Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) we F. w N.

przeciwko (...) w L. na C.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od (...) we F. koszty procesu przyjmując, że (...) w L. na C. wygrał proces w całości, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie Referendarzowi sądowemu.

SSO Magdalena Kurc - Mazurkiewicz

Sygn. akt XX GC 659/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 10 lipca 2013 r. powód – (...) we F. (N.) wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego – (...) Funduszu Inwestycyjnego (...) spółki akcyjnej w W. kwoty 2.824.667,50 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 kwietnia 2010 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że w dniu 12 września 2002 r. została zawarta umowa najmu między (...) jako wynajmującym a (...) jako najemcą. Przedmiotem najmu był lokal użytkowy znajdujący się w budynku położonym w G. przy ul. (...), w którym najemca prowadził działalność handlową. Umowa została zawarta na czas określony – 10 lat liczony od 11 grudnia 2003 r. W dniu 12 kwietnia 2006 r. nieruchomość, na której znajdował się przedmiot najmu została zakupiona przez powoda, tym samym wstąpił on w stosunek najmu na miejsce zbywcy. Zgodnie z umową najmu spółka (...) zobowiązała się do zapłaty należności takich jak czynsz, opłaty eksploatacyjne i opłaty na fundusz marketingowy, powód zaś wystawiał faktury VAT stwierdzające wysokość powyższych należności. Łącznie najemca nie zapłacił powodowi należności za czynsz, opłaty eksploatacyjne, opłaty za fundusz marketingowy i opłaty za media na łączną kwotę 2.824.667,50 złotych. W okresie od stycznia 2009 r. najemca zapłacił część należności wynikającej z faktury nr (...) na kwotę 201.107,68 złotych, z której pozostało do zapłaty 9.759,60 złotych. W dniu 1 lipca 2009 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w K. ogłosił upadłość najemcy – (...) W toku postępowania upadłościowego (...) zapłaciła powodowi część należności w łącznej kwocie 306.140,49 złotych. Zgodnie z umową najmu, tytułem zabezpieczenia roszczeń powoda o zapłatę osoba trzecia poręczyła za zobowiązania najemcy. Poręczycielem był pozwany – ówczesny udziałowiec (...), zaś ostatnia umowa poręczenia została podpisana przez pozwanego w dniu 9 stycznia 2007 r. Następnie, w dniu 17 stycznia 2007 r. (...) zakupiła od pozwanego wszystkie udziały w spółce (...) i ustalono, że pozwany wstąpi w miejsce poręczyciela z tytułu poręczenia i przejmie wszystkie obowiązki z niego wynikające. Pozwany poinformował powoda o powyższych zmianach pismem z dnia 9 stycznia 2007 r. w którym wyraził zgodę na przejęcie wszystkich obowiązków wynikających z poręczenia. Pełnomocnik powoda – (...) pismem z dnia 17 kwietnia 2007 r. przyjął oświadczenie pozwanego do wiadomości i wyraził zgodę na przejęcie przez pozwanego obowiązków poręczyciela. Zgodnie z treścią poręczenia poręczyciel zobowiązał się względem powoda do zapłaty należności wynikających z umowy najmu należnych powodowi od najemcy do kwoty 768.825 euro. Powód, działając w przekonaniu, że poręczenie zostało skutecznie przeniesione na spółkę (...) – wystąpił przeciwko niej z powództwem. Rozpoznający sprawę w I instancji Sąd Okręgowy w K. wydał wyrok zasądzający od (...) całą należność objętą pozwem. Jednakże Sąd Apelacyjny w K. zmienił powyższy wyrok i oddalił powództwo w całości wskazując, że powód nie był należycie reprezentowany przez (...), tym samym nie doszło do skutecznego wyrażenia zgody przez wierzyciela. Sąd Apelacyjny uznał, że poręczenie nie przeszło na (...) a stroną poręczenia jako poręczyciel nadal pozostaje pozwany. Sąd II instancji podniósł również, że poręczenie było nieważne z uwagi na naruszenie zasady walutowości, z którym to ustaleniem nie zgadza się powód. W ocenie powoda powyższa zasada nie została naruszona, gdyż poręczenie zostało co prawda wyrażone w walucie obcej, ale zapłata miała nastąpić w walucie polskiej, a to nie narusza przepisów prawa. Nadto powód nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego, iż określenie maksymalnej kwoty poręczenia w walucie euro jest sprzeczne z art. 878 k.c., bowiem kwota była ściśle oznaczona i nie mogła ulec żadnym zmianom. Powód wzywał pozwanego do zapłaty kwoty 2.824.667,50 złotych, jednak pozwany nie uregulował należności. Powód wnioskiem z dnia 29 kwietnia 2010 r. zawezwał pozwanego do zawarcia próby ugodowej, jednak ostatecznie nie doszło do zawarcia ugody (pozew – k. 3-11).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Podniósł zarzut braku legitymacji procesowej pozwanego, zarzut nieważności poręczenia, zarzut przedawnienia roszczeń powoda wynikający z ewentualnej umowy poręczenia i zarzut wygaśnięcia ewentualnego poręczenia. Pozwany zakwestionował jednocześnie wszelkie wyliczenia dokonane przez powoda, w tym stanowiące żądanie pozwu, jako nie wynikające z treści ewentualnego poręczenia. Odnosząc się do zarzutu nieważności poręczenia odwołał się do wyroku Sądu Apelacyjnego w K., sygn. akt I ACa 982/12 w którym Sąd II instancji doszedł do przekonania, że poręczenie wyrażone w walucie obcej jest nieważne. Wskazał, że treść umowy poręczenia była niezgodna z przepisami prawa dewizowego, które nakładało na rezydentów ograniczenia w zakresie dokonywania rozliczeń w walutach obcych. Strony umowy zawarły zapis dotyczący maksymalnej kwoty odpowiedzialności poręczyciela określając ją w walucie obcej, co było sprzeczne z przywołanym przepisem ustawy Prawo Dewizowe. Konsekwencją powyższego było naruszenie zasady walutowości wyrażonej w art. 358 k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia umowy poręczenia), zgodnie z którym zobowiązania pieniężne na terenie Rzeczypospolitej Polskiej mogły być wyrażone tylko w pieniądzu polskim. Treść zawartej umowy poręczenia była jednocześnie sprzeczna z art 878 k.c. który stanowił, że można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej. Określenie w związku z tym maksymalnej wysokości odpowiedzialności poręczyciela poprzez wskazanie kwoty pieniężnej w walucie obcej, nie spełnia wymogu precyzyjnego oznaczenia z góry zakresu odpowiedzialności wierzyciela. Zatem umowa poręczenia, jako sprzeczna z art. 9 pkt 15 ustawy Prawo dewizowe w związku z art 358 k.c. i art 878 k.c. jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). Pozwany wskazał, że w przypadku uznania, iż poręczenie jest ważne, to w jego ocenie doszło do przejęcia praw i obowiązków z poręczenia. Zgoda wierzyciela może być bowiem wyrażona również poprzez wezwanie przejemcy długu do wykonania zobowiązania lub poprzez wytoczenie powództwa przeciwko przejemcy długu o spełnienie świadczenia, które to przesłanki wystąpiły. Ponadto powód wyraził zgodę na przejęcie praw i obowiązków z poręczenia w aneksie z 7 czerwca 2008 r., w którym strony umowy najmu zgodziły się na modyfikację umowy poręczenia już po podpisaniu poręczenia przez pozwanego i zgodę powoda na doręczenie poręczenia rozszerzającego zakres odpowiedzialności przez (...) S.A. Wskazane powyżej okoliczności w ocenie pozwanego świadczą o braku legitymacji biernej po stronie pozwanej. Odnośnie zarzutu ewentualnego wygaśnięcia roszczenia podniósł, że skoro pełnomocnik powoda nie był należycie umocowany do wyrażenia zgody na przejęcie zobowiązań z poręczenia (jak twierdził Sąd Apelacyjny w K. w sprawie I Aca 982/12), to pełnomocnictwa te nie obejmowały uprawnienia do wezwania do zapłaty pozwanej spółki. Zatem zgodnie z treścią poręczenia nie doszło do skutecznego wezwania pozwanego z poręczenia i tym samym wygasło ono zgodnie z jego treścią. Pozwany kwestionując wysokość kwoty dochodzonej pozwem podniósł, że powód żąda zapłaty kwot związanych z dodatkową powierzchnią 47,41 m ², która była wynajmowana dodatkowo w 2008 r., a więc po podpisaniu poręczenia. Żądanie to stoi w sprzeczności z art 879 § 2 k.c. Nadto pozwany podniósł, że żądana przez powoda kwota jest niezgodna z treścią ewentualnego poręczenia oraz wskazał, że kwota dochodzona w niniejszym postępowaniu jest wyższa od kwot żądanych w innym postępowaniu od (...), które jednak są dochodzone na podstawie tych samych kopii dokumentów (odpowiedź na pozew – k. 236-244).

Na dalszym etapie postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie. Na rozprawie w dniu 30 sierpnia 2018 r. sąd dopuścił dowód z dokumentów dołączonych do pozwu, odpowiedzi na pozew i dalszych pism procesowych na okoliczności w nich wskazane a ponadto zgromadzonych w aktach sprawy o sygn. IX GC 239/10 i VI GCo 972/10.

Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy niniejszej, Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12 września 2002 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. – jako wynajmujący (dalej jako „(...)”) zawarła z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. – jako najemcą (dalej jako „(...)”) umowę najmu lokalu znajdującego się w Centrum Handlowo-Usługowym położonym w G. przy ul. (...). Łączna powierzchnia najmu wynosiła 1.731,90 m ^{( 2)}. Czas trwania najmu ustalono na 10 lat liczonych od dnia 11 grudnia 2003 r. W skład płatności na rzecz wynajmującego wchodziła zapłata czynszu (podstawowego i uzupełniającego), opłat eksploatacyjnych i opłat na fundusz marketingowy. Czynsz podstawowy należny za cały rok kalendarzowy był obliczany jako równowartość 5,50% obrotu netto uzyskanego przez najemcę w danym roku kalendarzowym, nie mniej jednak niż równowartość w polskich złotych kwoty 9 euro za m ^{( 2)} – w pierwszym i drugim roku najmu, 10 euro za m ^{( 2)} – w trzecim roku najmu, 11 euro za m ^{( 2)} – w czwartym roku najmu i 12 euro za m ^{( 2)} w piątym roku najmu, przeliczanego według kursu średniego wymiany euro do złotego, ogłaszanego przez NBP na dzień wystawienia faktury (§ 12 ust. 3). Czynsz uzupełniający wynosił równowartość 3,92 euro za 1 m ^{( 2)} za miesiąc, według średniego kursu euro w stosunku do złotówki publikowanego przez NBP w dniu wystawienia faktury (§ 1 ust. 2 aneksu z 26 marca 2003 r.). Opłaty eksploatacyjne miały być ponoszone w wysokości odpowiadającej faktycznym poniesionym wydatkom, przy czym w drugim i kolejnych latach kalendarzowych wysokość miesięcznej opłaty eksploatacyjnej miała zostać ustalona na podstawie oszacowania udziału najemcy w przewidywanych rocznych kosztach świadczeń eksploatacyjnych (§ 13 ust. 1 i 3). Opłata eksploatacyjna miała być rozliczana raz w roku nie później niż do 15 lutego na podstawie faktycznych poniesionych kosztów przez wynajmującego, najemca zaś był zobowiązany zapłacić różnicę w terminie 14 dni od zakończenia rozliczenia lub wynajmujący miał zaliczyć najemcy nadpłatę zaliczek na poczet przyszłych należności z tytułu umowy (§ 13 ust. 4). Niezależnie od opłat eksploatacyjnych najemca był zobowiązany ponosić koszty zużycia energii, korzystania z telefonów i zużycia wody (§ 13 ust. 10). Ponadto najemca zobowiązał się do uiszczania opłaty w wysokości stanowiącej równowartość w polskich złotych kwoty 1,50 euro za każdy metr kwadratowy miesięcznie liczonej zgodnie ze średnim kursem wymiany złotego do euro ogłoszonym przez NBP i obowiązującym w dniu wystawienia faktury, na wyodrębniony fundusz marketingowy (§ 13 ust. 12). W § 15 umowy najmu strony ustanowiły poręczenie tytułem zabezpieczenia roszczeń wynajmującego o zapłatę czynszu i innych opłat, które miało zostać złożone przez najemcę na rzecz wynajmującego w terminie 14 dni od podpisania umowy – udzielone przez (...) spółkę akcyjną w L. (umowa najmu wraz z aneksami – k. 18-47, informacje indeksacyjne – k. 56-58, rozkład kosztów – k. 59-65, faktury za media i liczniki – k. 66-164).

W dniu 12 kwietnia 2006 r. (...) we F. (N.) (dalej jako (...)) zakupił nieruchomość, na której znajdował się lokal objęty umową najmu (odpis zupełny z księgi wieczystej – k. 48-55, KRS powoda – k. 16-17).

W toku trwania umowy (...) wystawił na rzecz najemcy faktury VAT tytułem opłat za czynsz, opłaty eksploatacyjne i media oraz opłaty na fundusz marketingowy. Najemca zapłacił część należności wynikających z faktur w wysokości 497.488,57 złotych (faktury VAT – k. 165-193, potwierdzenia zapłaty – k. 194-195).

Narodowy Fundusz Inwestycyjny (...) spółka akcyjna w W. (dalej jako (...)) w dniu 9 stycznia 2007 r. dokonał poręczenia zapłaty przez (...) czynszu najmu oraz wszelkich innych opłat z tytułu najmu maksymalnie do wysokości 768.825 euro. Następnie w dniu 17 stycznia 2007 r. (...) spółka akcyjna nabyła 100% udziałów w (...) i zwróciła się z prośbą do (...) o wyrażenie zgody na przejęcie obowiązków dotychczasowego poręczyciela. W odpowiedzi pismem z dnia 17 kwietnia 2004 r. (...) (dalej jako (...)), pomimo braku umocowania do zawierania umów przejęcia długu, a także wyrażania zgody na przejęcie długu, jak również na zawieranie umów poręczenia w imieniu powoda, wyraził zgodę na przejęcie przez (...)obowiązków wynikających z poręczenia, działając w imieniu i na rzecz (...) (poręczenie – k. 196-197, pismo (...) – k. 198, pismo (...) – k. 199-200, pełnomocnictwo – k. 201-202).

Pismem z 12 maja 2010 r. (data prezentaty) (...) wezwał (...) do próby ugodowej w sprawie zapłaty kwoty 2.824.667,50 złotych, jednak po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 8 lipca 2010 r. stwierdzono, że do zawarcia ugody nie doszło (akta sprawy VI Gco 972/10).

(...)- działając w imieniu (...) wzywał (...) do zapłaty zaległości wynikających z umowy najmu – na podstawie poręczenia. (...) w odpowiedzi wskazywał, że żądania zapłaty powinny być kierowane do (...), która przejęła wszystkie obowiązki wynikające z umowy poręczenia od (...). Wobec niedokonania przez (...) płatności z tytułu czynszu najmu i innych opłat, (...) wystąpił w imieniu (...) przeciwko (...) o zapłatę należności – na podstawie poręczenia. Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 31 maja 2012 r., sygn. Akt IX GC 239/10 zasądził od (...) na rzecz powoda kwotę 2.441.874,74 złotych wraz z odsetkami. Jednakże Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 26 listopada 2012 r. oddalił powództwo. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że zasadny jest zarzut apelacji, dotyczący błędnego ustalenia przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego, polegający na przyjęciu, że powód przez prawidłowo umocowanego pełnomocnika wyraził zgodę na przejęcie przez (...) obowiązków poręczyciela. Zdaniem Sądu II instancji między (...) a (...) doszło do zawarcia umowy przejęcia długu (przejęcie poręczenia). Do jej skuteczności konieczna jest zgoda dłużnika tj. powoda. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny, zgoda została wyrażona przez pełnomocnika powoda – (...), jednak pełnomocnik nie był do tego właściwie umocowany. Zdaniem Sądu II instancji treść pełnomocnictwa nie upoważniała pełnomocnika do zawierania umów przejęcia długu, ani wyrażania zgody na przejęcie długu, jak również na zawieranie umów poręczenia. W konkluzji Sąd Apelacyjny wyraził przekonanie, że skoro pełnomocnik przekroczył zakres pełnomocnictwa, nie doszło do skutecznego wyrażenia zgody przez wierzyciela na przejęcie długu (wyrok Sądu Okręgowego w K. w sprawie IX GC 239/10 z uzasadnieniem – k. 203-213, wyrok Sądu Apelacyjnego w K. w sprawie I ACa 982/12 z uzasadnieniem – k. 214-223, korespondencja – k. 224-231).

Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego postanowieniem z dnia 6 lutego 2017 r. sygn. Akt 006872//17/305 dokonał wpisu w zakresie połączenia spółek (...) spółki akcyjnej w W. (spółka przejmowana) ze spółką (...) w L. ((...)) – spółka przejmująca (odpis postanowienia Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z 6 lutego 2017 r. sygn. Akt 006872/17/305 – k. 508-510).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej wskazanych dokumentów złożonych w sprawie a znajdujących się w aktach sądowych sprawy niniejszej i w aktach spraw prowadzonych pod sygnaturą IX GC 239/10 i VI Gco 972/10, a także twierdzeń stron co do okoliczności niespornych. Przydatne do poczynienia ustaleń faktycznych były również osobowe środki dowodowe w postaci zeznań świadków A. J. (k. 421) i J. D. (k. 476).

Sąd Okręgowy za wiarygodny uznał również dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu ekonomii na okoliczność prawidłowego rozliczenia kosztów eksploatacyjnych na rok 2008 a wskazanych w fakturze nr (...) z dnia 31 lipca 2009 r. Przedmiotowa opinii nie budziła wątpliwości Sądu, gdyż została sporządzona w sposób rzetelny i klarowny, udzielając odpowiedzi na przedłożone w sentencji postanowienia Sądu pytanie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jako niezasadne należało oddalić w całości.

W niniejszej sprawie bezspornym był fakt, iż w dniu 9 stycznia 2007 r. powód, (...) i pozwany – jako poręczyciel, zawarły umowę poręczenia. Zgodnie z art. 519 § 2 k.c. przejęcie długu (w tym przypadku obowiązków poręczyciela wynikających z umowy poręczenia) następuje przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika (oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron) lub przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela.

W umowie tej (...) poręczył – bezwarunkowo i nieodwołanie – zapłatę przez najemcę ((...)) czynszu najmu i wszelkich innych opłat wynikających z tytułu umowy najmu z zastrzeżeniem maksymalnej kwoty w wysokości 768.825 euro.

W ocenie Sądu Okręgowego zawarcie w umowie poręczenia zapisu dotyczącego maksymalnej kwoty odpowiedzialności poręczyciela określonej w walucie obcej jest sprzeczne z przepisami prawa.

Jak bowiem wynika z treści art. 358 k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dniu 9 stycznia 2007 r., to jest w dniu zawarcia umowy poręczenia) z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogły być wyrażone tylko w pieniądzu polskim (zasada walutowości). Uregulowanie to prowadzi do wniosku, że każde zobowiązanie pieniężne powinno być wyrażone w walucie polskiej, z wyjątkiem tych zobowiązań, dla których odmienną regulację wprowadzają ustawy szczególne. Należy zauważyć, że nie ma w tym przepisie jakiegokolwiek ograniczenia dla zakresu dopuszczalnych wyjątków, nie jest więc wykluczone, aby wyjątki od zasady walutowości były ujmowane szeroko. Podstawowe znaczenie dla określenia wyjątków od zasady walutowości mają przepisy ustawy Prawo dewizowe, które w świetle stanowiska dominującego w orzecznictwie wskazują wyjątki od zasady określonej w art. 358 § 1 k.c. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 8 lutego 2002 r., II CKN 671/00, OSNC 2002, nr 12, poz. 158, uchwała Sądu Najwyższego z 16 listopada 2000 r., III CZP 39/00, OSNC 2001, nr 7-8, poz. 98). Wskazać bowiem należy, że przepis art. 358 § 1 k.c. nie ustala granic zasady walutowości, zezwala zatem, aby przepis ustawowy wyłączył tę zasadę w stosunku do pewnych zobowiązań. Takie rozumienie związku art. 358 § 1 k.c. i Prawa dewizowego znajduje potwierdzenie w wykładni celowościowej, przyjęcie bowiem, że zasada wyrażona w art. 358 § 1 k.c. ma pierwszeństwo przed Prawem dewizowym, prowadziłoby do trudnych do akceptacji wniosków, gdyż czynność, dla której Prawo dewizowe nie przewiduje żadnych ograniczeń, jako objęta zasadą walutowości, musiałaby opiewać na walutę krajową (vide: uchwała Sądu Najwyższego z 2 kwietnia 2004 r. III CZP 10/04, OSNC 2005 nr 6, poz. 99, str. 27). Zgodnie zaś z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy, eksponowanie nieważności umowy obligacyjnej naruszającej zasadę walutowości wymaga wskazania odpowiedniego przepisu prawa dewizowego, ponieważ w art. 358 § 1 k.c. dopuszczono szeroki zasięg wyjątków od sformułowanej w nim reguły (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 25 marca 2010 r., sygn. Akt I CSK 427/09, Biul. SN 2010 nr 5).

W tym zakresie w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na brzmienie art. 3 ust. 1 ustawy Prawo dewizowe, zgodnie z którym dokonywanie obrotu dewizowego jest dozwolone, jednakże z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w art. 9 tejże ustawy. Dopuszczono zatem dokonywanie obrotu dewizowego, czyli możliwość określania zobowiązań zaciąganych na terenie kraju w innej walucie niż złoty polski, chyba że dla danego rodzaju zobowiązania wprowadzone zostało ograniczenie. Jak z kolei wynika z treści art. 9 pkt 15 ustawy z dnia 15 lutego 1989 r. Prawo dewizowe (w brzmieniu obowiązującym w dniu 9 stycznia 2007 r., tj. w dniu zawarcia umowy poręczenia) ograniczeniom podlegało dokonywanie w kraju, między rezydentami, rozliczeń w walutach obcych, z wyjątkiem rozliczeń między osobami fizycznymi, o ile nie miały one związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Strony umowy poręczenia były rezydentami, gdyż zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 1 pkt. 1 należało do nich zaliczyć między innymi znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należało stwierdzić, iż konsekwencją naruszenia art. 9 pkt 15 ustawy Prawo dewizowe, poprzez zawarcie w umowie poręczenia zapisu określającego maksymalną kwotę odpowiedzialności poręczyciela w walucie obcej (euro), było naruszenie zasady wyrażonej w art. 358 k.c., w wersji obowiązującej w dacie zawarcia umowy poręczenia.

Niezgodna z zapisami Prawa dewizowego treść umowy poręczenia była równocześnie sprzeczna z treścią art. 878 § 1 k.c., który stanowi, że można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej. Możliwość poręczenia za dług przyszły ustawodawca ograniczył w interesie poręczyciela do sytuacji, kiedy strony umowy poręczenia wyraźnie oznaczą wysokość poręki i w ten sposób wyznaczą granicę odpowiedzialności poręczyciela za dług przyszły. Brak postanowienia co do wysokości poręki za dług przyszły w pisemnym oświadczeniu poręczyciela powoduje, że umowa poręczenia jest bezwzględnie nieważna (zob. Z. Radwański, Poręczenie, 1994, s. 36 i nast.; tenże, w: System Prawa Prywatnego, t. 8, 2004, s. 431). Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w K. wyrażonym w uzasadnieniu wyroku I Aca 982/12, mającym charakter prejudycjalny dla przedmiotowej sprawy, określenie maksymalnej wysokości odpowiedzialności poręczyciela poprzez wskazanie kwoty pieniężnej w walucie obcej (tak jak w niniejszej sprawie w euro), nie spełnia wymogu precyzyjnego oznaczenia z góry zakresu odpowiedzialności poręczyciela. Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny i wskazuje, że zastosowany przez strony umowy poręczenia zapis kreowałby zobowiązanie poręczyciela do zwrotu równowartości kwoty wyrażonej w walucie obcej na dzień zawarcia umowy poręczenia, co wskazywałoby na waloryzacyjny charakter tegoż zapisu. To z kolei stoi w sprzeczności z celem regulacji zawartej w art. 878 § 1 k.c., jakim jest bez wątpienia ochrona poręczyciela (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 19 lipca 2000 r., II CKN 283/00, Lex numer 52566).

Mając na uwadze powyższe należało uznać, że umowa poręczenia z 9 stycznia 2007 r. jako sprzeczna z art. 9 pkt 15 ustawy Prawo dewizowe w związku z art. 358 § 1 k.c. w związku z art 878 § 1 k.c. jest nieważna z mocy prawa na podstawie art. 58 § 1 k.c. Z powyższych względów powództwo przeciwko pozwanemu podlegało oddaleniu.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu przejścia praw i obowiązków z poręczenia na (...) wskazać należy, iż nie znajdował on uzasadnienia w niniejszej sprawie. Jak wynika z treści art. 519 § 2 k.c. przejęcie długu (w tym przypadku obowiązków poręczyciela wynikających z umowy poręczenia) następuje przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika (oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron) lub przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela.

Powód wytoczył przeciwko (...) powództwo (prowadzone pod sygnaturą IX GC 239/10), w którym podnosił, że zgoda wierzyciela na przejęcie poręczenia została udzielona przez (...) – podmiotu działającego w charakterze pełnomocnika powoda. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w K. wyrażonym w uzasadnieniu wyroku I Aca 982/12, (...) nie był właściwie umocowany do wyrażenia zgody na przejęcie poręczenia. Pełnomocnictwo udzielone (...) nie upoważniało bowiem do zawierania umów przejęcia długu, ani wyrażania zgody na przejęcie długu, jak również na zawieranie umów poręczenia. W konsekwencji nie doszło zdaniem Sądu II instancji do skutecznego wyrażenia zgody przez wierzyciela na przejęcie długu. Stanowisko powyższe Sąd Okręgowy w pełni podziela. Jednakże w toku przedmiotowej sprawy pozwany podniósł zarzut, iż zgoda wierzyciela na przejęcie zobowiązań może być wyrażona również poprzez pisemne wezwanie przejemcy długu do wykonania zobowiązania lub poprzez wytoczenie powództwa przeciwko przejemcy długu o spełnienie świadczenia.

W ocenie Sądu, nawet gdyby wskazane przesłanki wystąpiły, z uwagi na brzmienie art. 82 k.p.c. niemożliwe byłoby uwzględnienie zarzutu pozwanego.

Zgodnie z treścią art. 82 k.p.c. interwenient uboczny nie może w stosunku do strony, do której przystąpił, podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie albo że strona ta prowadziła proces wadliwie, chyba że stan sprawy w chwili przystąpienia interwenienta uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony albo że strona umyślnie lub przez niedbalstwo nie skorzystała ze środków, które nie były interwenientowi znane. Zgłoszenie interwencji ubocznej wiąże się zatem z brakiem możliwości podnoszenia w stosunku do strony, do której interwenient przystąpił, zarzutów wskazanych w przepisie. Powyższa regulacja wynika z zajmowanego przez interwenienta ubocznego stanowiska w procesie, które daje mu możliwość obrony swojego interesu poprzez podejmowanie czynności procesowych, które do tej obrony zmierzają (A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do art. 82. Wyd. 9, Warszawa 2017). Pozwany występował w charakterze interwenienta ubocznego po stronie powoda w postępowaniach toczących się przed Sądem Okręgowym w K. (IX GC 239/10) i przed Sądem Apelacyjnym w K. (I Aca 982/12) i w tych procesach mógł podnosić wszelkie okoliczności i zarzuty, na takich samych prawach jak powód, czego jednak nie zrobił. Przywołany przepis przewiduje jednak możliwość podniesienia zarzutów w dwóch przypadkach: jeżeli stan sprawy w chwili przystąpienia interwenienta uniemożliwił mu korzystanie ze środków obrony oraz jeżeli strona umyślnie lub przez niedbalstwo nie skorzystała ze środków, które nie były znane interwenientowi, jednakże żadna z tych okoliczności nie miała miejsca w poprzednim postępowaniu. Jak wynika z akt sprawy prowadzonej pod sygnaturą IX GC 239/10, pozwany (interwenient uboczny) wstąpił do postępowania na jego stosunkowo wczesnym etapie, to jest około rok po wniesieniu pozwu przez powoda. Nie sposób również uznać, aby zaktualizowała się druga przesłanka dotycząca wadliwości prowadzenia przez powoda pierwszego procesu.

Mając na uwadze powyższe oraz z uwagi na brzmienie art. 82 k.p.c., zarzut braku legitymacji procesowej biernej z uwagi na przejście praw i obowiązków z poręczenia na (...) nie mógł znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie.

Podkreślić jednocześnie należy, że bezzasadność przedstawionych zarzutów pozostawała bez znaczenia z uwagi na okoliczność, iż powództwo podlegało oddaleniu wobec stwierdzenia nieważności umowy poręczenia.

W konsekwencji powyższych rozważań powództwo jako nieuzasadnione podlegało oddaleniu w całości, o czym orzeczono w pkt I wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 108 k.p.c. uznając, że w związku z oddaleniem powództwa pozwany wygrał proces w całości, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie Referendarzowi sądowemu, o czym orzeczono w pkt II wyroku.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji wyroku.

SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz