Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV P 115/18

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2019 r.

Sąd Rejonowy w Puławach IV Wydział Pracy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Magdalena Gałkowska

Ławnicy: Anna Tuźnik, Dorota Salasa

Protokolant st. sekr. sądowy Katarzyna Skoczewska

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2019 r. w Puławach

sprawy z powództwa W. Z.

przeciwko M. C.

o ustalenie istnienia stosunku pracy

I.  Ustala, że powoda W. Z. i pozwaną M. C. łączył stosunek pracy w okresie od 1 maja 1998r. do 31 grudnia 1998r;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  nie obciąża powoda kosztami procesu;

IV.  nakazuje wypłacić adwokat K. Z. ustanowionej z urzędu z sum budżetowych Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Puławach) kwotę 300 zł (trzysta złotych) powiększoną o obowiązującą stawkę podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 6 czerwca 2018r. powód W. Z. wnosił o ustalenie istnienia stosunku pracy na podstawie umowy o pracę pomiędzy nim a pozwaną M. C. począwszy od 1 maja 1998r. do 11 lipca 2001r.

Pozwana M. C. ostatecznie uznała powództwo co do ustalenia pomiędzy stronami istnienia stosunku pracy od 1 maja 1998r. do 31 grudnia 1998r.; w pozostałym zakresie powództwa nie uznawała i wnosiła o jego oddalenie.

Sąd Rejonowy ustalił co następuje:

Według wpisu do ewidencji działalności gospodarczych działalność gospodarcza pod nazwą (...) z siedzibą początkowo w P., a potem od 1999r. w O., prowadzona była w okresie od 15 września 1995r. do 31 stycznia 2013r. przez pozwaną M. C., z tym że M. C. faktycznie nie zajmowała się prowadzeniem tej firmy ani pracą w tej firmie ( wypis z (...) k.74, zeznania stron słuchanych w trybie art. 299 kpc k.77-78v, zeznania świadka B. C. k.50v-51). Firma ta faktycznie prowadzona była przez córkę pozwanej M. C. - B. C. ( zeznania pozwanej słuchanej w trybie art. 299 kpc, zeznania świadka B. C.).

Działalność ta początkowo polegała na sprzedaży kwiatów, nawozów, a potem wytwarzaniu wyrobów ceramicznych, gipsowych, artykułów ozdobnych, najpierw w P. w wynajętym pomieszczeniu, a potem od 1999r. w O. w warsztacie na posesji na której mieszkali razem B. C. z powodem (zeznania świadków: B. C., B. F. (1) k.76v-77, E. B. (1) k. 68v, zeznania stron słuchanych w trybie art. 299 kpc).

B. C. i powód W. Z. tworzyli wtedy konkubinat, razem mieszkali aż do roku 2014, wspólnie prowadzili gospodarstwo domowe (zeznania powoda słuchanego w trybie art. 299 kpc).

Praca w tej firmie, od momentu gdy przedmiotem tej działalności stało się wytwarzanie wyrobów ceramicznych, gipsowych, artykułów ozdobnych, najpierw w P. w wynajętym pomieszczeniu, a potem w O. nie odbywała się regularnie, codziennie, w określonych godzinach, tylko o tym kiedy i jaka praca ma być wykonywana decydowali wspólnie B. C. i powód ( zeznania świadka B. C.). Powód w tej firmie zajmował się projektowaniem figurek i innych artykułów ozdobnych, uzyskiwał na niektóre projekty atesty (...), wyrabiał te produkty, jeździł po towar (zeznania świadków: B. F. (1), D. M. (1) k.50, S. S. (1) k.50, K. K. (1) k.50v, B. C., zeznania powoda słuchanego w trybie art. 299 kpc, atesty k.41-48). B. C. zajmowała się w tej firmie wykonywaniem odlewów, pakowaniem wyrobów (zeznania świadków: B. C., E. B. (1)).

Pozwana jako pracodawca i powód zawarli umowę o pracę od dnia 1 maja 1998r. na ½ etatu i pozwana zgłosiła fakt zatrudnienia powoda w jej firmie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, następnie odprowadzała składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia w ramach umowy o pracę co miesiąc aż do 31 grudnia 1998r., a od 1 stycznia 1999r. pozwana przestała odprowadzać z tego tytułu składki na ubezpieczenie społeczne ( pisma ZUS: k. 57, 59,67).

Powód w lipcu 2001r. zarejestrował się w KRUS jako rolnik ( zeznania powoda słuchanego w trybie art. 299 kpc).

Sąd Rejonowy zważył co następuje:

Żądanie powoda ustalenia, że w okresie od 1 maja 1998r. do 31 grudnia 1998r. pracował on w firmie należącej do pozwanej M. C. tj. (...) z siedzibą początkowo w P., a potem w O., na podstawie umowy o pracę zasługuje na uwzględnienie; natomiast żądanie powoda, aby ustalić iż pracował on w tej firmie u pozwanej także w okresie od 1 stycznia 1999r. do 11 lipca 2001r., nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie podnieść należy, że roszczenie powoda jest roszczeniem w trybie art.189 kpc, zgodnie z którym, można żądać ustalenia przez sąd istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy strona ma w tym interes prawny. Warunkiem wystąpienia z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy jest więc posiadanie interesu prawnego. Interes prawny oznacza obiektywną konieczność (potrzebę prawną) udzielenia ochrony określonej sferze prawnej, gdy powstała sytuacja, która grozi naruszeniem prawa przysługującego uprawnionemu, bądź powstała wątpliwość co do jego istnienia ( np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 kwietnia 2016 r., sygn. akt I ACa 37/16). Powód kierując niniejszy pozew niewątpliwie miał interes prawny w sądowym ustaleniu przedmiotowego stanu prawnego, gdyż – jak zeznał, ustalenie stosunku pracy pomiędzy stronami ma istotne znaczenie dla innych roszczeń, w szczególności z zakresu ubezpieczenia społecznego. Podnieść należy, że w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego nie ma wątpliwości co do tego, że pracownik może mieć interes prawny w domaganiu się ustalenia istnienia stosunku pracy, jeżeli istnieje stan niepewności co do jego sytuacji prawnej (np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2009 r., II PK 1/09, wyrok SN z dnia 29.03.2001 r., I PKN 333/00). Ustalenie stosunku pracy warunkuje prawo do niektórych bieżących i przyszłych świadczeń z ubezpieczeń społecznych i innych stosunków pracy, a także rzutuje na ich wysokość. W sporze o istnienie stosunku pracy, żądanie jego ustalenia zawsze stanowi o żywotnym prawie (interesie) powoda pracownika nie tylko aktualnym, lecz i przyszłym, nie tylko w sferze zatrudnienia, lecz i ubezpieczenia społecznego (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2009 r., II PK 156/09; LEX nr 577459).

Niewątpliwie więc rozstrzygnięcie niniejszego sporu co do trwania stosunku pracy pomiędzy stronami rzutować będzie na inne uprawnienia powoda, w szczególności w zakresie przyszłych świadczeń z ubezpieczeń społecznych i innych stosunków pracy. Zatem stwierdzić należy, iż powód ma interes prawny w przedmiotowym ustaleniu.

Jak już wyżej podniesiono, powód domaga się ustalenia, że pracował u pozwanej na podstawie umowy o pracę w okresie od 1 maja 1998r. do 11 lipca 2001r., a pozwana ostatecznie uznała w części żądanie powoda tj. uznała, iż powód pracował w jej firmie na podstawie umowy o pracę w okresie od 1 maja 1998r. do 31 grudnia 1998r., a więc w okresie w którym – jak wynika z dokumentów nadesłanych przez ZUS w toku procesu, pozwana odprowadzała składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudniania powoda. Sąd, w świetle art. 213§2 kpc jest związany uznaniem powództwa, obowiązany jest jednak dokonać oceny, czy czynność ta nie jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. W świetle okoliczności niniejszej sprawy nie można absolutnie powiedzieć, iż uznanie powództwa przez pozwaną w niniejszej sprawie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego, albo zmierza do obejścia prawa.

Natomiast pozwana nie uznała żądania powoda ustalenia, iż pracował on w firmie należącej do niej na podstawie umowy o pracę także w okresie od 1 stycznia 1999r. do 11 lipca 2001r.

Powód zarówno w treści uzasadnienia pozwu, jak i w toku procesu, zdecydowanie twierdził, że pracował on w firmie (...) należącej do pozwanej na podstawie umowy o pracę zawartej na piśmie na czas nieokreślony w okresie od 1 maja 1998r. do 11 lipca 2001r. Powód twierdził w uzasadnieniu pozwu, że swoją pracę w tej firmie, polegająca na wykonywaniu form, wzorów przeznaczonych do dalszej produkcji, zaopatrzeniu w odpowiednie materiały i dystrybuowaniu wykonanych towarów wykonywał w całym okresie zatrudnienia codziennie tj. od poniedziałku do piątku oraz czasem w soboty, podpisywał listy obecności, wykonywał polecenia pozwanej, która na bieżąco nadzorowała jego pracę. W trakcie składanie przez siebie zeznań w trybie art. 299 kpc powód podał, że od początku miał wiedzę, iż firma (...) zarejestrowana jest na pozwaną, ale faktycznie pozwana nie sprawowała nadzoru nad jego pracą, bo te firmę faktycznie prowadziła jej córka B. C. razem z nim.

Pozwana zaś w odpowiedzi na pozew podała, że prowadziła ona działalność gospodarczą pod nazwą (...), ale pozwany nie był tam nigdy zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a tylko razem ze swoją konkubiną B. C. – córką pozwanej, pomagał w prowadzeniu tej działalności, gdy był o to poproszony, nie otrzymywał nigdy wynagrodzenia, a charakter jego pracy był sporadyczny, pozbawiony przymiotu regularności. W toku procesu pozwana jednak - wobec tego, iż tak świadczą dokumenty z ZUS, to przyznała, że powód pracował w jej firmie na podstawie umowy o pracę w okresie od 1 maja 1998r. do 31 grudnia 1998r., a potem – według niej, to już nie pracował w tej firmie na umowę o pracę, gdyż prawdopodobnie rozwiązała z nim umowę o pracę, skoro nie zgłaszała go dalej do ubezpieczenia. Pozwana też podała że tak naprawdę to firmę tę prowadziła jej córka B. C., a pozwana tylko w tej firmie bywała. Zeznania więc stron w tym zakresie tj. że wprawdzie firma (...) figurowała na pozwaną, ale tak naprawdę to firmę tę prowadziła jej córka B. C., są zgodne ze sobą.

W tym miejscu należy podnieść, ze zgodnie z art. 3 kp, pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. W przypadku osoby fizycznej, pracodawcą jest osoba fizyczna prowadząca działalność, a nie prowadzone przez nią przedsiębiorstwo jako zespół zorganizowanych składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności (wyr. SN z 29.10.2014 r. w sprawie I PK 64/14). Jak wynika z danych zawartych w Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej, działalność gospodarcza pod nazwą (...) prowadzona była jednoosobowo przez M. C.. Zatem to M. C. była pracodawcą dla osób wykonujących pracę w ramach stosunku pracy związanego z działalnością gospodarczą prowadzoną jednoosobowo przez nią. Podstawową zasadą prawa pracy wyrażoną w art 11 kp jest, że stosunek pracy nie może zostać nawiązany bez zgodnego oświadczenia woli pracownika i pracodawcy. Zgodnie zaś z art. 22 § 1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, bezspornym jest, że umowa o pracę pomiędzy stronami stosunku pracy czyli powodem a pozwaną M. C. została zawarta i powód pracował w firmie pozwanej jako pracownik od 1 maja 1998r. do 31 grudnia 1998r. - co wprost wynika z dowodu w postaci informacji z ZUS o okresie w jakim pozwana zgłosiła powoda jako swojego pracownika do ubezpieczenia społecznego. Pozwana wprawdzie początkowo w ogóle wykluczała, iż zawarła ona kiedykolwiek umowę o pracę z powodem- jak zeznała nie pamięta iżby taką umowę zawarła, ale potem, po otrzymaniu tej informacji z ZUS, to uznała, że tak istotnie było. To że pozwana nie pamięta tej okoliczności, nie jest, w ocenie sądu niczym niewiarygodnym, zważywszy na upływ czasu od tego okresu i wiek pozwanej. Pozwana nie pamięta też obecnie co stało się po 1 stycznia 1999r. tj. dlaczego przestała zgłaszać powoda jako pracownika do ubezpieczenia społecznego. Powód także nie potrafił wskazać co się stało po 1 stycznia 1999r., ale podał, że pracował dalej w tej firmie jak pracownik na takich samych zasadach jak przed 31 grudnia 1998r. aż do momentu, gdy zdecydował, razem z B. C., że zarejestruje się w KRUS, czyli do 11 lipca 2001r. W ocenie sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie tych zeznań powoda za wiarygodne, pozostają one bowiem gołosłowne.

Jak zeznała pozwana słuchana w trybie art. 299 kpc, powód od samego początku pomagał tylko w prowadzeniu tej firmy, tzn. kiedy chciał to pomagał, a więc sam decydował kiedy i co w tej firmie będzie robił. Jej zeznania są absolutnie zgodne z zeznaniami świadka B. C., która zeznała, że powód wprawdzie codziennie bywał w warsztacie w O., bo obok mieszkali, ale produkcja w warsztacie nie odbywała się codziennie. Jak zeznała B. C., powód kiedy chciał to coś projektował, czasem wykonywał odlewy, czasem jeździł po towar, a czasem rozwoził produkty, ale to działo się tylko czasem i nikt nie polecał powodowi wykonywania pracy i nikt nie nadzorował jego pracy. Świadek S. S. (1) zeznał, że on często był w miejscu zamieszkania powoda i B. C. i widział, że powód codziennie był w warsztacie, bo - jak zeznał świadek, powód tam mieszkał z B. C.. Zatem w tym zakresie zeznania tego świadka są zgodne z zeznaniami świadka B. C.. Świadek ten, a także świadek D. M. (1) zeznali, że powód w tej firmie robił wszystko tj. od pomysłu do wykonania, także rozwoził towar i w tym zakresie zeznania tych świadków też są zgodne z zeznaniami świadka B. C. oraz świadka K. K. (1).

Tak więc stwierdzić należy, że powód w firmie (...), także w okresie spornym, wykonywał prace polegające na wykonaniu projektu, wykonaniu odlewów, przywiezieniu materiału, rozwiezieniu wyprodukowanych towarów. Natomiast nie oznacza to, że w okresie spornym powód pracował w tej firmie jak pracownik na podstawie umowy o pracę. Zgodnie bowiem z art. 22 § 1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Świadek B. C. zeznała, że powód tych prac nie wykonywał w warsztacie codziennie, bo warsztat po prostu nie pracował codziennie, a nadto powód sam decydował kiedy i jaką będzie wykonywał pracę w warsztacie. W ocenie sądu, zeznania B. C. są w tym zakresie wiarygodne, bo tylko ona codziennie tam w tym warsztacie była i widziała co danego dnia robił powód, a świadkowie S. S. czy K. K. (1) nie byli w warsztacie z pewnością każdego dnia przez całą dobę. Zeznania B. C. są także zgodne z zeznaniami świadka E. B. (1), która podała, że odwiedzała B. C. i powoda w miejscu ich zamieszkania, czasem pomagała B. C. w pakowaniu figurek i ona nie widziała, iżby powód pracował w tym warsztacie. Zatem skoro świadek, bywając w warsztacie czasem, nie widziała nigdy pracującego powoda, to tym samym zeznania powoda, że pracował codziennie są niewiarygodne. Także, jak już wyżej podniesiono, pozwana która odwiedzała córkę i powoda w miejscu ich zamieszkania, widziała że powód pracował kiedy sam chciał i nikt, a w szczególności ani ona ani B. C. nie wydawały mu żadnych poleceń wykonania konkretnej pracy w konkretnych godzinach. Powód zresztą sam przyznał słuchany w trybie art. 299 kpc, że nie miał on stale określonych godzin pracy, nie podał też, iżby ktokolwiek, a w szczególności pozwana, czy B. C. wydawały mu jakieś polecenia, czy nadzorowały jego pracę. Powód wprost zeznał, że on razem ze swoją ówczesną konkubiną B. C. wspólnie tworzyli dom, stworzyli też firmę (...), której nazwa powstała z ich imion, razem potem sprawowali nadzór nad funkcjonowaniem tej firmy i razem w niej pracowali. Zatem stwierdzić należy, że powód czuł się jak współwłaściciel tej firmy, co zresztą sam przyznał w swoich zeznaniach. Tymczasem zasadniczą cechę stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika pracodawcy w procesie pracy, czyli wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy i polega na wydawaniu pracownikowi wiążących poleceń dotyczących w szczególności czasu pracy, miejsca i sposobu jej wykonywania. Dla stwierdzenia, że pracownicze podporządkowanie pracownika pracodawcy występuje w treści stosunku prawnego, z reguły wskazuje się na takie elementy, jak: określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności, podpisywanie listy obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność, dokładne określenie miejsca i czasu realizacji powierzonego zadania oraz ich wykonywanie pod nadzorem kierownika (wyrok SN z 12 maja 2011 r., II UK 20/11). Powód zaś niewątpliwie pracował na rzecz tej firmy, ale nie jako pracownik, czyli osoba podporządkowana pracodawcy wykonująca jego polecenia.

Zauważyć należy, że świadek B. F. (1) potwierdził, iż powód pracował w warsztacie wynajmowanym pomieszczeniu w P., świadek tam też pracował, ale to było w latach 1997-1998, a więc w okresie uznanym przez pozwaną jako stosunek pracy.

Zeznania świadka B. C. należy obdarzyć wiarą w całości, gdyż nie są one sprzeczne z zeznaniami świadków przesłuchanych w sprawie, a także w całości są zgodne z zeznaniami pozwanej słuchane w trybie art. 299 kpc. Zeznania świadków: D. M., E. B. i B. F. należy obdarzyć wiarą w całości, bo nie są one kwestionowane przez żadną ze stron. Zeznania świadków K. K. i S.S. także należy obdarzyć wiarą, poza ich zeznaniami, że powód wykonywał codziennie swoją pracę w warsztacie, bo świadkowie ci tylko bywali w warsztacie, nie mieszkali z powodem, a więc nie mogą z całą pewnością powiedzieć, że powód był codziennie w pracy. Zeznania powoda słuchanego w charakterze strony co do faktów, że pracował on w tej firmie codziennie, podpisywał listę obecności nie zasługują na obdarzenie ich wiarą, bo pozostają gołosłowne; w pozostałym zakresie zeznania powoda należy obdarzyć walorem wiarygodności, bo nie zawierają istotnych sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym – co do zasadniczych elementów. Zeznania pozwanej słuchanej w trybie art. 299 kpc należy obdarzyć wiarą w całości, przede wszystkim z uwagi na zgodność tych zeznań z zeznaniami świadka B. C., a także powód nie kwestionował tych zeznań.

Reasumując uznać należy, iż zebrany w sprawie materiał dowodowy wykazał, że z całą pewnością powód w okresie spornym tj. od 1 stycznia 1999r. do 11 lipca 2001r. wykonywał pracę w warsztacie, w którym wykonywana była praca dla firmy (...), prowadzonej - według dokumentów przez pozwaną, ale ta jego praca nie była wykonywana w ramach stosunku pracy istniejącego pomiędzy nim a pozwaną M. C., bo przede wszystkim powód wykonywał te czynności nie pod kierownictwem pozwanej czy osoby przez nią wskazanej, nie miał stałych godzin pracy, tylko sam albo z B. C. decydowali kiedy i jakie czynności mają być wykonywane.

Wobec powyższego, sąd orzekł jak w sentencji.

O kosztach Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 102 k.p.c., który to przepis ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Do okoliczności branych pod uwagę przez sąd, przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu, zaliczyć można nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, ale również dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony.

Taka właśnie sytuacja zaistniała w okolicznościach niniejszej sprawy.

Orzeczenie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu uzasadnia przepis §15 ust 1 pkt 3 i §4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. z 2016r, poz. 1714).