Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 1980/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 sierpnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.:

- umorzył postępowanie administracyjne w części dotyczącej podlegania ubezpieczeniom społecznym J. B. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek Z. G. (1),

- stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne J. B. (1) podlegającej ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek Z. G. (1) wynosi:

- marzec 2018 – 2100 zł

- kwiecień 1960 zł

- maj 2018 – 770 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczona jest zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę od dnia 1.10. 2017 r, bezpośrednio przed zgłoszeniem do ubezpieczeń u płatnika składek J. B. (1) była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i korzystała z preferencyjnych zasad opłacania składek, a od 1.10.2017 r z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej dokonała zgłoszenia wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego. W dniu 8 stycznia 2018 r J. B. (1) wystąpiła do płatnika z prośbą o zmianę od 1.03.2018 r wymiaru czasu pracy z 1/1 na ¾ etatu. Aneksem z dnia 1.03.2018 zmieniono wymiar czasu pracy na ¾ etatu oraz wynagrodzenie na kwotę 2050 zł miesięcznie. Zdaniem organu rentowego działanie takie budzi wątpliwość i miało na celu umożliwienie przystąpienia J. B. (1) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, a w konsekwencji nabycia oprócz świadczeń z ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, obliczonych od zadeklarowanej podstawy wymiaru składek w kwocie 11107,50 zł. Organ rentowy podniósł, że wniosek o zmianę wymiaru czasu pracy nastąpiło z dwumiesięcznym wyprzedzeniem, nie został udokumentowany nowy zakres obowiązków, zmiana wysokości wynagrodzenia nie była proporcjonalna do zmiany wymiaru czasu pracy. Podkreślił, że obniżenie wynagrodzenia pracownika w celu umożliwienia mu dokonania zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia własnej działalności gospodarczej z bardzo wysoką podstawą wymiaru składek, a w konsekwencji nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego może być w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych oceniane jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń oraz sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

/decyzja – k. 81 - 84 akt ZUS/

Ubezpieczona J. B. (1) oraz płatnik Z. G. (1) złożyły odwołania od w/w decyzji w części dotyczącej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia i sprzecznego z prawem oraz istniejącym w sprawie stanem faktycznym ustalenia, że J. B. (1) jest po dniu 1.03.2018 r nadal zatrudniona na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze zatrudnienia i wniosły o jej zmianę i ustalenie, że ubezpieczona od dnia 1.03.2018 r jest zatrudniona w wymiarze ¾ etatu. W uzasadnieniu podniosły, że swoim zachowaniem nie naruszyły zasad współżycia społecznego, działanie płatnika oraz ubezpieczonej jest racjonalne oraz prawnie i faktycznie uzasadnione.

/odwołanie – k. 2 – 8, 3-9 akt VIII U 1981/18/

W odpowiedziach na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o ich oddalenie, argumentując, jak w zaskarżonej decyzji. Wniósł także o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

/odpowiedzi na odwołania – k. 10 - 13, k. 11 - 14 akt VIII U 1981/18/

Postanowieniem z dnia 8.10. 2018 r sprawy z obu odwołań zostały połączone do wspólnego rozpoznania.

/postanowienie – k. 16 akt VIII U 1981/18/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. G. (1) i J. B. (1) są spokrewnione – Z. G. (1) jest matką ubezpieczonej.

/okoliczność bezsporna/

Z. G. (1) prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem jest w przeważającym zakresie sprzedaż hurtowa drewna, materiałów budowlanych i wyposażenia sanitarnego. Firma zajmuje się logistyką i transportem. Zatrudnia ok. 27 osób i dysponuje 20 samochodami. Pracownicy zatrudnieni są na cały etat bądź na umowę zlecenia, za wynagrodzeniem w kwotach 2100 – 2450 zł.

/odpis z (...) k. 66 akt ZUS, zeznania J. B. – e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:12 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:02:49 – 00:18:57, zeznania Z. G. e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:22 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:18:57 – 00:19:51, zeznania świadka P. G. (1) – e – prot. z dnia 27.11.18 00: 31:49/

Prowadzona działalność ma charakter rodzinny. W okresie 15.08.2007 r – 31.12.2012 r w firmie był zatrudniony P. G. (2), na stanowisku kierowcy auta ciężarowego, specjalisty do spraw marketingu, w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 9.02.2016 r zatrudniony jest na stanowisku specjalisty ds. marketingu, w pełnym wymiarze czasu pracy K. G. (1). Czas pracy pracowników nie jest ściśle określony.

/kserokopia świadectwa pracy, umowy o pracę – k. bez num. Akt ZUS, zeznania świadka K. G. (1) – e – prot. z dnia 27.11.18 00:24:12, P. G. (2) – 00:31:49/

J. B. (1) ma wyższe wykształcenie , jest lekarzem dentystą, prowadzi własną działalność gospodarczą – praktykę lekarską. Świadczy usługi dla podmiotów zewnętrznych, nie ma określonych godzin przyjęć.

/zeznania J. B. – e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:12 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:02:49 – 00:18:57, zeznania Z. G. e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:22 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:18:57 – 00:19:51/

W dniu 1.10. 2009 r doszło do zawarcia umowy o pracę między ubezpieczoną i płatnikiem, na stanowisku specjalisty do spraw marketingu, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w kwocie 1300 zł. Stosunek pracy został rozwiązany z dniem 30.06.2014 r, za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę.

/kserokopia umowy, świadectwa pracy – k. 34,43 akt ZUS/

Przed zatrudnieniem u płatnika w 2017 roku J. B. (1) była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i korzystała z preferencyjnych zasad opłacania składek, a od 1.10.2017 r z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej dokonała zgłoszenia wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego.

/okoliczność bezsporna/

Od sierpnia 2017 r ubezpieczona wiedziała o ciąży.

/Zeznania J. B. – e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:12 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:02:49 – 00:18:57, zeznania Z. G. e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:22 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:18:57 – 00:19:51, karta ciąży – k. 62/,

W dniu 1.10.2017 r doszło do zawarcia umowy o pracę między ubezpieczoną i płatnikiem, na stanowisku specjalisty do spraw marketingu, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w kwocie 2100 zł.

/umowa – k. bez num. Akt ZUS/

J. B. (1) odbyła wstępne szkolenie z zakresu BHP oraz uzyskała orzeczenie lekarskie o zdolności do pracy na stanowisku specjalisty ds. marketingu.

/kserokopia karty szkolenia oraz orzeczenia lekarskiego – k. bez num. Akt ZUS/

Godziny pracy w firmie dostosowywała do potrzeb oraz do swoich pacjentów. Prace świadczyła w siedzibie firmy albo zdalnie. Zajmowała się kontrolowaniem czystości pojazdów, sprawdzała uszkodzenia, umawiała wizyty w serwisie, sprawdzała, czy kierowcy stosują się do zaleceń, pilnowała dat ubezpieczenia i przeglądów, wybierała dostawców zewnętrznych. Opiekowała się stroną internetową.

/zeznania J. B. – e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:12 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:02:49 – 00:18:57, zeznania Z. G. e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:22 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:18:57 – 00:19:51, zeznania świadka P. G. (1) – e – prot. z dnia 27.11.18 00:40:48/

W dniu 8 stycznia 2018 r J. B. (1) wystąpiła z wnioskiem do pracodawcy o zmianę umowy o pracę z 1/1 na ¾ etatu od 1.03.2018 r z powodu ciąży. Wniosek został zaakceptowany przez pracodawcę.

/kserokopia pisma – k. 32 akt ZUS/

W dniu 1 marca 2018 r doszło do zawarcia aneksu do umowy o pracę, zgodnie z którym strony stosunku pracy zgodnie postanowiły , że od 1.03.2018 r ulegają zmianie następujące warunki umowy o pracę:

- wymiar czasu pracy – ¾ etatu

- wynagrodzenie zasadnicze – 2050 zł

- dodatek do wynagrodzenia jak za pracę w godzinach nadliczbowych , o którym mowa w art. 151 § 1 kp, przysługuje pracownikowi po przekroczeniu w okresie rozliczeniowym wymiaru czasu pracy odpowiadającego ¾ etatu

- pozostałe warunki pozostają bez zmian.

/aneks – k. bez num. Akt ZUS. /

Ubezpieczona podpisywała listy płac.

/kserokopia list – k. bez num. Akt ZUS/

Po zmianie warunków doszło do ograniczenia godzin pracy, w marcu ubezpieczona zajmowała się organizowaniem spotkania integracyjnego, odpadło jej sprawdzanie samochodów. Przebywała krócej w firmie. Z uwagi na stan zdrowia częściej pracowała w domu.

/zeznania J. B. – e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:12 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:02:49 – 00:18:57, zeznania Z. G. e- prot. z dnia 18.01.19 00:03:22 w zw. z e – prot. z dnia 27.11.18 r 00:18:57 – 00:19:51, zeznania świadka P. G. (2) – e prot. z dnia 27.11.2018 r 00:31:48, zeznania świadka P. G. (1) 00:40:48, R. B. – 01:00:46, K. G. (2) – 01:07:11/.

Od 1 kwietnia 2018 r J. B. (1) zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz obliczyła i rozliczyła składki na te ubezpieczenia od zadeklarowanej podstawy wymiaru składek w wysokości 11.107,50 zł.

/okoliczność bezsporna/

Od 30 marca 2018 r ubezpieczona zaczęła korzystać ze zwolnienia lekarskiego. W dniu 20.04.2018 r ubezpieczona urodziła dziecko. Wystąpiła do ZUS z roszczeniem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

/okoliczność bezsporna/

W 2017 r Z. G. (1) uzyskała dochód z działalności gospodarczej w wysokości 2.318.631,90 zł. W okresie styczeń – październik 2018 r dochód wyniósł 1.266.156,50 zł

/kserokopia PIT – 36 L – k. bez num. Akt ZUS, roczna struktura przychodu – k. 50/

Decyzją z dnia 2.08.2018 r organ rentowy stwierdził, że J. B. (1) jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą A.D. w S. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od 1.04.2018 r oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od 1.04.2018 r. Ubezpieczona zaskarżyła powyższą decyzję. Postępowanie zostało zawieszone do czasu zakończenia postępowania w niniejszej sprawie.

/okoliczność bezsporna/

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów:

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone do akt dokumenty, w tym dokumentację osobową odwołującej się oraz zeznania płatnika, ubezpieczonej oraz świadków.

Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie, czy miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonej z tytułu zatrudnienia u płatnika składek od dnia 1 marca 2018 r. stanowi kwota 2050 zł i wymiar czasu pracy ograniczono do ¾, czy też ustalenie zmniejszonego wymiaru czasu pracy ubezpieczonej było dokonane jedynie w celu objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, co umożliwiło przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z wysoka podstawą i w konsekwencji wystąpienie z wnioskiem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Sąd dał wiarę zeznaniom stron, w których wskazały na realność otrzymanego przez skarżącego w spornym okresie wynagrodzenia określonego w umowie o pracę oraz zmniejszenia wymiaru czasu pracy.

W ocenie Sądu zeznania stron oraz świadków są jasne, logiczne i wzajemnie niesprzeczne. Wersja zdarzeń przedstawiona przez skarżące i świadków znajduje odzwierciedlenie w dokumentacji zebranej w sprawie.

Z zeznań odwołujących i świadków, a także z przedstawionej dokumentacji jasno wynika, że ubezpieczona w spornym okresie tj. od 1 marca 2018 r. wykonywała obowiązki w obniżonym czasie pracy – poświęcała pracy mniej czasu, mniej czasu przebywała w firmie, odpadły jej obowiązki związane z przeglądem samochodów .

Strony w sposób wiarygodny umotywowały przyczyny zmiany warunków zatrudnienia, powołując się na zaawansowany stan ciąży, nadto ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej na kwotę 2050 zł wskazując, że taka była decyzja pracodawcy, by drastycznie nie obniżać wynagrodzenia, co w świetle kwalifikacji ubezpieczonej i sytuacji finansowej pracodawcy, zasługiwała na akceptację. Nadto w ocenie Sądu ustalona wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni nie była wygórowana, mając na względzie aktualne stosunki panujące na rynku pracy.

Należy też podnieść, iż organ rentowy początkowo prowadził postępowanie wyjaśniające, czy ubezpieczona w ogóle podlega ubezpieczeniom społecznym, a po jego zakończeniu nie tylko stwierdził, iż podlega tym ubezpieczeniom, ale nawet przyjął pełen wymiar czasu pracy. Tymczasem z zebranego materiału dowodowego w żaden sposób nie wynika, by ubezpieczona wykonywała pracę w sposób podporządkowany co do miejsca i czasu pracy, aby była w jakikolwiek sposób rozliczana z wykonanych obowiązków, a nadto, by powierzone obowiązki wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy. Zarówno strony jak i świadkowie posługiwali się ogólnymi pojęciami, część świadków w ogóle nie znało konkretnych obowiązków ubezpieczonej, zatem w żaden sposób na podstawie zebranego materiału dowodowego nie można było ustalić, że ubezpieczona świadczyła pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, jak tego chciałby organ rentowy. Jednak z uwagi na treść decyzji i zakres zaskarżenia, brak było możliwości odmiennych ustaleń, co do istnienia stosunku ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963 t.j.), pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2014r. poz. 159) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 wspomnianej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

W związku z powyższym wskazać należy, że wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047, a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, OSNP 2005, Nr 21, poz. 338 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 roku, III UK 26/07, z dnia 19 września 2007 roku, III UK 30/07).

Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni w dniu 1 marca 2018 r. podpisała porozumienie do umowy, na mocy którego zmniejszył się wymiar czasu pracy ubezpieczonej z pełnego etatu do 3/4, oraz nieznacznie zmniejszyło się wynagrodzenie. Ważność tej umowy w zakresie wysokości wynagrodzenia i wymiaru czasu pracy została zakwestionowane przez organ rentowy, który zarzucił stronom umowy naruszenie zasad współżycia społecznego polegające na świadomym zamiarze osiągania korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że wnioskodawczyni powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też jak chciał tego organ rentowy – podstawa wymiaru składek powinna zostać podwyższona do dotychczasowego wynagrodzenia w związku z pełnym wymiarem czasu pracy. Należało zatem ustalić, czy postanowienia umowy o pracę były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 k.c.). Powyższe sprowadza się do rozstrzygnięcia podstawowej kwestii - czy wysokość wynagrodzenia wypłacona wnioskodawczyni za jej pracę była godziwa, to znaczy czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji. Nadto, czy obniżenie wymiaru czasu pracy miało na celu przystąpienia do ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 kodeksu pracy, umówienie się o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to reguła zawarta w przepisie art. 353 1 k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być także niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych. Co prawda w tezie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. (II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) przyjęto, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.)”, a w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r. (II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) stwierdzono, iż „stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.)”, to - pomijając, że rozstrzygnięcia te zapadły w odmiennych niż oceniany stanach faktycznych - trzeba zauważyć, że dotyczą one kwalifikowania opisanych zachowań w aspekcie ich zgodności z prawem, nie rozważając czy nie naruszają one zasad współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, iż ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że co do zasady, z jednej strony wynagrodzenie za pracę ma stanowić wartość godziwą, z drugiej zaś, ma odpowiadać rodzajowi pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu i ma stanowić ekwiwalent za ilość i jakość świadczonej pracy.

Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyraża się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej. Zatem mimo tego, iż postanowienia umowy o pracę, które nadmiernie uprzywilejowują płacowo danego pracownika, w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 1 k.c., to w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, możliwe jest - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - przypisanie zamiaru nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Jest to związane z alimentacyjnym charakterem tych świadczeń oraz z zasadą solidaryzmu, wymagającą tego, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych (podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2012 roku, III AUa 420/12, LEX nr 1220514).

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Sąd stwierdza, iż zmiana warunków zatrudnienia – z 1/1 etatu do ¾ nie była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, bowiem nastąpiła w związku z ciążą, ubezpieczona nie korzystała ze zwolnień lekarskich w związku z ciążą, nadto z materiału dowodowego w żaden sposób nie wynika, iż ubezpieczona wykonywała pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Nadto ustalona wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej nie może zostać uznana za wygórowaną, w świetle jej kwalifikacji i sytuacji pracodawcy. Nadto organ rentowy wydając sporną decyzję zdecydował się wypłacać świadczenia od wyższej postawy.

Należy zwrócić uwagę, iż zdaniem Sądu wnioskodawczyni nie wykonywała pracy na rzecz płatnika składek w spornym okresie - od 1 marca 2018 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, co wynika z zeznań stron i świadków oraz znajduje potwierdzenie w złożonych dokumentach. Podkreślić należy w tym miejscu, że to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78, w którym stwierdził, iż na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli – w tym przypadku co do wymiaru czasu pracy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowany przez niego aneks do umowy o pracę był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Reasumując, należy stwierdzić, że na gruncie niniejszej sprawy, nie może budzić wątpliwości fakt, iż postanowienia aneksu do umowy o pracę ustalające wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej, wymiar czasu pracy były ważne, albowiem nie były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nadto postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczona nie wykonywała pracy wymiarze pełnego etatu. Okoliczność, iż wniosek o zmianę etatu ubezpieczona złożyła dwa miesiące wcześniej, nie może być podstawą do ustalenia, że zmiana miała charakter pozorny, bowiem w istocie brak dowodu, że ubezpieczona wykonywała pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, jak określono w decyzji.

W istocie wnioskodawczyni została objęta obowiązkowymi ubezpieczaniami społecznymi i przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, co jednak wynikało z obowiązujących przepisów, a mianowicie – art. 9 i 14 ustawy systemowej.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie (...) § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję stwierdzając, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe J. B. (1), podlegającej ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek Z. G. (1), za okres marzec – maj 2018, stanowi kwota wynikająca z aneksu do umowy o pracę z dnia 1 marca 2018 roku, przy uwzględnieniu okresów niezdolności do pracy w kwietniu i maju 2018 roku.