność nabycia jej w drodze zasiedzenia ( por. między innymi uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2003 r., III CZP 73/02, OSNC 2003 nr 11 poz. 142; z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08, Biul. SN 2008, nr 10, s. 7). Na przeszkodzie temu nie stoi okoliczność, iż art. 244 k.c. zawiera zamknięty i wyczerpujący katalog ograniczonych praw rzeczowych.

Zdaniem Sądu I instancji spełnione zostały przesłanki nabycia służebności przez zasiedzenie, a mianowicie samoistne posiadanie trwałego i widocznego urządzenia służącego do wykonywania służebności oraz wykonywanie tego posiadania przez okres wymagany do zasiedzenia. W niniejszej sprawie w zasadzie bezspornym był fakt, iż nad nieruchomością uczestnika znajdują się napowietrzne linie energetyczne oraz że posadowione są 2 słupy wysokiego napięcia 220 kV J.A. oraz J.M.. L. te spełniają wskazane w treści art. 292 k.c. przesłanki, albowiem bezspornie są trwałymi i widocznymi urządzeniami. Powyższe urządzenia zostały wybudowane odpowiednio w 1955 i 1950 roku i od tego czasu nie zmieniły swojego położenia, co przesądza o ich trwałym charakterze. Również widoczność urządzeń nie była kwestionowana przez strony. Posiadanie prowadzące do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia charakteryzuje się odmiennym zakresem od posiadania prowadzącego do nabycia przez zasiedzenie własności, albowiem stosownie do treści art. 352 k.c. jego istota polega na faktycznym korzystaniu z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności (por. postanowienie SN z dnia 04 października 2006 roku w sprawie o sygnaturze akt II CSK 119/06). Władztwo przedsiębiorstwa nad nieruchomością, na której znajduje się urządzenie odbywa się bez tytułu prawnego, ma charakter jedynie władztwa faktycznego, o granicach zbliżonych do tego, jakie wykonuje podmiot uprawniony z tytułu służebności (por. postanowienie SN z dnia 22 października 2002 roku, III CZP 64/02, biuletyn SN 2002, nr 11). Posiadanie zatem polega jedynie na wzniesieniu na gruncie trwałych i widocznych urządzeń niezbędnych do urzeczywistnienia przedmiotu działalności przedsiębiorstwa oraz konserwacji i naprawy tychże urządzeń – władanie, posiadanie, spełnienie przesłanek zasiedzenia należy odnosić do samych urządzeń, nie zaś do gruntu. Posiadanie służebności nie musi być wykonywane w sposób ciągły, lecz stosownie do potrzeb (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 04.10.2006 r., sygn. akt II CSK 119/06). Sąd I instancji ustalił, iż wykonywanie służebności polegało przede wszystkim na dokonywaniu stałego przesyłu energii elektrycznej za pośrednictwem posadowionych na nieruchomości uczestnika urządzeń. W związku z przesyłem energii elektrycznej emitowane jest pole elektromagnetyczne i hałas, które stanowią zewnętrzny przejaw przesyłu energii elektrycznej i jako forma oddziaływania na nieruchomość (immisje) stanowi korzystanie z przedmiotowej nieruchomości będące przejawem władztwa nad nieruchomością w zakresie, a jakim uprawnia do niego służebność gruntowa. I. bezpośrednie polegają na celowym, bezpośrednim kierowaniu określonych substancji na inna nieruchomość za pomocą odpowiednich urządzeń (por. uchwała SN, Izba Cywilna, z dnia 3 czerwca 1965 r., III CO 34/65, OSNC). Przesył energii za pomocą linii J.A. oraz J.M. następował od chwili ich posadowienia nieprzerwanie. Jedyne przerwy miały charakter przerw technologicznych, bądź też spowodowanych koniecznością naprawy awarii i zostały przywrócone, wobec czego posiadanie należy poczytywać za nieprzerwane. Pracownicy wnioskodawczyni w sposób regularny wizytowali linie energetyczne celem sprawdzenia ich stanu technicznego oraz ewentualnych drobnych napraw. Monitorowanie stanu linii następowało również poprzez ich obserwację z powietrza. Od chwili posadowienia linii dokonywane były okresowo ich większe remonty, malowanie słupów, a także wycinka drzew wokół słupów i wzdłuż linii. A zatem władztwo wykonywane przez poprzednika prawnego wnioskodawcy, Skarb Państwa przed 1989 r. i samego wnioskodawcę na nieruchomości uczestnika odpowiadało zakresowi służebności gruntowej przesyłu, polegało bowiem na wzniesieniu trwałych i widocznych urządzeń do przesyłu energii elektrycznej oraz na korzystaniu z nich w tym celu oraz w celu konserwacji i naprawy, co stanowiło przedmiot działalności przedsiębiorstwa.

Ustalenie szerokości pasa technologicznego, który był sporny nastąpiło w oparciu o opinię Instytutu (...), który wydał opinię w niniejszej sprawie. Pas technologiczny to obszar ograniczeń oraz uwarunkowań dla jego zabudowy i sposobu zagospodarowania, a w przypadku przedmiotowych linii energetycznych wynosi on 21 m od osi linii.

W ocenie Sądu I instancji, została również spełniona przesłanka upływu czasu, którego długość zależała od dobrej bądź złej wiary posiadacza, a także od obowiązujących przepisów. W niniejszej sprawie zastosowanie znalazł art. 50 § 1 dekretu z dnia 11 października 1946 r. prawo rzeczowe, który przewidywał, iż ten kto posiada nieruchomość przez lat dwadzieścia, nabywa jej własność, chyba, że w chwili objęcia nieruchomości w posiadanie był w złej wierze (zasiedzenie). § 2 komentowanego przepisu przewiduje zaś, iż temu, kto posiada nieruchomość przez lat trzydzieści, nie można zarzucać złej wiary. Przytoczone przepisy zostały uchylone poprzez art. III pkt 2) ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 1205), która w przepisach przejściowych wskazała, że do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu; dotyczy to w szczególności możności nabycia prawa przez zasiedzenie (§ 1). Jeżeli termin zasiedzenia według kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie; jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu (§ 2). Art. 172 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie wejścia w życie wskazywał, iż posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie); po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

W przekonaniu Sądu I instancji do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy przyjąć należało dobrą wiarę poprzednika prawnego wnioskodawcy. Ocenę tę Sąd wywodził z treści ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (Dz.U. Nr 28, poz. 256 ze zm.). Powszechnie wiadomym jest, iż w początkowym okresie elektryfikacji nie przywiązywano wagi do dopełniania formalności, zaś uprawnienie do wykonywania przez przedsiębiorstwa energetyczne obowiązków wynikało w szczególności z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli, stanowiącego, iż we wsiach lub osiedlach, objętych zarządzeniem o powszechnej elektryfikacji – osobom, posiadającym odpowiednie upoważnienie właściwego zjednoczenia energetycznego, służy prawo wstępu na posesje i do budynków, dokonywania tam oględzin i pomiarów oraz wykonywania robót i zakładania urządzeń, jakich wymagać będzie powszechna elektryfikacja, zaś właściciel, użytkownik, dzierżawca, najemca, posiadacz lub zarządca budynku albo posesji obowiązany jest umożliwić wstęp i wykonanie określonych w ustawie czynności. Co więcej, z art. 5 ust. 1 komentowanej ustawy wynikało, iż mieszkańcy wsi lub osiedla, w którym zarządzono powszechną elektryfikację mogą być pociągani do świadczeń osobistych i rzeczowych na cele tej elektryfikacji za wynagrodzeniem.

W świetle przytoczonych wyżej przepisów, zdaniem Sądu I instancji, rozpoczęcie wykonywania służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu przez poprzednika prawnego wnioskodawcy nastąpiło w dobrej wierze. Ze stanu prawnego obowiązującego w dacie rozpoczęcia biegu terminu zasiedzenia wynikało bowiem w sposób jednoznaczny uprawnienie osób posiadających odpowiednie upoważnienie właściwego zjednoczenia energetycznego do wykonywania wszelkich czynności, jakich wymagała powszechna elektryfikacja, a których zakres pokrywał się z obecnym rozumieniem wykonywania przedmiotowej służebności (por. postanowienie SN z dnia 23 września 2010 r., III CSK 319/09, Palestra 2010/11-12/81).

Uwzględniając powyższe rozważania Sąd I instancji uznał, iż doszło do zasiedzenia służebności gruntowych o treści odpowiadającej służebności przesyłu w terminach wskazanych we wniosku, tj. z upływem 20-letniego terminu zasiedzenia odpowiednio od 31 grudnia 1950 r. oraz od 1 stycznia 1955 r.

O kosztach postępowania, Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

(k. 489 – 502 – uzasadnienie)

Od powyższego postanowienia apelację wniósł wnioskodawca, zaskarżając je w części dotyczącej nieuwzględnienia w pkt 1 i 2 postanowienia działki o nr ewidencyjnym 131, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Na podstawie art. 368 § pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zaskarżonemu postanowieniu zarzucił obrazę przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.

1)  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 2 maja 2012 r. mającym zastosowanie w niniejszej sprawie zgodnie z 9 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.2011, nr 233, poz. 1381) oraz art. 321 § 1 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie wnioskowanego przez Wnioskodawcę dowodu z opinii biegłego geodety mającego na celu sporządzenie mapy sytuacyjnej w zakresie objętym żądaniem wniosku o stwierdzenie nabycia służebności o nr ewidencyjnym 131, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o nr (...), co w konsekwencji doprowadziło do nierozpoznania w całości wniosku wnioskodawcy o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu i pominięcie w treści postanowienia z dnia 29 grudnia 2015 roku powyżej wskazanej działki;

2)  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie w treści uzasadnienia postanowienia z dnia 29 grudnia 2015 roku powodów zaniechania przeprowadzenia dowodu z mapy sytuacyjnej dla działki o nr ewidencyjnym 131, która była objęta wnioskiem o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu.

W oparciu o powyższe zarzuty na podstawie art. 386 § 1 i 4 k.p.c. w zw. z art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. skarżący wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi Widzewa, I Wydziału Cywilnego, sygn. akt I Ns 1536/11 z dnia 29 grudnia w pkt 1 i 2 poprzez:

- stwierdzenie, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1970 roku służebność gruntową o treści służebności przesyłu zaznaczonej na mapie zaewidencjonowanej przez Prezydenta Miasta Ł. za numerem P. (...).2015.2500 w dniu 27 lipca 2015 roku, na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącą działkę ewidencyjną o nr (...), obręb W-17, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) polegającą na przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej o napięciu 220kV relacji J.-A. wraz z pasem technologicznym o szerokości 42 metry oraz zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 220kV relacji J.-A. nieodpłatnego prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną w celu konserwacji, naprawy lub wymiany słupów, przewodów lub innych niezbędnych elementów wchodzących w skład tej linii;

- stwierdzenie, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1975 roku służebność gruntową o treści służebności przesyłu zaznaczonej na mapie zaewidencjonowanej przez Prezydenta Miasta Ł. za numerem P. (...).2015.2500 w dniu 27 lipca 2015 roku, na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącą działkę ewidencyjną o nr (...), obręb W-17, , dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) polegającą na przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej o napięciu 220kV relacji J.-M. wraz z pasem technologicznym o szerokości 42 metry oraz zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 220kV relacji J.-A. nieodpłatnego prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną w celu konserwacji, naprawy lub wymiany słupów, przewodów lub innych niezbędnych elementów wchodzących w skład tej linii;

2) ewentualnie uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego dla Łodzi Widzewa I Wydziału Cywilnego z dnia 29 grudnia 2015 roku, sygn. akt I Ns 1536/11 i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi Widzewa oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Ponadto na podstawie art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 382 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. wniósł o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu geodezji w celu sporządzenia mapy sytuacyjnej dla działki o nr ewidencyjnym 131, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), uwzględniającej przebieg przez nieruchomości uczestnika linii elektroenergetycznych 220 kV J.A., J.M., wraz z zaznaczeniem stref ochronnych, zgodnie z wnioskiem wnioskodawcy.

(k. 522 – 525 – apelacja wnioskodawcy)

Sąd Okręgowy ustalił dodatkowo:

Nieruchomość gruntowa położona w Ł. przy ulicy (...), obręb W-17, stanowiąca działki nr (...), objęta jest księgą wieczystą (...). Przez nieruchomość tą przebiegają linie wysokiego napięcia relacji J.- A. i J. M..

L. przebiegające na działce oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) poddawane były wielokrotnie przez wnioskodawcę i jego poprzedników prawnych standardowym czynnościom konserwującym. Dokonywano jej remontów, konserwacji i robót malarskich. W tym celu pracownicy dokonywali przeglądów tej linii, obchodzili ją, sprawdzali, czy jest konieczność dokonywania czynności niezbędnych do zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania tej linii, konserwacji, napraw modernizacyjnych, remontów, usuwania awarii lub wymiany urządzeń w całości lub części. K. właściciele działek nie sprzeciwiali się temu (okoliczność niesporna). Zakres korzystania z nieruchomości w celu eksploatacji linii i jej modernizacji zamykał się w granicach pasa technologicznego, który wynosi 21 m od osi linii elektroenergetycznej w każdą stronę. Jest to pas niezbędny do posadowienia i prawidłowej eksploatacji urządzeń przesyłowych i wyznaczony został poprzez techniczne właściwości linii elektroenergetycznej związanej z jej budową i użytkowaniem. Szerokość pasa wyznacza także zakres czynności wykonywanych przez wnioskodawcę uwzględniających konieczność wjazdu na nieruchomość ciężkim sprzętem.

(dowód: zeznania świadków W. Z. i K. S.- zeznania świadków W. Z. i K. S., protokół rozprawy z dnia 24 kwietnia 2012 r. k. 90 – 95, opinia Instytutu (...) z dnia 7 kwietnia 2014 roku- k. 317- k. 350)

Zakres służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu dotyczącej sieci elektroenergetycznej J.A. na działce (...) uregulowanej w LD1M/00022760/9 oznaczono na mapie sporządzonej przez biegłego sądowego geodetę inż. M. R. w dniu 25 lipca 2018 roku w Ł. nr (...). (...). (...). (...).2018 numerami 100, 101, 102, (...), 103, 100. Powierzchnia strefy ochronnej sieci elektroenergetycznej J.A. oznaczonej numerami 100, 101, 102, (...), 103, 100 wynosi 1313 m 2.

Zakres służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu dotyczącej sieci elektroenergetycznej J.M. na działce (...) uregulowanej w LD1M/00022760/9 oznaczono na tej samej mapie numerami: 104, 375, 374, (...), 105, 104. Powierzchnia strefy ochronnej sieci elektroenergetycznej J.M., oznaczonej 104, 375, 374, (...), 105, 104 wynosi 368 m 2.

Ogólna powierzchnia służebności sieci elektroenergetycznej J.A. oraz sieci elektroenergetycznej J.M. na działce (...) wynosi 1681 m 2. W obu przypadkach obejmuje on szerokość pasa technologicznego w wymiarze 21 m od osi linii po obu jej stronach.

(k. 753 –opinia biegłego geodety M. R.- k. 751- 753, opinia Instytutu (...) z dnia 7 kwietnia 2014 roku- k. 317- k. 350)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja okazała się zasadna, co skutkowało zmianą zaskarżonego postanowienia.

Sąd Okręgowy uznaje poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne za prawidłowe, w pełni je podziela i przyjmuje za własne. Na podstawie art. 382 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. konieczne było jednak uzupełnienie ustaleń faktycznych w oparciu o dowody w postaci opinii biegłego geodety, które dopuszczono przed Sądem II instancji. Opinie biegłego są obszerne, wyczerpujące merytorycznie, zrozumiałe i wewnętrznie spójne. W całości zostały przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia.

Zauważyć należy, że podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego był zatem stan faktyczny ustalony zarówno w toku postępowania przed I, jak i II instancją.

Za zasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 2 maja 2012 r. mającym zastosowanie w niniejszej sprawie zgodnie z 9 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.2011, nr 233, poz. 1381) oraz art. 321 § 1 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie wnioskowanego przez wnioskodawcę dowodu z opinii biegłego geodety mającego na celu sporządzenie mapy sytuacyjnej w zakresie objętym żądaniem wniosku o stwierdzenie nabycia służebności o nr ewidencyjnym 131, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o nr (...), co w konsekwencji doprowadziło do nierozpoznania w całości wniosku wnioskodawcy o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu i pominięcie w treści postanowienia z dnia 29 grudnia 2015 roku powyżej wskazanej działki.

Z art. 321 § 1 k.p.c. wynika, że sąd nie może zasądzić czegoś innego od tego, czego żądał powód (wnioskodawca) (aliud), ani też więcej, niż żądał (super). Zgodność przedmiotu postępowania i orzekania zostaje naruszona również w sytuacji odwrotnej, a więc wtedy, gdy sąd nie orzeka o całości żądania, czyli rozstrzygnięciem nie obejmuje całego przedmiotu sporu. Oczywiście dopuszczalne jest uwzględnienie częściowe żądania (minus), przy jednoczesnym oddaleniu wniosku w pozostałej części (K. Weitz, Związanie sądu granicami żądania w procesie cywilnym, w: J. Gudowski, K. Weitz (red.), Aurea praxis, aurea theoria, s. 690).

Przepisy ogólne postępowania nieprocesowego nie zawierają regulacji, która by dotyczyła przedmiotu orzekania. Odpowiednie zastosowanie znajdzie więc art. 321 § 1 k.p.c. (zamiast wielu K. Markiewicz, Zasady orzekania, s. 128–129; W. Siedlecki, Zasady orzekania oraz zasady zaskarżania orzeczeń w postępowaniu cywilnym, s. 16; tenże, w: W. Siedlecki, Z. Świeboda, Postępowanie cywilne, s. 266; por. J. Krajewski, Glosa do post. SN z 16.4.1971 r., III CRN 61/71, NP 1973, Nr 3, s. 450).

Podobnie jak w trybie procesowym, także w trybie nieprocesowym istnieje ścisły związek i współzależność między związaniem sądu granicami żądania a problematyką przedmiotu postępowania. Wnioskodawca, określając żądanie, wyznacza więc granice przedmiotu postępowania, a związanie sądu żądaniem jest równoznaczne ze związaniem przedmiotem postępowania (K. Weitz, Związanie sądu granicami żądania w procesie cywilnym, w: J. Gudowski, K. Weitz (red.), Aurea praxis, aurea theoria, s. 690; por. wyr. SN z 28.4.1998 r., II CKN 712/97, OSNC 1998, Nr 11, poz. 187; post. SN z 27.9.2000 r., V CKN 1099/00, Legalis.; uzasadnienie orz. SN z 7.4.1959 r., 1 CR 953/58, OSPiKA 1960, Nr 6, poz. 150). Przy braku szczególnych przepisów przedmiot orzekania będzie się pokrywał z przedmiotem postępowania zakreślonym przez wnioskodawcę (K. Korzan, Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 2004, s. 142 i 184; tenże, Orzeczenia konstytutywne, s. 146–148; A. Miączyński, Z rozważań nad istotą i funkcją orzeczeń nieprocesowych, w: H. Mądrzak (red.), Zbiór rozpraw, s. 140; B. Bladowski, Wydanie wyroku, s. 32; zob. M. Jędrzejewska, Ogólne zagadnienia postępowania nieprocesowego, s. 104). Także z istoty spraw rozpoznawanych w trybie nieprocesowym wynikają istotne odmienności. Poza tym w pewnych sprawach wszczynanych na wniosek sąd, niezależnie od treści wniosku, ma obowiązek orzec co do przedmiotu wskazanego w ustawie. Z kolei w sprawach, które sąd może wszcząć z urzędu, sąd ma obowiązek albo możliwość orzekania z przekroczeniem granic żądania, o ile takie w ogóle zostało złożone. W przypadku, gdy to sąd wszczyna postępowanie, a jest to zasada, od wszczęcia do momentu wydania postanowienia określa on przedmiot postępowania i orzekania.

Podkreślić należy, że postępowanie o stwierdzenie nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie ma szczególny charakter, gdyż jego celem jest określenie stosunków własnościowych dotyczących całości nieruchomości służebnej i nieruchomości władnącej. Sąd pierwszej instancji powinien w tym postępowaniu orzec z urzędu o wszystkich kwestiach składających się na przedmiot rozstrzygnięcia, w szczególności określić przebieg służebności w zakresie całej nieruchomości obciążonej zgodnie z usytuowaniem na niej urządzeń przesyłowych (zob. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 lipca 2017 r. II CZ 32/17, Legalis numer 1683024).

Zwrócenia uwagi wymaga także kwestia, że służebność gruntowa obciąża całą nieruchomość ujawnioną w księdze wieczystej. Tym samym Sąd I instancji, który tak jak w niniejszej sprawie, uwzględnia wniosek i stwierdza zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu na wskazanej przez wnioskodawcę nieruchomości, podać powinien w treści postanowienia wszystkie działki, z których składa się obciążona nieruchomość. Okolicznością bezsporną jest to, że linie J.- A. i J.M. przebiegają przez działkę o numerze ewidencyjnym (...) a wszystkie ustalenia poczynione przez Sąd I instancji odnośnie eksploatacji powyższej linii odnoszą się również do działki (...).

Sąd I instancji w zaskarżonym postanowieniu pominął jednak działkę nr (...). Jak słusznie wskazał wnioskodawca, Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 7 maja 2015 roku dopuścił dowód z opinii biegłego geodety, któremu zlecił sporządzenie mapy geodezyjnej nieruchomości położonej w Ł. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), która to mapa uwzględniać będzie pas technologiczny o szerokości 42 metrów (2x21 metrów od osi linii) w związku z przebiegiem przez nieruchomość linii elektroenergetycznej o napięciu 220 V relacji J.A. oraz linii elektroenergetycznej o napięciu 220 V relacji J.M..

Na podstawie powołanego postanowienia sporządzona została opinia biegłego sądowego geodety inż. M. R., dotycząca wniosku o ustanowienie służebności gruntowej. Opinia ta – wraz mapą do ustalenia służebności gruntowych – obejmowała wyłącznie działki położone przy ulicy (...), a więc działki o numerach (...).

Tymczasem nie ulega wątpliwości, że we wniosku z dnia 8 grudnia 2011 roku wnioskodawca wniósł o stwierdzenie, że Skarb Państwa nabył z dniem 31 grudnia 1970 roku przez zasiedzenie służebność gruntową o treści służebności przesyłu na nieruchomości gruntowej położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działki ewidencyjne nr (...), obręb W-17, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...), polegającą na przeprowadzeniu linii elektroenergetycznej o napięciu 220kV relacji J.A. wraz z pasem technologicznym o szerokości 50 m (2x25 metrów od osi linii) oraz zapewnieniu każdoczesnemu właścicielowi linii elektroenergetycznej 220 kV relacji J.A. nieodpłatnego prawa dostępu, przechodu i przejazdu przez nieruchomość obciążoną w celu konwersacji, naprawy lub wymiany słupów, przewodów lub innych niezbędnych elementów, wchodzących w skład tej linii.

Analogiczne żądanie, również uwzględniające działki położone przy ulicy (...), sformułowane zostało odnośnie linii elektroenergetycznej 220 kV relacji J.M..

Niewątpliwe jest także, że wnioskodawca wnosił o zlecenie biegłemu sądowemu z zakresu geodezji sporządzenie mapy sytuacyjnej, uwzględniającej przebieg przez nieruchomość uczestnika linii elektroenergetycznych, wskazanych w pkt 1 i 2 wniosku wraz z zaznaczeniem stref ochronnych.

Należy zauważyć, że skuteczność zarzutu naruszenia przez Sąd rozpoznający sprawę dyspozycji art. 227 k.p.c. ma rację bytu jedynie w takiej sytuacji, gdy wykazane zostanie, że Sąd przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, bądź też gdy Sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru (wyroki SN: z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 47/08, Lex nr 500202, z dnia 11 lipca 2012 r., II CSK 677/11, Lex nr 1228438, z dnia 4 października 2012 r., I CSK 124/12, Lex nr 1250552; postanowienia: SN z dnia 11 maja 2005 r., III CK 548/04, Lex nr 151666; z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753). Wskazać także należy, że przepis art. 227 k.p.c. ma zastosowanie przed podjęciem rozstrzygnięć dowodowych i przewiduje uprawnienie Sądu do selekcji zgłaszanych dowodów, jako skutku dokonanej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Dowody, które nie odpowiadają tym kryteriom Sąd jest uprawniony pominąć (art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.).

Sąd I instancji nie przeprowadził w sposób prawidłowy zawnioskowanego dowodu, gdyż w wydanym przez siebie postanowieniu pominął działkę nr (...) położoną przy ulicy (...), co doprowadziło do nieuwzględnienia jej na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę, a w konsekwencji – ominięcia jej przy ustalaniu przebiegu służebności. Naruszenie to z całą pewnością miało więc wpływ na treść rozstrzygnięcia, gdyż skutkowało nierozpoznaniem w całości wniosku.

Mając na względzie treść art. 382 k.p.c. i art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy dopuścił zawnioskowany w apelacji dowód, jako że zmierzał on do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), a wyjaśnienie tych okoliczności (ustalenie przebiegu służebności gruntowej o treści służebności przesyłu) wymagało wiadomości specjalnych.

Przechodząc zatem do meritum i nie powtarzając poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń, które jak wskazano na wstępie – Sąd Okręgowy przyjmuje jako własne – wskazać należy, że ostateczny przebieg służebności przesyłu oznaczony został zarówno na mapie zaewidencjonowanej przez Prezydenta Miasta Ł. za numerem P. (...).2015.2500 w dniu 27 lipca 2015 roku oraz na mapie zaewidencjonowanej przez Prezydenta Miasta Ł. za numerem P. (...).2018. (...) w dniu 1 sierpnia 2018 roku i uwzględnia on wszystkie działki ewidencyjne położone przy ulicy (...) w Ł..

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy po uzupełnieniu postępowania dowodowego we wskazanym zakresie, uznał apelację wnioskodawcy za zasadną i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.

Koszty postępowania w postaci wynagrodzenia biegłego za sporządzoną opinię (2819,95 złotych) częściowo poniósł Skarb Państwa, co uzasadniało nakazanie ich pobrania od wnioskodawcy na podstawie art. 83 ust. 2 i 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. 2016.623).

W pozostałym zakresie, Sąd Okręgowy o kosztach postępowania apelacyjnego orzekł punkcie IV postanowienia, w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.