Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Leszek Dąbek (spr.)

Sędzia SO Henryk Brzyżkiewicz

Sędzia SO Artur Żymełka

Protokolant Aldona Kocięcka

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2019 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. C.

przeciwko J. M. (1)

o zachowek

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w R.

z dnia 9 maja 2018 r., sygn. akt II C 502/16

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1800 zł (tysiąc osiemset złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Artur Żymełka SSO Leszek Dąbek SSO Henryk Brzyżkiewicz

Sygn. akt III Ca 1470/18

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w R. w wyroku z dnia 9 05 2018r. oddalił powództwo M. C. o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej J. M. (1) kwoty 25.000zł

z ustawowymi odsetkami od dnia wydania wyroku oraz zwrotu kosztów procesu, zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 2.417zł z tytułu zwrotu kosztów procesu

i orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych.

W ustalonym stanie faktycznym w motywach orzeczenia przywołał regulacje: art. 991

§ 1 k.c., art. 993 k.c., art. 995 k.c., art. 994 k.c. art. 995 k.c. i art. 1007 k.c. Ocenił,

że nie mogło dojść doszło do przedawnienia dochodzonych roszczeń, gdyż pozew został skutecznie wniesiony w dniu 1 06 2015r. a termin ich przedawnienia upływał z dniem

z dniem 16 10 2015r. Doliczył do wartości spadku wskazane w uzasadnieniu darowizny dokonane przez spadkodawczynię na rzecz córek i nie doliczył udziału, który w drodze darowizny otrzymał małżonek pozwanej J. M. (2), gdyż została ona dokonana

w stosunku do niego więcej niż przed 10 laty przed otwarciem spadku. Uznał, że nieruchomość na której powódka wybudowała dom – w świetle regulacji art. 8 ust. 6 i art. 9 ustawy z dnia 6 07 1972r. o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomościach w miastach i osiedlach - została w istocie jej darowana przez jej rodziców, gdyż Państwo nigdy nie było jej właścicielem. Następnie wyliczył, że wartość zachowku przysługującego powódce zamyka się kwotą 24.926,50zł. Stwierdził, że otrzymała ona tytułem darowizny udział w nieruchomości o wartości 27.750zł oraz „pieniądze w wysokości 5.000zł”. Ocenił, że wartość otrzymanych darowizn przewyższa wartość należnego jej zachowku i z tej przyczyny uznał powództwo

za nieuzasadnione. O kosztach procesu orzekał stosując regulację ar. 98 k.p.c.

Orzeczenie zaskarżyła powódka M. C. , która wnosiła o jego zmianę poprzez uwzględnienie jej powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów za obie instancje według norm przepisanych.

Zarzuciła, że zachodzi sprzeczność pomiędzy poczynionymi ustaleniami faktycznymi

a zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez „poczynienie błędnego ustalenia, iż wartość nieruchomości w tytule własności powódki, która otrzymała ona na mocy decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 15 01 1979r. sygn. NR ZGT 220/4/ XXIII/b /79 CZ.II poz. 56 – stanowi darowiznę podlegającą zaliczeniu na poczet substratu zachowku.

Ponadto zarzucała, że przy rozpoznaniu sprawy i ferowaniu wyroku naruszono prawo procesowe, regulacje:

- „art. 233 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez rażące przekroczenie granic swobodnej oceny przeprowadzonych w sprawie dowodów, dokonanej wybiórczo z naruszeniem przepisów postępowania, polegającej na rozszerzeniu tezy dowodowej

dla biegłego – zlecenie, które otrzymał biegły a postanowienie wydane na rozprawie

w dniu 30 11 2016r.,

- 233 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w treści uzasadnienia konkretnych dowodów i przyczyn, dla których Sąd pierwszej instancji odmówił im wiarygodności, a także ogólne, niejasne, bez powiązania z konkretnymi dowodami

i bez podania szczegółowego uzasadnienia przytoczenie wniosków Sądu, w szczególności nie wyjaśniając istotnych sprzeczności z zeznaniami stron, koncentrując się

w rozważaniach na ogólnym subiektywizmie w postrzeganiu rzeczywistości przez osoby zaangażowane w sprawę, nie ustalając tym samym jednolitej i spójnej sekwencji wydarzeń (faktów), przez co uniemożliwiono prawidłową kontrolę instancyjną orzeczenia,

- art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zawarcie w uzasadnieniu wyroku wewnętrznych sprzecznych wniosków w zakresie odnoszącym się do charakteru materialno – prawnego decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 15 01 1979r.”.

W uzasadnieniu apelacji między innymi podnosiła, że przedmiot będący treścią decyzji (wskazanej powyżej) czyli nieruchomość – działka budowlana, nie była darowana przez rodziców powódki ale nabyta od miasta, które pierwotnie przejęło jej własność w 1975r. i dlatego nie można mówić, że darowizna ta wchodziła w skład substratu zachowku

po jej matce.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje :

Sąd pierwszej instancji trafnie zakwalifikował roszczenie powódki przyjmując, że ma ono źródło w regulacji art. 991 § 1 i 2 k.c.

Słusznie apelacja podnosi, że istnieje podnoszona w niej rozbieżność pomiędzy tezą dowodową - dopuszczonego na posiedzeniu rozprawy w dniu 30 11 2016r. - dowodu z opinii biegłego a treścią wystosowanego do biegłego zlecenia sprzędzenia opinii (...) 2017r.

Wynika ona jednak z faktu, iż pomiędzy tymi czynnościami Sąd pierwszej

wydała w dniu 13 09 2017r. na posiedzeniu niejawnym kolejne postanowienie o dopuszczeniu dowodu opinii biegłego w którym faktycznie zmodyfikował tezę wcześniejszego postanowienia o dopuszczeniu tego dowodu w sposób odpowiadający treści zlecenia wystosowanego do biegłego.

Odpis tego postanowienia został prawidłowo doręczony pełnomocnikowi skarżącej, co potwierdza znajdujący się w katach sprawy dowód jego doręczenia (k. 139 akt).

Dlatego podniesiony w tej kwestii w apelacji zarzut jest oczywiście bezzasadny.

Ustalenia faktyczne składające się na podstawę faktyczną orzeczenia mają podstawę w informacjach zawartych we wskazanych w uzasadnieniu orzeczenia źródłach dowodowych, których ocena jest logiczna i mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów.

W ramach podniesionych w apelacji zarzutów dotyczących sposobu skonstruowania przez Sąd Rejonowy podstawy faktycznej orzeczenia w istocie kwestionuje się sposób procedowania przez Sąd w sprawie (oceniony powyżej) oraz dokonaną przez niego ocenę prawną ustalonego faktycznego (subsumcję po przyjętą normę i przyjęcia w konkluzji, że w przy udziale decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 15 01 1979r. doszło w istocie do dokonania na rzecz powódki darowizny objętej tą decyzją działki gruntu).

Z tej przyczyny zarzuty te tylko werbalnie odnoszą się do podstawy faktycznej orzeczenia i jako takie nie mają wpływu na powyższą ocenę”

Z tych też względów Sąd odwoławczy przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji .

Dokonana przez Sąd Rejonowy ocena prawna ustalonego stanu faktycznego w swym zasadniczym zarysie jest prawidłowa.

Ma ona oparcie w prawidłowo zastosowanych przepisach prawa wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i co należy podkreślić - poza zagadnieniem oceny prawnej charakteru dokonanego przy udziale decyzji Prezydenta Miasta R. z dnia 15 01 1979r. przesunięcia majątkowego - nie była ona kwestionowana w apelacji, a Sąd odwoławczy ocenę tę podziela i z poniższymi modyfikacjami przyjmuje za własną (orzecz. SN z dn. 26 04 1935r. III C 473/34, ZB. Urz. 1935r. nr 12, poz. 496).

Kwestionowana w apelacji ocena prawna została dokonana przez Sąd pierwszej instancji w oparciu o regulację prawną zawartą w ustawie z dnia 6 lipca 1972 r.

o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach. (Dz. U. 1972r. nr 27 poz. 192) w której między innymi uregulowano pozyskiwanie przez ówczesne Prezydia powiatowych rad narodowych terenów pod budownictwo mieszkaniowe.

Stosownie regulacji art. 8 ust. 1 tej ustawy „Dotychczasowy właściciel nieruchomości, objętej chwałą o ustaleniu terenu budowlanego, zachowuje własność wskazanej przez siebie jednej działki pod budownictwo jednorodzinne, jeżeli taki wniosek zgłosi w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia uchwały”, zaś zgodnie z regulacją jej art. 9 ust. 1 i ust 2 „Jeżeli z podziału nieruchomości objętej uchwałą o ustaleniu terenu budowlanego powstaną dwie lub więcej działek, działki te na wniosek dotychczasowego właściciela złożony w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia uchwały nadaje się na własność jego rodzicom, pełnoletnim dzieciom lub pełnoletnim wnukom”,

a „…członkowie rodziny dotychczasowego właściciela nieruchomości, których wniosek dotyczy, dołączą do wniosku oświadczenie, że godzą się na nadanie im działek….”.

Równocześnie w art. 5 ust. 2 ustawy jednoznacznie uregulowano, że (...) lub ich części objęte uchwałą o ustaleniu terenu budowlanego z wyjątkiem działek, które właściciele zgodnie z art. 8 zachowali na własność lub które zostały

w trybie art. 9 nadane na własność członkom ich rodzin , przechodzą z mocy prawa na własność Państwa po upływie 2 miesięcy od dnia wejścia w życie uchwały, wolne od ciążących na nich praw rzeczowych ograniczonych i innych obciążeń”.

Z tej ostatniej regulacji wynika zatem, że na własność Państwa przechodziły wyłącznie te działki, które nie zostały zachowane przez właścicieli i nie zostały nadane na własność członkom ich rodzin.

W konsekwencji tego przesunięcie majątkowe dokonane w następstwie wydania wskazanej powyżej decyzji Prezydenta Miasta R. nastąpiło pomiędzy majątkiem powódki a majątkiem jej rodziców P. i M. P. (słusznie Sąd Rejonowy wskazuje, że sporna działka nigdy nie była zatem własnością Państwa), było uzależnione od woli właścicieli oraz zgody powódki i zostało dokonane pod tytułem darmym (nadanie działki następowało nieodpłatnie - art. 8 ust. 6 zd. 2 ustawy) a także - co należy podkreślić - wiązało się ono z uszczerbkiem w majątku jej rodziców (rodzicom powódki nie przysługiwało odszkodowanie – art. 10 ust. 1 ustawy).

Przesunięcie te odpowiada zatem konstrukcji umowy darowizny i z tego powodu powinno być zakwalifikowane do darowizn o których mowa jest w regulacji

art. 993 k.c.

Z mocy tej regulacji wartość nabytego przez powódkę w następstwie tego przesunięcia majątkowego udziału w przedmiotowej nieruchomości podlega uwzględnieniu przy obliczaniu jej zachowku powódki, wobec czego podniesiony w tej kwestii

w apelacji zarzut jest bezpodstawny,

Dokonane przez Sąd Rejonowy obliczenia dotyczące wysokości należnego powódce zachowku oraz wysokości uzyskanych przez nią przysporzeń nie były kwestionowane w apelacji.

Te ostatnie przewyższają wartość należnego jej zachowku po matce M. P., przez co powództwo jest nieuzasadnione.

Znalazło to prawidłowe odzwierciedlenie w zaskarżonym wyroku i apelacja jest bezzasadna w rozumieniu art. 385 k.p.c., a to z mocy zawartej w nim regulacji prowadziło do jej oddalenia.

R. zaskarżony jest prawidłowy i dlatego apelację jako bezzasadną oddalono w oparciu o regulację art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosując regulacje

art. 98 k.p.c. biorąc pod uwagę, że powódka uległa w tym postępowaniu i dlatego powinna zwrócić pozwanej poniesione przez nią koszty zastępstwa procesowego