Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 kwietnia 2019 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa J. M. (1)

przeciwko Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu J. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Biskupcu z dnia 5 października 2018 r., sygn. akt I C 116/17,

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powoda ustawowe odsetki od kwoty 12.064,08 zł za okres od dnia 21 sierpnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 12.064,08 zł za okres od 1 stycznia 2016 r. do 29 października 2018 r., oddalając powództwo o zapłatę w pozostałej części;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  nie obciąża powoda kosztami procesu na rzecz pozwanej za instancję odwoławczą.

Agnieszka Żegarska Jacek Barczewski Mirosław Wieczorkiewicz

Sygn. akt IX Ca 1648/18

UZASADNIENIE

Powód J. M. (1) wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej J. S. - Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu kwoty 12.064,08 zł wraz z należnymi odsetkami od dnia 28 lipca 2015 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów sądowych.

W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 27 lipca 2015 r. otrzymał korespondencję z Sądu Rejonowego w Biskupcu w sprawie o sygn. akt I Co 62/15 - uchylenie prawomocnych postanowień w przedmiocie kosztów egzekucyjnych w sprawie Km 1255/12, w sprawie
I Co 73/15 - uchylenie czynności w tożsamej sprawie (zajecie wierzytelności) oraz w sprawach I Co 51/15, I Co 72/15 oraz I Co 54/15. Jednocześnie powód wskazał, że wezwaniem z dnia 10 sierpnia 2015 r. zażądał natychmiastowego zwrotu nienależnie pobranych kwot z tego tytułu oraz anulowania dokonanych wszystkich zajęć, czego pozwana nie uczyniła. Powód podkreślił, że pozwem dochodzi jedynie części roszczeń pobranych bezprawnie przez pozwaną z wierzytelności wobec Koła (...) w O..

Ponadto powód J. M. (1) złożył pozew o zobowiązanie pozwanej do wycofania i anulowania wszelkich zajęć dokonanych z tytułu rzekomych jej kosztów egzekucyjnych i zasądzenie na jego rzecz zwrotu ewentualnych kosztów sądowych.

Postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2017 r. Sąd połączył do wspólnego rozpoznania sprawę I C 310/15 ze sprawą I C 116/17.

W odpowiedzi na pozew wniesiono o oddalenie powództw oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniach wskazano, że powód wniósł do Sądu Rejonowego w Biskupcu w dniu 21 sierpnia 2015r., dwa pozwy o różnej treści i nie do końca zbieżnych roszczeniach tj. „pozew w postępowaniu nakazowym”, będący przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie, zawisłej pierwotnie pod sygnaturą I C 308/15 Sądu Rejonowego w Biskupcu oraz „ pozew o zobowiązanie” zawisły pod sygnaturą I C 310/15 , połączone do wspólnego rozpoznania, postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2017 r. W sprawie niniejszej mamy zatem obecnie do czynienia z kilkoma roszczeniami powoda w postaci: dwóch roszczeń o wartości po 12.064,08 zł (o zasądzenie i nakazanie) oraz roszczenia o „spowodowanie uchylenia dokonanych wpisów do ksiąg wieczystych”. Pozwana przyznała, że prowadzi przeciwko powodowi jako dłużnikowi, postępowanie egzekucyjne, oznaczone sygnaturą Km 1255/12, które obecnie jest zawieszone. W sprawie egzekucyjnej dłużnicy J. M. (3) i R. M. (1) zaskarżyli postanowienie komornika z dnia 30 kwietnia 2015 r., w przedmiocie ustalonych kosztów postępowania egzekucyjnego, wskutek czego postanowienie komornika zostało uchylone postanowieniem Sądu Rejonowego w Biskupcu z 20 lipca 2015 r. wydanym w sprawie I Co 62/15. Egzekucja Km 1255/12, jak to słusznie wskazał Sąd rozpoznający skargę dłużników na czynność komornika, nadal się toczy, prowadzona jest z wielu składników majątkowych dłużników, w tym z kilku nieruchomości i nie jest prawomocnie zakończona. Podkreśliła, że toczy się ona na podstawie wniosków wierzyciela, którym jest (...). i na tej podstawie pozwana jako komornik, prowadzący egzekucję była zobowiązana i jednocześnie uprawniona do podejmowania określonych działań, w szczególności do dokonania zajęć wierzytelności dłużników, jego nieruchomości oraz do składnia w tym zakresie wniosków o wpis ostrzeżeń do ksiąg wieczystych. Fakt porozumienia się dłużników z wierzycielem poza prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym, nie spowodował cofnięcia wniosków egzekucyjnych i ma wpływ jedynie na wysokość kosztów egzekucji w zakresie opłaty należnej komornikowi, nie powoduje zaś skutku niwelującego całe prowadzone postępowanie, jak wydaje się rozumować powód. Ponadto w dniu 17 czerwca 2015 r. dłużnicy J. M. (4) i R. M. (2) zaskarżyli czynność komornika - pozwanej w niniejszej sprawie, z dnia 14 maja 2015 r. w przedmiocie zajęcia wierzytelności przysługującej J. M. (1) wobec Koła (...). Postanowieniem z dnia 17 lipca 2015 r. Sąd uchylił czynność zajęcia. Wszelkie ściągnięte i skutecznie wyegzekwowane kwoty zostaną zatem rozliczone w toku postępowania. Podkreślić w tym miejscu należy, że pozwana dokonała zajęcia wierzytelności w kwocie 12.064,08 zł przysługującej powodowi J. M. (1) od koła łowieckiego. Inne środki nie zostały w toku egzekucji uzyskane. Ewentualny zwrot środków powinien być zatem dokonany kołu łowieckiemu, nie zaś dłużnikom. Uchylenie zajęcia spowodowało bowiem skutek ex tunc, nie powoduje zaś powstania po stronie powoda roszczenia o zasądzenie czy też nakazanie zwrotu jemu zajętych środków. Uchylenie przez Sąd, zaskarżonego skargą na czynność komornika, postanowienia komornika nie powoduje natomiast, że wszystkie czynności komornika podejmowane w sprawie egzekucyjnej są nieskuteczne czy też, jak zdaje się sugerować powód sprzeczne z prawem. Pozwana jako Komornik przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu w pełni respektuje orzeczenia sądowe, w szczególności wydane w toku prowadzonych przez nią postępowań. Fakt uchylenia postanowienia ustalającego koszty postępowania egzekucyjnego, czy też uchylenia jednego zajęcia, na które powołuje się powód nie skutkuje jednak, iż cała egzekucja dotknięta jest nieważnością i winna być zniesiona, zaś wszystkie wyegzekwowane kwoty przekazane dłużnikowi .

Powód pismem procesowym z dnia 7 lipca 2017 r. sprecyzował żądanie wskazując, że żąda zasądzenia na jego rzecz kwoty podstawowej w wysokości 12.064,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi poczynając od dnia wniesienia pozwu, tj. 21 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 1.000,00 zł.

Pozwana w piśmie z 10 lipca 2017 r. podtrzymała swoje stanowisko w sprawie i wniosła o oddalenie powództwa w całości w zakresie wszystkich zgłoszonych żądań.

Na rozprawie w dniu 22 września 2017 r. powód cofnął roszczenie odsetkowe za okres od 21.07.2015 r. do 20.08.2015 r. z jednoczesnym zrzeczeniem się roszczenia w tej części i wniósł o umorzenie postępowania w tej części.

Wyrokiem z 5 października 2018 r. Sąd Rejonowy w Biskupcu zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 12.064,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 sierpnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty (pkt I), oddalił powództwo o zobowiązanie do wycofania i anulowania wszelkich zajęć dokonanych z tytułu rzekomych kosztów egzekucyjnych (pkt II), umorzył postępowanie w pozostałej części (pkt III) i zniósł wzajemnie koszty procesu pomiędzy stronami (pkt IV).

Sąd ten ustalił, że (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 24 października 2012 r. złożyła wniosek do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu J. S. o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikom J. M. (1) i R. M. (2) w celu wyegzekwowania wymagalnej należności wynikającej z bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z 24 maja 2011 r., któremu została nadana klauzula wykonalności. Jednocześnie wnieśli o prowadzenie egzekucji z: nieruchomości stanowiącej własność dłużników, dla której Sąd Rejonowy w Biskupcu V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) będącej zabezpieczeniem przedmiotowej wierzytelności, wynagrodzenia za pracę, renty, emerytury i innych należności przypadających ww. dłużnikom, ruchomości znajdujących się we wskazanym miejscu zamieszkania, rachunków bankowych według ustaleń komornika oraz innych wierzytelności i innych praw majątkowych. Wierzyciel wniósł o dokonanie wpisu ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Biskupcu V Wydział Ksiąg Wieczystych założonej dla nieruchomości położonej w gm. J., Z. księga wieczysta nr (...).

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu – J. S. zawiadomiła J. M. (1) oraz wierzyciela o wszczęciu egzekucji z nieruchomości oraz złożyła wniosek do Sądu Rejonowego w Biskupcu o wpis w księdze wieczystej nr (...) wzmianki o toczącej się egzekucji w sprawie Km 1255/12 na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...).

Wierzyciel pismem z 12 listopada 2012 r. wniósł o dokonanie opisu i oszacowania ww. nieruchomości.

Wierzyciel wnioskiem z dnia 20 lutego 2013 r. formalnie wniósł o wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 24 maja 2011 r. zaopatrzonego klauzulą wykonalności z nieruchomości stanowiących własność J. M. (1) i R. M. (2), dla których Sąd Rejonowy w Mrągowie prowadzi księgi wieczyste o numerach (...) w celu wyegzekwowania na rzecz wierzyciela należności wymagalnej tytułem wykonawczym. Wcześniej wpłacił zaliczki na poczet tych egzekucji, zgodnie z pismem Komornika Sądowego z 10 stycznia 2013 r. Jednocześnie wniósł o dokonanie wpisu ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym w księgach wieczystych nr (...). A następnie złożył wniosek o dokonanie ich opisu i oszacowania.

Sąd I instancji ustalił dalej, że pozwana zawiadomiła J. M. (1) o wszczęciu egzekucji z udziału w wysokości 1/2 z nieruchomości oraz złożyła wniosek do Sądu Rejonowego w Biskupcu o wpis w księgach wieczystych nr (...) wzmianki o toczącej się egzekucji w sprawie Km 1255/11 na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...).

Wierzyciel pismem z 3 sierpnia 2013 r. ponaglał Komornika Sądowego o wyznaczenie terminu licytacji.

Następnie 27 listopada 2014 r. wniósł o dokonanie wpisu ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym w księdze wieczystej nr KW (...), działka nr (...)- grunty orne, działka nr (...) – lasy prowadzona przez Sąd Rejonowy w Mrągowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w B.. Ostrzeżenie zostało wpisane.

Postanowieniem z 27 września 2013 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu odmówił zawieszenia egzekucji na wniosek dłużnika. W dniu 30 września 2013 r. Komornik Sądowy odmówił zawieszenia egzekucji z nieruchomości o numerze księgi 16206. Ponownie postanowieniem z 4 listopada 2014 r. odmówiono zawieszenia postępowania na wniosek dłużnika.

Wierzyciel pismem z 23 lutego 2015 r., które wpłynęło do kancelarii komorniczej 2 marca 2015 r., złożył wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego do nieruchomości położonej w gminie J., Z., działka nr (...), dla których to nieruchomości Sąd Rejonowy w Mrągowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Biskupcu prowadzi księgę wieczystą nr (...) stanowiącej własność J. M. (1) i R. M. (2) oraz o umorzenie postępowania prowadzonego z nieruchomości położonej w gminie J., Z., działka nr (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Mrągowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Biskupcu prowadzi księgę wieczystą nr (...), stanowiącej własność J. M. (1) i R. M. (2).

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. pismem z 23 lutego 2015 r., które wpłynęło do kancelarii komorniczej 6 marca 2015 r., wniósł również o umorzenie postępowania egzekucyjnego w stosunku do dłużników prowadzonego do: wynagrodzenia za pracę, renty, emerytury i innych należności przypadających ww. dłużnikom, ruchomości znajdujących się we wskazanym miejscu zamieszkania, rachunków bankowych według ustaleń komornika oraz innych wierzytelności i innych praw majątkowych.

Następnie dnia 24 marca 2015 r. J. M. (1) złożył skargę na działanie komornika J. S. w sprawie egzekucyjnej Km 1255/12 dotyczących bezpodstawnego wstrzymywania się z wydaniem postanowienia w przedmiocie kosztów postępowania egzekucyjnego. Postanowieniem z dnia 17 lipca 2015 r. Sąd Rejonowy w Biskupcu w sprawie I Co 51/15 umorzył postępowanie.

Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2015 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu na podstawie art. 825 pkt 1 kpc w pkt 1 postępowanie wszczęte przeciwko dłużnikowi umorzył w zakresie złożonego przez wierzyciela wniosku: egzekucja z nieruchomości o numerach (...) oraz (...), w pkt 2 postanowił prowadzić postępowanie egzekucyjne w zakresie kosztów egzekucyjnych, w pkt 3 postanowił utrzymać w mocy zajęcie nieruchomości (...) oraz (...) do momentu uiszczenia i rozliczenia kosztów postępowania egzekucyjnego.

Na ww. czynność komornika skargę w dniu 14 kwietnia 2015 r. złożył J. M. (1) wnosząc o całkowite zwolnienie go z kosztów sądowych oraz o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, co do zawyżonych kosztów komorniczych w sprawie Km 1255/12. Postanowieniem z dnia 20 lipca 2015 r. w sprawie I Co 54/15 tut. Sąd w pkt 1 zwolnił J. M. (1) od kosztów sądowych części, tj. opłaty od skargi, a w pkt 2 uchylił postanowienie Komornika Sądowego J. S. z dnia 03 kwietnia 2015 r. w zakresie pkt 2 i 3 postanowienia.

Wierzyciel ponownie pismem z 7 kwietnia 2015 r., które wpłynęło do kancelarii komorniczej 13 kwietnia 2015 r., złożył wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego do nieruchomości położonej w gminie J., Z., działka nr (...), dla których to nieruchomości Sąd Rejonowy w Mrągowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Biskupcu prowadzi księgę wieczystą nr (...) stanowiącej własność J. M. (1) i R. M. (2) oraz o umorzenie postępowania prowadzonego z nieruchomości położonej w gminie J., Z., działka nr (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Mrągowie IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Biskupcu prowadzi księgę wieczystą nr (...), stanowiącej własność J. M. (1) i R. M. (2).

Dnia 30 kwietnia 2015 r. pozwana wydała postanowienie o ustaleniu kosztów postępowania egzekucyjnego po sprzedaży nieruchomości KW (...) oraz KW (...). Na powyższą czynność komornika J. M. (1) w dniu 19 maja 2015 r. złożył skargę. W skardze tej podniósł, że koszty komornika były zawyżone. Postanowieniem dnia 20 lipca 2015 r. w sprawie I Co 62/15 Sąd uchylił w całości postanowienie Komornika Sądowego J. S. przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu z dnia 30 kwietnia 2015 roku w przedmiocie ustalenia kosztów postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 1255/12.

Sąd I instancji ustalił również, że pozwana dnia 14 maja 2015 r. dokonała zajęcia wierzytelności dłużnika J. M. (1) należnych od Koła (...) w O. z tytułu orzeczenia wydanego przez Sąd Rejonowy B. w sprawie V C 304/13 oraz Sądu Okręgowego w Olsztynie o sygn. IX Ca 143/15. Koło (...) z siedzibą w O. poinformowało, że J. M. (1) przysługuje należność w kwocie 8.796,40 zł oraz odsetki w wysokości 3.267,68 zł i że zapłata nastąpi 27 maja 2015 r.

Na powyższą czynność komornika dłużnicy w dniu 17 czerwca 2015 r. złożyli skargę. Postanowieniem z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie I Co 73/15 tut. Sąd w pkt 2 uchylił czynność Komornika Sądowego J. S. z dnia 14 maja 2015 r. w postaci zajęcia wierzytelność przysługującej J. M. (1) wobec Koła (...) w O..

Ponownie 17 czerwca 2015 r. J. M. (1) złożył skargę na czynność komornika z dnia 14 maja 2015 r.

Dnia 10 sierpnia 2015 r. J. M. (1) wezwał J. K. przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu do zwrotu kwot nienależnie pobranych w związku z uchyleniem prawomocnie postanowień w przedmiocie kosztów egzekucyjnych w sprawie Km 1255/12, sygn. akt I Co 73/15 oraz w sprawach I Co 51/15, I Co 72/15, I Co 54/15 oraz anulowania dokonanych wszystkich zajęć.

Komornik Sądowy J. S. 24 sierpnia 2015 r. wydała postanowienie częściowe o częściowym ustaleniu kosztów postępowania egzekucyjnego oraz po dokonanym rozliczeniu należności wierzyciela w kwocie 1.221.000,00 zł bezpośrednio do wierzyciela. W orzeczeniu tym komornik rozliczył kwotę 12.061,08 zł uregulowaną z wierzytelności Koła (...) pokrywając nią zaliczkę uiszczoną przez Sąd Rejonowy w Mrągowie w kwocie 5.000,00 zł, a pozostałą sumę nakazując zwrócić wierzycielowi jako częściowy zwrot poniesionych przez wierzyciela wydatków.

Postanowienie to zostało uchylone 8 września 2016 r. w sprawie I Co 153/15.

Komornik Sądowy złożył wniosek do Sądu Rejonowego w Biskupcu o wykreślenie ostrzeżenia o toczącej się egzekucji z nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...).

Wierzyciel pismem z 30 czerwca 2016 r., które wpłynęło do kancelarii komorniczej 8 lipca 2016 r., poinformował Komornika Sądowego o sposobie zaliczenia uiszczonych bezpośrednio jemu należności od dłużników oraz poinformował, że stanowisko zawarte w piśmie z 25 lutego 2015 r., tj. wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego z pozostałych nieruchomości należących do dłużników, podtrzymuje.

Komornik Sądowy postanowieniem z 13 lipca 2016 r. zawiesiła postępowanie egzekucyjne, a następnie 14 lipca 2017 r. wydała postanowienie ustalające opłatę stosunkową od wpłaty kwoty 1.221.000,00 zł w wysokości 31.919,30 zł i obciążyła nią w całości solidarnie dłużników, wzywając jednocześnie do jej zapłaty. Na chwilę zamknięcia rozprawy postanowienie to nie było prawomocne wobec złożonej skargi.

Pozwana 17 sierpnia 2017 r. wydała kolejne postanowienie, w którym nakazała zwrócić tytuł wierzycielowi, stwierdziła, że postępowanie w sprawie umorzyło się z mocy prawa, ustaliła koszty niezbędne do przeprowadzenia egzekucji, obciążając nimi solidarnie dłużników. Na chwilę zamknięcia rozprawy postanowienie to nie było prawomocne.

Sąd I instancji ustalił również, że na chwilę obecną figurują następujące wpisy dokonane na wniosek K. w księgach wieczystych obejmujących nieruchomości lub udziały w nieruchomościach powoda:

- nr (...) wzmianka o wszczęciu egzekucji z nieruchomości na udziale 1/2 części należącego do dłużnika J. M. (1) w sprawie nr Km 1255/12 z wniosku wierzyciela (...) S.A. w W.,

- nr (...) wzmianka o wszczęciu egzekucji z nieruchomości w sprawie egzekucyjnej Km 1255/12 na wniosek wierzyciela oraz na podstawie tytułu wykonawczego bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 24.05.2011 r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 13.09.2011 r., sygn. akt I Co 777/11,

- nr (...) wzmianka o wszczęciu egzekucji z nieruchomości na udziale 1/2 części należącym do J. M. (1) , w sprawie egzekucyjnej Km 1255/12, prowadzonej na podstawie wniosku wierzyciela (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w (...) oraz tytułu wykonawczego: bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 24.05.2011r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 13.09.2011r., sygn. akt I Co 777/11,

- nr (...) wzmianka, że wszczęto egzekucję z udziału nr 1 w wymiarze 1/2 części nieruchomości należącego do dłużnika J. M. (1) w sprawie nr Km 1255/12 z wniosku wierzyciela (...) S.A. w W.,

- nr (...) wzmianka o wszczęciu egzekucji z nieruchomości, w sprawie egzekucyjnej Km 1255/12, prowadzonej na podstawie wniosku wierzyciela (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. oraz tytułu wykonawczego: bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 24.05.2011 r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 13.09.2011 r., sygn. akt I Co 777/11,

- nr (...) wzmianka o wszczęciu egzekucji z nieruchomości, w sprawie egzekucyjnej Km 1255/12, prowadzonej na podstawie wniosku wierzyciela (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. oraz tytułu wykonawczego: bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 24.05.2011 r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 13.09.2011 r., sygn. akt I Co 777/11.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Uznał, iż stan faktyczny co do zasady nie był sporny, wynikał z dokumentów dołączonych do akt, dokumentów, które zgromadzone zostały w aktach prowadzonej egzekucji Km 1255/12 oraz w aktach Sądu Rejonowego w Biskupcu, prowadzonych na skutek skarg dotyczących prowadzonej egzekucji. Rozbieżność stanowisk stron wynikała zdaniem Sądu I instancji z oceny działań pozwanej jako Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Biskupcu. Z zeznań obu stron dało się wyczytać wzajemną niechęć, zaś powód niewątpliwie miał wiele zarzutów co do prowadzonej przez pozwaną egzekucji. Jednakże w sprawie skupić się należało na wskazanej podstawie dochodzonych roszczeń.

Powód w swych pismach procesowych wskazywał kilka podstaw prawnych w zakresie zakreślonego stanu faktycznego. Mianowicie wskazywał na zachowanie pozwanej przy wykonywaniu swojej funkcji, które doprowadziło do nienależnego świadczenia, przetrzymywanego bez podstawy prawnej. Podawał także, że żąda odszkodowania, zadośćuczynienia oraz zwrotu świadczenia z uwagi na bezpodstawne wzbogacenie. Jednakże nie wskazał przesłanek związanych z ewentualnym odszkodowaniem czy zadośćuczynieniem.

W świetle regulacji art. 187 § 1 k.p.c. pozew zawierać musi określone żądanie skierowane do sądu oraz przytaczać okoliczności faktyczne, uzasadniające to żądanie. Kwalifikacja prawna stanu faktycznego należy do sądu, który nie jest związany wskazaną przez powoda podstawą prawną roszczenia. Powód nie musi bowiem podać w pozwie podstawy prawnej swego żądania a nawet jeżeli to uczyni, to kwalifikacja materialnoprawna okoliczności przytoczonych dla uzasadnienia zgłoszonego w pozwie żądania, zgodnie z zasadą da mihi factum dabo tibi uis, i tak należy do sądu. W konsekwencji, sąd nie jest związany wskazanymi przez powoda, jako podstawą jego żądania, przepisami prawa materialnego i mogą być one pominięte przy wydawaniu orzeczenia co do istoty sporu. Niemożność uwzględnienia żądania powoda, na podstawie prawnej wskazanej w pozwie, nie wyłącza więc uwzględnienia tego żądania na innej podstawie prawnej.

Wedle przepisu zawartego w art. 187 § 1 k.p.c. powód żądający zasądzenia należności powinien określić kwotę, której dochodzi oraz podać okoliczności faktyczne, na których opiera swoje żądanie, bowiem podane przez powoda okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwalają na określenie podstawy prawnej, na której opiera się roszczenie powoda oraz reżimu odpowiedzialności pozwanego, a tym samym na zakreślenie ram sporu i kognicji sądu. Wskazane okoliczności faktyczne roszczenia są bowiem podstawą faktyczną uzasadniającą zastosowanie abstrakcyjnej normy prawnej, a proces stosowania przez sąd prawa polega na porównaniu ustalonego stanu faktycznego ze stanem faktycznym podanym w hipotezie określonej normy prawnej, tj. na subsumcji stanu faktycznego sprawy pod określony przepis prawa. Wskazany przez powoda, a następnie ustalony przez sąd, stan faktyczny determinuje zatem zastosowanie normy prawnej i dlatego jest tak istotny dla określenia zakresu poddania sprawy pod osąd sądu. Z uwagi na to, że relacje zachodzące między stronami mogą nierzadko być bardzo skomplikowane a roszczenia z nich wypływające mogą mieć źródło lub podstawę w różnych przepisach prawa, obowiązkiem powoda jest tak precyzyjne określenie podstawy faktycznej żądania, by można było jednoznacznie określić, jaką ma ono podstawę prawną. Jest to konieczne w celu podjęcia przez pozwanego stosownej obrony oraz w celu zakreślenia przez sąd granic rozstrzygania sprawy.

Podstawę faktyczną żądania należy traktować jako określony kompleks faktów (twierdzeń o faktach), który podlega weryfikacji przez sąd w toku postępowania. To sąd meritii dokonuje kwalifikacji prawnej wskazanej w pozwie podstawy faktycznej i musi wziąć pod uwagę wszystkie mogące mieć zastosowanie normy prawa materialnego, chyba że określony przepis ogranicza zakres kognicji sądu tylko do zbadania żądania pod kątem określonej podstawy prawnej.

Możliwość zakwalifikowania powołanej podstawy faktycznej według różnych podstaw prawnych nakłada na sąd obowiązek ich rozważenia i zastosowania jednej z nich, nawet odmiennej od wskazanej przez powoda, a wykonanie tego obowiązku, nie narusza art. 321 § 1 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2017 r., V CSK 121/17).

Zgodnie z art. 414 k.c. przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu nie uchybiają przepisom o obowiązku naprawienia szkody. Przepis ten przewiduje zbieg roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia oraz z tytułu odpowiedzialności za czyn niedozwolony co oznacza, że uprawnionemu służy wybór pomiędzy tymi roszczeniami i podmiotu odpowiedzialnego, w stosunku do którego skieruje roszczenie. Z wyborem tym jednak wiążą się określone konsekwencje odnoszące się do przesłanek i zakresu odpowiedzialności zobowiązanego, który nie musi być tożsamy, bo obowiązek wydania uzyskanej korzyści majątkowej uzyskanej bez podstawy prawnej (art. 405 k.c.), w tym w postaci nienależnego świadczenia (art. 410 § 1 k.c.) i jego zakres (art. 409 k.c.) nie odpowiada w pełni pojęciu szkody, o której mowa w art. 363 § 2 k.c. i granic odpowiedzialności za nią określonej w przepisie art. 363 § 1 k.c. Inne są też przesłanki roszczeń i inne okoliczności stanowią przedmiot dowodzenia. Możliwe jest, że powód tak formułuje żądanie oraz podstawę faktyczną, że odpowiadają zarówno normom regulującym odpowiedzialność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, jak i z tytułu czynów niedozwolonych i wówczas wybór podstawy prawnej roszczenia należy do sądu ( da mihi factum, dabo tibi ius). Jeżeli jednak powód w ramach dokonanego wyboru realizuje tylko jedno z roszczeń, dokładnie określając jego treść i przywołując fakty w celu wykazania jego przesłanek, to sąd, nie ma obowiązku poszukiwania innej podstawy prawnej, niż wskazana i konstruowania tej podstawy z niepełnej podstawy faktycznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2017 r., V CSK 119/17).

Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy badał przesłanki związane z nienależnym świadczeniem i wskazał na podstawowe zasady obowiązujące w postępowaniu cywilnym. A mianowicie, że wniosek o wszczęcie postępowania i żądanie przeprowadzenia egzekucji wiążą organ egzekucyjny w sposób bezwzględny. Organ egzekucyjny jest związany zakresem i sposobem egzekucji wskazanymi przez podmiot inicjujący postępowanie. Nie może zatem prowadzić egzekucji w zakresie przekraczającym żądanie określone we wniosku, nawet gdyby to uzasadniał tytuł wykonawczy stanowiący podstawę egzekucji. Będąc zatem ograniczony wskazanym sposobem egzekucji, o ile jest on właściwy dla danego rodzaju egzekucji, organ egzekucyjny nie może również prowadzić egzekucji w inny sposób, niż żąda wierzyciel.

Sąd Rejonowy przypomniał, że wierzyciel w pierwszym wniosku zażądał przeprowadzenia egzekucji z nieruchomości o numerze (...), z wynagrodzenia za pracę, renty, emerytury i innych należności przypadających ww. dłużnikom, ruchomości znajdujących się we wskazanym miejscu zamieszkania, rachunków bankowych według ustaleń komornika oraz innych wierzytelności i innych praw majątkowych.

Z akt postępowania egzekucyjnego wynika jednak, że wierzyciel pismem z 23 lutego 2015 r., które wpłynęło do kancelarii komorniczej 6 marca 2015 r., wniósł o umorzenie egzekucji z wynagrodzenia za pracę, renty, emerytury i innych należności przypadających ww. dłużnikom, ruchomości znajdujących się we wskazanym miejscu zamieszkania, rachunków bankowych.

Pozwana nie umorzyła postępowania egzekucyjnego w tej części, w ogóle osobno nie rozpoznała tego wniosku, wydając postanowienie dotyczące zakończenia całego postępowania egzekucyjnego dopiero w sierpniu 2017 r. z ustaleniem kosztów postępowania egzekucyjnego.

Sąd Rejonowy zauważył dalej, że zgodnie z art. 770 k.p.c., koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji obciążają dłużnika. Koszty te ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem, a koszt egzekucji ustala postanowieniem komornik, jeśli przeprowadzenie egzekucji należy do niego. Z art. 770 ¹ k.p.c. wynika natomiast, że prawomocne postanowienie komornika w przedmiocie kosztów podlega wykonaniu po bez potrzeby zaopatrywania go w klauzulę wykonalności. Zestawienie tych przepisów jednoznacznie wskazuje, że egzekucja kosztów niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji jest dopuszczalna po wydaniu postanowienia o ich ustaleniu.

Ustalenie kosztów postępowania egzekucyjnego może nastąpić w zasadzie dopiero po zakończeniu egzekucji, dopiero bowiem wówczas wiadomo, jakie koszty zostały poniesione. Nie można co prawda wykluczyć sytuacji, że możliwe jest wcześniejsze częściowe ustalenie kosztu pewnego etapu postępowania egzekucyjnego, jednak całkowity koszt egzekucji można ustalić dopiero po jej zakończeniu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 1995 r., III CZP 182/95, OSNC 1996, nr 6, poz. 76). Tymczasem, powołując się na znaną z urzędu praktykę komorników, już w zawiadomieniu o zajęciu dłużnicy wzywani są do zapłaty kosztów, które ściągane są bez wydawania postanowienia o ich ustaleniu. Zaznczył, że w art. 770 i 770 ¹ k.p.c. występuje istotna różnica terminologiczna; w art. 770 chodzi o "ściągnięcie kosztów" wraz z dochodzonym roszczeniem, a w art. 770 ¹ o wykonanie postanowienia komornika w przedmiocie kosztów, stanowiącego podstawę do ich wyegzekwowania.

Koszty wskazywane w zawiadomieniu o wszczęciu egzekucji ściąga się wraz z dochodzonym roszczeniem, nie podlegają one zaś egzekucji. Ściągnięcie kosztów jest czynnością faktyczną, a jej dokonanie wynika z ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Ustawa ta określa wysokość opłaty egzekucyjnej, nie pozostawiając komornikowi swobody także co do samego faktu jej pobrania. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 października 2002 r., III CZP 65/02 (OSNC 2003, nr 7-8, poz. 100) wskazał, że opłata egzekucyjna jest należnością przymusową, a żądanie jej uiszczenia jest realizacją uprawnienia o charakterze publicznoprawnym. Pobieranie zatem takiej opłaty, ściąganej wraz z dochodzonym roszczeniem, następuje bez potrzeby wydawania postanowienia o ustaleniu kosztów i prowadzenia osobnej egzekucji w celu ich ściągnięcia. Takie stanowisko prezentowane jest także w doktrynie.

Pozwana będąc w posiadaniu wniosku o umorzenie egzekucji w części dotyczącej między innymi innych wierzytelności i nie legitymując się prawomocnym postanowieniem o ustaleniu kosztów egzekucji, chociażby w części - 14 maja 2015 r. dokonała zajęcia wierzytelności dłużnika J. M. (1) należnych od Koła (...) w O..

W ocenie Sądu Rejonowego dłużnik zajętej wierzytelności nie ma możliwości kwestionowania zasadności zajęcia komorniczego i musi zastosować się ze względu na treść art. 896 § 1 pkt 2 k.p.c. do wezwania komornika z konsekwencjami wynikającymi z art. 886 w związku z art. 902 k.p.c. Zajęcie komornicze stosownie do treści art. 900 § 1 k.p.c. jest bowiem dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności. Z mocy zajęcia wierzyciel wstępuje we wszelkie prawa i roszczenia egzekwowanego przez siebie dłużnika (art. 902 w związku z art. 887 § 1 k.p.c.). Nie może zatem budzić żadnych wątpliwości, że wpłata zajętej sumy na rzecz organu egzekucyjnego, który zajęcia dokonał, zwalnia dłużnika zajętej wierzytelności z długu wobec wierzyciela w części przekazanej organowi egzekucyjnemu. W niniejszej sprawie doszło do wygaśnięcia wierzytelności Koła (...) wraz z dokonaniem przelewu na rachunek komornika.

Czynność ta została uchylona na skutek skargi dłużnika, zaś pozwana nie zwróciła zajętej należności.

Uwzględniając okoliczności faktyczne przedstawione przez powoda żądanie należało zakwalifikować zdaniem Sądu I instancji, jako żądanie zwrotu nienależnie wyegzekwowanej należności na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. Powód wskazywał na kilka podstaw prawnych swojego żądania, ale taka kwalifikacja najbardziej odpowiada zakreślonemu stanowi faktycznemu. Przez prawie wszystkie pisma powoda przewijał się zwrot dotyczący nienależnego, bezprawnie zajętego świadczenia. Kwestia odszkodowania i zadośćuczynienia oraz przesłanki związane z tymi żądaniami nie były zakreślone w podstawie faktycznej sporu.

W kontekście powyższego Sąd Rejonowy przytoczył dyspozycję art. 405 i 410 k.c. i uznał, że zasadniczo istota rozstrzyganego roszczenia sprowadzała się do ustalenia czy świadczenie spełnione przez powoda dokonane poprzez zajęcie i wypłatę komornikowi należnej mu od poddłużnika ( Koła (...)) kwoty w postępowaniu egzekucyjnym spełnione zostało bez podstawy prawnej. Brak bowiem podstawy prawnej świadczenia stanowi fundamentalną przesłankę roszczenia o jego zwrot. Brak podstawy prawnej ujmowany jest w judykaturze i piśmiennictwie w sposób zobiektywizowany - jako brak tytułu prawnego, legitymizującego przesunięcie korzyści majątkowej do majątku wzbogaconego (przysporzenie majątkowe dokonywane jest bez prawnego uzasadnienia). Za ugruntowane należy uznać stanowisko, że tytułem prawnym, wyłączającym przyjęcie zaistnienia bezpodstawnego wzbogacenia jest czynność prawna, przepis ustawy, orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna.

Wobec wniosku wierzyciela o umorzenie egzekucji w części dotyczącej innych wierzytelności, zajęcia takiej wierzytelności przez pozwaną i przetrzymywania wpłaconej na skutek zajęcia kwoty, pomimo uchylenia czynności zajęcia, czyli po upadku podstawy zajęcia, stanowi niewątpliwie przetrzymywanie nienależnego świadczenia bez podstawy prawnej. Świadczenie, w ocenie Sądu Rejonowego, wobec skutków jakie przewidują przepisy dotyczące zajęcia dot. spełnienia wypłaconego świadczenia, winno być zwrócone dłużnikowi egzekwowanemu, czyli powodowi, a nie poddłużnikowi, który swoje świadczenie prawidłowo spełnił. W przypadku roszczenia kondykcyjnego nie zachodzi potrzeba badania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której świadczenie zostało spełnione, jak również czy majątek spełniającego świadczenie uległ zmniejszeniu, koniecznym jest wykazanie, że świadczenie nienależne zostało spełnione, co w niniejszym postępowaniu zostało wykazane.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy zasądził żądaną przez powoda kwotę na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu – zgodnie z żądaniem, orzekając o odsetkach po myśli art. 481 § 1 k.c.

Sąd oddalił powództwo o zobowiązanie do wycofania i anulowania wszelkich zajęć dokonanych z tytułu rzekomych kosztów egzekucyjnych. Po pierwsze roszczenie to nie zostało jego zdaniem w sposób wystarczająco precyzyjny określone. Powód nie wskazał konkretnie, z których ksiąg wieczystych domaga się wykreślenia wzmianek o prowadzonej egzekucji. Jak wynika z wydruków z ksiąg wieczystych, które Sąd Rejonowy ustalił z urzędu, posiłkując się dokumentacją zgromadzoną w aktach egzekucyjnych, w żadnej z tych ksiąg nie figuruje ostrzeżenie o toczącej się egzekucji dotyczących wyłącznie kosztów egzekucyjnych. Na chwilę zamknięcia rozprawy egzekucja nie została prawomocnie zakończona, a zatem wszelkie wpisy dotyczące wniosku egzekucyjnego wierzyciela są nadal aktualne i skuteczne, a żądanie ich wycofania nie znajduje oparcia w przepisach prawa.

Ze względu na to, że powód cofnął powództwo w zakresie części odsetek i zrzekł się roszczenia, jak również w pismach procesowych precyzował i częściowo zmieniał roszczenie, na podstawie art. 355 k.p.c. Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w pozostałym zakresie (art. 203 § 1 k.p.c.).

O kosztach procesu orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c.

Apelację od punktów I i IV wyroku z dnia 5 października 2018 r. wniosła pozwana, zarzucając:

1. naruszenie art. 411 ust. 4 k.c. przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy dochodzona kwota 12.064,08 zł, która zajęta została w ramach czynności egzekucyjnych prowadzonych przez pozwaną jako komornika sądowego, a następnie po uchyleniu zajęcia, nie zwrócona przez nią, uznana została przez Sąd za nienależne świadczenie, zaś powód w dacie wyrokowania był nieprawomocnie zobowiązany z tytułu kosztów egzekucyjnych,

2. naruszenie art. 100 k.p.c. przez przyjęcie, iż zasadne jest wzajemne zniesienie kosztów procesu między stronami w sytuacji, gdy powód nie poniósł praktycznie żadnych kosztów, poza dwukrotnie zapłaconą tytułem opłaty od pozwu kwotą 30 zł, zaś pozwana poniosła koszty kwalifikowanego pełnomocnika w dwóch wytoczonych sprawach.

W oparciu o powyższe wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wnosił o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie, a to na skutek okoliczności, które zaszły po wydaniu zaskarżonego wyroku.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c., po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy.

Powyższy przepis, poprzez odesłanie z art. 381, 382 i 391 § 1 k.p.c. ma zastosowanie również w postępowaniu odwoławczym.

Jak wynika z dowodów przeprowadzonych na etapie postępowania apelacyjnego, z dniem 11 października 2018 r. prawomocnym stało się postanowienie pozwanej z dnia 17 sierpnia 2017 r. w przedmiocie ustalenia kosztów postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 1255/12 na kwotę 46.116,29 zł i obciążenia nimi dłużników. Tego bowiem dnia Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie IX Cz 480/18 oddalił zażalenie dłużników (w tym powoda) na postanowienie Sądu Rejonowego w Biskupcu z 12 stycznia 2018 r., którym oddalono ich skargę na wspomniane orzeczenie komornika sądowego (por. postanowienie SO w Olsztynie k. 455 – 458).

Następnie dnia 29 października 2018 r. pozwana dokonała ponownego zajęcia wierzytelności powoda w kwocie 12.064,08 zł, przysługującej mu od Koła (...) (por. zajęcie k. 459) na poczet należności wynikających z postanowienia o kosztach postępowania egzekucyjnego z 17 sierpnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Biskupcu prawomocnym postanowieniem z 25 lutego 2019 r. oddalił skargę dłużników (w tym powoda) na wspomnianą czynność komornika (vide postanowienie w sprawie I Co 538/18 k. 460).

Godzi się zaznaczyć, iż dłużnicy złożyli wniosek o obniżenie opłaty egzekucyjnej nałożonej na nich postanowieniem z 17 sierpnia 2017 r. (k. 451 – 452), jednak po pierwsze nie został on jeszcze prawomocnie rozpoznany, a po drugie koszty naliczone wzmiankowanym orzeczeniem, nie stanowiące opłaty egzekucyjnej, które obniżeniu nie podlegają, znacznie przekraczają wysokość zajętej wierzytelności.

Ustalone wyżej fakty skutkować musiały częściową zmianą punktu I zaskarżonego wyroku, co wyjaśnione zostanie w dalszej części rozważań.

Na wstępie podkreślić wypada, iż Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w całości przyjmuje za własne. Nie są one zresztą przez apelującą podważane. Nie sposób jednak zgodzić się z oceną prawną odpowiedzialności komornika przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, co implikuje konieczność jej ponownego rozważenia.

Otóż zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności.

W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że podstawą odpowiedzialności komornika z art. 23 ww. ustawy jest niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności. Nie jest to odpowiedzialność na zasadzie winy. Nie jest to również odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, gdyż przyjęcie i zastosowanie takiej odpowiedzialności jest możliwe tylko w wypadkach przewidzianych przez ustawę, która przewiduje jednocześnie możliwość uwolnienia się od tej surowej odpowiedzialności, wskazując przesłanki egzoneracyjne (por. H. Ciepła, J. Skibińska-Adamowicz, Status prawny..., s. 19 i n.; wyroki SN: z 6 kwietnia 2006 r., IV CSK 6/2006, LexisNexis nr 404421, M.Prawn. 2006, nr 9, s. 458; z 16 marca 2007 r., III CSK 381/2006, LexisNexis nr 1810817, OSNC 2008, nr 2, poz. 28). Do przyjęcia odpowiedzialności komornika z art. 23 wystarcza sama niezgodność z prawem działania lub zaniechania komornika. Przez działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem należy rozumieć niezgodność z normami prawa w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP, tj. z Konstytucją RP, ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi oraz rozporządzeniami, a także niezgodność z prawem Unii Europejskiej (por. H. Ciepła, J. Skibińska-Adamowicz, Status prawny..., s. 16 i n.). W wyroku z 23 września 2003 r., K. 20/2002, LexisNexis nr 363358 (OTK ZU 2003, nr 7, poz. 76). Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że niezgodność z prawem należy ujmować obiektywnie, jako zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej. Niezgodności tej nie można natomiast ujmować jako działania niezgodnego z normami obyczajowymi i moralnymi, określanymi mianem zasad współżycia społecznego lub dobrych obyczajów. Art. 23 ustawy nie określa samodzielnie przesłanek odpowiedzialności komornika w sensie warunków powstania obowiązku naprawienia szkody. W tym zakresie będą mieć zastosowanie ogólne przesłanki odpowiedzialności deliktowej, wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego (por. uchwałę SN z 13 października 2004 r., III CZP 54/2004, LexisNexis nr 369585, OSNC 2005, nr 10, poz. 168). Do przesłanek tych należą:

1) szkoda w znaczeniu uszczerbku w dobrach osoby poszkodowanej,

2) fakt (zdarzenie), z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy (zdarzeniem tym według art. 23 jest niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie komornika),

3) związek przyczynowy między faktem (zdarzeniem) a szkodą.

W konsekwencji przyjąć należy, iż przesłanka bezprawności oznacza naruszenie przez komornika przepisów prawa, przy czym nie każde naruszenie prawa będzie stanowiło podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej, ale jedynie takie, które stanowiło warunek konieczny powstania szkody i którego normalnym następstwem w danych okolicznościach jest powstanie szkody. Termin „zachowanie niezgodne z prawem” należy rozumieć jako zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawa. Pojęcie niezgodności z prawem na gruncie tego przepisu nie obejmuje natomiast naruszeń norm moralnych i obyczajowych, określanych terminem zasad współżycia społecznego lub dobrych obyczajów.

Kluczowe więc znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miało zatem ustalenie czy czynności podejmowane przez pozwanego komornika były zgodne z prawem.

Na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi zdecydowanie negatywnej.

Otóż z przebiegu postępowania egzekucyjnego w sprawie KM 1255/12 wynika, że w dniu 6 marca 2015 r. wpłynął do pozwanej wniosek wierzyciela o jego „umorzenie” z wszelkich innych składników majątkowych, niźli część nieruchomości (k. 427 tychże akt). Na datę złożenia wniosku egzekucyjnego, a zatem i w dalszym toku postępowania, obowiązywał przepis art. 799 § 1 k.p.c. w brzmieniu „wierzyciel może w jednym wniosku wskazać kilka sposobów egzekucji przeciwko temu samemu dłużnikowi. Spośród kilku sposobów egzekucji wierzyciel powinien zastosować najmniej uciążliwy dla dłużnika”. Tym samym po wpłynięciu wniosku wierzyciela organ egzekucyjny nie był uprawniony do stosowania jakichkolwiek sposobów egzekucji, prócz egzekucji z nieruchomości.

Następnie, nie podważając co do zasady możliwości orzekania o kosztach postępowania egzekucyjnego po jego częściowym zakończeniu, uprawnienie komornika do ich zaspokojenia aktualizuje się dopiero z chwilą uprawomocnienia jego postanowienia przyznającego zwrot takich kosztów (art. 770 ¹ k.p.c.). Konstytutywną cechą omawianego uprawnienia jest uprawomocnienie się postanowienia komornika (por. uchwała SN z 10.03.2017 r., III CZP 107/16).

Przenosząc powyższe założenia na grunt rozpoznawanej sprawy koniecznym jest przypomnienie, iż apelująca dokonała zajęcia wierzytelności powoda jeszcze przed uprawomocnieniem się postanowienia z 30 kwietnia 2015 r., ustalającego koszty postępowania egzekucyjnego na niebotyczną kwotę 109.150,13 zł. Co więcej, obie czynności zostały uchylone prawomocnymi postanowieniami Sądu Rejonowego w Biskupcu wydanymi w sprawach I Co 62/15 oraz I Co 73/15. Mimo formalnego wyeliminowania z obrotu prawnego nieprawidłowych czynności komornika, pozwana nie zwróciła powodowi zajętej wierzytelności, co powinna uczynić niezwłocznie po powzięciu wiedzy o wyniku sprawy I Co 73/15.

W tych warunkach nie może budzić wątpliwości, że zaktualizowały się przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej przewidziane w art. 23 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Wskutek bowiem jej bezprawnego zachowania (naruszającego wyżej przytoczone reguły), majątek powoda został uszczuplony o kwotę 12.064,08 zł, która była mu należna z tytułu wygranej sprawy sądowej. Między bezprawnym działaniem komornika a szkodą powoda istnieje związek przyczynowy, gdyby bowiem nie bezpodstawne zatrzymanie środków dłużnika, jego majątek powiększyłby się o wspomnianą kwotę, zarówno w zakresie powiększenia aktywów czy ewentualnego zmniejszania pasywów.

Nie ma racji pozwana podnosząc, iż zajęta wierzytelność mogła zostać przekazana jedynie Kołu (...), gdyż jak słusznie przyjął Sąd I instancji, trzeciodłużnik spełnił swoje świadczenie i nie jest uprawniony do jego powrotnego otrzymania.

Niewątpliwie naruszenie praw powoda wskutek bezprawnego zachowania pozwanej trwało od momentu wydania przez Sąd Rejonowy w Biskupcu postanowienia w sprawie I Co 73/15, tj. od 17 lipca 2015 r. Stan bezprawności ustał natomiast z momentem dokonania ponownego prawidłowego zajęcia wierzytelności, co nastąpiło 29 października 2018 r. Skoro powód domagał się zasądzenia odsetek od należności głównej od 21 sierpnia 2015 r., to mając na uwadze dyspozycję art. 321 § 1 k.p.c., należało po myśli art. 386 § 1 k.p.c. zmienić zaskarżony wyrok w punkcie I przez oddalenie powództwa o zapłatę należności głównej, oddalając apelację na podstawie art. 385 k.p.c. od orzeczenia w części zasądzającej od pozwanej na rzecz powoda ustawowe odsetki od kwoty 12.064,08 zł za okres od dnia 21 sierpnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 12.064,08 zł za okres od 1 stycznia 2016 r. do 29 października 2018 r. Przyjąć bowiem trzeba, że szkoda powoda ogranicza się do niemożności korzystania ze środków pieniężnych w powyższym okresie czasowym, kiedy to bezprawnie przetrzymywała je pozwana.

Nie zasługiwała na uwzględnienie apelacja w zakresie dotyczącym nieprawidłowego orzeczenia o kosztach procesu za I instancję. Wbrew wywodom skarżącej, powód uiścił w sprawie o zapłatę opłatę od pozwu w wysokości 604 zł (k. 71). Mając na uwadze okoliczności sprawy, w tym ewidentne naruszenie prawa przez organ egzekucyjny, trwające przez okres ponad 3 lat, orzeczenie o wzajemnym zniesieniu kosztów procesu między stronami nie narusza art. 100 zd. 1 k.p.c. Stąd apelacja w omawianym zakresie również podlegała oddaleniu (art. 385 k.p.c.).

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto w oparciu o art. 102 k.p.c. Korzystając z tej możliwości Sąd Okręgowy miał na uwadze charakter sprawy, a także konieczność modyfikacji orzeczenia z uwagi na fakty zaszłe już po wydaniu wyroku. Dopiero bowiem czynność zajęcia wierzytelności z 29 października 2018 r. spowodowała sanację nieprawidłowych zachowań komornika, czego na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego nie sposób było przewidzieć.

Mirosław Wieczorkiewicz Jacek Barczewski Agnieszka Żegarska