Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 1984/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 sierpnia 2018 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze odmówił J. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze , 25 – letniego okresu składkowego i nieskładkowego (organ rentowy uznał za udowodnione 24 lata , 11 miesięcy i 29 dni stażu sumarycznego), a w związku z faktem przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego i nie złożył wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody państwa.

/decyzja k.1 plik I akt ZUS/

W dniu 21 września 2018 r. J. K. złożył odwołanie od w/w decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury. W treści odwołania J. K. wskazał, że legitymuje się zarówno wymaganym stażem sumarycznym, jak i wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca wskazał, że do stażu sumarycznego powinien zostać mu uwzględniony okres od 1 października 1976 r. do 3 listopada 1976 r. kiedy to pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. W odniesieniu zaś do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych J. K. wskazał, że na 15 – letni staż pracy składają się następujące okresy: od 9 sierpnia 1976 r. do 30 września 1976 r. tj. pracy w Oddziale Państwowej (...) w K. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony , od 4 listopada 1976 r. do 31 sierpnia 1980 r. tj. pracy w Spółdzielni (...) w K. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony , od 1 września 1980 r. do 31 lipca 1981 r. tj. pracy w (...) B. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony , od 26 października 1981 r. do 30 kwietnia 1985 r. tj. pracy w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony , od 2 maja 1985 r. do 31 lipca 1991 r. tj. pracy w Zakładzie (...) w Ł. na stanowisku kierowcy autobusu o liczbie miejsc powyżej 15, od 2 lipca 1991 r. do 21 listopada 2007 r. tj. okresu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej w zakresie transportu lądowego, pasażerskiego i innego ( prowadzenie autobusu na trasach krajowych i zagranicznych). J. K. wniósł o ponowne przeanalizowanie okresu składkowego i nieskładkowego na podstawie załączonych dokumentów oraz o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków.

/odwołanie k.2 – 8 , pismo procesowe k.32 – 33/

W odpowiedzi na odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że notatką kolegialną z 27 września 2018 r. zaliczono wnioskodawcy do stażu pracy w zakresie niezbędnym do udowodnienia 25 lat, okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców na podstawie złożonych do odwołania zeznań świadków na okoliczność tejże pracy. Organ rentowy zaznaczył, że wnioskodawca w dniu 21 września 2018 r. złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w Otwartym Funduszu Emerytalnym na dochody budżetu państwa. W odniesieniu zaś do okresu pracy w warunkach szczególnych Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreślił, że J. K. nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego 15 lat, a nadto że w aktach sprawy brak jest świadectw pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Organ rentowy zaznaczył ,że w okresie od 9 sierpnia 1976 r. do 30 września 1976 r. J. K. był zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodowego w (...) w K., od 4 listopada 1976r. do 31 sierpnia 1980 r. na stanowisku kierowcy w Spółdzielni (...) w K. ( w okresie od 27 października 1977 r. do 16 października 1979 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową), od 1 września 1980 r. do 31 lipca 1981r. na stanowisku kierowcy samochodowego w (...) w B., od 26 października 1981r. do 30 kwietnia 1985 r. na stanowisku mechanika napraw samochodowych (do 28 czerwca 1982r.) i kierowcy - konwojenta w (...) w Ł., od 2 maja 1985r. do 31 lipca 1991r. na stanowisku kierowcy autobusu w S.A. (...) w Ł., a w okresie od 1 sierpnia 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą w zakresie transportu lądowego, pasażerskiego i innego.

/odpowiedź na odwołanie k.25 – 26/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. K. urodził się (...)

/okoliczność bezsporna/

W dniu 31 lipca 2018 r. J. K. złożył wniosek o emeryturę, po którego rozpatrzeniu wydano zaskarżoną decyzję.

/wniosek plik I akt ZUS , decyzja k.1 plik I akt ZUS/

J. K. złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w Otwartym Funduszu Emerytalnym na dochody budżetu państwa.

/okoliczność bezsporna/

J. K. na dzień 1 stycznia 1999 r. udokumentował 25 lat ogólnego stażu pracy.

/okoliczność bezsporna/

W okresie od 9 sierpnia 1976 r. do 30 września 1976 r. J. K. był zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodowego w Oddziale Państwowej (...) w K..

/świadectwo pracy k.3 plik II akt ZUS/

W okresie od 4 listopada 1976r. do 31 sierpnia 1980 r. wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku kierowcy w Spółdzielni (...) w K. ( w okresie od 27 października 1977 r. do 16 października 1979 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową).

/świadectwo pracy k.6 – 6 odwrót plik II akt ZUS , książeczka wojskowa k.4 – 5 plik II akt ZUS/

W okresie od 1 września 1980 r. do 31 lipca 1981 r. J. K. był zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodowego w (...) w B..

/świadectwo pracy k.7 – 7 odwrót plik II akt ZUS/

W okresie od 26 października 1981r. do 30 kwietnia 1985 r. wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku mechanika napraw samochodowych (do 28 czerwca 1982r.) i kierowcy - konwojenta w Krajowej Państwowej (...) w Ł..

/świadectwo pracy k.8 – 8 odwrót plik II akt ZUS/

W okresie od 2 maja 1985 r. do 31 maja 1991 r. J. K. był zatrudniony na stanowisku kierowcy autokaru w S.A. (...) w Ł..

/świadectwo pracy k.10 – 10 odwrót plik II akt ZUS/

Łączny okres zatrudnienia wnioskodawcy w ww. zakładach pracy wyniósł 14 lat , 7 miesięcy, 25 dni.

/okoliczność bezsporna/

W okresie od 1 sierpnia 1991r. do 31 grudnia 1998r. wnioskodawca prowadził jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie transportu lądowego, pasażerskiego i innego, samodzielnie jeździł jako kierowca autobusu.

/okoliczność bezsporna/

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy jak i w aktach ZUS.

Sąd oddalił zgłoszone przez J. K. wnioski dowodowe na okoliczność wykazania świadczenia przez niego pracy w warunkach szczególnych, gdyż w ocenie Sądu w związku z brakiem możliwości zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu prowadzenia przez wnioskodawcę działalności gospodarczej, ich przeprowadzenie w żaden sposób nie mogłoby skutkować zmianą zaskarżonej decyzji. Ze zgromadzonej w niniejszej sprawie dokumentacji pracowniczej wnioskodawcy, a w szczególności z załączonych świadectw pracy wynika bowiem, że ewentualny łączny okres zatrudnienia pracowniczego wnioskodawcy w warunkach szczególnych przypadający na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 14 lat 7 miesięcy 25 dni, a zatem jest niewystarczający do spełnienia przesłanki legitymowania się przez wnioskodawcę wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz.1270) ubezpieczonym, urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku, przysługuje emerytura, po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32, 33, 39 i 40, jeżeli, w dniu wejścia w życie ustawy, osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do treści art.184 ust.2 ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 roku, emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Prawo do emerytury, na podstawie art.184 ww. ustawy, przysługuje ubezpieczonemu, który na dzień wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) spełnił określone w niej wymogi stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach, czy wykonywał inną pracę i czy pozostawał w zatrudnieniu.

Z treści przepisu art.32 ww. ustawy wynika, że możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie art.32 ust.4 ww. ustawy wiek emerytalny, o którym mowa w ust.1 rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie którym osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za dotychczasowe przepisy (w rozumieniu art.32 ust.4 ww. ustawy) należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz.43), ale wyłącznie w zakresie regulowanym przez ww. ustawę o emeryturach i rentach, a więc co do wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na jakich osobom wykonującym prace określone w ust.2 i ust.3 art. 32 tej ustawy przysługuje prawo do emerytury (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01, OSNAP 2002/10/243 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, II UK 31/09, Lex nr 559949).

Zgodnie z treścią §3 i 4 ww. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Należy także wskazać, iż prawo do emerytury przewidziane w art.184 w związku z art.32 ww. ustawy o emeryturach i rentach ma charakter wyjątkowy, jest odstępstwem od ogólnej reguły dotyczącej warunków przechodzenia na emeryturę, a zatem właściwe przepisy muszą być wykładane w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca, prowadząca w konsekwencji do wypaczenia idei, że emerytura w wieku wcześniejszym jest wynikiem pracy w obciążających dla zdrowia warunkach. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach. Istotnym warunkiem przyznania świadczenia z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach jest stwierdzenie w ramach pełnego wymiaru czasu pracy oddziaływania szkodliwych warunków na organizm pracownika. R. legis instytucji przewidzianej w art.32 ww. ustawy o emeryturach i rentach opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.

Stosownie zaś do treści §2 ust.1 ww. rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku sygn. I PK 194/08, Lex nr 653420).

Nie jest natomiast dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r. sygn. II UK 306/07 Lex 528599).

Do przyznania emerytury konieczne jest aby wszystkie wskazane w cytowanych przepisach przesłanki zostały spełnione łącznie. Wnioskodawca musi zatem wykazać, że na dzień 1 stycznia 1999 r. miał wymagany staż ogólny (25 lat), staż pracy w warunkach szczególnych (15 lat). Musi ukończyć 60 lat oraz nie może być członkiem otwartego funduszu emerytalnego albo musi złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody państwa.

Bez kumulatywnego spełnienia powyższych warunków prawo do emerytury w oparciu o w/w przepisy cytowanej ustawy, nie przysługuje.

W okolicznościach niniejszej sprawy ostatecznie sporna była jedynie okoliczność, czy wnioskodawca na datę 1 stycznia 1999 r. posiada staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat.

Wnioskodawca do pracy w warunkach szczególnych wnosił o zaliczenie mu następujących okresów:

- od 9 sierpnia 1976 r. do 30 września 1976 r. tj. pracy w Oddziale Państwowej (...) w K. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony ,

- od 4 listopada 1976 r. do 31 sierpnia 1980 r. tj. pracy w Spółdzielni (...) w K. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony ,

- od 1 września 1980 r. do 31 lipca 1981 r. tj. pracy w (...) B. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony,

- od 26 października 1981 r. do 30 kwietnia 1985 r. tj. pracy w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony ,

- od 2 maja 1985 r. do 31 lipca 1991 r. tj. pracy w Zakładzie (...) w Ł. na stanowisku kierowcy autobusu o liczbie miejsc powyżej 15 oraz

- okresu od 2 lipca 1991 r. do 21 listopada 2007 r. tj. okresu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej w zakresie transportu lądowego , pasażerskiego i innego ( prowadzenie autobusu na trasach krajowych i zagranicznych).

W tym miejscu wskazać należy, że nawet gdyby przyjąć, że we wszystkich wskazanych przez odwołującego się okresach zatrudnienia pracowniczego wnioskodawca wykonywał prace w warunkach szczególnych, to łączny okres zatrudnienia wnioskodawcy w ww. zakładach pracy wyniósłby jedynie 14 lat 7 miesięcy i 25 dni. Tym samym niezbędnym warunkiem przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury było wykazanie przez niego dodatkowych okresów świadczenia pracy w warunkach szczególnych. W tym zakresie skarżący wniósł o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych okresu prowadzenia przez niego działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu brak jest jednak podstaw do zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresu prowadzenia przez wnioskodawcę działalności gospodarczej w okresie od 1 sierpnia 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. , gdyż zgodnie z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze świadczenia w nich określone przysługują tylko pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy stale przy pracach wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. We wskazanym okresie wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, albowiem niespornie w tym czasie na własny rachunek prowadził działalność usługową w zakresie transportu. Jakkolwiek działalność tę świadczył przy użyciu autobusu, to okres tej pracy pozostaje bez wpływu na jego prawo do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. W okresie od 1 sierpnia 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. nie posiadał on bowiem statusu pracownika, nie pozostawał w stosunku pracy.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, a na podstawie ust. 2a., za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W realiach rozpoznawanej sprawy wnioskodawca, w okresie od 1 sierpnia 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. nie posiadał żadnej z wymienionych wyżej umów. Podkreślić także należy, że według art. 2 Kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Wnioskodawca w spornym okresie prowadził działalność gospodarczą, a zatem nie był pracownikiem w tym czasie. Z tych względów do pracy w warunkach szczególnych nie może być zaliczony okres prowadzenia działalności gospodarczej. Wobec powyższego ubezpieczony nie wykazał na datę 1 stycznia 1999 r. 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a tym samym nie spełnił wszystkich przesłanek do przyznania mu prawa do emerytury w warunkach szczególnych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawcy z pouczeniem o sposobie i terminie złożenia apelacji

S.B.