Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. i T. S.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy M. w W.

z dnia 6 marca 2017 r., sygn. akt I C 733/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. solidarnie na rzecz M. S. i T. S. kwotę 1800 (tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 1393/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 8 lutego 2016 r. powodowie M. S. oraz T. S. wystąpili przeciwko Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę solidarnie kwoty 15 504 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od kwoty 1916 zł od dnia 23 lutego 2006 r., od kwoty 4641 zł od dnia 28 lutego 2009 r., od kwoty 5012 zł od dnia 1 marca 2012 r., od kwoty 3935 zł od dnia 28 lutego 2015 r. oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W odpowiedzi na pozew z dnia 16 maja 2016 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, jak też roszczeń ewentualnych oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Wyrokiem z dnia 6 marca 2017 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w W. w pkt I zasądził od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz M. S. i T. S. kwotę 15.504 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty; w pkt II oddalił powództwo w pozostałym zakresie; a w pkt III zasądził od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwotę 5593 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie umowy generalnej ubezpieczenia kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym kredytobiorcy udzielnych przez pozwany Bank (...) S.A. zawartej pomiędzy pozwanym Bankiem, a (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 29 października 2004 r., pozwany Bank zobowiązany był do opłacenia składki ubezpieczeniowej od każdej umowy kredytu objętej ubezpieczeniem. Z dniem wypłaty odszkodowania przez (...) S.A. z siedzibą w W., roszczenie pozwanego Banku do kredytobiorców z tytułu umowy kredytu przechodzi na mocy prawa, tj. na (...) S.A. z siedzibą w W. do wysokości wypłaconego odszkodowania. (...) S.A. z siedzibą w W. została przekształcona w (...) S.A. z siedzibą w W., a następnie (...) S.A. V. (...).

W dniu 13 lutego 2006 r. pomiędzy powodami, a pozwanym bankiem została zawarta umowa o kredyt hipoteczny nr (...), na której podstawie bank udzielił powodom kredytu w kwocie 273.484,16 zł. Powyższa kwota była indeksowana do franka szwajcarskiego, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna franka szwajcarskiego według tabeli kursów walut obcych obowiązujących w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Celem przeznaczenia środków z kredytu był zakup lokalu mieszkalnego z rynku pierwotnego położonego w W. przy ul. (...) o powierzchni 47,31 m ^{( 2)}. Przedmiotem zabezpieczenia hipotecznego miała być nabywana nieruchomość. Zgodnie z treścią § 9 ust. 2. i 3. umowy, zabezpieczeniem kredytu do czasu otrzymania przez bank odpisu z księgi wieczystej nieruchomości z wpisaną hipoteką będzie stanowić ubezpieczenie kredytów zabezpieczonych hipotecznie na podstawie umowy zawartej przez bank z (...) S.A. Kredytobiorcy byli natomiast zobowiązani do zwrotu bankowi kosztów składki ubezpieczeniowej wnoszonej w związku z ubezpieczeniem. Miesięczna kwota z tego tytułu wynosiła 1/12 z 0,81% kwoty kredytu (co stanowiło kwotę 191,00 zł) przy uwzględnieniu kursów waluty obcej, do jakiej kredyt jest indeksowany na pierwszy dzień miesiąca, w którym została sporządzona umowa. Ponadto dodatkowym zabezpieczeniem kredytu do czasu, gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 218.787,33 zł stanowiło ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym na podstawie umowy zawartej przez Bank (...) z (...) S.A. Kredytobiorcy byli zobowiązani do zwrotu bankowi kosztów ubezpieczenia w kwocie 1.916,00 zł za pierwszy 36-miesięczny okres ubezpieczenia. Jeżeli w okresie 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia nie stanie się równe lub niższe niż 218.787,33 zł, kredytobiorcy zobowiązali się do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36-o miesięczny okres udzielonej bankowi przez (...) S.A. ochrony ubezpieczeniowej. Integralną częścią ww. umowy o kredyt hipoteczny były: Regulamin, pełnomocnictwo do wykonywania czynności w imieniu kredytobiorców oraz cennik kredyt hipoteczny/pożyczka hipoteczna.

W dacie zawierania umowy o kredyt powodowie, jako kredytobiorcy, byli konsumentami. Przed przystąpieniem do umowy o kredyt hipoteczny nr (...) powodowie odbyli spotkania z przedstawicielem banku w celu między innymi oceny ich zdolności kredytowej. O kosztach kredytu dowiedzieli się na pierwszym bądź drugim spotkaniu. Powodom powiedziano, że oprocentowanie będzie zmienne. Nie byli informowani o dodatkowych kosztach. Pośrednik nie mówił nic o ubezpieczeniu niskiego wkładu własnego (UNWW). Powodowie nie byli informowani o postanowieniach UNWW, dowiedzieli się o UNWW dopiero przy podpisaniu umowy. Nie mieli możliwości negocjowania treści umowy kredytowej, nie mieli wpływu na treść umowy. Nie byli informowani o funkcjonowaniu UNWW, o regresie, ani kto jest ubezpieczonym. Ubezpieczenie to było warunkiem udzielenia kredytu.

W dniu 22 lutego 2006 r. powodowie dokonali pierwszej operacji na rzecz pozwanego banku w kwocie 1.916,00 zł tytułem opłaty ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Ubezpieczycielem, który otrzymał środki było Towarzystwo (...) S.A. w W.. Wobec nieosiągnięcia określonego w umowie kredytowej salda kredytu do dnia 28 lutego 2009 r., pozwany Bank w dniu 27 lutego 2009 r. obciążył rachunek bankowy powodów opłatą za kolejny 36-miesięczny okres ochrony ubezpieczeniowej w łącznej kwocie 4.641,00 zł. Ubezpieczycielem, który otrzymał środki było (...) S.A. we W.. O kolejnych składkach powodowie dowiedzieli się, kiedy pieniądze z kolejnej raty zostały ściągnięte jako ubezpieczenie. Wobec nieosiągnięcia określonego w umowie kredytowej salda kredytu w dniu 29 lutego 2012 r. jak i w dniu 27 lutego 2015 r. pozwany bank obciążył rachunek osobisty powodów na rzecz pozwanego kwotami odpowiednio 5012,00 zł oraz 3935,00 zł za kolejne 36 miesięczne okresy ochrony ubezpieczeniowej. Ubezpieczycielem, który otrzymał środki było Towarzystwo (...) S.A. we W..

Pismem z dnia 22 grudnia 2015 r., działający w imieniu powodów pełnomocnik wezwał Bank (...) S.A. z siedzibą w W. do zwrotu kwoty 18.604 zł, tj. zwrotu całości kwot pieniężnych pobranych przez bank na cel „ubezpieczenia niskiego wkładu własnego” wraz z odsetkami ustawowymi od dnia pobrania przez bank każdej z nienależnych kwot, w nieprzekraczalnym terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Jednocześnie bank został wezwany do niepobierania z rachunku powodów żadnych kwot na rzecz tak zwanego „ubezpieczenia niskiego wkładu własnego”.

W odpowiedzi na powyższe pismo, Bank (...) S.A. z siedzibą w W., poinformował, że nie uznaje za zasadne roszczeń przedstawionych w przedmiotowym piśmie.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo zasługuje na uwzględnienie, z wyjątkiem części roszczenia odsetkowego.

Na wstępie Sąd uznał za chybiony podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia powodów. Wbrew twierdzeniom pozwanego, żądania powodów nie dotyczą roszczeń okresowych ale są to roszczenia powodów dochodzone od pozwanego tytułem zwrotu nienależnego świadczenia. Mając zatem na względzie, że dochodzone pozwem roszczenie ma swoje źródło w bezpodstawnym wzbogaceniu, Sąd uznał, że do roszczenia znajduje zastosowanie 10-letni termin przedawnienia.

Łączna wysokość składek pobranych od powodów na podstawie zakwestionowanych postanowień umownych nie jest sporna i odpowiada kwocie 15.504,00 zł. Kwestią sporną w niniejszym postępowaniu było to, czy kwoty, stanowiące składki na ubezpieczenie niskiego wkładu, zostały naliczone i pobrane przez pozwanego zasadnie, a zatem czy powodowie w ogóle byli zobowiązani do ich uiszczenia. Punktem wyjścia do rozważań dla Sądu Rejonowego była analiza postanowień umowy kredytowej pod katem i abuzywności.
W świetle przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. uznanie konkretnej klauzuli umownej za postanowienie niedozwolone wymaga ustalenia kumulatywnego wystąpienia wszystkich wymienionych w nim przesłanek, tj. kontrolowane postanowienie umowy zawartej z konsumentem: - nie było postanowieniem uzgodnionym z nim indywidualnie; - nie było postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron; - kształtowało prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Odnosząc się do pierwszej z przesłanek Sąd I instancji wskazał, że powodowie w relacjach z pozwanym są konsumentami w rozumieniu przepisu art. 22 ¹ k.c. W przedmiotowej sprawie, lokal zakupiony przez powodów za środki pochodzące z kredytu został nabyty na cele mieszkaniowe, a więc umowa zawarta między stronami nie była związana z działalnością zawodową ani gospodarczą powodów. Odnośnie drugiej z powołanych przesłanek Sąd Rejonowy stwierdził, że kwestionowany zapis zawarty w § 9 umowy, odnosił się do świadczenia niebędącego świadczeniem głównym, a nadto świadczenie którego dotyczył nie zostało w jego treści określone w sposób jednoznaczny. Do głównych świadczeń stron należało po stronie banku pozostawienie środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy, zaś po stronie kredytobiorcy zwrot otrzymanej kwoty wraz z odsetkami i ewentualnymi kosztami w tym prowizją. Z kolei koszty ubezpieczenia niskiego wkładu mają charakter świadczenia ubocznego, zaś celem samego ubezpieczenia, w zamyśle, jest zabezpieczenie interesów banku na wypadek gdyby kredytobiorca nie wykonywał ciążących na nim obowiązków tj. zalegał z płatnością rat kredytu.

W ocenie Sądu Rejonowego, zakwestionowane postanowienie umowne nie dawało konsumentowi żadnych uprawnień w zakresie oceny zasadności kontynuowania umowy ubezpieczenia po upływie pierwszych 36 miesięcy okresu kredytowania, bowiem brak było w jego treści jakiegokolwiek zapisu wskazującego na jaki okres umowa ubezpieczenia niskiego wkładu zostanie, po upływie 36 miesięcy, automatycznie przedłużona. Pozwany mógł zatem dowolnie przedłużać ochronę ubezpieczeniową, zaś konsument nie miał na takie decyzje żadnego wpływu. Przedmiotowe postanowienie nie zawierało zatem dostatecznie jasnych i precyzyjnych informacji, pozwalających kredytobiorcy na uzyskanie szczegółowej wiedzy, co do tego, jak faktycznie będą kształtowały się koszty ubezpieczenia oraz jak długo będzie on zobowiązany do refundowania ich pozwanemu. Zatem kredytobiorca nie był w stanie kontrolować prawidłowości podejmowanych przez bank czynności związanych zarówno z zawieraniem umowy ubezpieczenia z podmiotem trzecim na dalsze okresy, pomimo tego, że to właśnie kredytobiorca ponosił koszty z tego tytułu.

W świetle powyższego Sąd I instancji uznał, że treść § 9 umowy kredytowej zawierała postanowienie kształtujące prawa, a przede wszystkim obowiązki powodów w sposób niejednoznaczny.

W dalszej kolejności Sąd I instancji odniósł się do twierdzeń strony pozwanej, iż powodowie samodzielnie we wniosku kredytowym zaproponowali ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu, co świadczyło o tym, że mieli możliwość ukształtowania treści zapisu umowy kredytowej. Mieli nadto możność wyboru innej formy zabezpieczenia, ale z niej nie skorzystali. W tym zakresie Sąd wskazał, że „rzeczywisty wpływ” konsumenta na treść postanowienia nie ma miejsca, jeżeli jest ograniczony przez jego kontrahenta w ten sposób, że konsument dokonuje wyłącznie wyboru spośród alternatywnych klauzul sformułowanych przez przedsiębiorcę Ponadto, w ocenie Sądu Rejonowego, okoliczność że konsument znał treść danego postanowienia i rozumiał je, nie przesądza o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Dokonując ponadto analizy procesu zawarcia umowy kredytowej Sąd Rejonowy uznał, że postanowienia umowne dotyczące upoważnienia banku do naliczania i pobrania od powodów kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, w przypadku automatycznego przedłużenia ochrony ubezpieczeniowej, nie zostały z nimi uzgodnione indywidualnie. Decyzja powodów w tym zakresie ograniczała się wyłącznie do wyrażenia zgody lub jej braku na warunki umowy kredytowej zaproponowane i ustalone jednostronnie przez stronę pozwaną.

W dalszej kolejności Sąd zważył, że słusznie również podnosiła strona powodowa, że kwestionowane postanowienie umowy kredytowej skutkowało rażącym naruszeniem interesów konsumenta, bowiem kształtowało prawa powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. W ocenie Sądu, w niniejszej sprawie, już samo nieprzedstawienie powodom treści umowy ubezpieczenia uznać należało za dokonane z naruszeniem dobrych obyczajów. Wbrew twierdzeniom strony pozwanej, nieudzielenie stronie powodowej informacji o treści stosunku ubezpieczenia, a w szczególności pozbawienie powodów możliwości zapoznania się z ogólnymi warunkami ubezpieczenia niskiego wkładu własnego celem uzyskania przez nich wiedzy o tym jaki jest rzeczywisty zakres ochrony ubezpieczeniowej, jakie wypadki są objęte ta ochroną oraz jakie są ewentualne wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela, nie usprawiedliwiał fakt, że powodowie nie są stroną umowy ubezpieczenia. Zważyć bowiem należało, że zgodnie z kwestionowanym postanowieniem umowy to powodowie mieli pokryć koszty ubezpieczenia, co więcej, mogli również stać się dłużnikami ubezpieczyciela z racji wypłaconego pozwanemu odszkodowania.

Przy rozstrzyganiu przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy powołując się na rozszerzoną prawomocność wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wskazał również, że klauzula niemalże zbieżna treściowo z postanowieniami § 9 zawartej z powodami umowy z dnia 14 listopada 2006 roku była już poddana ocenie ten Sąd została uznana za niedozwoloną.

Mając na uwadze całokształt przytoczonych argumentów, Sąd Rejonowy stwierdził, że postanowienie umowy zawarte w treści § 9 stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, która nie wiąże powodów występujących w roli konsumenta, przy jednoczesnym związaniu umową kredytową w pozostałym zakresie. Łączna wysokość składek pobranych od powodów na podstawie zakwestionowanych postanowień odpowiadała kwocie 15.504,00 zł. Suma ta została przez Sąd zasądzona od pozwanego solidarnie na rzecz powodów w pkt I wyroku.

Odnosząc się do roszczenia powodów w zakresie odsetek Sąd Rejonowy wskazał, że w jego ocenie brak było podstaw do zasądzenia odsetek od poszczególnych kwot pobranych tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Mając na względzie, że dopiero pismem z dnia 22 grudnia 2015 r., strona powodowa wezwała pozwanego do zwrotu całości kwoty pobranej z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, Sąd uznał, że pozwany pozostawał w opóźnieniu od dnia 12 stycznia 2016 r. Od tej też daty zasądzono odsetki od kwoty 15.5043,00 zł, w pozostałym zakresie powództwo oddalono.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w części tj. w zakresie pkt I i III. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił: a) naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 233 § 1, art. 217 § 2 i 13 k.p.c., art . 227 k.p.c. z zw. z art. 278 k.p.c, polegające na bezpodstawnym oddaleniu I przez Sąd I instancji wniosku dowodowego pozwanego, b) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 385 § 1 k.c. w zw. z art. 70 ust. 2 Pr. bank. w zw. z art. 93 ust. 1 Pr. bank. w zw. z art. 56 k.c. oraz zw. z art. 137 § 1 Pr. Bank; art. 385 § 1 k.c. w zw. z art. 110 pr. bank. oraz art. 385 § 2 k.c. w zw. z art. 110 Pr. bank. w zw. z art. 93 Pr. bank., poprzez ich błędną wykładnię bądź niezastosowanie ; art. 385k.c. w zw. z Dyrektywą Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w zw. z art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej; art. 385 ¹ k.c, art. 385 ² k.c. oraz art. 355 § 2 k.c.; art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.; art. 409 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. oraz art. 411 pkt. 1 k.c. oraz art. 118 k.c.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Ponadto wniósł również o rozpoznanie, na podstawie art. 380 k.p.c., zażaleń na postanowienia w przedmiocie oddalenia wniosków dowodowych.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o oddalenie apelacji, a ponadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela w pełni ustalenia stanu faktycznego dokonane przez Sąd Rejonowy oraz przyjmuje je za własne. Podziela również obszerną i wyczerpującą ocenę prawną roszczenia przedstawioną w uzasadnieniu przez Sąd Rejonowy.

Wskazać należy, że poza sporem w niniejszej sprawie było to, że powodowie zawarli umowę kredytową jako konsumenci w rozumieniu przepisu art. 22 ¹ k.c. natomiast pozwany występował w roli przedsiębiorcy, o którym mowa w art. 43 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§2). Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Na podstawie art. 385 ² k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

By określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za niedozwolone postanowienie umowne, spełnione muszą zostać cztery warunki: (1) postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidualnie, (2) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, (3) rażąco naruszając jego interesy, (4) postanowienie nie dotyczy „głównych świadczeń stron".

Kwestionowane postanowienia umowne z całą pewnością nie określały głównego świadczenia stron tak jak wskazał to i wyczerpująco uzasadnił Sąd Rejonowy, zwrotu kosztów ubezpieczenia z tytułu UNWW nie można bowiem zaliczyć do wynagrodzenia należnego bankowi z tytułu zawartej umowy kredytu. W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie niniejszej nie mamy też do czynienia z postanowieniami uzgodnionymi indywidualnie. Wbrew twierdzeniom apelacji z okoliczności zawnioskowania o objęcie UNWW i podpisania umowy zawierającej takie zabezpieczenie nie wynika, że powodowie mieli na jego treść realny wpływ. Przeciwnie z samych twierdzeń pozwanego wynika, że w zasadzie możliwe były wyłącznie dwa rodzaje zabezpieczeń w przypadku braku wkładu własnego kredytobiorcy- hipoteka na innej nieruchomości i UNWW, ponadto pozwany w żaden sposób nie wykazał, że w przypadku wyboru jednego z dwóch zabezpieczeń Powodowie mogli negocjować czy to wybór ubezpieczyciela, czy też wysokość kosztów z tego tytułu. Twierdzenia apelującego w tym przedmiocie są gołosłowne. W ocenie Sądu Okręgowego postanowienia umowne w zakresie UNWW kształtują również prawa i obowiązki konsumentów- Powodów, w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, i rażąco naruszają ich interesy. Co prawda co do zasady instytucja ubezpieczenia niskiego wkładu własnego nie jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, jednakże zapisy dotyczące realizowania tego zabezpieczenia przez bank zawarte w umowie i regulaminie w przedmiotowej sprawie wskazują, że obowiązki powodów ukształtowane zostały sprzecznie z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy powodów jako konsumentów. Podkreślenia wymaga, że sama treść umowy oraz regulaminu w zakresie dotyczącym UNWW nastręcza poważne wątpliwości interpretacyjne. Pojęcia użyte w umowie oraz w regulaminie, a dotyczące obowiązków Powodów w związku z zawarciem umowy o kredyt z niskim udziałem własnym przede wszystkim nie są tożsame. Czym innym jest bowiem koszt ubezpieczenia, czym innym opłata dotycząca refinansowania kosztów ubezpieczenia, czym innym wreszcie składka ubezpieczeniowa. Taki sposób ukształtowania stosunku umownego przez stronę pozwaną (autora umowy) z całą pewnością nie jest jednoznaczny, jasny, nie jest również czytelny w zakresie obowiązków konsumentów. Z rozbieżności zapisów w umowie i regulaminie wynika również, że konstrukcja opłaty za ubezpieczenie niskiego wkładu własnego nie jest powiązana z brakującym wkładem własnym (co zdaje się wynikać z § 9 ust 7-9 umowy) lub z rzeczywistym ryzykiem banku. Zgodzić należy się i z tym, że z zapisów regulaminu wynika, że nikt poza bankiem nie jest w stanie zweryfikować zasad, wedle których następuje ustalenie składki na ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Bank odnosi się bowiem do wartości nieruchomości (czego nie odnajdujemy w § 9 umowy) ustalanej przez sam Bank. Okoliczności te przemawiają za uznaniem kwestionowanych zapisów za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Mając na uwadze sposób kształtowania opłat/składek/kosztów, którymi obciążani są Powodowie stwierdzić również należy, że rażąco naruszają one ich interesy. Ich wysokość jest znacząca (ponad 15 000 złotych po 10 latach spłaty kredytu), z oświadczeń ubezpieczycieli wynika przy tym, że ściągane przez bank kwoty obejmują nie tylko składkę ubezpieczeniową lecz również inne niezidentyfikowane w umowie i nie znane stronie koszty. Ponadto podkreślić należy, że Pozwany Bank dokonywał potrąceń z rachunku Powodów również wbrew zapisom umowy i udzielonego przez Powodów pełnomocnictwa

Nadto, w ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powodów można rozpatrywać również z punktu widzenia wykonywania umowy niezgodnie z jej postanowieniami. Podstawą faktyczną roszczenia i istotą sporu w niniejszej sprawie była nie tylko kwestia abuzywności postanowień umowy łączącej strony, ale również sposób jej wykonywania przez pozwany Bank. Materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie wskazuje na to, że Bank pobierał od powodów należności niezgodnie z łączącą strony umową, bez istniejącej w umowie ku temu podstawie. Świadczenia uiszczane więc przez powodów, a nie znajdujące oparcia w łączącej ich z pozwanym umowie uznać należało za nienależne i podlegające wobec tego zwrotowi. Jak stanowi bowiem § 9 umowy o kredyt hipoteczny łączącej strony w pkt 7. dodatkowe zabezpieczenie kredytu do czasu gdy saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu stanie się równe lub niższe niż 218.787,33 PLN stanowi ubezpieczenie kredytów hipotecznych z niskim udziałem własnym na podstawie umowy zawartej przez Bank (...) S.A. z (...) S.A.; w pkt 8. Kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu Bankowi kosztów ubezpieczenia w wysokości 1.916 PLN za pierwszy 36 –o miesięczny okres trwania ochrony ubezpieczeniowej; w pkt 9 . Jeżeli w ciągu okresu 36 miesięcy ochrony ubezpieczeniowej saldo zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu nie stanie się równe lub niższe niż 218.787,33 PLN, Kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu kosztów ubezpieczenia za kolejny 36 –o miesięczny okres udzielonej Bankowi przez (...) S.A. ochrony ubezpieczeniowej, o czym Kredytobiorca zostanie poinformowany przez Bank pisemnie. Jak w toku postępowania wskazywał sam pozwany zapisy niniejsze nie budzą żadnych wątpliwości interpretacyjnych, są czytelne i jasno określają prawa i obowiązki stron w zakresie ubezpieczenia niskiego wkładu. Tym samym nie ma powodów, aby stosować przy wykładni niniejszych zapisów umowy innej metody niż literalnej. Zgodnie z § 9 powodowie zobowiązali się po pierwsze zwrócić pozwanemu koszt ubezpieczenia. W świetle zapisów umowy brak jest przy tym podstaw do przyjęcia, że kosztem tym są wartości przewyższające składkę ubezpieczeniową. Regulamin kredytowania określa przy tym dokładnie sposób wyliczenia tego świadczenia, które refinansować ma kredytobiorca, nazwanego opłatą dotyczącą refinansowania kosztów ubezpieczenia. W zapisach umowy ani regulaminu nie ma mowy o tym, że w skład tej opłaty wchodzą jeszcze inne niezidentyfikowane i nienazwane koszty jak próbuje wykazywać aktualnie pozwany. Po drugie zwrot kosztów ubezpieczenia dotyczył wyłącznie ubezpieczenia na podstawie umowy zawartej przez Bank (...) S.A. z (...) S.A., również w tym zakresie zapis umowy nie nastręcza żadnych wątpliwości. Sąd I Instancji ustalił, że (...) S.A. z siedzibą w W. została przekształcona w (...) S.A. z siedzibą w W., a następnie (...) S.A. (...) (...) wskutek połączenia przez przeniesienie całego majątku spółki (...) S.A. (...) (...) z siedzibą w W. na (...) S.A. (...) (...). Z jakiego powodu Bank jako autor umowy nie zawarł w tym zakresie ogólnych zapisów lecz wskazał konkretnego ubezpieczyciela, z którym łączyła go umowa w 2006 r. nie jest wiadome, ale z całą pewnością nie może teraz wskazywać, że z punktu widzenia konsumenta obojętnym jest treść umowy w tym zakresie i obowiązek świadczenia jest niezależny od tego z jakim ubezpieczycielem Bank zawrze umowę. Obowiązek świadczenia po stronie powodów, zgodnie z zawartą umową, dotyczy zwrotu składek uiszczonych przez Bank na rzecz (...) S.A.

Udzielenie ochrony przez inny podmiot, niewskazany w umowie nie stanowiło podstawy żądania refinansowania przez powodów kosztów składek opłaconych w okresie od dnia 1 sierpnia 2010 roku do dnia 30 kwietnia 2016 roku. Zmiana taka, zgodnie z § 11 ust. 1 umowy o kredyt hipoteczny wymagała dla swej ważności i skuteczności formy pisemnej - aneksu podpisanego przez obie strony kontraktu.

Okoliczności dotyczące rezygnacji przez ubezpieczycieli z regresu w stosunku do powodów w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego oraz to, że aktualnie Bank na nowo zawarł umowę z następcą (...) S.A. pozostają wobec podstawy rozstrzygnięcia bez znaczenia.

Biorąc powyższe pod uwagę, uiszczenie składek na rzecz Towarzystwa (...) S.A. nie stanowi okoliczności, w związku z którą po stronie powodów powstałby na podstawie umowy kredytu łączącej ich z pozwanym Bankiem obowiązek zwrotu kosztów tychże składek na rzecz pozwanego. W zakresie zaś kwot ponad uiszczone przez Bank składki umowa nie przewidywała zwrotu takich kosztów przez powodów. W powyższym zakresie doszło zatem do bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanego Banku, albowiem powodowie spełnili na jego rzecz świadczenie, pomimo braku istnienia ku temu ważnego zobowiązania.

W ocenie Sądu Okręgowego mając na uwadze prawidłowe ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd Rejonowy powództwo zasługiwało więc na uwzględnienie zgodnie z treścią rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu Okręgowego za niezasadny uznać należy zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. Sąd Okręgowy stwierdza, że podnosząc ten zarzut pozwany zmierza do wykazania zasadności zarzutu naruszenia art. 385 ¹ k.c. W tym zakresie Sąd Okręgowy wypowiedział się powyżej. W ocenie Sądu Okręgowego ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Rejonowy jest wszechstronna, logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego.

Za niezasadne uznać należy również zarzuty naruszenia art. 409 k.c. i 411 k.c.

W zakresie zarzutu dotyczącego art. 411 k.c. stwierdzić należy, iż brak spełnienia świadczenia mógł być podstawą wypowiedzenia umowy kredytu, ponadto sposób spełniania tego świadczenia następował poprzez potrącanie przez Bank kwot z rachunku powodów (częściowo poza zakresem pełnomocnictwem). Podkreślić również należy, że z przedłożonej przez powodów korespondencji z Bankiem wynika, że sprzeciwiali się oni tego typu praktykom banku. Ponadto na uwagę zasługuje fakt, że powodowie zajmując słabszą pozycję rynkową w stosunku do pozwanego będącego profesjonalistą mogli konsekwentnie podważać zasadność uiszczanych wpłat, jednakże okoliczność ta nie może być traktowana jako jednoznaczna z ich wiedzą o braku zobowiązania do uiszczania składek ( de facto automatycznie pobieranych przez bank, a nie spełnianych przez powodów). Taką wiedzę, a nie zwykłe przypuszczenie co do zasadności swego stanowiska powodowie nabyli dopiero w toku niniejszej sprawy po zapadnięciu wyroku I instancji, a pewność uzyskają w wyniku jego uprawomocnienia się, uprzednio musząc znosić działania banku polegające na pobieraniu kosztów ubezpieczenia, w odmiennym razie narażając się na jego wypowiedzenie przez bank i wszystkie negatywne konsekwencje z tym związane.

Trudno również przyjąć, że pozwany wykazał, że wykonując umowę w sposób z niej nie wynikający oraz na podstawie postanowień niedozwolonych nie jest wzbogacony i zużył korzyść w okolicznościach, w których nie winien był liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu. Z samego faktu zapłacenia składki przez bank nie sposób wyciągnąć wniosku, iż wygasł obowiązek zwrotu korzyści. Przeznaczenie pobranych przez pozwany bank od powodów kwot w części na opłacenie składek należnych towarzystwom ubezpieczeniowym z racji zawartych umów ubezpieczenia nie doprowadziło do utraty korzyści w rozumieniu art. 409 k.c. W ocenie Sądu Okręgowego bank nadal jest wzbogacony. W jego sferze majątkowej nastąpiło przysporzenie polegające na zaoszczędzeniu wydatków. Gdyby nie nienależnie pobrane od powodów kwoty, bank musiałby wydatkować na ten cel własne środki. Ponadto w dalszym ciągu uprawniony jest na podstawie zawartych umów ubezpieczenia. Sąd Okręgowy wskazuje, iż taką wykładnię potwierdza również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2014 r., sygn. V CNP 13/13. Na marginesie zauważyć jeszcze trzeba, że bank jako profesjonalista, wprowadzając do umowy kredytu niedozwoloną klauzulę, musiał się obiektywnie liczyć z obowiązkiem zwrotu uzyskanych tą drogą środków, co także wyklucza skorzystanie przez niego z dobrodziejstwa przewidzianego w art. 409 k.c.

Na uwzględnienie nie zasługuje również zarzut przedawnienia podniesiony w apelacji. Z treści umowy łączącej strony nie wynika bowiem aby zwrot kosztów ubezpieczenia, do którego zobowiązali się powodowie miał charakter świadczenia okresowego, nie jest to również świadczenie związane z działalnością gospodarczą. Świadczenie określone w § 9 zostało określone jako płatne jednorazowo. Obowiązek zapłaty za kolejny okres 36 miesięcy uwarunkowany został w umowie w przypadku nie osiągnięcia określonego w tym paragrafie poziomu zadłużenia. Z zapisów umowy nie wynika, że powodowie zobowiązali się do płatności z tytułu UNWW regularnie i przez czas nie określony. Z tego względu zgodnie z art. 118 k.c. ich roszczenie wywiedzione na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu przedawnia się w terminie 10 letnim. Ostatecznie zatem za chybiony należało uznać zarzut naruszenia art. 118 k.c. poprzez nieuwzględnienie podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczeń powoda. Słusznie bowiem Sąd Rejonowy stwierdził, iż zasądzona w zaskarżonym wyroku kwota ma swą podstawę w roszczeniu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a nie zaś roszczeniu o świadczenia okresowe, to roszczenie o zapłatę przedmiotowej kwoty podlega przedawnieniu według ogólnego dziesięcioletniego terminu przedawnienia, a nie zaś terminu trzyletniego odnoszonego do świadczeń okresowych.

Zwrócić należy także uwagę na pewną niekonsekwencję skarżącego. Z jednej bowiem strony pozwany, celem wykazania, iż postanowienie § 9 ust. 7-9 umowy kredytowej zawiera jasne sprecyzowanie praw i obowiązków stron umowy, podkreślał, że w paragrafie tym nie zostało zawarte określenie dotyczące składki z tytułu ubezpieczenia, co czyniło bezpodstawnym przekonanie powodów o tym, że są oni stroną umowy ubezpieczenia, z drugiej zaś strony na nałożeniu na powodów obowiązku uiszczenia właśnie owej składki, opierał swój zarzut przedawnienia, wskazując, iż świadczenie z tytułu składki jest świadczeniem okresowym, a w związku z tym podlega trzyletniemu terminowi przedawnienia. Niezależnie jednak od tego, czy kwota pobrana przez pozwanego istotnie stanowiła klasyczną składkę, czy też winna być ona traktowana jedynie jako koszty ubezpieczenia, należy zauważyć, iż roszczenie powodów oparte zostało w istocie na przepisach o bezpodstawnego wzbogacenia i jako takie podlega ogólnemu, dziesięcioletniemu przedawnieniu (por. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2016-06-23, V CNP 55/15).

Z uwagi na powyższe powództwo zasługiwało na uwzględnienie tak jak orzekł to Sąd I Instancji, a apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800).