Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny - Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bogusława Jarmołowicz - Łochańska Sędziowie : SO Anna Strączyńska

SR (del.) Dorota Walczyk Protokolant: sekr. sąd. Urszula Kujawska

po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2018 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. Ł. i J. P. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów i pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Mokotowa

z dnia 2 marca 2017r., sygn. akt I C 1589/16

1. zmienia zaskarżony wyrok z apelacji powodów w ten sposób, że nadaje mu następującą treść:

„ I. zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. Ł. kwotę 7585,50 (siedem tysięcy pięćset osiemdziesiąt pięć 50/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 4 573 ( cztery tysiące pięćset siedemdziesiąt trzy ) złote od dnia 17 lutego 2016r. oraz od kwoty 3012, 50 ( trzy tysiące dwanaście 50/100 ) złotych od dnia 22 czerwca 2016r. - do dnia zapłaty, oddala powództwo w pozostałej części oraz zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. Ł. kwotę 1445,60 (tysiąc czterysta czterdzieści pięć 60/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

II. zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz J. P. kwotę 7585.50 (siedem tysięcy pięćset osiemdziesiąt pięć 50/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 4 573 ( cztery tysiące pięćset siedemdziesiąt trzy ) złote od dnia 17 lutego 2016r. oraz od kwoty 3012, 50 ( trzy tysiące dwanaście 50/100 ) złotych od dnia 22 czerwca 2016r. - do dnia zapłaty, oddala powództwo w pozostałej części oraz zasądza

od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz J. P. kwotę 1445,65 (

tysiąc czterysta czterdzieści pięć 65/100 ) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

III. nakazuje pobrać od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu

Państwa - Sądu Rejonowego dla Warszawy -Mokotowa kwotę 301,25 (trzysta jeden 25/100)

złotych tytułem nieuiszczonej opłaty od rozszerzonego powództwa";

2.oddala apelację powodów w pozostałej części oraz apelację pozwanego w całości.

3.koszty instancji odwoławczej wzajemnie znosi.

Sygn. akt V Ca 1389/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 marca 2016 r. J. P. i M. Ł. wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie kwoty 11.121 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwoty: 1.975 zł od dnia 25 maja 2007 r. , 3.970 zł od dnia 01 czerwca 2010 r., 5.176 zł od dnia 01 czerwca 2013 r. -do dnia zapłaty. Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictw.

W uzasadnieniu pozwu zarzucili postanowieniom umowy z dnia 14 maja 2007 r. o kredyt hipoteczny ,w części dotyczącej możliwości pobierania opłat związanych z ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego, abuzywny charakter ze względu na ich treść, okoliczności towarzyszące zawieraniu umowy oraz jej wykonywanie. Podnieśli, że pozwany nie doręczył powodom treści umowy ubezpieczenia niskiego wkładu, jak również nie przedstawił im warunków tego ubezpieczenia, nie poinformował, że nie jest to ubezpieczenie kredytobiorcy, a banku. Nadto zaprzeczyli, że otrzymali od banku inne dokumenty poza umową z dnia 14 maja 2007 r. oraz podnieśli, że sporne postanowienia umowne nie były przez Bank (...) z nimi negocjowane i są zbieżne z postanowieniami zapisanymi w rejestrze klauzul niedozwolonych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w W.. Zarzucili im abuzywność ze względu na sprzeczność z dobrymi obyczajami i naruszenie interesów kredytobiorcy w stopniu rażącym przez nierównomiernie rozłożenie praw i obowiązków naruszające zasadę ekwiwalentności świadczeń stron. Podnieśli, iż kwestionowane klauzule nie obejmowały świadczenia głównego stron oraz, że pozwany bank nie przedstawił powodom żadnego dowodu poniesienia kosztu, do którego ich zobowiązał na podstawie § 9 ust. 7, 8 i 9 umowy. Nadto wskazywali, że od 31 maja 2009 r. ubezpieczenie niskiego wkładu realizował nowy ubezpieczyciel ( (...) S.A.), niewskazany w umowie kredytu łączącej strony.

W piśmie z dnia 17 czerwca 2016 r. (data stempla pocztowego) powodowie zmodyfikowali swoje roszczenie w ten sposób, że wnieśli o zasądzenie od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 17.146,00 zł wraz z odsetkami (liczonymi od dnia 01 stycznia 2016 r. na podstawie art. 481 § 2 k.c. kolejno: od kwoty 1.975,00 zł liczonymi od dnia 25 maja 2007 r., od kwoty 3.970,00 zł liczonymi od dnia 01 czerwca 2010 r., od kwoty 5.176,00 zł liczonymi od dnia 01 czerwca 2013 r. oraz od kwoty 6.025,00 zł liczonymi od dnia 01 czerwca 2016 r. Nadto w przypadku uznania przez Sąd, że odsetki przypadają od terminów późniejszych, powodowie wnieśli o ich zasądzenie od dnia 17 lutego 2016 r. oraz żądali zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictw.

W odpowiedzi na pozew Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz od powodów zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Zakwestionował powództwo co do zasady zaprzeczając postawionym przez powodów zarzutom dotyczących abuzywności postanowień umowy w części obejmującej UNWW ze względu na fakt, iż dotyczą świadczenia głównego, indywidualnie negocjowanego przez powodów, ekwiwalentnego do udzielonej ochrony ubezpieczeniowej oraz wyliczonej w sposób jednoznacznie wskazany w treści regulaminu, stanowiącego integralną część umowy doręczonego powodom wraz z dokumentem „informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej”, w którym zostali poinformowani z jakimi ryzykami wiąże się kredyt oparty o kurs waluty obcej i czym jest ryzyko zmian kursów walutowych. Nadto pozwany powołał się na fakt, iż ubezpieczenie niskiego wkładu własnego było powodom znane z innych umów o kredyt hipoteczny z opcją ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Pozwany podniósł także, iż zmiana ubezpieczyciela nie ma znaczenia dla obowiązków powodów gdyż nie spowodowała zwiększenia obciążeń powodów z tytułu ponoszenia opłaty z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, zwłaszcza, że powodowie nie są stroną umowy z towarzystwem ubezpieczeń. Nadto bank podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powodów dotyczących opłat wniesionych w 2007 roku oraz w roku 2010, na podstawie art. 118 k.c. (3 letni termin przedawnienia). W zakresie odsetek pozwany wskazał, że prawidłową podstawą żądania ewentualnych odsetek jest art. 455 k.c.

W odpowiedzi na pozew do rozszerzonego powództwa pozwany wniósł o oddalenie powództwa także w tej części podtrzymując wcześniejszą argumentację. Wniósł nadto o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z uwzględnieniem rozszerzenia powództwa o kwotę 6.025 zł.

W piśmie z dnia 13 października 2016 r. powodowie wnosili o zasądzenie kwoty 17.146,00 zł solidarnie, z uwagi na solidarny charakter zobowiązania powodów z umowy kredytu, a na wypadek, gdyby sąd uznał, iż roszczenie powodów nie ma charakteru solidarnego, wnieśli o zasądzenie od pozwanego kwoty wskazanej powyżej oraz odsetek po połowie (w częściach równych) na rzecz każdego z powodów z osobna.

Wyrokiem z dnia 2 marca 2017r. Sąd Rejonowy:

1. zasądził od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda M. Ł. kwotę 4.573 (cztery tysiące pięćset siedemdziesiąt trzy) złote wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lutego 2016 roku do dnia zapłaty;

2.zasądził od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda J. P. kwotę 4.573 (cztery tysiące pięćset siedemdziesiąt trzy, 00/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 lutego 2016 roku do dnia zapłaty;

3.w pozostałej części powództwo oddalił;

4.zasądził od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz M. Ł. i J. P. kwotę 584,23 (pięćset osiemdziesiąt cztery, 23/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.nakazał pobrać Skarbowi Państwa – Kasie Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w W. solidarnie od powodów M. Ł. i J. P. kwotę 142 (sto czterdzieści dwa) złote tytułem nieuiszczonej opłaty od rozszerzonego powództwa w części ich obciążającej;

6.nakazał pobrać Skarbowi Państwa – Kasie Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w W. od pozwanego Banku (...) - Spółki Akcyjnej z (...) w W. kwotę 160 (sto sześćdziesiąt) złotych tytułem nieuiszczonej opłaty od rozszerzonego powództwa w części go obciążającej.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne i ocena prawna :

(...) S.A. z siedzibą w W. została przekształcona w (...) S.A. z siedzibą w W., a następnie (...) S.A. (...) (...) wskutek połączenia przez przeniesienie całego majątku spółki (...) S.A. (...) (...) z siedzibą w W. na (...) S.A. (...) (...) w trybie art. 492 § 1 pkt. 1 k.s.h

W 2007 roku pozwany Bank (...) S.A. łączyła z (...) S.A. umowa ubezpieczenia kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym kredytobiorcy udzielanych przez bank. Obejmowała ona umowy kredytu przyjęte do ubezpieczenia w okresie jej obowiązywania, dla których wskaźnik LTV (wyrażony w procentach stosunek kwoty kredytu do wartości nieruchomości na dzień dokonania analizy kredytowej, wyliczony zgodnie z procedurami bankowymi) znajduje się pomiędzy minimalnym i maksymalnym wskaźnikiem LTV.

W dniu 14 maja 2007 roku pomiędzy Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W., a powodami zawarta została umowa o kredyt hipoteczny nr(...)na kwotę 280.449,14 zł., indeksowany w CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.

Zgodnie z § 9 ust. 7 umowy dodatkowe zabezpieczenie kredytu do czasu, gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 227.280,00 zł, stanowi ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym kredytobiorcy na podstawie umowy zawartej przez Bank (...) S.A. z (...) S.A.

Przedmiotowy kredyt w kwocie 280.449,14 złotych miał na celu optymalizację zobowiązań kredytowych powodów tj.:

a)  spłatę kwoty 110.000 zł kredytu hipotecznego zaciągniętego przez M. Ł. w dniu 13 czerwca 2015 roku (...) (o nr (...)) waloryzowanego kursem CHF celem refinansowania części ceny zakupu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...),

b)  spłatę kwoty 141.000 zł kredytu hipotecznego zaciągniętego przez J. P. w dniu 13 maja 2005r. Własny K. hipoteczny – w walucie obcej – franku szwajcarskim (o nr (...)) – na sfinansowanie zakupu prawa własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) na potrzeby własne oraz koszty związane z remontem przedmiotowego lokalu,

c)  spłatę kwoty 26.096,77zł z tytułu kredytu samochodowego zaciągniętego przez powoda w (...) Bank (...) S.A..

J. P. był obciążony jeszcze kredytem hipotecznym zaciągniętym dniu 27 października 2006 roku (...) (o nr (...)) waloryzowanym kursem CHF , zaciągniętym na zakup lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...).

W czasie zawierania umowy powodowie mieli wiedzę o produkcie, gdyż nie był to ich pierwszy kredyt hipoteczny, a ponadto przedstawiciel banku wyjaśnił im wszystkie wątpliwości w czasie składania wniosku i robienia symulacji dokonanej w czterech walutach, ale powodowie byli zainteresowani udzieleniem kredytu na 98,71 % wartości nieruchomości, a taki musiał być zabezpieczony ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego.

Powodowie otrzymali nadto od pozwanego informacje dotyczące produktów hipotecznych indeksowanych kursem waluty obcej i opartych na zmiennej stopie procentowej., w tym o ryzyku wiążącego się z zaciągnięciem zobowiązania w walucie obcej w postaci zmiany kursów walutowych. Z tych przyczyn Bank rekomendował rozważenie zaciągnięcia długoterminowego kredytu w złotych, jako korzystnej alternatywy w stosunku do kredytów walutowych, które w dłuższym okresie mogą okazać się droższe na skutek wzrostu kursu waluty. Ponadto Bank informował o ryzyku zmian stóp procentowych w przypadku kredytów złotowych i walutowych. W dokumencie znajdowała się symulacja wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że kurs franka szwajcarskiego wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem franka z okresu ostatnich 12 miesięcy.

Indeksacja kredytu do kursu franka szwajcarskiego polegała na ustaleniu jego wysokości w walucie obcej poprzez przeliczenie według kursu kupna CHF wypłacanego kredytobiorcom kredytu w polskich złotych na jego równowartość we franku szwajcarskim.

Na podstawie § 9 ust. 8 umowy kredytobiorca był zobowiązany do zwrotu pozwanemu kosztów ubezpieczenia w kwocie 1.975,00 złotych za pierwszy 36-miesięczny okres trwania ochrony ubezpieczeniowej, a jeżeli w okresie 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia nie stanie się równe lub niższe niż 227.280,00 zł był zobowiązany do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36-o miesięczny okres udzielonej Bankowi przez (...) S.A. ochrony ubezpieczeniowej, o czym miał zostać poinformowany przez Bank pisemnie.

W umowie przewidziano również, że jeżeli w okresie 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż kwota 227.280 zł, pozwany dokona zwrotu proporcjonalnej części składki na rachunek Kredytobiorcy, za pełne miesiące kalendarzowe pozostające do końca okresu ubezpieczenia, za który składka została uiszczona. Integralną częścią w/w umowy o kredyt hipoteczny był Regulamin oraz cennik kredyt hipoteczny/pożyczka hipoteczna. Ponadto, w § 11 umowy wskazane były przypadki, w których do zmian umowy nie był wymagany aneks do umowy pod rygorem nieważności, m.in. zmiana Regulaminu. W dniu podpisywania umowy powodowie otrzymali Regulamin i cennik.

W dniu 21 grudnia 2011 r., na wniosek powodów strony zawarły aneks nr (...) do umowy o kredyt hipoteczny 2007 r., przewidujący możliwość spłaty raty kredytu w walucie obcej tj. franku szwajcarskim.

Zgodnie z cennikiem kredytu hipotecznego koszt ubezpieczenia niskiego wkładu własnego wynosił 3%. Zaś w myśl pkt. 7 tabeli Opłat i prowizji, opłata dotycząca refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego pobierana była jednorazowo za okres 3 lata, gdy kwota kredytu przekracza 80% wartości nieruchomości dla kredytów indeksowanych do walut obcych. Zgodnie z § 7 ust. 6 Regulaminu Kredytowania Osób Fizycznych w Ramach Usług (...) w Banku (...) S.A. opłata dotycząca refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego dla kredytów w walucie obcej wyliczana była w złotych polskich jako różnica wartości kredytu w walucie obcej wedle kursu kupna dewiz pomnożona przez kurs sprzedaży dewiz oraz 80% wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu.

W dniu 19 lipca 2010 r. pomiędzy Bankiem (...) S.A., a Towarzystwem (...) S.A. z siedzibą we W. została zawarta umowa ubezpieczenia niskiego wkładu portfela kredytów/pożyczek hipotecznych, których docelowym zabezpieczeniem jest wpis hipoteki na nieruchomości, udzielanych przez ten bank osobom fizycznym.

Towarzystwo (...) S.A. objęło kredyt powodów ochroną ubezpieczeniową z tytułu niskiego wkładu własnego w kwocie 128.206,33 zł w okresie od 01 sierpnia 2010 r. do 30 kwietnia 2013 r., oraz w kwocie 172.528,82 zł w okresie od 01 maja 2013 r. do 30 kwietnia 2016 r.

J. P. zwracał się do banku o udzielenie informacji na temat ubezpieczenia niskiego wkładu własnego oraz o możliwość rozłożenia wyliczonych kwot na raty ale ten wniosku nie uwzględnił podnosząc, iż kredytobiorca nie jest stroną umowy ubezpieczenia, a ubezpieczenie stanowi zabezpieczenie dla banku.

W dniach: 01 czerwca 2010 r. oraz 31 maja 2013 r., tj. w datach pobrania od powodów drugiej (3.970,00 zł) i trzeciej (5.176,00 zł) opłaty z tytułu składki na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego, ochrony ubezpieczeniowej pozwanemu Bankowi nie udzielał ubezpieczyciel wskazany w umowie kredytowej zawartej z powodami, ale (...) S.A. z siedzibą we W., i to na konto tegoż właśnie ubezpieczyciela pozwany odprowadził pobrane składki.

Pierwsza opłata z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w kwocie .975,00 zł została pobrana w dniu 24 maja 2007 r. na rzecz (...) S.A. tj. podmiot wskazany w pierwotnej umowie.

Z kolei ostatnia z opłat w kwocie 6.025,00 zł została pobrana w dniu 31 maja 2016 roku . W tym czasie ochrony ubezpieczeniowej pozwanemu bankowi udzielał (...) S.A., także ubezpieczyciel wskazany w umowie.

Łączna suma przekazanych na rzecz obu w/w Towarzystw (...) składek ubezpieczeniowych niskiego wkładu własnego kredytu hipotecznego powodów wyniosła 17.146,00 złotych.

W piśmie z dnia 09 lutego 2016 r. pełnomocnik strony powodowej wezwał pozwanego do zwrotu kwoty 14.457,00 zł w terminie 7 dni. Pismo wpłynęło do pozwanego w tym samym dniu.

Powyższy stan faktyczny w sprawie Sąd Rejonowy ustalił przede wszystkim na podstawie powołanych w uzasadnieniu dokumentów związanych z zawarciem umowy kredytu hipotecznego znajdujących się w aktach sprawy, złożonych wraz z pozwem i odpowiedzią na pozew, a także w toku procesu przez strony postępowania, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd pierwszej instancji uwzględnił także ale w wąskim zakresie zeznania świadka M. F. (1). Wskazał, że świadek nie pamiętała wielu okoliczności związanych z zawarciem umowy, a ponadto uczestniczyła w spotkaniach z powodami jedynie sporadycznie. Kwestią istotną dla sprawy było przyznanie przez świadka faktu, iż negocjacjom podlegały jedynie zapisy dotyczące kredytu, wysokości marży i prowizji.

Sąd nie uwzględnił zeznań świadka A. P., gdyż ta nie uczestniczyła bezpośrednio przy zawieraniu umowy kredytu z powodami, a wiedzę o sprawie czerpała z dokumentów bankowych, w tym dokumentów złożonych do akt niniejszej sprawy. Sąd Rejonowy nie poczynił także ustaleń faktycznych w oparciu o przedłożone przez strony kopie pozwów, złożonych w sprawach o podobnej podstawie faktycznej gdyż nie miały one bezpośredniego związku roszczeniem dochodzonym przez powodów w tej sprawie. Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd pierwszej instancji uwzględnił natomiast w trybie art. 229 k.p.c. zgodne twierdzenia stron. oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie przeczył w trybie art. 230 k.p.c., a w konsekwencji uznał, iż pozwany Bank nie sprostał ciężarowi wykazania, iż umowa w zakwestionowanym zakresie była z powodami indywidualnie uzgodniona oraz tego, że treść umowy odnosząca się do zakwestionowanych przez stronę powodową klauzul była lub mogła zostać negocjowana.

W ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w części tj. w zakresie opłat składek pobranych wówczas, gdy ochrony ubezpieczeniowej pozwanemu udzielało (...) S.A. z siedzibą we W. tj. w zakresie drugiej (3.970,00 zł) i trzeciej (5.176,00 zł) opłaty z tytułu składki na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego, przy czym z uwagi na brak solidarności wierzycieli w/w zasądził roszczenie w częściach równych tj. po /12 pobranych opłat.

W pozostałym zakresie Sąd pierwszej instancji powództwo oddalił.

Wskazał, iż w niniejszej sprawie spór dotyczył przede wszystkim kwestii oceny postanowień umowy o kredyt hipoteczny z dnia 14 maja 2007 roku i regulaminu tejże umowy jako wzorca umownego stosowanego przez pozwany Bank, na podstawie których z rachunku bankowego powodów potrącono kwoty dochodzone pozwem. Między stronami było bezsporne, iż umowa kredytowa została przez nie zawarta z wykorzystaniem umownego wzorca autorstwa pozwanego. Powodowie nie kwestionowali ustalenia w umowie dodatkowego zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, lecz nałożenie na nich, jako kredytobiorców i konsumentów, obowiązku poniesienia kosztów tegoż ubezpieczenia.

Sąd Rejonowy przyjął, iż powodowie zawierając umowę kredytu hipotecznego z pozwanym Bankiem występowali w roli konsumentów w rozumieniu normy art. 22 ¹ k.c. bowiem zawarli tę umowę jako osoby fizyczne, w celu niezwiązanym bezpośrednio z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Sąd przywołał wyrok z dnia z 3 września 2015 r., sygn. akt C‑110/14 Trybunału Sprawiedliwości UE, w którym TS po raz kolejny opowiedział się za szerokim rozumieniem pojęcia konsumenta. Jednocześnie potwierdził, że przy ocenie statusu konsumenta niedopuszczalne jest stosowanie innych kryteriów niż fakt bycia osobą fizyczną oraz działanie w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub zawodową.

Odnosząc się do pobranych opłat, Sąd Rejonowy podkreślił, że objęcie kredytu powodów ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego przez (...) S.A. z siedzibą w W. czyli podmiot wskazany w umowie kredytowej zawartej pomiędzy powodami, a pozwanym bankiem miało miejsce w datach pobrania z rachunku bankowego powodów prowadzonego przez pozwanego pierwszej (1.975,00 zł w dniu 24 maja 2007 r.) i czwartej składki (6.025,00 zł w dniu 31 maja 2016 r.). Natomiast pobranie składki drugiej i trzeciej w kwotach odpowiednio 3.970,00 zł i 5.176,00 zł miało miejsce gdy ochrony ubezpieczeniowej pozwanemu Bankowi udzielało (...) S.A. z siedzibą we W. i to na jego rzecz została przekazana część składki.

Sąd Rejonowy wskazał, iż w przedmiotowej sprawie należy odróżnić pojęcie składki z tytułu UNWW od opłaty z tytułu kosztów refinansowania kosztów tego ubezpieczenia, którym to pojęciem pozwany bank posługuje się w przyjętym przez siebie wzorcu umownym w postaci kolejno przyjmowanych regulaminów. W ocenie Sądu pojęcia te, wbrew stanowisku pozwanego nie są tożsame, a nawet sam pozwany (jego pełnomocnik) myli ich zakresy i zamiennie nimi się posługuje.

Odnosząc się do żądania pozwu, Sąd Rejonowy wskazał, iż treść umowy uzależniała obowiązek zwrotu kosztu ubezpieczenia od istnienia umowy łączącej Bank z konkretnym ubezpieczycielem czyli (...) S.A. Według stanu na dzień 01 czerwca 2010 r. oraz 31 maja 2013 r. tj. daty pobrania przez pozwanego od powodów drugiej i trzeciej opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w wysokości 3.970,00 zł i 5.176,00, pozwanego Banku nie łączyła już żadna umowa z ubezpieczycielem wskazanym w umowie kredytowej, tylko z całkiem innym podmiotem ubezpieczeniowym, tj. (...) S.A. z siedzibą we W.. Zaś z § 9 ust. 7 umowy kredytowej, wynika , iż obowiązek zwrotu przez kredytobiorców kosztów składki na ubezpieczenie zależał od istnienia umowy łączącej Bank z konkretnym ubezpieczycielem. Zatem zapłata przez pozwany Bank w/w składek na rzecz innego podmiotu, na podstawie innej umowy, niż łącząca pozwany Bank z (...) S.A., uprawniała powodów do odmowy zwrotu tych kosztów i tym samym żądania od Banku zwrotu tejże opłaty. W przedmiocie zmiany ubezpieczyciela strony nie zawarły aneksu. Zgodnie z § 11 ust. 1 umowy o kredyt hipoteczny jej zmiana wymagała dla swej ważności i skuteczności formy pisemnej - aneksu podpisanego przez obie strony kontraktu. To z umowy kredytu wynikał bowiem obowiązek świadczenia w postaci zwrotu kosztów ubezpieczenia a także to, że pozwany Bank winien utrzymywać stosunek umowny z konkretnym ubezpieczycielem przez cały okres spłaty kredytu przez powodów.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, że uiszczenie na rzecz Towarzystwa (...) S.A. drugiej i trzeciej składki za udzielenie ochrony ubezpieczeniowej przez ten podmiot trzeci nie stanowi okoliczności, w związku z którą, po stronie powodów powstałby obowiązek zwrotu kosztów tejże składki na rzecz pozwanego. W powyższym zakresie doszło zatem do bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanego Banku, albowiem powodowie spełnili na jego rzecz świadczenie, pomimo braku istnienia ku temu ważnego zobowiązania, tj. condictio indebiti. Sąd Rejonowy wskazał , iż warunkiem istnienia po stronie powodów zobowiązania do zapłaty na rzecz Banku kosztów z tytułu drugiej i trzeciej opłaty z 01 czerwca 2010 r. oraz 31 maja 2013 r. z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego było jej uiszczenie przez Bank na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W., jako podmiotu wskazanego w umowie kredytowej, co nie miało miejsca. W konsekwencji uznał, iż pobranie jakichkolwiek kwot z rachunku powodów tytułem pokrycia przez bank składki z tytułu UNNW w dniu 01 czerwca 2010 r. oraz 31 maja 2013 r., co do samej istoty, przez pozwany bank było nieuprawnione. Sąd ten nie znalazł podstaw do uwzględnienia stanowiska pozwanego co do zastosowania w stosunku do niego normy art. 409 k.c.

Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił natomiast powództwa w zakresie roszczenia powodów o zapłatę przez pozwany Bank na ich rzecz kwoty 1.975,00 zł oraz kwoty 6.025,00 złotych albowiem nie podzielił ich stanowiska ,aby wzorzec umowy stanowiący podstawę pobrania tych kwot był abuzywny. Wskazał, iż dokonując oceny zawartej umowy w aspekcie abuzywności jej postanowień to całokształt okoliczności faktycznych istniejących w dacie zawarcia przez powodów przedmiotowej umowy kredytowej z pozwanym bankiem a więc i cel na jaki środki wypłacone w wyniku wykonania w/w umowy miały zostać przeznaczone.

Przedmiotowy kredyt powodowie zaciągnęli celem optymalizacji swoich pozostałych zobowiązań kredytowych, a z jego zaciągnięciem nie wiązał się zakup jakiejkolwiek nowej nieruchomości.

Powodowie zdaniem Sądu pierwszej instancji byli zainteresowani uzyskaniem konkretnej kwoty kredytu, by spłacić swoje inne zobowiązania (bez względu na współczynnik LTV), a § 9 ust. 9 jasno stanowi, iż kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36-o miesięczny okres udzielonej bankowi (…) ochrony ubezpieczeniowej . Strona powodowa nie udźwignęła zatem ciężaru udowodnienia faktów, z których wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne, a wnioskowany pierwotnie przez nią dowód z przesłuchania powodów na okoliczności związane z zawarciem umowy ubezpieczenia wobec niestawiennictwa powodów został pominięty. Podkreślił, że samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (wyrok SN z dnia 22.11.2001 r., sygn. I PKN 660/00, publ. Wokanda 2002/7-8/44). Nie podzielił zarzutów powodów , o nie otrzymaniu regulaminu, albowiem został on wymieniony jako załącznik do umowy ubezpieczenia ,a także w §1 umowy kredytowej w ustępie drugim znalazło się oświadczenie kredytobiorców w zakresie otrzymania regulaminu, zapoznania się z jego treścią i akceptacji postanowień tam zawartych. Wskazał , iż powyższe ocenić należy z uwzględnieniem wzorca przeciętnego konsumenta tj. konsumenta uważnego i ostrożnego od którego możemy wymagać pewnego stopnia wiedzy i orientacji w rzeczywistości, lecz nie możemy uznać, że wiedza ta jest kompletna i profesjonalna oraz że konsument nie ma prawa pewnych rzeczy nie wiedzieć. Przeciętny konsument nie posiada wiedzy specjalistycznej w danej dziedzinie, ale rozumie kierowane do niego informacje i potrafi je wykorzystać do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej produktu. Nie jest naiwny, ale z drugiej strony nie potrafi ocenić sytuacji tak jak profesjonalista. Niemniej jednak, nawet ostrożny, uważny konsument ma prawo do rzetelnej informacji, która przy założeniu dokonania z jego strony aktów staranności celem zrozumienia istoty oferty przedsiębiorcy nie będzie wprowadzać go w błąd.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego „na ogół przyjmowany jest wzorzec konsumenta rozważnego, świadomego i krytycznego, który jest w stanie prawidłowo rozumieć kierowane do niego informacje. Nie ma podstaw do przyznania konsumentowi tak uprzywilejowanej pozycji, w której byłby zwolniony z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści umowy, którą zamierza zawrzeć” (por. wyrok SN z dnia 13.06.2012 r., II CSK 515/11, Legalis). Powodowie zawierając uprzednio trzy zobowiązania kredytowe w walucie obcej lub waloryzowanej do kursu waluty obcej – w każdym wypadku do franka szwajcarskiego, posiadali już pewne doświadczenie i rozeznanie, chociażby w aspekcie weryfikacji załączników do umowy czy jej uważnego przeczytania. Nie zgłaszali przy tym, ażeby jakiś z elementów umowy jak regulaminu w dacie zawierania umowy brakowało.

Sąd pierwszej instancji zauważył, iż postanowienia odnoszące się do kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, nie określały głównych świadczeń stron, w związku z czym podlegają ocenie czy kształtują one prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy.

W doktrynie wskazuje się, że pojęcie „główne świadczenia stron” należy interpretować ściśle, w nawiązaniu do pojęcia elementów umowy przedmiotowo istotnych ( essentialia negotii). W przedmiotowej sprawie do głównych świadczeń stron należało spełnienie przez ubezpieczyciela danego świadczenia w przypadku zajścia określonego w umowie wypadku, a także opłacanie składki ubezpieczeniowej przez powodów.

W myśl art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. z 2002 r., nr 72, poz. 665 j. t. ze zm.) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Ponadto zgodnie z ust. 2 cytowanego artykułu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony, 4) zasady i termin spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Świadczeniami głównymi są zatem po stronie pozwanego Banku (przedsiębiorcy w rozumieniu art. 43 ¹ k.c.) – udzielenie kredytu, zaś po stronie powodów (konsumentów w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.) – dokonanie spłaty zaciągniętego kredytu oraz odsetek i opłacenie prowizji od udzielonego kredytu. Z powyższych względów Sąd pierwszej instancji przyjął, że kwestionowane przez powodów postanowienia mają charakter wyłącznie poboczny w stosunku do głównego obowiązku kredytobiorców w postaci zwrotu kwoty kredytu oraz zapłaty odsetek i prowizji. Zabezpieczenie kredytu w zakresie niskiego wkładu własnego stanowi w istocie odrębną umowę w ramach stosunku kredytowego, choć funkcjonalnie z nim powiązane, jednakże będące odrębnymi stosunkami prawnymi.

Odnosząc się do zarzutu braku poinformowania powodów o istniejącym regresie Sąd ten przywołał normę art. 828 k.c.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Rejonowy w punkcie pierwszym i drugim sentencji wyroku na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c., zasądził od pozwanego Banku na rzecz powódki M. Ł. oraz na rzecz powoda J. P. kwoty po 4.573,00 zł tytułem zwrotu nienależnie potrąconych na rzecz innego ubezpieczyciela drugiej i trzeciej składki, oddalając żądanie powodów zwrotu pierwszej składki w kwocie 1. 975,00 złotych oraz czwartej składki w kwocie 6.025,00 złotych, pobranych na rzecz ubezpieczyciela wskazanego w umowie .Sąd ten nie podzielił poglądu powodów co solidarnego charakteru zobowiązania i w część uwzględnioną zsądził po połowie na rzecz każdego z powodów.

O odsetkach za opóźnienie Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. art. 481 § 1§ 2 zd. 1. k.c.). k.c. uznając, iż „przepisy regulujące instytucję bezpodstawnego wzbogacenia, a więc i nienależnego świadczenia (art. 410 § 1 k.c.), nie określają terminu, w jakim nastąpić ma wykonanie obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia. Oznacza to, że termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez zubożonego.

Powodowie wezwali pozwany bank do dobrowolnego zwrotu bezpodstawnie pobranego świadczenia pismem datowanym dniem 09 lutego 2016 roku (k. 45) i odebranym przez pozwanego w tym samym dniu. Oznacza to, że Bank mógł dobrowolnie spełnić świadczenie w ciągu 7 dni od otrzymania wezwania tj. 17 lutego 2016r. Z powyższych względów Sąd zasądził odsetki ustawowe od dnia 18 lutego 2016 roku, a w pozostałym zakresie żądanie powodów o odsetki oddalił.

O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. przyjmując, iż strona powodowa wygrała proces w 53 % żądała kwoty 17.146,00 złotych, a jej żądanie uwzględniono do kwoty 9.146,00 złotych), a przegrała w 47 %.

Apelację od wyroku wniosły obie strony.

Powodowie zaskarżyli wyrok w części oddalającej powództwo, tj. co do kwoty 8.000 zł zarzucając mu :

1.gruntowne niezrozumienie przez Sąd I instancji meritum sprawy, tj. podstawy dochodzonego przez powodów roszczenia,

2. szereg naruszeń art. 233 § 1 k.p.c. m.in. poprzez sprzeczne z doświadczeniem życiowym oraz zasadami logicznego myślenia przyjęcie, iż § 9 ust. 7-9 umowy kredytu przyniósł powodom jakąkolwiek korzyść, szczególnie taką, która mogłaby stanowić jakkolwiek ekwiwalent ich świadczenia wobec banku oraz poprzez brak wszechstronnej analizy materiału dowodowego, przejawiającą się w sprzecznym z doświadczeniem życiowym całkowitym pominięciu przy ocenie sprawy szczególnie doniosłego faktu (nie nadanie mu wystarczającej rangi), to jest, iż zawierając przedmiotową umowę konsumenci (powodowie) działali w zaufaniu do pozwanego banku, przez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym ocenę materiału dowodowego, skutkującą rażącym błędem w ustaleniach faktycznych, polegającą na bezpodstawnym uznaniu, iż „W czasie zawierania umowy powodowie byli zapoznani z umową (...)" oraz iż „Przedstawiciel banku wyjaśnił wszystkie wątpliwości powodów w czasie składania wniosku i robienia symulacji." (str. 8-9 uzasadnienia wyroku), podczas gdy ustalenia te nie mają żadnego oparcia w zebranym materiale dowodowym;

4.naruszenie art. 3 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. i 384 §1 k.c. oraz art. 232 k.p.c. poprzez bezpodstawne przyjęcie, iż bank jakoby udowodnił, iż „w dniu podpisywania umowy powodowie otrzymali regulamin i cennik oraz że Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. (załączony przez bank do odpowiedzi na pozew) stanowi integralną część umowy (a tym samym, aby powodowie jego treścią byli związani), podczas gdy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego nie można w sposób logiczny wywieść, iż pozwany w istocie doręczył powodom jakikolwiek wzorzec regulaminu przed zawarciem umowy;

5.naruszenie art. 384 §1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na bezpodstawnym uznaniu, iż wzorzec dokumentu o nazwie Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) SA. dołączony do odpowiedzi na pozew wiązał powodów, podczas gdy z materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż nie został on powodom doręczony oraz nie wynika z tego materiału dowodowego, aby powodowie mieli realną możliwość zapoznania się z nim, a w szczególności, aby był to jedyny wzorzec takiego dokumentu, z którym mogliby się zapoznać;

6.naruszenie art. 233 §1 k.p.c. w związku z art. 65 §1k.c. przez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym ocenę materiału dowodowego, skutkującą bezpodstawnym uznaniem, iż oświadczenie powodów zawarte w §1 ust. l umowy kredytu, świadczy o tym, iż przy zawarciu umowy powodom został doręczony wzorzec dokumentu o nazwie Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) SA. o treści dołączonej przez pozwany bank do odpowiedzi na pozew, a zatem powodowie mieli możliwość zapoznania się (zapoznali) z jego treścią, a zatem ich wiązał;.

7.szereg naruszeń art. 234 k.p.c. m.in. poprzez pominięcie wiążącej mocy domniemania prawnego przewidzianego w art. 385 ³ pkt 9 k.c., wskazującego na niedozwolony charakter kwestionowanego postanowienia umowy;

8.naruszenie art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 3 k.p.c. oraz w zw. z art. 328 §2 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, skutkujący rażącym błędem w ustaleniach faktycznych, poprzez brak zbadania przez Sąd I instancji kwestionowanych w niniejszym postępowaniu postanowień § 9 ust. 7-9 pod kątem tożsamości normatywnej z klauzulą wpisaną do Rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK pod numerem 6068 oraz brak odniesienia się przez Sąd I instancji do tejże kwestii w uzasadnieniu;

9.naruszenie art. 385 ¹ § 1 k.c., poprzez jego niezastosowanie, tj. nieudzielnie ochrony.

W konsekwencji skarżący wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku, uwzględnienie powództwa w części oddalonej oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postepowania w obu instancjach ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Pozwany zaskarżył wyrok w części zasądzającej zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postepowania mających istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 232 k.p.c. i art. 233 § 1k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 65 § 1 i 2 k.c. , art. 405 k.c. i art. 410 § 2k.c..

W konkluzji skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości z zasądzeniem na swoją rzecz kosztów postępowania za obie instancje.

W odpowiedzi na apelacje strony wnosiły o oddalenie apelacji przeciwnika.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W pierwszej kolejności należy się odnieść do apelacji pozwanego jako całkowicie niezasadnej i stanowiącej bezpodstawną polemikę z prawidłową argumentacją prawną i oceną dowodów w części dotyczącej uwzględnionego powództwa. Sąd Okręgowy podziela w tej części ustalenia stanu faktycznego dokonane przez Sąd Rejonowy oraz przyjmuje je za własne na podstawie art. 382 k.p.c.. Podziela również w części ocenę prawną roszczenia przedstawioną w uzasadnieniu przez ten Sąd , w szczególności odnoszącą się do nienależytego wykonania umowy przez pozwanego.

Wskazać należy, że poza sporem w niniejszej sprawie było to, że powodowie zawarli umowę kredytową jako konsumenci w rozumieniu przepisu art. 22 ¹ k.c. natomiast pozwany występował w roli przedsiębiorcy, o którym mowa w art. 43 ¹ k.c. Kwestionowane postanowienia umowne z całą pewnością nie określały głównego świadczenia stron tak jak wskazał to i wyczerpująco uzasadnił Sąd Rejonowy. Zwrotu kosztów ubezpieczenia z tytułu UNWW nie można bowiem zaliczyć do wynagrodzenia należnego bankowi z tytułu zawartej umowy kredytu.

W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie niniejszej zgodzić się należy z Sądem pierwszej instancji, że sporne postanowienia nie zostały uzgodnione indywidualnie. Wbrew twierdzeniom apelacji z okoliczności zawnioskowania o objęcie UNWW i podpisania umowy zawierającej takie zabezpieczenie nie wynika, że powodowie mieli na jego treść realny wpływ. Z powyższych względów Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia przepisów postępowania mającego istotny wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia, tj. naruszenie art. 232 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów. Słusznie bowiem przyjął, że ubezpieczenie niskiego wkładu własnego nie podlegało negocjacjom. Faktu podlegania negocjacjom nie można wywieść jedynie z okoliczności, że co do zasady nie było prawnego zakazu negocjowania tej części umowy. Taki wniosek wynika bowiem z zeznań świadków zawnioskowanych przez samego pozwanego. Świadek A. P. z jednej strony zeznała: „nie przypominam sobie żeby był zakaz negocjowania, klient jak chciał negocjować to musiał składać wniosek w oddziale, ten wniosek rozpatrywała centrala”. Z drugiej strony świadek ten zeznała, iż nie zna treści umów pozwanego zawartych z ubezpieczycielem chociaż zajmowała się kredytami hipotecznymi, obsługiwała klientów i spotykała się z nimi. Nie mając sama wiedzy o treści zawartych umów ubezpieczenia nie mogła zatem udzielić im wyczerpującej informacji w tym przedmiocie, w tym również co do możliwości negocjacji warunków takiego zabezpieczenia. Za prowadzenie negocjacji w ocenie Sądu odwoławczego nie można uznać możliwości złożenia wniosku o ich prowadzenie. Zresztą M. F. (1), która jako jeden z pełnomocników banku podpisała umowę z powodami opisując proces przygotowawczy do zawarcia umowy zeznała: „klient zgłasza się do banku, mówi czego potrzebuje, wstępnie oceniana jest zdolność kredytowa, prawdopodobnie jeżeli chodzi o powodów to wyglądało identycznie. Robimy symulację i rozmawiamy o tym, jak klientowi pasuje kredyt, to załatwia się dokumenty. W symulacji znajduje się rata, wartość nieruchomości.” Z opisu tego wynika wprost, że w praktyce kwestia UNWW nie była poruszana, omawiana, a tym bardziej negocjowana. Za niewiedzą klientów banku co do możliwości negocjacji warunków ubezpieczenia niskiego wkładu przemawia w ocenie Sądu Okręgowego również ta część zeznań świadka M. F., z której wynika , że żaden klient wniosku o negocjacje UNWW nie złożył, a według wiedzy świadka negocjacje sprowadzały się do kwestii marży i prowizji. Brak wniosków klientów banku w tym przedmiocie, jak wskazuje logika i doświadczenie życiowe oznacza nic innego, jak to, że kwestia UNWW nie była negocjowalna. Gdyby bowiem istniała możliwość jego negocjowania, to z pewnością kredytobiorcy z tej opcji by korzystali albowiem byłoby to dla nich korzystne. Nadto za brakiem możliwości negocjacji warunków ubezpieczenia niskiego wkładu własnego przemawia i to, że na etapie sporu, bank nie widział nawet możliwości rozłożenia zaległej składki na raty czy udostępnienia warunków zawartej umowy ubezpieczeniowej.

Odnosząc się do zarzutu dotyczącego możliwości negocjowania warunków ubezpieczenia niskiego wkładu własnego zgodzić się należy z poglądem Sądu Apelacyjnego we Warszawie, wyrażonym w wyroku z dnia 2015-05-20, VI ACa 995/14 Opubl: www.orzeczenia.ms.gov.pl, że postanowieniem indywidualnie uzgodnionym w myśl przepisu art. 385[1] § 1 k.c. nie jest postanowienie, którego treść konsument mógł negocjować lecz takie postanowienie, które rzeczywiście powstało na skutek indywidualnego uzgodnienia. Bezspornym było zaś w niniejszej sprawie, że zapis paragrafu 9 umowy nie został ustalony w drodze negocjacji stron. Z powyższych względów Sad pierwszej instancji dokonał prawidłowej oceny zeznań świadków.

Pozostałe zarzuty apelacji pozwanego także nie zasługują na uwzględnienie.

Przede wszystkim zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia aby powodowie otrzymali od pozwanego, przed zawarciem umowy, rzetelną informację dotyczącą dodatkowego zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, w tym celu na jaki jest zawierane, zasad rozliczenia, warunków na jakich umowa ubezpieczenia była zawarta czy ryzyka związanego z tym zabezpieczeniem wynikającym ze zmiany kursu walut. W symulacjach dokonanych przez pozwanego i przedstawionych powodom na etapie przed zawarciem umowy zarówno, dotyczących kredytu w walucie obcej jak i w PLN była wymieniona jedynie pierwsza opłata dotycząca ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Żadna z symulacji nie przedstawiała takiej opcji jak się będzie kształtowało zobowiązanie powodów w zakresie ubezpieczenia NWW w sytuacji zmiany kursu walut w krótkiej perspektywie czasowej. Takiej informacji nie zawierały też wyjaśnienia udzielone kredytobiorcom na piśmie. Należy zwrócić uwagę, iż informacja skierowana do kredytobiorcy w pierwszej kolejności nie odnosiła się do ryzyka związanego ze zmianą kursu walut , a przedstawiała zalety kredytu indeksowanego kursem CHF. Mając na uwadze powyższe, zdaniem Sądu Okręgowego, chybionym okazał się zarzut, że dokonana przez Sąd Rejonowy ocena dowodów była nielogiczna i nie odpowiadała doświadczeniu życiowemu. W apelacji w istocie nie wskazano żadnych argumentów, które mogłyby skutecznie podważyć dokonaną przez Sąd I instancji ocenę dowodów. Zdaniem Sądu odwoławczego dokonana ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie pozostaje też w sprzeczności z zasadami logicznego rozumowania, czy też doświadczenia życiowego. Z tych przyczyn cały szereg zarzutów apelacji, dotyczących sprzeczności ustaleń ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym i naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów należy uznać za niczym niepopartą polemikę, która nie może podważyć prawidłowości dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny dowodów i wyciągniętych z tej oceny wniosków.

W ocenie Sądu Okręgowego, tak jak przyjął to Sąd Rejonowy, roszczenie powodów należy rozpatrywać w pierwszej kolejności z punktu widzenia wykonywania umowy niezgodnie z jej postanowieniami, a w konsekwencji podzielić należy argumentację sądu pierwszej instancji co do sprzeczności pobrania drugiej i trzeciej składki niezgodnie z zapisami zawartej umowy. Z jej treści wynika jednoznacznie, że strony umówiły, że ochrony ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczenia niskiego wkładu będzie udzielało (...). Wszelkie zmiany umowy wymagały zawarcia aneksu do niej na piśmie. Strony, co było bezsporne, w tym przedmiocie takiego aneksu nie zawarły. Oznacza to ,że zmiana ubezpieczyciela przez pozwanego nie mogła automatycznie zmienić treści umowy nawet w sytuacji, gdy nie zwiększała obowiązków finansowych powodów. Fakt, że w Regulaminie nie został wskazany konkretny ubezpieczyciel nie może kreować po stronie banku uprawnienia do jednostronnej zmiany towarzystwa ubezpieczeń. Treść regulaminu, na którą, co zresztą słusznie wskazują powodowie, nie mieli oni jako konsumenci żadnego wpływu nie może być sprzeczny z zapisami umowy. A w razie sprzeczności decydujące znaczenie należy dać właśnie zapisom umowy.

Sąd Okręgowy podziela zatem w całości argumentację Sądu pierwszej instancji ,że strony w zakresie ubezpieczenia niskiego wkładu własnego były zobowiązane przede wszystkim zapisami samej umowy, w tym co do wskazanego tam ubezpieczyciela. Zapis jest jasny, precyzyjny i został narzucony przez samego pozwanego , który miał możliwości nie wskazywania konkretnej firmy ubezpieczeniowej, a odniesienia do ubezpieczyciela, z którymi pozwany w dacie związania umową będzie miał zawarte umowy. Prymat umowie należy dać także w konfrontacji ze złożonymi regulaminami. Zgodzić się należy z powodami, że ani z treści umowy, ani ze złożonych regulaminów nie wynika , który z nich stanowił załącznik do umowy. Regulaminy nie zostały opatrzone żadną datą, mają różne indeksy. Nadto nie wynika z nich , że zostały przedstawione powodom do zapoznania się przed zawarciem umowy , a zatem nie wiążą powodów .

Sąd Okręgowy podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z 2015-12-17, V CSK 234/15 Opubl: Legalis, że wzorzec umowy powinien być doręczony adherentowi w rozsądnym czasie, stwarzającym realną możliwość zapoznania się z jego treścią przed zawarciem umowy. Pokwitowanie doręczenia wzorca, jeżeli ono nie nastąpiło, nie konwaliduje braku doręczenia. Obowiązek doręczenie wzorca przed zawarciem umowy obejmuje całość wzorca określającego treść stosunku prawnego, łącznie z załącznikami, tabelami i dokumentami, do których wzorzec się odwołuje. Nie czyni zadość temu obowiązkowi podanie ustnej informacji o jego treści. Wobec zaprzeczenia doręczenia regulaminu powodom na ubezpieczycielu spoczywał ciężar wykazania, że taki wzorzec regulaminu został powodom doręczony, któremu obowiązkowi pozwany nie sprostał . Z powyższych względów pobranie składki na rzecz (...) jako niezgodne z umową powinno być zwrócone. Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w tej części odpowiada prawu, a apelacja pozwanego jako niezasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385k.p.c.

Sąd Okręgowy jako sąd meriti odmiennie natomiast niż Sąd pierwszej instancji ocenił zapis § 9 pkt. 9 umowy dochodząc do wniosku, iż zawarte w nim postanowienie umowne dawało pozwanemu jedynie podstawę, przy ziszczeniu się wskazanych w tym przypisie warunków, do pobrania maksymalnie dwóch opłat z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego na rzecz (...) lub jego następcy prawnego. Oznacza, to, że pozwany bank bez podstawy prawnej pobrał składkę za kolejne 36-ciomiesieczne okresy tj. składkę trzecią i czwartą. Kredytobiorca był bowiem zobowiązany jedynie do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36 –o miesięczny okres udzielonej Bankowi przez (...) S.A. ochrony ubezpieczeniowej, o czym Kredytobiorca zostanie poinformowany przez Bank pisemnie. Z powyższych względów zaskarżony wyrok podlegał zmianie na podstawie art. 386 §1 k.p.c. przez zasądzenie na rzecz powodów po ½ części także kwoty czwartej składki jako pobranej bez podstawy prawnej tj. łącznie w kwotach po 7585.50 (siedem tysięcy pięćset osiemdziesiąt pięć 50/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 4 573 ( cztery tysiące pięćset siedemdziesiąt trzy ) złote od dnia 17 lutego 2016r. oraz od kwoty 3012, 50 ( trzy tysiące dwanaście 50/100 ) złotych od dnia 22 czerwca 2016r. - do dnia zapłaty na rzecz każdego z powodów. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. obciążając nimi pozwanego jako stronę przegrywającą sprawę w zdecydowanej części.

Z powyższych względów apelacja powodów w była w części uzasadniona ale z innych przyczyn niż w niej wskazane.

Sąd Okręgowy podziela natomiast te zarzuty apelacji powodów odnoszące się ustaleń Sądu I instancji w przedmiocie doręczenia im regulaminu z przyczyn wskazanych wyżej. Podkreślenia wymaga, że sama treść umowy oraz regulaminu w zakresie dotyczącym UNWW nastręcza poważne wątpliwości interpretacyjne. Pojęcia użyte w umowie oraz w regulaminie, a dotyczące obowiązków Powodów w związku z zawarciem umowy o kredyt z niskim udziałem własnym przede wszystkim nie są tożsame. Czym innym jest bowiem koszt ubezpieczenia, czym innym opłata dotycząca refinansowania kosztów ubezpieczenia, czym innym wreszcie składka ubezpieczeniowa. Taki sposób ukształtowania stosunku umownego przez stronę pozwaną (autora umowy) z całą pewnością nie jest jednoznaczny, jasny, nie jest również czytelny w zakresie obowiązków konsumentów. Z rozbieżności zapisów w umowie i regulaminie wynika również, że konstrukcja opłaty za ubezpieczenie niskiego wkładu własnego nie jest powiązana z brakującym wkładem własnym (co zdaje się wynikać z § 9 ust 7-9 umowy) lub z rzeczywistym ryzykiem banku. Zgodzić należy się i z tym, że z zapisów regulaminu wynika, że nikt poza bankiem nie jest w stanie zweryfikować zasad, wedle których następuje ustalenie składki na ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Bank odnosi się bowiem do wartości nieruchomości (czego nie znajdujemy w § 9 umowy) ustalanej przez sam Bank. Okoliczności te przemawiają za uznaniem kwestionowanych zapisów za sprzecznych z dobrymi obyczajami. Mając na uwadze sposób kształtowania opłat/składek/kosztów, którymi obciążani są Powodowie stwierdzić również należy, że rażąco naruszają one ich interesy. Ich wysokość jest rażąca (po 10 latach spłaty kredytu ponad 17 000 złotych), z oświadczeń ubezpieczycieli wynika przy tym, że ściągane przez bank kwoty obejmują nie tylko składkę ubezpieczeniową lecz również inne niezidentyfikowane w umowie i nie znane stronie koszty.

Ostatecznie jednak powyższe rozważania dla rozstrzygnięcia sprawy nie miały znaczenia.

W pozostałej części apelacja powodów była niezasadna i podlegała oddaleniu. Sąd Okręgowy podziela bowiem stanowisko Sądu pierwszej instancji co do oceny prawnej pobrania przez pozwanego pierwszej opłaty z tytułu UNWW ,co czyni zbędnym jej powielanie. Wysokość opłaty była stronie powodowej znana, nie była przez nią kwestionowana, a jej wysokość można uznać za adekwatną do wysokości udzielonego kredytu zwłaszcza, że stanowiła ona ekwiwalent za udzielenie ochrony ubezpieczeniowej za okres 36 miesięcy. Wysokość tej opłaty była także uwzględniana w przedstawianych przez pozwanego przed zawarciem umowy symulacjach. W tej sytuacji zgodzić się należy z Sądem pierwszej instancji, że jej pobranie było zarówno zgodne z zawartą umową jak i nie było abuzywne albowiem nie naruszało w sposób rażący interesów powodów jako konsumentów. Zgodnie z art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Do uznania badanego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowania go z praktyki stosowania konieczne było zatem łączne stwierdzenie występowania czterech przesłanek: umowa musiała zostać zawarta z konsumentami (co w niniejszej sprawie było bezsporne), a nadto kwestionowane postanowienie nie mogło zostać uzgodnione indywidualnie (również prawidłowo ustalone w toku postepowania przed Sądem I instancji), postanowienie to musiało kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy oraz nie dotyczyć sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron. Jak wskazano wyżej można się zgodzić ze skarżącymi, iż zostały wykazane trzy z czterech przesłanek niezbędnych dla stwierdzenia abuzywności postanowień pozwalających na pobranie pierwszej opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. W ocenie Sądu Okręgowego, jak słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji, nie zaistniała czwarta przesłanka odnosząca się kształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami uznać trzeba bowiem działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub braku doświadczenia, a więc działania traktowane powszechnie za nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych reguł, standardów postępowania. Rażące naruszenie interesów konsumentów polega zaś na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na ich niekorzyść. W stanie faktycznym sprawy pierwsza opłata związana z ubezpieczeniem niskiego wkładu własnego takiego charakteru nie miała. Została bowiem określona kwotowo już na etapie przedstawiania symulacji spłaty kredytu. Obejmowała zabezpieczenie na okres 36 miesięcy. Został w umowie wskazany ubezpieczyciel, który w tym okresie będzie udzielał ochrony. Ekwiwalentem za uiszczenie opłaty było udzielenie kredytu na ponad 98 % wartości nieruchomości. Pozwany bank sugerował powodom zaciągnięcie kredytu w PLN , ale powodowie przez cały czas trwania procedury związanej z udzieleniem kredytu forsowali swój wniosek o udzielenie kredytu indeksowanego CHF.

Z powyższych względów apelacja powodów co do kwoty 1915 złotych została oddalona na podstawie art. 385k.p.c. O kosztach postepowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.