Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII GC 601/18

Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 14 marca 2019 roku w sprawie z powództwa Krajowego Ośrodka (...) w W. przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

I.  Przedmiot postępowania.

1)  Powód domagał się, aby pozwany wydał nieruchomość rolną, zabudowaną, położoną na terenie gmin S. i S. w Województwie (...), oznaczoną w ewidencji gruntów jako działki numer (...) obrębu B., (...) obrębu S., (...) obrębu T. w stanie wolnym od osób i rzeczy. Podając podstawą faktyczną powództwa twierdził, że poprzedniczka prawna powoda Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa w W. zawarła z przedsiębiorstwem (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w B. umowę dzierżawy, między innymi, wskazanych nieruchomości. Pozwany jest nabywcą przedsiębiorstwa prowadzonego przez Spółkę (...), które nabył w toku postępowania upadłościowego. Umowa dzierżawy została zawarta na czas określony do 1 czerwca 2018 roku; była wielokrotnie zmieniana. Powód i jego poprzednik prawny odmówili przedłużenia umowy dzierżawy nie uwzględniając wniosków strony pozwanej. W ocenie strony powodowej, pozwany utracił uprawnienie do bezprzetargowego przedłużenia umowy dzierżawy, o którym mowa w art. 39 ust. 2 pkt 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Pozwanej nie przysługuje tytuł prawny do posiadania nieruchomości.

2)  Strona pozwana domagała się oddalenia powództwa w części obejmującej roszczenie o wydanie (...), (...) hektara stanowiących 70% obszaru dzierżawionych nieruchomości, twierdząc, że 30% gruntu została wyłączona w całym okresie trwania tejże umowy. Pierwotna wielkość dzierżawionego gruntu to 1.461 ha, a w roku 2017 roku już tylko 491 hektarów. Umowa dzierżawy była zawarta na czas określony, pozwana pozostawała w przeświadczeniu, że ze względu na trwające inwestycje umowa zostanie przedłużona. W ocenie pozwanej spółki, wobec oświadczenia złożonego przez nią 30 marca 2017 roku powód powinien był rozpocząć rokowania umowy dzierżawy, zgodnie z art. 39 ust. 2 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Wyrażono pogląd, że powód nie może powoływać się na brak zwrotu 30% obszaru jak ona podstawę do nieprzystąpienia do rokowań nowej umowy dzierżawy.

II.  Ustalenia faktyczne Sądu.

1)  25 maja 1993 roku między Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, jako wydzierżawiającym, a Przedsiębiorstwem (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w B. została zawarta umowa dzierżawy bliżej określonych nieruchomości o ogólnej powierzchni 1.461,30 ha. Umowa była wielokrotnie zmieniana aneksami, przy czym 5 maja 2003 roku Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa potwierdziła, że w związku ze sprzedażą przedsiębiorstwa prowadzonego przez spółkę (...), dokonaną przez syndyka masy upadłości na rzecz spółki (...), strony potwierdzają, że od 22 grudnia 1999 roku dzierżawcą bliżej określonych nieruchomości jest spółka (...). (Dowód: odpis umowy z 25 maja 1993 roku, karty 11-14, aneksu z dnia 5 maja 2003 roku, karty 22-24, odpisy pozostałych aneksów, karty 15-21, 25-45).

2)  Pismem z 19 kwietnia 2012 roku poprzednik prawny powoda zwrócił się do pozwanej spółki o wyłączenie z użytków rolnych objętych umową dzierżawy gruntów o powierzchni 131, (...) hektara, co miało stanowić 30% powierzchni użytków rolnych. Przesłano także aneks do umowy. Pozwany nie odpowiedział na propozycję. (Dowód: odpis pisma z 19 kwietnia 2012 roku, karta 46, aneksu nr (...), karta 47, potwierdzenia odbioru, karta 48).

3)  Pismem z 30 marca 2017 roku pozwany zwrócił się do poprzednika prawnego powoda z oświadczeniem o zamiarze dalszego dzierżawienia nieruchomości rolnej wraz z wnioskiem o przedłużenie dotychczasowej umowy dzierżawy. (Dowód: odpis pisma z 30 marca 2017 roku, karta 94).

4)  Pismem z 25 kwietnia 2017 roku poprzednik prawny powoda poinformował pozwaną spółkę, że ta utraciła uprawnienie do nabycia w pierwszeństwie dzierżawionych nieruchomości oraz do przedłużenia okresu dzierżawy. Oświadczono, że Agencja nie wyraża zgody na przedłużenie czasu trwania umowy dzierżawy zawartej do 1 czerwca 2018 roku. (Dowód: odpis pisma z dnia 25 kwietnia 2017 roku, karta 49, odpis potwierdzenia odbioru, karta 50).

5)  Pozwana spółka była informowana przez powoda o przyczynach wygaśnięcia umowy dzierżawy pismem z 1 czerwca 2018 roku oraz wzywana do wydania nieruchomości. Pracownicy powoda sporządzanie notatki służbowe stwierdzające stan nieruchomości. (Dowód: odpisy pism z 20 marca 2018 roku, 20 września 2018 roku, 12 października 2018 roku, 19 października 2018 roku, 20 listopada 2018 roku, 3 grudnia 2018 roku).

6)  Powód jest w posiadaniu działek gruntu numer (...) obrębu B., (...) obrębu S., (...) obrębu T.. (Fakt niewymagający dowodu).

III.  Uzasadnienie prawne.

1)  Strony łączyła umowa dzierżawy nieruchomości, powód wywodzi roszczenie z przepisów regulujących zobowiązanie, art. 694 w zw. z art. 675 § 1 k.c., które statuują normę prawna, że po zakończeniu dzierżawy dzierżawca zobowiązany jest wydać przedmiot dzierżawy. Umowa wygasła z końcem 1 czerwca 2018 roku i po tym dniu pozwana spółka zobowiązana była wydać powodowi, jako następcy prawnemu wydzierżawiającego, przedmiot dzierżawy, opisany w umowie zmienianej wielokrotnie aneksami. Niezależnie od przepisów obligacyjnych, roszczenie powoda ma charakter windykacyjnego (art. 222 par. 1 k.c.), ponieważ dzierżawione nieruchomości wchodzą w skład (...) Skarbu Państwa (umowa z 25 maja 1993 roku, karta 11), a zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Skarb Państwa powierza Krajowemu Ośrodkowi wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia, o którym mowa w art. 1 i 2 tej ustawy, więc w stosunku do nieruchomości rolnych Skarbu Państwa.

2)  Umowa dzierżawy wygasła i jest to wystarczająca przyczyna powstania obowiązku obligacyjnego zwrotu przedmiotu dzierżawy uzasadniająca skuteczność powództwa. Z punktu widzenia roszczenia windykacyjnego, skuteczna obrona pozwanego może opierać się na przeciwstawieniu prawu własności własnego uprawnienia do władania rzeczą, wynikającego z przepisów obligacyjnych albo rzeczowych; okolicznością tą może być istnienie umowy dzierżawy. Pozwana spółka nie przedstawiła roszczeniu windykacyjnemu skutecznego zarzutu władania rzeczą, jak wskazano umowa dzierżawy wygasła z końcem 1 czerwca 2018 roku. Obowiązek obligacyjny wydania przedmiotu dzierżawy i brak skutecznego zarzutu uprawniającego do władania rzeczą stanowią o zasadności powództwa. Pozostałe argumenty wskazywane przez stronę pozwaną nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

3)  Nie istnieje żaden argument natury prawnej ani faktycznej, który przemawiałby za oddaleniem powództwa w zakresie przekraczającym 70% obszaru dzierżawionych nieruchomości. Umowa dzierżawy nieruchomości objętych żądaniem nie została przedłużona i pozwanej spółce nie przysługuje uprawnienie do władania tą częścią rzeczy. Kwestia, czy poprzednik prawny powoda albo powód byli zobowiązani do podjęcia negocjacji albo do przedłużenia umowy nie ma żadnego znaczenia dla ustalenia faktu, że umowa ta nie została przedłużona i że pozwany nie może skutecznie przeciwstawić roszczeniu powoda własnego uprawnienia do władania rzeczą.

4)  Na marginesie powyższego można jedynie wskazać, że zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 roku o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, jeżeli umowa dzierżawy zawarta przed dniem wejścia w życie tej ustawy, przedmiotem której są nieruchomości wchodzące w skład (...) Skarbu Państwa nie zawiera postanowienia o możliwości wyłączenia, o którym mowa w art. 38 ust. 1a ustawy, o której mowa w art. 1, więc ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, w brzmieniu nadanym ustawą, więc ustawą z 16 września 2011 roku, Agencja Nieruchomości Rolnych, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, przedstawi dzierżawcom, w formie pisemnego zawiadomienia, propozycję dokonania zmian tej umowy w zakresie wyłączenia z dzierżawy 30% powierzchni użytków rolnych będących przedmiotem dzierżawy. Propozycja ta została przedstawiona stronie pozwanej i nie została przyjęta, ponieważ zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy, w przypadku niezłożenia w terminie oświadczenia, o którym mowa w ust. 3, uznaje się, że dzierżawca odrzucił zaproponowane przez Agencję Nieruchomości Rolnych zmiany umowy dzierżawy. Skutkiem powyższego jest niestosowanie wobec pozwanej spółki art. 29 ust. 1 pkt 3 i art. 39 ust. 2 pkt 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, więc niezastosowanie bezprzetargowego trybu zawarcia umowy dzierżawy poprzedzonego negocjacjami z Krajowym Ośrodkiem. Wskazane regulacje nie są podstawą do przyjęcia, że pozwanemu przysługuje uprawnienie do władania 70% częścią nieruchomości objętej żądaniem powództwa.

IV.  Ocena materiału dowodowego i kwestie procesowe.

Stan faktyczny sprawy został ustalony w oparciu o odpisy dokumentów przedstawione przez stronę powodową. Wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka J. S. oraz przesłuchania stron zmierza jedynie do zwłoki (art. 217 § 3 k.p.c.) i był nieprzydatny do rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ fakt, czy powód miał obowiązek podjęcia negocjacji oraz czy powód został wezwany do wydania części nieruchomości stanowiących 30% użytków rolnych jest zupełnie bezprzedmiotowy z punktu widzenia obowiązujących norm prawa cywilnego materialnego znajdujących zastosowanie dla oceny zgłoszonego roszczenia.

V.  Koszty procesu.

Pozwany przegrał sprawę w całości, co oznacza obowiązek zwrotu powodowi celowych kosztów procesu, zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., wynagrodzenia radcy prawnego kwocie 720 zł, ustalonej na podstawie § 7 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz opłaty od pozwu.

SSO Robert Bury