Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 maja 2019 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz (spr.)

SSO Magdalena Bajor-Nadolska

SSO Teresa Strojnowska

Protokolant: protokolant sądowy Patrycja Bogdańska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 maja 2019 r. w K. sprawy

z wniosku J. W. i H. W.

z udziałem B. S., T. S. (1), A. S. (1), W. K. (1), R. P., W. P., U. S., T. S. (2), W. K. (2), Ł. K., Z. K., A. K., A. A. (1), Gminy S.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Skarżysku - Kamiennej

z dnia 6 lipca 2018 r. sygn. akt I Ns 256/18

postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Skarżysku-Kamiennej, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 387/19

UZASADNIENIE

H. W. i J. W. wnieśli o ustanowienie drogi koniecznej do działek stanowiących ich własność, położonych w S. przy ul. (...), oznaczonych w ewidencji gruntów numerami: (...), wskazując że droga ta, zobrazowana na fragmencie mapy zasadniczej wydanej w 2016 roku przez Starostwo Powiatowe w S., obciążałaby w częściach działki o numerach: (...), w sposób szczegółowo opisany we wniosku.

B. S. i T. S. (1) sprzeciwili się ustanowieniu drogi koniecznej w proponowanym przez wnioskodawców miejscu. Wskazali, że do działek wnioskodawców prowadzą jeszcze dwie inne drogi – pierwsza przez ich działki o numerach: (...)oraz druga, która graniczy z działką wnioskodawców od strony zachodniej.

W. P. i R. P. wnieśli o oddalenie wniosku, wskazując że wnioskodawcy są współwłaścicielami działek sąsiadujących z działką nr (...), przez które mają dostęp do drogi publicznej.

W. K. (1) poparł wniosek.

U. i T. małżonkowie S. nie wyrazili zgody na ustanowienie drogi koniecznej, A. S. (1) wskazała, że proponowana droga konieczna będzie kolidowała z gankiem na działce nr (...) w budynku nr (...), a W. K. (2), A. K. i A. A. (1) nie wyrazili zgody na ustanowienie drogi koniecznej według wariantu nr 2 na szkicu z propozycjami obciążeń działek służebnością.

Postanowieniem z dnia 6 lipca 2018 roku Sąd Rejonowy w Skarżysku-Kamiennej oddalił wniosek (pkt I), nakazał pobrać od H. W. i J. W. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.286,14 zł tytułem kosztów sądowych (pkt II), nakazał zwrócić wnioskodawcom kwotę 1.000 zł tytułem nierozchodowanej zaliczki (pkt III), orzekł, że wnioskodawcy i uczestnicy ponieśli koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie (pkt IV).

Sąd ten dokonał następujących ustaleń:

H. W. i J. W. są na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej współwłaścicielami nieruchomości składającej się z działek o numerach: (...) położnej w S. przy ul. (...) oraz współwłaścicielami działek o numerach ewidencyjnych: (...) które wykorzystywali jako drogę.

Współwłaścicielami nieruchomości położonych w S., a stanowiących działki o numerach: (...) i (...), są odpowiednio: B. S. i T. S. (1) oraz W. K. (1) i A. S. (1), a współwłaścicielami działek nr (...) – R. i W. małżonkowie P., na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej.

Wzdłuż działek o numerach (...) i następne szerokość działek stanowiących wnioskowaną drogę konieczną od ul. (...), od płotu betonowego wynosi 2,95 m do betonowego słupa energetycznego, a przy nim – 2,80 m, licząc między betonowymi przęsłami, a 2,40 m licząc od słupa do betonowego płotu. Szerokość na wysokości kolejnego słupa elektrycznego i betonowego pomiędzy ogrodzeniami wynosi 2,70 m, a licząc od słupa do ogrodzenia – 2,47 m. Na wysokości słupa betonowego znajduje się budynek nr (...), na betonowym przęśle ogrodzenia działki nr (...) kończą się schody (ich szerokość do ogrodzenia wynosi 4,70 m). Jednocześnie na działce nr (...) znajduje się studnia, która jest jedynym źródłem wody do budynku nr (...). Odległość pomiędzy studnią, a betonowym przęsłem wynosi 4,40 m. Na działce nr (...), na wysokości budynku (...), przy betonowym ogrodzeniu znajduje się czynne szambo. Betonowe ogrodzenie od działki nr (...) kończy się w połowie budynku (...). W dalszym ciągu istnieje ogrodzenie na działce nr (...), które ciągnie się od końca budynku (...) na długości 26,80 m do betonowego słupka i dalej po skosie do betonowego słupa energetycznego. Szerokość pomiędzy słupem, a ostatnim betonowym przęsłem w najszerszym odcinku proponowanej drogi koniecznej wynosi 4,10 m. Około 1 m od słupa betonowego rozpoczyna się działka nr (...), która stanowi użytek rolny, nieogrodzony od działki nr (...). Od strony działki nr (...) znajduje się ogrodzenie o długości 71,40 m na podmurówce betonowej. Na działce nr (...) posadowiony jest taras budynku mieszkalnego, który znajduje się na działkach nr (...). Na działce nr (...) znajduje się budynek gospodarczy, za którym posadowionych jest sześć przęseł, z czego dwa zdjęte, stanowiące drogę pomiędzy działkami o numerach: (...) Przęsła betonowe zostały posadowione przez wnioskodawcę, by oddzielić jego działki po tym, jak z A. i M. małżonkami S. zawarł 12 grudnia 2008 r. przedwstępną umowę sprzedaży, rep A(...), w której wnioskodawcy zobowiązali się do sprzedaży działek powstałych z podziału geodezyjnego działek o numerach:(...). Umowę tę zawarto w związku z brakiem mapy podziałowej. Na działce nr (...) znajduje się dom, w którym zamieszkiwali małżonkowie S.. Szerokość przejazdu pomiędzy nowym budynkiem murowanym, a przęsłem betonowym wynosi 4,80 m. Wszystkie działki od drogi asfaltowej przy ul. 3-ego M., tj. oznaczone numerami: (...)aż do działek objętych wnioskiem należą do wnioskodawców, którzy dojeżdżali przez te działki. Przed 2009 rokiem działki o numerach:(...) miały jeden numer geodezyjny. Warunkiem podziału działki nr (...) na działki nr (...), a działki nr (...) na działki nr (...) było ustanowienie drogi koniecznej dla działek położonych z tyłu nieruchomości przez działki bliżej drogi publicznej, która nigdy nie została wpisana do księgi wieczystej, gdyż wszystkie działki – zarówno obciążone, jak i władnące – miały tego samego właściciela

Utwardzona droga biegnąca między budynkami (...) od ul. (...) ma szerokość 3,5 m. Przy końcu działki nr (...) znajduje się słupek betonowy o wymiarach 50 cm na 50 cm. W tym miejscu droga się zwęża, a jej szerokość wynosi 3,30 cm. Od tego punktu zaczyna się ogrodzenie z siatki na długości działki, na której znajduje się budynek nr (...), zaś od strony działki (...) rozpoczyna się z końcem budynku ogrodzenie betonowe.

Na wysokości posesji (...) znajduje się betonowy słup energetyczny, szerokość pomiędzy nim, a przęsłem betonowym wynosi 3,30 m. Szerokość pomiędzy budynkiem gospodarczym na działce (...), a ogrodzeniem betonowym wynosi 1,95 m. Droga przebiega wzdłuż budynku (...), następnie przechodzi na działkę nr (...), przy budynku gospodarczym biegnie wzdłuż wschodniej ściany budynku (...), przechodzi przez działkę nr (...) i dochodzi do działki nr (...), następnie przez działkę nr (...) dochodzi do działki J. W.. Droga na wysokości budynku (...) ma szerokość 3,65 m, po obu jej stronach znajduje się ogrodzenie.

Droga konieczna o przebiegu wskazanym przez wnioskodawców w miejscach, gdzie znajdują się słupy, ma minimalną szerokość 2,40 m. Nie mogłyby nią przejechać samochody ciężarowe o maksymalnej dopuszczalnej szerokości, w tym pojazdy bojowe straży pożarnej. Droga pomiędzy posesjami, na których znajdują się budynki (...), następnie skręcająca w stronę budynku (...) i biegnąca prostym odcinkiem wzdłuż wschodniej granicy posesji (...) jest wystarczająca do przejazdu pojazdów dopuszczonych do ruchu. Droga prowadząca przez działkę wnioskodawcy jest wystarczająca do przejazdu wszystkich pojazdów o wymiarach dopuszczonych do ruchu.

Nieprawomocnym postanowieniem z 16 lutego 2018 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I Co 1305/11, udzielono przybicia działek wnioskodawców o numerach: (...) objętych księgą wieczystą nr (...) oraz numerach:(...), objętych księgą wieczystą nr (...), na rzecz A. i M. małżonków S.. Postępowanie egzekucyjne nie obejmowało działki nr (...).

W celu ustalenia, czy nieruchomość wnioskodawców ma dostęp do drogi publicznej, ewentualnie czy dostęp ten jest odpowiedni, a gdyby nie miała takiego dostępu – wszelkich wariantów drogi koniecznej, dopuszczono dowód z oględzin z udziałem biegłych z zakresu geodezji i ruchu drogowego. Geodeta W. C. (1) sporządził szkic z propozycjami obciążeń działek służebnością, na których przedstawił położenie nieruchomości wnioskodawców oraz dróg prowadzących do drogi publicznej.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że nieruchomość wnioskodawców (działki o numerach:(...) ma bezpośredni dostęp do drogi publicznej przez inne należące do tych osób nieruchomości – działki o numerach:(...) ewentualnie przez drogę biegnącą między budynkami (...), wobec czego wniosek o ustanowienie drogi koniecznej jest bezzasadny.

Jeśli natomiast część działek wnioskodawców zmieni właściciela, będą oni mogli złożyć ponowny wniosek o ustanowienie drogi koniecznej.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia złożyli wnioskodawcy, zarzucając Sądowi Rejonowemu:

- sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że objęte wnioskiem nieruchomości mają połączenie z ulicą 3. M. przez działki stanowiące własność wnioskodawców, podczas gdy są one objęte postępowaniem egzekucyjnym, a Sąd ten prawomocnym postanowieniem z dnia 16 lutego 2018 roku, sygn. akt I Co 1305/11, udzielił przybicia na rzecz A. i M. małżonków S., zmniejszając szanse utrzymania tytułu własności przez wnioskodawców oraz że wariant ustanowienia drogi koniecznej, w szczególności do działki o nr (...), uwidoczniony na mapie sporządzonej przez mgr inż. W. C. (2), a nazwany jako: „proponowana droga służebna nr (...)” nie jest wystarczający do przejazdu wszystkich pojazdów o wymiarach dopuszczonych do ruchu, podczas gdy z konieczności różnicowania treści służebności zależnie od okoliczności nie zwalnia nawet takie założenie, co sprawia, że właściwe uwzględnienie potrzeb nieruchomości władnącej nie uzasadnia konieczności zapewnienia przejazdu przez istniejący od kilkudziesięciu już lat fragment gruntu;

- naruszenie art. 145 § 1 i 2 k.c. poprzez niezastosowanie w sytuacji, gdy działka nr (...) nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, a proponowany przez wnioskodawcę wariant ustanowienia służebności stanowi najmniejsze obciążenie dla gruntów sąsiednich.

Wskazując na to, wniesiono o:

- rozpoznanie postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 6 lipca 2018 roku pomijającego wniosek o zwrócenie się do (...) SA Oddział w S. o udzielenie informacji, czy i na jakich zasadach Zakład ten ma dostęp do słupa na działce nr (...), w szczególności, czy przysługuje mu prawo dojścia czy dojazdu do niego,

- zmianę zaskarżonego postanowienia i ustanowienie służebności drogi koniecznej zgodnie z wnioskiem,

ewentualnie, na wypadek uznania, że nie została rozpoznana istota sprawy albo konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości – o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

W piśmie procesowym z dnia 24 kwietnia 2019 roku apelujący wnieśli o dopuszczenie dowodu z postanowienia Sądu Rejonowego w Skarżysku-Kamiennej z dnia 28 stycznia 2019 roku, sygn. akt I Co 1305/11, w celu ustalenia braku dostępu do drogi publicznej działki nr (...) oraz wezwanie do udziału w sprawie A. S. (2) i M. S. – współwłaścicieli nieruchomości sąsiadującej z tą działką (k.330).

Uczestnicy postępowania: W. P., B. S., T. S. (1) i R. P. wnieśli o oddalenie apelacji, ewentualnie ustanowienie drogi koniecznej według wariantu nr 2 na mapie geodety i zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego; wnieśli także o oddalenie wniosku dowodowego jako nieprzydatnego do rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Prawomocnym postanowieniem z dnia 28 stycznia 2019 roku, sygn. akt I Co 1305/11, Sąd Rejonowy w Skarżysku-Kamiennej przysądził własność zabudowanej nieruchomości o powierzchni 0,3791 ha, składającej się z działek o numerach: (...) objętych księgą wieczystą nr (...) oraz zabudowanej nieruchomości o powierzchni 0,4144 ha, składającej się z działek o numerach: (...)objętych księgą wieczystą nr (...), na rzecz A. S. (2) i M. S. (dowód: postanowienie i jego uzasadnienie – k.246, 252-254, potwierdzenie odbioru przez pełnomocnika dłużników odpisu tego orzeczenia z uzasadnieniem – k.256).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna o tyle, że doprowadziła do uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Z niezrozumiałych względów Sąd ten postanowieniem z dnia 6 lipca 2018 roku oddalił wniosek o zawieszenie postępowania w sprawie (k.252), zgłoszony w związku ze sprawą w przedmiocie nadzoru sądu nad egzekucją z nieruchomości H. i J. małżonków W. (k.248v.), mimo iż w tej sprawie, oznaczonej sygn. akt I Co 1305/11, już postanowieniem z dnia 16 lutego 2018 roku udzielono przybicia zabudowanej nieruchomości o powierzchni 0,3791 ha składającej się z działek o numerach:(...)objętych księgą wieczystą nr (...) oraz numerach:(...) objętych księgą wieczystą nr (...), na rzecz A. S. (2) i M. S. (k.147 tych akt).

Co prawda, zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 (w zw. z art. 13 § 2) k.p.c. ma co do zasady fakultatywny charakter, ale brak takiego obowiązku nie oznacza, że sąd ma w tej mierze całkowitą swobodę – przyjmuje się, że sąd obowiązany jest każdorazowo uwzględnić kryterium celowości, co w niektórych przypadkach może istotnie ograniczać zakres przysługującego mu uznania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 września 1967 r., I PZ 52/67, LEX nr 6211 i z dnia 14 października 1980 r., IV PZ 62/80, LEX nr 1671958).

Biorąc pod uwagę, że odmowa przybicia może nastąpić jedynie z powodu naruszeń przepisów postępowania w toku licytacji, nie można bowiem podnosić zarzutów co do kwestii prawomocnie już rozstrzygniętych we wcześniejszych fazach postępowania egzekucyjnego (art. 991 k.p.c.), a przy tym, jak stanowi art. 997 k.p.c., podstawą zażalenia nie mogą być takie uchybienia przepisów postępowania, które nie naruszają praw skarżącego, co znalazło wyraz w postanowieniu Sąd Okręgowy w Kielcach z dnia 17 lipca 2018 roku, sygn. akt II Cz 535/18, którym oddalono zażalenie dłużników na udzielenie przybicia (k.205-210 akt sprawy o sygn. I Co 1305/11) oraz wynikające z art. 995 k.p.c. skutki przybicia, tj. uzyskanie przez osobę, na rzecz której to nastąpiło, jeżeli wykona warunki licytacyjne, prawa do przysądzenia jej własności nieruchomości, należało ocenić jako wysoce prawdopodobną zmianę właściciela nieruchomości objętych przybiciem, wobec czego celowe było zawieszenie postępowania w niniejszej sprawie do czasu prawomocnego zakończenia egzekucji z nieruchomości wnioskodawców. Skoro bowiem postępowanie egzekucyjne nie obejmowało działki nr (...), wiadomo było, że aktualny pozostanie wniosek o ustanowienie drogi koniecznej do tej nieruchomości. Z ustaleń Sądu Rejonowego wynikało, że dojazd m.in. do tej działki odbywał się przez pozostałe nieruchomości H. W. i J. W., które objęte były egzekucją. Zachodziło zatem wysokie prawdopodobieństwo, graniczące z pewnością, że konieczne będzie rozstrzygnięcie o zgłoszonym żądaniu z udziałem nowego właściciela tych nieruchomości.

Uznanie przez Sąd pierwszej instancji, że jeżeli część działek wnioskodawców zmieni właściciela, będą oni mogli złożyć ponowny wniosek o ustanowienie drogi koniecznej, było w takich okolicznościach zupełnie nieracjonalne (jeszcze na etapie postępowania apelacyjnego, a więc przed prawomocnym zakończeniem sprawy, nastąpiła taka zmiana).

W konsekwencji nieaktualne jest ustalenie, że nieruchomość wnioskodawców ma bezpośredni dostęp do drogi publicznej przez inne należące do tych osób nieruchomości, co można było przewidzieć już w dacie wydania zaskarżonego postanowienia, wobec czego uznać należy, iż Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy. Skutkuje to uchyleniem tego orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi na podstawie art. 386 § 4 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło na podstawie art. 108 § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

W dalszym postępowaniu należy wezwać do udziału w sprawie jako uczestników A. S. (2) i M. S. – współwłaścicieli nieruchomości składającej się z działek o numerach: (...) objętej księgą wieczystą nr (...) oraz nieruchomości składającej się z działek o numerach: (...), objętej księgą wieczystą nr (...), a następnie, stosownie do wyników postępowania dowodowego, biorąc też pod uwagę wniosek dowodowy zawarty w apelacji, rozstrzygnąć o żądaniu ustanowienia drogi koniecznej dla stanowiącej współwłasność H. W. i J. W. nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...).

SSO Teresa Strojnowska SSO Cezary Klepacz SSO Magdalena Bajor-Nadolska