Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy IV Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Mirosław Kędzierski - sprawozdawca

Sędziowie SO Mariola Urbańska - Trzecka

SO Adam Sygit

Protokolant stażysta Ewelina Rajska

przy udziale Pauliny Błaszczyńskiej - prokuratora Prokuratury Rejonowej

Bydgoszcz-Północ w Bydgoszczy.

po rozpoznaniu dnia 21 marca 2019 r.

sprawy R. K. (1) s. R. i B. ur. (...) w B.

oskarżonego z art. 278 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżonego, obrońcę oskarżonego oraz prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy

z dnia 29 listopada 2018 r. sygn. akt III K 507/18

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że na mocy art. 46 §1k.k. orzeka wobec oskarżonego obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę kwoty 1677, 39 (tysiąc sześćset siedemdziesiąt siedem 39/100) złotych na rzecz (...) sp.z.o.o.

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. P. Kancelaria Adwokacka w B. kwotę 516,60 (pięćset szesnaście 60/100) złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

4.  zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze i jego wydatkami obciąża Skarb Państwa.

SSO Mariola Urbańska - Trzecka SSO Mirosław Kędzierski SSO Adam Sygit

Sygn. akt IV Ka 105/19

UZASADNIENIE

R. K. (1) oskarżony został o to, że :

I.  w dniu 2 października 2017r. ok. godz.9:36 w B. przy ul. (...) w drogerii (...) dokonał zaboru w celu przywłaszczenia 2 szt. maszynek (...) wraz z wkładami o wartości 84,89 zł każda, 12 wkładek od maszynek „G. M.” po 4 szt. jedna, przy czym cena za sztukę z wkładem to 73,89 zł w ten sposób, że zabierając powyższe przedmioty z regału, chował je do niebieskiej reklamówki, a następnie wyszedł z drogerii, omijając linię kasę, nie płacąc za towar, czym spowodował łączne straty w wysokości 937,42 zł na szkodę (...) Sp. z o.o. tj. o przestępstwo z art.278§1 kk;

II.  w dniu 8 marca 2018r. ok. godz.9:32 w B. przy ul. (...) w drogerii (...) dokonał zaboru w celu przywłaszczenia 2 szt. wody toaletowej (...) 90 ml o wartości 269,99 zł każda oraz jednej wody toaletowej (...) 50 ml o wartości 199,99 zł, czym spowodował łączne straty w wysokości 739,97 zł na szkodę (...) Sp. z o.o. tj. o przestępstwo z art.278§1 kk.

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2018r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie III K 507/18 uznał oskarżonego R. K. (1) za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w pkt I z tym ustaleniem, że w czasie czynu miał on ograniczoną w stopniu znacznym zdolność pokierowania swoim postępowaniem, tj. przestępstwa z art.278§1 kk w zw. z art.31§2 kk i za to na podstawie art.278§1 kk wymierzył mu karę 3 miesięcy pozbawienia wolności; uznał oskarżonego R. K. (1) za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w pkt II z tym ustaleniem, że w czasie czynu miał on ograniczoną w stopniu znacznym zdolność pokierowania swoim postępowaniem, tj. przestępstwa z art.278§1 kk w zw. z art.31§2 kk i za to na podstawie art.278§1 kk wymierzył mu karę miesięcy 3 pozbawienia wolności; na podstawie art.85§1 kk i art.86§1 kk połączył kary pozbawienia wolności orzeczone w pkt 1 i 2 i w ich miejsce wymierzył karę 4 miesięcy pozbawienia wolności; zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. P. Kancelaria Adwokacka w B. kwotę 944,60 zł w tym podatek od towarów i usług, tytułem nieodpłatnej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z niniejszej sprawie; zwolnił oskarżonego z ponoszenia kosztów sądowych i obciążył nimi Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku złożył obrońca oskarżonego, prokurator i oskarżony osobiście.

O b r o ń c a zaskarżonemu postanowieniu na mocy art.438 pkt 3 kpk zarzucił :

- błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść orzeczenia polegający na nieprawidłowym przyjęciu przez Sąd I instancji, że czyny przypisane oskarżonemu stanowią typ podstawowy określony w art.279§ kk , podczas gdy występujące w sprawie okoliczności, tj. wartość przywłaszczonego mienia, a w szczególności zaś sposób i motywacja działania oskarżonego, powinny skutkować uznaniem, że czyny te stanowią wypadek mniejszej wagi określony w art.279§3 kk, powyższe uchybienie w konsekwencji spowodowało orzeczenie wobec oskarżonego rażąco surowej kary.

Podnosząc powyższy zarzut, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę kwalifikacji prawnej i przyjęcie, że czyny oskarżonego opisane w pkt I i II wyroku stanowią wypadek mniejszej wagi i orzeczenie wobec oskarżonego kary o charakterze wolnościowym.

W przypadku uznania przez Sąd Okręgowy skarżonego orzeczenia za prawidłowe w zakresie kwalifikacji prawnej, na podstawie art.425§1-3 kpk i art.444 kpk i art.438 pkt 4 kpk zaskarżonemu wyrokowi zarzucił rażącą niewspółmierność kar orzeczonych względem oskarżonego w pkt I do II zaskarżonego wyroku oraz orzeczonej względem oskarżonego w pkt III wyroku kary łącznej w relacji do celów kary, która to winna spełniać swe funkcje w zakresie prewencji szczególnej i społecznego oddziaływania.

Powołując się na powyższy zarzut, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie wobec oskarżonego kar o charakterze wolnościowym, względnie warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej wobec oskarżonego w pkt III wyroku kary 4 miesięcy pozbawienia wolności.

P r o k u r a t o r na podstawie art.425§1 i 2 kpk, art.444 kpk zaskarżył powyższy wyrok w części dotyczącej braku orzeczenia wobec oskwarzonego środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkód w całości na niekorzyść oskarżonego. Powołując się na przepisy art.427§1 i 2 kpk i art.438 pkt 1 kpk zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego w postaci przepisu art.4 kk poprzez brak obligatoryjnego orzeczenia obowiązku naprawienia wyrządzonych przestępstwem szkód , mimo wniosku pokrzywdzonego w tym zakresie na zasadzie art.427§1 i 2 kpk i art.437§1 kpk wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez orzeczenie obowiązku naprawienia szkód w całości na rzecz pokrzywdzonego.

O s k a r ż o n y w swojej osobistej apelacji podniósł, iż „… kara jest zbyt wysoka co do mojej osoby, … byłem karany ale w ZK nie przebywałem od ponad 12 lat … minęła recydywa …”. W jego ocenie pobyt w zakładzie karnym skomplikuje mu leczenie, będzie miał długi za mieszkanie i może stać się bezdomnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja obrońcy oskarżonego i osobista R. K. (1) są bezzasadne i jako takie nie zasługiwały na uwzględnienie.

Zasadna jest natomiast apelacja prokuratora albowiem niewątpliwie Sąd błędnie nie orzekł obligatoryjnego obowiązku naprawienia szkody po myśli art. 46 § 1 kk.

W ocenie Sądu Okręgowego sąd I instancji w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe , dokonując wnikliwej oceny zgromadzonego materiału dowodowego , nie uchybiając przy tym zasadzie swobodnej ich oceny , wskazaniom wiedzy i doświadczenia życiowego oraz zasadzie logicznego rozumowania, chronionym treścią art. 7 kpk, ustalając w sposób prawidłowy stan faktyczny w sprawie. Swoje stanowisko odnośnie okoliczności popełnienia przez oskarżonego zarzucanych mu czynów, stopnia ich społecznej szkodliwości oraz stopnia jego zawinienia, należycie, a co najważniejsze przekonująco uzasadnił.

Sąd odwoławczy nie doszukał się błędów w uzasadnieniu Sądu Rejonowego , które w świetle przyjętych zasad oceny materiału dowodowego , nakazywałyby ów sposób rozumowania, a co za tym idzie wnioski z niego wyprowadzone zakwestionować.

Sąd Odwoławczy pragnie zatem odwołać się do przedstawionego sposobu argumentacji , jaki został zaprezentowany przez Sąd Rejonowy w pisemnych motywach orzeczenia w tej materii .

Odnosząc się zaś bardziej szczegółowo do poszczególnych zarzutów odwoławczych, stwierdzić należy co następuje :

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie brak jest jakichkolwiek podstaw do postawienia sądowi meriti zarzutu dokonania błędnych ustaleń faktycznych.

Na wstępie podkreślić należy, iż obrońca oskarżonego obecnie podnosząc kwestię wadliwej kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżonemu czynu, w toku postępowania przed Sądem I instancji nie podnosił tej kwestii i nie wnosił o zakwalifikowanie czynu oskarżonego z art. 278 § 3 k.k, ( jako oczywistą omyłkę Sąd traktuje wskazywany przez obrońcę w apelacji przepis art. 279 § 3 k.k), dopiero w apelacji czyniąc tą kwestię przedmiotem zarzutu.

Czyniąc jednak zadość wymogom procedury i odnosząc się do tego zarzutu stwierdzić należy, że w pełni zasadnie Sąd Rejonowy uznał , iż działanie oskarżonego w realiach niniejszej sprawy nie nosiło znamion wypadku mniejszej wagi przewidzianego treścią art. 278§3 k.k.

Aby móc przyjąć , iż w grę wchodzi „ wypadek mniejszej wagi „, o którym mowa w art. 278§3 k.k. , muszą zachodzić wyjątkowe okoliczności uzasadnione zarówno elementami podmiotowymi , jak i przedmiotowymi . Przyjęcie bowiem wypadku mniejszej wagi w rozumieniu tego przepisu zachodzi wtedy , gdy ładunek strony przedmiotowej i podmiotowej wyraża się łagodniejszym splotem okoliczności – w jakich doszło do tego przestępstwa i znacznie odbiega od surowych kryteriów przestępstwa z art. 278 §1k.k. Spośród znamion przedmiotowych istotne znaczenie mają zwłaszcza : sposób działania sprawcy , rodzaj dobra , w które godzi , charakter i rozmiar szkody wyrządzonej , miejsce i okoliczności popełnienia przestępstwa itp. Znamiona podmiotowe , to przede wszystkim stopień zawinienia oraz motywacja i cel działania sprawcy . Dopiero jeżeli rozpoznanie znamion czynu ujawni występowanie istotnych elementów łagodzących , zarówno przedmiotowych , jak i podmiotowych , to wówczas dany czyn zakwalifikować należy jako wypadek mniejszej wagi , a nie jako podstawowy typ przestępstwa z art. 278 §1k.k.

Każdorazowo bowiem przy ocenie, czy zachodzi wypadek mniejszej wagi w danej sprawie, należy brać pod uwagę przedmiotowo-podmiotowe znamiona czynu, kładąc akcent na te elementy, które są charakterystyczne dla danego rodzaju przestępstw. Wypadek mniejszej wagi jest to bowiem uprzywilejowana postać czynu o znamionach przestępstwa typu podstawowego, charakteryzująca się przewagą łagodzących elementów przedmiotowo-podmiotowych nad tymi o pejoratywnym wydźwięku /vide OSNKW 1997/3-4/27 /.

Tak więc rozgraniczenie typu podstawowego przestępstwa z art. 278 §1 k.k. od jego typu uprzywilejowanego jest kwestią kwalifikacji prawnej , o której powinny decydować elementy przedmiotowo – podmiotowe i przewaga tych właśnie elementów o charakterze łagodzącym decydować będzie o tym, czy mamy do czynienia z wypadkiem mniejszej wagi .

Sąd Okręgowy nie podziela konstatacji obrońcy , jakoby analiza stopnia społecznej szkodliwości czynu dokonana przez pryzmat art. 115 §2k.k. prowadzić miała do wniosku , iż mamy do czynienia z wypadkiem mniejszej wagi.

Eksponowane przez skarżącego nieuzyskanie przez oskarżonego korzyści z dokonanych przestępstw, niska wartość zabranego mienia oraz jego ograniczona w stopniu znacznym poczytalność nie uzasadniają żądanej zmiany oceny prawnej tych przestępstw.

Niewątpliwie przeciwko uznaniu, iż czyny oskarżonego stanowią wypadek mniejszej wagi przemawia to, że nie było to działanie jednostkowe, oskarżony dwukrotnie dokonał kradzieży, a to , że osobiście nie odniósł korzyści majątkowej nie ma znaczenia o tyle, że finalnie ową korzyść odniosła osoba lub osoby trzecie, na rzecz których kradzieży dokonywał.

Brak korzyści majątkowej w popełnieniu przestępstwa mogłoby być okolicznością przemawiającą za przyjęciem wypadku mniejszej wagi jedynie w sytuacji gdyby szkoda rzeczywiście była nieznaczna lub została naprawiona. Tymczasem w niniejszej sprawie ową korzyść odniosły inne osoby, na rzecz których oskarżony dokonywał kradzieży a szkoda w najmniejszym stopniu nie została naprawiona. Istotnym jest też i ta okoliczność, że pierwszego z działań oskarżony dopuścił się niespełna dwa miesiące po zapadnięciu wyroku, którym także uznano jego winę za przestępstwo kradzieży.

Nadto sam fakt, że oskarżony w chwili przypisanych mu czynów miał ograniczoną w stopniu znacznym poczytalność nie może przesądzać o uznaniu, iż mamy do czynienia z wypadkiem mniejszej wagi w sytuacji gdy działanie oskarżonego miało charakter przemyślany, zaplanowany , działał za namową osób trzecich. Fakt ten został zresztą dostrzeżony i należycie oceniony przez Sąd, który wymierzył mu karę w wysokości równej dolnemu zagrożeniu za przestępstwo z art.278§1 kk.

Należy mieć też na uwadze, że zjawisko kradzieży sklepowych jest powszechne w Polsce, a działania oskarżonego nie stanowiło jednostkowego, wyjątkowego w życiu tego sprawcy przypadku. Istotnym jest, że oskarżony pierwszego z przypisanych mu czynów dopuścił się krótko, bo niespełna 2 miesiące, po skazaniu go za podobne przestępstwo z art. 278 kk

W konsekwencji zatem, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy miał pełne podstawy do zakwalifikowania czynu R. K. (1) jako typu podstawowego przestępstwa z art. 278 §1kk.

Z uwagi na fakt, że apelacja obrońcy oskarżonego skierowana była także co do orzeczenia o karze, a apelację w tej części złożył też sam oskarżony Sąd Okręgowy rozważał też zasadność kar wymierzonych oskarżonemu, uznając , iż zarówno kary jednostkowe jak i kara łączna 4 miesięcy pozbawienia wolności nie mogą być uznane za rażąco niewspółmiernie surową w rozumieniu art. 438 pkt 4 kpk.

Otóż zarzut rażącej niewspółmierności kary, jako zarzut z kategorii ocen, można podnosić w sposób zasadny w sytuacji, kiedy wymierzona kara -jakkolwiek mieszcząca się w granicach ustawowego zagrożenia - nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy. Innymi słowy, zarzut taki można podnosić, gdy w odczuciu społecznym kara taka byłaby karą niesprawiedliwą.

Zatem „rażąca niewspółmierność kary" o jakiej traktuje treść art.438 pkt 4 kpk zachodzi wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można było przyjąć, iż zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną , a tą jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania dyrektyw wymiaru kary wskazanych w art.53 kk i 54§1 kk oraz zasad wymiaru kary ukształtowanych ugruntowaną praktyką orzeczniczą. Nie chodzi przy tym o każdą ewentualną różnicę w ocenach wymiaru kary, ale różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną można by nazwać, także w potocznym znaczeniu tego słowa „rażąco niewspółmierną", to jest w stopniu nie dającym się zaakceptować.

Rażąca niewspółmierność kary zachodzi również wówczas, kiedy kara za przypisane przestępstwo nie uwzględnia należycie stopnia jego społecznej szkodliwości oraz nie realizuje w wystarczającej mierze celów kary w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, z jednoczesnym uwzględnieniem celów zapobiegawczych i wychowawczych jakie ma ona osiągnąć wobec skazanego. Oczywistym przy tym pozostaje, iż w każdym wypadku sąd winien baczyć aby całokształt represji karnej nie przekraczał stopnia winy (tzn. by nie wymierzono kary ponad winę sprawcy, chociażby przemawiały za tym potrzeby prewencji indywidualnej i ogólnej).

Sąd I instancji przeprowadził wszelkie te dowody, które leżały u podstaw rozstrzygnięcia w przedmiocie wymiaru kary zasadniczej względem oskarżonego, a swoje stanowisko w tym względzie uzasadnił.

Sąd odwoławczy stanowisko to podziela.

Niewątpliwie bowiem ustalone okoliczności przedmiotowe i podmiotowe przypisanego oskarżonemu czynu, a także prezentowane przez wymienionego właściwości i warunki osobiste powodują że niepodobna jest skutecznie wywodzić, że wymierzona oskarżonemu kara razi surowością. Jakiekolwiek łagodzenie wymierzonej kary wobec R. K. (1) nie znajduje należytego oparcia pośród zasad i dyrektyw wymiaru kary określonych w treści art.53 kk.

Rozstrzygając w tej materii Sąd Rejonowy należycie ocenił fakt uprzedniej wielokrotnej karalności tego oskarżonego.

Zdaniem Sądu Okręgowego zachowanie R. K. (1) na przestrzeni ostatnich lat nie wykazuje, by zrozumiał on naganność dotychczasowego postępowania oraz że stosowane wobec niego w przeszłości wolnościowe środki karne nie okazały się na tyle skuteczne, aby oskarżony uświadomił sobie skutki i konsekwencje związane z wejściem w konflikt z prawem.

Oskarżony w przeszłości był wielokrotnie karany, w tym przede wszystkim za przestępstwa przeciwko mieniu na kary pozbawienia wolności. W tej sytuacji niezasadnym jest twierdzenie, iż kara 4 miesięcy pozbawienia wolności jest karą rażąco niewspółmiernie surową. Istotnym jest, że oskarżony pierwszego z przypisanych mu czynów dopuścił się krótko po skazaniu go za podobne przestępstwo z art. 278 kk, za które skazano go na karę mieszaną ograniczenia wolności i pozbawienia wolności. W konsekwencji nie ma uzasadnienia obecnie wymierzenie mu kary łagodniejszego rodzaju, kary wolnościowej w sytuacji gdy poprzednio orzeczona kara tego rodzaju nie wywołała u oskarżonego żadnej pozytywnej refleksji.

Nie bez znaczenia jest, że orzekając karę sąd uwzględnia też potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Chodzi tu o wpływ, jaki orzeczona kara powinna wywrzeć w kierunku ugruntowania w społeczeństwie prawidłowych ocen prawnych i stosownego do tych ocen postępowania, o potwierdzenie przekonania, że w walce z przestępczością zwycięża praworządność, a sprawcy są sprawiedliwie karani. Wpływ ten oznacza, iż kara powinna wywierać przede wszystkim na środowisko sprawcy, ale też na środowisko pokrzywdzonego, aby ugruntować świadomość, iż ten kto w przestępczy sposób narusza dobra, zostanie sprawiedliwie ukarany.

Kara jest przecież ważnym środkiem zwalczania przestępczości.

Wymierzona w niniejszej sprawie kara powyższe kryteria spełnia.

Tym samym brak jest jakichkolwiek racjonalnych przesłanek do uznania , iżby orzeczenie Sądu meriti wymagało korekty przez Sąd Odwoławczy .

Odnośnie wniosku obrońcy domagającego się warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec oskarżonego Sąd Okręgowy stwierdza, że uszło uwadze obrońcy , że według art. 69 § 1 kk Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Nie ulega wątpliwości, że oskarżony był w przeszłości skazany na karę pozbawienia wolności, co wyklucza w niniejszej sprawie wymierzenia mu tej kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Konsekwencją powyższego stanowiska Sądu Odwoławczego jest nieuwzględnienie apelacji obrońcy oraz oskarżonego w zakresie wymierzenia R. K. (1) kary wolnościowej.

Zaskarżony wyrok podlegał natomiast zmianie w części dotyczącej rozstrzygnięcia o obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego na podstawie art. 46 § 1 kk. Skoro bowiem pokrzywdzony złożył wniosek o naprawienie szkody, ta nie została naprawiona , obowiązkiem Sądu było orzec w tym zakresie. Skoro Sąd ten nie uczynił tego, wyrok podlegał zmianie przez orzeczenie wobec oskarżonego obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego (...) w kwocie 1677,39 zł.

W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji wyroku.

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze orzeczono po myśli art.636§1 kpk w zw. z art.624§1 kpk, mając na uwadze aktualną sytuację majątkową i rodzinną oskarżonego i fakt konieczności odbycia w przyszłości kary pozbawienia wolności.