Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 maja 2019 r. w Lublinie

sprawy R. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową

na skutek apelacji R. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu

z dnia 1 grudnia 2017 r. sygn. akt IV U 789/17

oddala apelację.

Jacek Chaciński Elżbieta Gawda Krzysztof Szewczak

Sygn. akt III AUa 88/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 1 grudnia 2017 r Sąd Okręgowy w Zamościu oddalił odwołanie R. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. z dnia 7 czerwca 2017 r. odmawiającej wnioskodawcy prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Wnioskodawca R. K., ur. (...), jest z zawodu technikiem ekonomistą. Dotychczas nie pracował zawodowo. W okresie od (...)do (...) (2 miesiące i 17 dni), odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Orzeczeniem Terenowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w Ż. z dnia 14 czerwca 2005 r., rozpoznano u wnioskodawcy cechy osobowości niedojrzałej w trakcie dekompensacji, wskazano, że to schorzenie pozostaje w związku ze służbą wojskową, ale szczególne warunki i właściwości służby wojskowej, nie przyczyniły się do powstania tej choroby. Wnioskodawca został uznany za czasowo niezdolnego do służby wojskowej na okres 6-ciu miesięcy i decyzją Dowódcy Jednostki Wojskowej Nr(...) w M., został zwolniony z dniem (...) z odbywania dalszej zasadniczej służby wojskowej. W uzasadnieniu tej decyzji przyjęto, że schorzenie wnioskodawcy nie pozostaje w związku ze służbą wojskową.

Pierwszy wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową, wnioskodawca zgłosił w dniu 5 grudnia 2014 r. Orzeczeniem komisji lekarskiej organu rentowego z dnia 1 czerwca 2015 r. został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy od 20 marca 2008 r., bez związku ze służbą wojskową, pełnioną w okresie od(...) do (...). Orzeczenie komisji lekarskiej było poprzedzone orzeczeniami Rejonowej Wojskowej Komisji Lekarskiej w L. z dnia 24 marca 2015 r. i Centralnej Wojskowej Komisji Lekarskiej w W. z dnia 20 maja 2015 r., w świetle których schorzenie wnioskodawcy w postaci schizofrenii paranoidalnej, nie pozostaje w związku z pełnioną przez wnioskodawcę służbą wojskową.

Decyzją z dnia 14 lipca 2015 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do renty, a odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji, zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Zamościu z dnia 6 maja 2016 r.

Podstawę wydania tego wyroku stanowiła m.in. opinia biegłego psychiatry z dnia 25 stycznia 2016 r., który rozpoznając u wnioskodawcy schizofrenię paranoidalną, uznał go za całkowicie niezdolnego do pracy od dnia 17 stycznia 2007 r. (od czasu postawienia rozpoznania podejrzenia, później potwierdzonego, zaburzeń psychotycznych) i przyjął, że brak jest związku tej niezdolności ze służbą wojskową.

W dniu 16 stycznia 2017 r. wnioskodawca zgłosił w organie rentowym ponowny wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W rozpoznaniu tego wniosku w dniu 20 lutego 2017 r. był badany przez lekarza orzecznika, a następnie w dniu 11 maja 2017 r. przez komisję lekarską organu rentowego i ostatecznie orzeczeniem komisji lekarskiej został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy, z ustaleniem - jak wcześniej, że ta niezdolność istniała 20 marca 2008 r., nie powstała w czasie służby wojskowej i nie pozostaje w związku z tą służbą.

Orzeczenie komisji lekarskiej z dnia 11 maja 2017 r., stanowiło dla organu rentowego podstawę do wydania zaskarżonej decyzji.

Celem sprawdzenia prawidłowości tej decyzji Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego psychiatry, któremu zlecił zapoznanie się z aktami sprawy, przebadanie wnioskodawcy i wypowiedzenie się w przedmiocie, co do stopnia jego niezdolności do pracy, daty powstania tej niezdolności oraz jej związku ze służbą wojskową, odbywaną przez wnioskodawcę w okresie od (...) do(...).

Biegły w opinii z dnia 18 września 2017 r. rozpoznał u wnioskodawcy schizofrenię paranoidalną, uznał wnioskodawcę za całkowicie niezdolnego do pracy od dnia 17 stycznia 2007 r. i nie stwierdził związku tej niezdolności ze służbą wojskową. Biegły wskazał również wprost, że niezdolność wnioskodawcy do pracy, nie powstała w okresie odbywania przez niego służby wojskowej.

W uzasadnieniu opinii biegły stwierdził, że całkowita niezdolność wnioskodawcy do pracy ze względu na stan psychiczny z ogólnego stanu zdrowia, istnieje od 17 stycznia 2007 r., tj. od czasu postawienia rozpoznania podejrzenia (następnie potwierdzonego) zaburzeń psychotycznych, co miało miejsce w (...) w T..

Biegły zwrócił uwagę na okoliczność, że wnioskodawca podczas służby wojskowej w dniu 9 czerwca 2005 r., był konsultowany neurologicznie z rozpoznaniem „osobowość niedojrzała, zaburzenia adaptacyjne” oraz od dnia 7 czerwca 2005 r. do dnia (...) przebywał w izbie chorych jednostki wojskowej w M. z rozpoznaniem „zaburzenia dezadaptacyjne”.

Jednak - zdaniem biegłego - powyższe rozpoznania zaburzeń czynnościowych (niepsychotycznych), nie świadczą o występowaniu wówczas choroby psychicznej, podobnie jak wpisy sprzed 17 stycznia 2007 r. w historii choroby z terapii w (...) w T..

Biegły podkreślił, że zgodnie z danymi z literatury przedmiotu, jak również z wiedzą i doświadczeniem biegłego, występująca u wnioskodawcy choroba psychiczna ma charakter endogenny, tj. powstaje samoistnie, a jej przyczyną nie jest subiektywnie trudna i stresująca sytuacja odbywania zasadniczej służby wojskowej, dlatego nie można uznać związku niezdolności wnioskodawcy do pracy z pełnioną przez niego służbą wojskową.

Sąd podzielił w całości opinię biegłego, jako sporządzoną przez lekarza specjalistę właściwego w zakresie schorzenia wnioskodawcy. Zdaniem Sadu opinia jest fachowa, zawiera zwięzłe, przekonujące uzasadnienie. Wydanie opinii poprzedzone było zebraniem wywiadu, analizą dokumentacji lekarskiej i przebadaniem wnioskodawcy. Wnioski opinii o braku związku niezdolności wnioskodawcy do pracy ze służbą wojskową oraz powstaniu tej niezdolności po odbyciu służby wojskowej, są zgodne z orzeczeniami lekarskimi organu rentowego oraz z opinią tego samego biegłego psychiatry z dnia 25 stycznia 2016 r., wydaną we wcześniejszej sprawie wnioskodawcy o sygn. akt IV U 1028/15.

Po doręczeniu opinii stronom, nie zgłosiły one do niej żadnych uwag.

Zatem ta opinia jest - zdaniem Sądu, miarodajna i wystarczająca dla rozstrzygnięcia sprawy.

W ocenie Sądu odwołanie wnioskodawcy nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Sąd wskazał, że zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2017 r., poz. 2193 ze zm.), inwalidą wojskowym jest żołnierz niezawodowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który został zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego:

1) w czasie odbywania czynnej służby wojskowej w okresie pokoju,

2) w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby, jeżeli inwalidztwo to jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej.

Sąd podniósł dalej, że stosownie do treści art. 35 ust. 1 cyt. ustawy, renta inwalidzka przysługuje żołnierzowi, o którym mowa w art. 30 ust. 1.

W świetle art. 31 tej ustawy, w zależności od przyczyny powstania niezdolności do pracy, może ona pozostawać w związku ze służbą wojskową albo bez związku z tą służbą.

W myśl art. 10 ust. 1-3 ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. Nr 100, poz. 461) - obowiązującego od dnia 1 września 1997 r. - ilekroć przepisy regulujące sprawy zaopatrzenia emerytalnego pracowników, zaopatrzenia emerytalnego twórców, ubezpieczenia społecznego, zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych oraz zaopatrzenia inwalidów wojskowych objętych przepisami o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych, uzależniają określone prawo od warunku inwalidztwa, należy przez to rozumieć całkowitą lub częściową niezdolność do pracy (ust. 1).

Ilekroć w przepisach określonych w ust. 1 jest mowa o inwalidach:

1)I grupy - należy przez to rozumieć całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji,

2)II grupy - należy przez to rozumieć całkowitą niezdolność do pracy,

3)III grupy - należy przez to rozumieć częściową niezdolność do pracy,

4)bez określenia grupy - należy przez to rozumieć niezdolność do pracy (ust. 2).

Ilekroć w przepisach określonych w ust. 1 jest mowa o rencie inwalidzkiej, należy przez to rozumieć rentę z tytułu niezdolności do pracy (ust. 3).

Według art. 64 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych, w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio: art. 12-14, 70, 74, 83, 88-93, 102, art. 103 ust. 3, art. 107, 107a, 114 i 126-144 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.) niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (ust. 1); całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2); częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3).

Zdaniem Sądu w okolicznościach sprawy, gdy według podzielonej przez Sąd opinii biegłego psychiatry, niezdolność wnioskodawcy do pracy nie ma związku ze służbą wojskową i nie powstała w czasie odbywania przez niego tej służby, to w rezultacie wnioskodawcy nie przysługuje mu prawo do renty wojskowej.

Z tych względów Sąd Okręgowy, na podstawie powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

Z wyrokiem tym nie zgodził się wnioskodawca. Wniósł apelację. Zaskarżył wyrok w całości zarzucając:

- naruszenie art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 231, 278 § 1 w zw. z art. 217 § 2 i 3 k.p.c. art. 227 k.p.c., 224 §1 kpc oraz 477 (14) k.p.c. wskutek poczynienia dowolnej oceny materiału dowodowego sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego polegającej na przyjęciu miarodajności opinii biegłego i zakończenie postępowania dowodowego, zamknięcie rozprawy i oddalenie odwołania pomimo niewyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy dotykających istoty sporu, co wymagało działania sądu z urzędu, nawet jeśli brak było aktywności strony w tym zakresie co z uwagi na schorzenie psychiczne skarżącego i jego nieporadność było niezbędne;

- naruszenie art. 1 pkt 2 w zw. z art. 2 pkt 1, art. 30 ust.1, art. 32 ust.1, art. 33 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin w zw. z art. 54 w/w ustawy w zw. z art. 12-14 ustawy o emeryturach i rentach z FUS skutkujące błędnym oddaleniem odwołania pomimo spełnienia przesłanek ustawowych do przyznania renty wojskowej, nawet jeśli całkowita niezdolność nie pozostaje w związku ze służbą wojskową.

Mając na względzie te zarzuty wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i przyznanie mu prawa do renty woskowej, ustalenie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w ustaleniu prawa do renty, w związku z czym zobowiązany jest zapłacić należne świadczenie wraz z odsetkami ustawowymi.

Apelujący wniósł także o dopuszczenie uzupełniającego dowodu z opinii biegłego z zakresu psychiatrii oraz dowodu z opinii biegłego z zakresu psychologii na okoliczność zdolności do pracy skarżącego i daty powstania tej niezdolności, z wyjaśnieniem, o jakim podłożu, z jaką chorobą były związane stwierdzone w czasie służby wojskowej m.in. zaburzenia adaptacyjne” i jaki skutek one wywoływały w sferze zdolności do pracy oraz czy brak zdolności do odbywania służby był równoznaczny z przynajmniej częściową niezdolnością do pracy. Apelujący domagał się także dopuszczenia dowodu z łącznej opinii biegłych psychiatrii, psychologii i bhp na okoliczność szczególnych uwarunkowań służby wojskowej mających wpływ na pogorszenie się stanu zdrowia. Apelacja zawiera także wniosek o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Apelacyjny przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe. Dopuścił dowód z historii choroby wnioskodawcy z okresu od 7 czerwca 2005 r. do (...) oraz opinii psychologicznej z dnia 3 czerwca 2005 r.

Dowody te stały się następnie podstawą do dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej biegłego lekarza psychiatry M. D.. Z opinii tej wynika, że wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy ze względu na stan psychiczny od 17 stycznia 2007 r. t.j. od czasu postawienia rozpoznania podejrzenia (potwierdzonego następnie) zaburzeń psychotycznych; przez okres 2 lat od daty badania sądowo - psychiatrycznego t.j. do dnia 30 września 2019 r. W ocenie biegłego nie można z przeważającym prawdopodobieństwem potwierdzić, by występująca u opiniowanego psychoza schizofreniczna występowała już w latach 2005- 2006, a zatem by jej objawy były również obecne podczas służby wojskowej. Zdaniem biegłego brak jest dowodów, by w czasie odbywania służby wojskowej opiniowany stał się częściowo bądź całkowicie niezdolny do pracy ze względu na stan psychiczny, a powstała w dniu 17 stycznia 2007 r. niezdolność do pracy ze względu na stan psychiczny zaistniała w następstwie chorób lub urazów powstałych w czasie służby wojskowej. Uzasadniając swoje stanowisko biegły wskazał, że dokumentacja medyczna z okresu od 5 czerwca do (...) oraz opinia psychologiczna z 3 czerwca 2005 r. świadczą jedynie o występowaniu u opiniowanego zaburzeń adaptacyjnych na podłożu cech nieprawidłowej osobowości, nie zaś o objawach charakterystycznych dla choroby psychicznej. Powyższe zaburzenia niepsychotyczne adaptacyjne nie sprowadzają niezdolności do pracy. Psychoza schizofreniczna jako psychoza endogenna nie jest wynikiem występowania uprzednio cech nieprawidłowej osobowości oraz na tym tle czynnościowych zaburzeń adaptacyjnych, gdyż równie często może rozwijać się u osób z osobowością zwartą prawidłową. Biegły podniósł również, że szczegółowa analiza dokumentacji medycznej z (...) w T. nie wskazuje, aby przez wizytą w dniu 17 stycznia 2007 r. opisywano jakiekolwiek objawy mogące stanowić asumpt do postawienia rozpoznania nawet podejrzenia schizofrenicznych zaburzeń psychotycznych; przeciwnie w 2005 i 2006 r w(...) diagnozowano zaburzenia adaptacyjne depresyjne (...).

Specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez Sąd do tych kryteriów oceny stanowi więc wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłych za przekonujące (wyrok SN z 7 kwietnia 2005 r., II CK 572/04, opubl. w LEX nr 151656). Wnioski środka dowodowego w postaci opinii biegłego mają być jasne, kategoryczne i przekonujące dla Sądu, jako bezstronnego arbitra w sprawie, dlatego gdy opinia biegłego czyni zadość tym wymogom, co pozwala uznać znaczące dla istoty sprawy okoliczności za wyjaśnione, to nie zachodzi potrzeba dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyrok SN z 21 listopada 1974 r., II CR 638/74, opubl. w OSP 1975/5/108).

W świetle powyższych kryteriów opinia biegłego psychiatry zarówno główna jak i uzupełniająca stanowi miarodajny dowód w sprawie. Poprzedzona ona została szczegółową analizą dokumentacji medycznej, a wywód który biegły przeprowadził opierając się na posiadanej przez siebie wiedzy i doświadczeniu zawodowym jawi się jako logiczny Opinia została zatem należycie uzasadniona, a biegły odniósł się do wszystkich istotnych kwestii będących przedmiotem postanowienia dowodowego.

W związku z powyższym nie zachodziła potrzeba wywoływania opinii uzupełniającej lub opinii innego biegłego. Zarzuty do opinii zawarte w piśmie wnioskodawcy z dnia 3 kwietnia 2019 r. mają charakter wyłącznie polemiczny i nie zawierają żadnych merytorycznych argumentów wskazujących na wadliwość wyciągniętych przez biegłego wniosków. Skarżący zupełnie dowolnie przyjmuje, że zwolnienie go ze służby wojskowej jest równoznaczne z zaistnieniem braku zdolności do pracy. Przyczyną tego stanu rzeczy - jak wynika z dokumentacji - były występujące u wnioskodawcy zaburzenia adaptacyjne, które nie powodowały ani częściowej ani całkowitej niezdolności do pracy. Skarżący ma prawo subiektywnie wiązać istnienie tych zaburzeń z powstałą później chorobą psychiczną. Kwestia ta była także w polu widzenia Sądu Apelacyjnego, który przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe. jednak biegły psychiatra wykluczył taki związek wskazując, że psychoza schizofreniczna ma charakter endogenny i nie jest następstwem tych zaburzeń.

W świetle powyższego zarzut apelacji naruszenia przez Sąd I instancji art.233 k.p.c nie jest uzasadniony Ocena dowodu w postaci opinii biegłego psychiatry jest prawidłowa i nie wykracza poza ramy określone w w.w przepisie. Podkreślenia wymaga, że ciężar dowodu spełnienia przesłanek prawa do renty wojskowej spoczywał na wnioskodawcy. Pomimo działania przez Sąd II instancji z urzędu ostatecznie zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dał podstaw do przyjęcia, że istniejąca u wnioskodawcy niezdolność do pracy powstała w czasie odbywania czynnej służby woskowej bądź wciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby i jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej.

Nie są także uzasadnione zarzuty naruszenia prawa materialnego. Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2017 r., poz. 2193 ze zm.), inwalidą wojskowym jest żołnierz niezawodowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który został zaliczony do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego:

1) w czasie odbywania czynnej służby wojskowej w okresie pokoju,

2) w ciągu 3 lat od zwolnienia z tej służby, jeżeli inwalidztwo to jest następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby wojskowej.

Bycie inwalidą wojskowym czyli osobą całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy jest podstawową przesłanką nabycia prawa do renty wojskowej. W dalszej zaś kolejności podlega badaniu czy niezdolność do pracy ma bądź też nie na związku ze służbą wojskową. Okoliczność ta ma jedynie wpływ na wysokość renty, o czym stanowi art.36 ustawy.

Jak już wyżej wskazano ocena stanu zdrowia wnioskodawcy oraz ewentualnego powiązania występujących u niego zaburzeń adaptacyjnych z powstałą później chorobą psychiczną wymagała posiadania wiadomości specjalnych. Dlatego też zbędne było przeprowadzenie dowodu z zeznań matki wnioskodawcy. Zbędne było także wywoływanie opinii biegłego z zakresu bhp na okoliczność warunków odbywania służby wojskowej.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.