Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ca 637/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Cezary Klepacz (spr.)

Sędziowie: SO Mariusz Broda

SO Hubert Wicik

Protokolant: stażysta Marta Siadul

po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2019 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa H. N.

przeciwko (...) SA w W.

o podwyższenie renty

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Skarżysku-Kamiennej z dnia 19 października 2017 r., sygn. akt I C 453/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I (pierwszym) w ten sposób, że rentę zasądzoną od (...) SA w W. na rzecz H. N. w kwocie po 200 złotych miesięcznie wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 13 stycznia 2014 r., sygn. akt I C 1203/12, zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 lipca 2014 r., sygn. akt I ACa 665/14, podwyższa od dnia 12 maja 2017 r. do kwoty po 640 (sześćset czterdzieści) złotych miesięcznie, płatną do 10. dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie oraz w punkcie II (drugim) w całości i znosi wzajemnie między stronami koszty procesu;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego;

4.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach tytułem kosztów sądowych: od H. N. – kwotę 374 (trzysta siedemdziesiąt cztery) złote, a od (...) SA w W. – kwotę 271 (dwieście siedemdziesiąt jeden) złotych.

Sygn. akt II Ca 637/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 20 maja 2015 r. H. N. domagał się podwyższenia renty, zasądzonej na jego rzecz od (...) SA w W. wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 13 stycznia 2014 r., do kwoty po 800 zł miesięcznie od dnia wniesienia pozwu, płatnej do 10. każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie.

Na uzasadnienie żądania powód podał, że wskazanym orzeczeniem, zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie, została zasądzona na jego rzecz renta w kwocie po 200 zł miesięcznie. W ostatnim czasie stan zdrowia powoda znacznie się pogorszył, istnieje konieczność częstszych wizyt u lekarza, rehabilitacji, wyjazdów do sanatorium oraz wykupu większej ilości leków. H. N. podniósł, że jest zaliczony do I grupy inwalidów, wymaga opieki osób trzecich, co generuje dalsze wydatki.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, podnosząc że powód nie wykazał zmiany stosunków uzasadniających podwyższenie renty po 2014 r., albowiem z dołączonych do pozwu dokumentów wynika, że korzystał on i nadal korzysta z leczenia sanatoryjnego nie tylko z uwagi na kontuzję ręki, ale także inne schorzenia, istniejące również przed wypadkiem; wydatki na okresową rehabilitację, konsultacje medyczne, leczenie sanatoryjne, w tym opłaty związane z obecnością osoby trzeciej, zostały objęte przyznaną już rentą, a konieczność korzystania z porad lekarskich, leków, pomocy osób trzecich, wyjazdów sanatoryjnych nie uległy zmianie

W piśmie procesowym z dnia 14 stycznia 2016 roku powód podtrzymał swoje żądanie oraz wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, a w piśmie z dnia 15 września 2017 r. rozszerzył powództwo do kwoty po 1.250 zł miesięcznie.

Strona pozwana nie uznała tego roszczenia.

Wyrokiem z dnia 19 października 2017 r., sygn. akt I C 453/15, Sąd Rejonowy w Skarżysku-Kamiennej oddalił powództwo (pkt I), odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu (pkt II); nakazał zwrócić H. N. nierozchodowaną zaliczkę w kwocie 20 zł (pkt III).

Sąd dokonał ustaleń szczegółowo opisanych w uzasadnieniu orzeczenia (k.265-269), stanowiących w dużej mierze powtórzenie ustaleń poczynionych w sprawie o sygn. akt I C 1203/12 Sądu Okręgowego w Kielcach, który wyrokiem z dnia 13 stycznia 2014 r., zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 lipca 2014 r., sygn. akt I ACa 665/14, zasądził od (...) SA w W. na rzecz H. N. rentę w kwocie po 200 zł miesięcznie.

Powód ma obecnie 59 lat. Od 1998 r. jest rencistą. We wspólnym gospodarstwie domowym pozostaje z nim syn, synowa i wnuczek. Tak jak poprzednio, H. N. jest właścicielem mieszkania o powierzchni 68,86 m 2. Uzyskuje miesięczny dochód w wysokości około 1.850 zł netto z tytułu renty policyjnej i renty wypłacanej przez pozwanego. Kontynuuje leczenie w poradni ortopedycznej w S., korzysta z publicznej służby zdrowia. W dalszym ciągu powód nie ma czucia w palcach lewej dłoni. Zażywa leki przeciwbólowe (miesięczny koszt kuracji wynosi około 22,81 zł) i antydepresyjne w podobnym zakresie, jak przed dniem 30 lipca 2014 r. Na zakup lekarstw wydatkuje około 100-150 zł miesięcznie (poprzednio była to kwota 200 zł).

H. N. w dalszym ciągu korzysta z rehabilitacji w sanatoriach i uzdrowiskach w ramach świadczeń refundowanych przez NFZ. Ponieważ ma legitymację Honorowego Dawcy Krwi, za niektóre leki płaci niższe ceny. Powód na co dzień nadal musi korzystać z opieki osób trzecich (w domu pomagają mu syn i synowa). Dostosował mieszkanie do swoich potrzeb, m. in. w łazience zainstalował prysznic zamiast wanny. Nie zwracał się do Gminy z wnioskiem o przydzielenie opiekuna. Przy wyjazdach do lekarza korzysta z pomocy osób trzecich, które pomagają mu się ubrać. Poprzednio była ta opiekunka, której powód płacił za pomoc, zaś obecnie pomaga mu syn, któremu powód przekazuje 50-100 zł za wyjazd.

Obecny stan funkcjonalny kończyny górnej lewej powoda to brak ruchów palców ręki, brak ruchów w stawie nadgarstkowym, ograniczenie ruchów w stawie barkowym i dolegliwości bólowe. Staw łokciowy funkcjonuje prawidłowo. Dolegliwości bólowe utrudniają pracę i czynności dnia codziennego, wymagają stosowania leków przeciwbólowych, ewentualnie przerw wypoczynkowych. Nie jest możliwe przywrócenie ruchów palców ręki i stawu nadgarstkowego. Możliwa jest poprawa funkcji stawu barkowego za pomocą leczenia rehabilitacyjnego, które dla osób ubezpieczonych jest refundowane przez (...). Szacunkowy czasookres pomocy ze strony osób trzecich wynosi 2,5-3 godzinny dziennie. U powoda występuje ograniczenie czynności ręki lewej o 70 % i ograniczenie ruchów w stawie barkowym lewym. Uszczerbek na zdrowiu wynosi 50 %. Nastąpiło pogorszenie funkcji kończyny górnej lewej o 15 %.

Sąd pierwszej instancji uznał powództwo za niezasadne, albowiem H. N. nie wykazał zwiększonych wydatków na zakup lekarstw, rehabilitację czy wyjazdy do sanatorium. Nie uległa też zmianie jego sytuacja życiowa – dalej utrzymuje się z renty, korzysta z pomocy osób trzecich w zakresie prac domowych i przy czynnościach osobistych, jak ubieranie, dowiezienie do lekarza czy na zabiegi medyczne, tj. praktycznie przy wszystkich czynnościach wymagających użycia obu rąk.

Biorąc to pod uwagę, oddalono powództwo, orzekając o kosztach procesu na podstawie art. 102 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia wniósł powód, zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że postępowanie w rozpoznawanej sprawie jest jedynie naprawą błędów z uprzednich postępowań, podczas gdy ustalono, że od dnia 30 lipca 2014 r. stan zdrowia powoda uległ pogorszeniu i wymaga on opieki osób trzecich w wymiarze 2,5-3 godzin dziennie oraz poprzez sprzeczne z logiką i doświadczeniem życiowym przyjęcie, że faktury VAT, rachunki, wypisy z rehabilitacji, informacje lekarskie, opinia biegłego, Zarządzenie nr (...) Prezydenta S. nie stanowią dowodu poniesienia wydatków na stwierdzone w nich należności, a w konsekwencji wadliwe przyjęcie, że powód nie wykazał poniesienia wydatków objętych pozwem;

- art. 231 k.p.c. przez uznanie, że zwiększenie się potrzeb powoda nie zostało wykazane;

- art. 444 § 2 k.c. przez jego niezastosowanie;

- art. 907 § 2 k.p.c. przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że zwiększona utrata zdrowia i ewentualność poniesienia wydatków nie dają podstaw do zasądzenia wyższej renty.

Wskazując na to, wniesiono o zmianę wyroku i zasądzenie podwyższonej renty w kwocie 1.250 zł oraz kosztów procesu, ewentualnie – uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji, przy uwzględnieniu kosztów postępowania.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dacie zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda renty H. N. nie miał władzy w nadgarstku, nosił protezę unieruchamiającą staw promieniowo-garstkowy, odczuwał dyskomfort i znaczne utrudnienie w związku z koniecznością posługiwania się praktycznie głównie jedną ręką, a bolesne ograniczenie ruchów palców powodowało dużego stopnia ograniczenie funkcji chwytnej lewej ręki, polegające na trudności w utrzymaniu większych przedmiotów, np. szklanki i całkowitą niemożność chwytania i utrzymania drobnych przedmiotów, np. kartki papieru (dowód: ustalenia Sądu Okręgowego w Kielcach w sprawie o sygn. akt I C 1203/12 poczynione na podstawie zeznań powoda i opinii biegłego W. R. – k.296-297, 225-227, 263-264, 315v.-316 tych akt).

Zasądzając rentę w kwocie po 600 zł miesięcznie, Sąd Okręgowy w Kielcach uznał, że powód byłby w stanie podjąć pracę w niepełnym wymiarze czasu i zarobkować na poziomie 500-600 zł miesięcznie, uwzględnił zatem całkowitą utratę zdolności do pracy, ale także zwiększone potrzeby powoda (dowód: uzasadnienie wyroku z dnia 13 stycznia 2014 r. w sprawie o sygn. akt I C 1203/12 – k.319-320).

Sąd Apelacyjny w Krakowie, zmniejszając rentę do kwoty 200 zł miesięcznie, przyjął z kolei, że powód nie wykazał utraty zarobków, ale niewątpliwie zwiększyły się jego potrzeby oraz sposób ich realizowania, albowiem niezbędna jest do tego pomoc osób trzecich (dowód: uzasadnienie wyroku z dnia 30 lipca 2014 r., sygn. akt I ACa 665/14 – k.398-400 akt sprawy o sygn. I C 1203/12).

Powód kontynuuje rehabilitację, korzysta nadal z pomocy syna i synowej, z którymi mieszka (dowód: zaświadczenia – k.289, 352-355, 365-368, zeznania powoda – k.360v.).

Do Sądu Okręgowego w Kielcach wpłynął pozew H. N. przeciwko (...) SA w W. o zapłatę z tytułu pogorszenia się stanu zdrowia powoda od wydania przez Sąd Apelacyjny w Krakowie wyroku w sprawie o sygn. akt I ACa 665/14 (k.322-326).

W stosunku do badania powoda przeprowadzonego przez biegłego G. S. (1) w dniu 12 maja 2017 r. doszło do pogorszenia funkcji lewej kończyny H. N., w szczególności stawu łokciowego, prawdopodobnie na skutek nieużywania tej kończyny z powodu bólu, co oznacza nieskuteczność dotychczasowej rehabilitacji, która powinna być zmieniona. Obecnie powód jest osobą jednoręczną – może posługiwać się dominującą kończyną górną prawą. Wcześniej jego lewą rękę można było traktować jako niepełnosprawną, ale pomocną – powód mógł przygotowywać posiłki i kąpać się samodzielnie, a teraz nie może wykonywać tych czynności. Wymaga także pomocy w ubieraniu, sprzątaniu mieszkania i praniu odzieży. Szacunkowy czasokres pomocy ze strony osób trzecich wynosi 2,5-3 godziny na dobę. Jedyna różnica co do możliwości wykonywania określonych czynności dotyczy zatem przygotowywania posiłków i samodzielnego kąpania się (dowód: opinia biegłego G. S. (1) – k.386-387 i wyjaśnienia ustne tej opinii – k.410-41v.).

Zarządzeniem nr (...) z dnia 14 maja 2015 r. Prezydent Miasta S. zatwierdził wysokość odpłatności za godzinę usług opiekuńczych, świadczonych przez opiekunki zatrudnione w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej, na kwotę 14,50 złotych (dowód: zarządzenie dołączone do pisma powoda z dnia 15 września 2017 r. – k.219).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Żądanie podwyższenia renty powód uzasadnił znacznym pogorszeniem stanu zdrowia, koniecznością częstszych wizyt u lekarza, rehabilitacji, wyjazdów do sanatorium i wykupu większej ilości leków oraz tym, że wymaga on opieki osób trzecich (k.2-3, 88-89, 217-218).

Przepis art. 907 § 2 k.c. stanowi, że jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

Zmiana stosunków, czyli tych okoliczności, które stanowią podstawę przyznania renty (całkowita lub częściowa utrata zdolności do pracy zarobkowej, zwiększenie się potrzeb poszkodowanego lub zmniejszenie się jego widoków powodzenia na przyszłość) musi wystąpić po wydaniu wyroku ustalającego prawo do renty.

Następstwa wymienione w art. 444 § 2 k.c. powinny mieć charakter trwały, a każde z nich może stanowić samodzielną podstawę zasądzenia renty, jednak konieczną przesłanką jest powstanie szkody w postaci zwiększenia wydatków lub zmniejszenia dochodów. Wystarczające jest przy tym samo zwiększenie się potrzeb, niezależnie do tego, czy pokrzywdzony poniósł koszty z tym związane.

H. N. nie wykazał konieczności ponoszenia zwiększonych wydatków na wizyty u lekarza i wyjazdy do sanatorium. Brak również podstaw do przyjęcia, że musi on kupować większą ilość lekarstw, skoro stosuje leki przeciwbólowe, a ich miesięczny koszt, jak wynika z opinii biegłego G. S. (k.205), wynosi 22,81 zł.

W odniesieniu do kosztów rehabilitacji podnieść należy, że rehabilitacja dotychczas stosowana okazała się nieskuteczna, skoro nawet w stosunku do badania powoda przeprowadzonego w dniu 12 maja 2017 r. doszło do pogorszenia funkcji lewej kończyny, prawdopodobnie na skutek jej nieużywania z powodu bólu. W takiej sytuacji, skoro zabiegi były nieprawidłowe, trudno mówić o zwiększeniu wydatków na nie.

Pozostaje zatem jedynie do rozstrzygnięcia, czy zwiększyły się potrzeby powoda w zakresie korzystania z opieki innych osób.

W oparciu o opinię biegłego G. S. należy stwierdzić, że obecnie powód jest osobą jednoręczną, gdyż może posługiwać się jedynie dominującą kończyną górną prawą, podczas gdy wcześniej jego lewą rękę można było traktować jako niepełnosprawną, ale pomocną. Wskutek tego H. N. nie może przygotowywać dla siebie posiłków i kąpać się samodzielnie, co mógł wykonywać poprzednio. Wymaga on także pomocy w ubieraniu, sprzątaniu mieszkania i praniu odzieży, ale czynności tych nie mógł wykonywać także w dacie zasądzenia na jego rzecz renty w 2014 r.

Nastąpiła zatem zmiana stosunków w postaci zwiększenia się potrzeb powoda w zakresie pomocy innych osób podczas przygotowywania posiłków i samodzielnego kąpania się. Skoro biegły ocenił, że szacunkowy czas pomocy ze strony osób trzecich wynosi 2,5-3 godziny na dobę, to co do wymienionych czynności jest to przynajmniej jedna godzina dziennie. Przyjmując wysokość odpłatności za godzinę usług opiekuńczych, świadczonych przez opiekunki zatrudnione w(...)w S., na kwotę 14,50 zł, należy przyjąć roczne koszty tej opieki na kwotę 5.292,50 zł (14,50 zł x 365), co średnio w miesiącu daje kwotę około 440 zł (5.292,50 zł : 12).

Mając to na względzie, zgodnie z art. 386 § 1 k.p.c., zmieniono zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że rentę zasądzoną od (...) SA w W. na rzecz H. N. w kwocie po 200 zł miesięcznie wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 13 stycznia 2014 r., sygn. akt I C 1203/12, zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 lipca 2014 r., sygn. akt I ACa 665/14, podwyższono od dnia 12 maja 2017 r., tj. wydania opinii przez biegłego G. S., z której wynika pogorszenie stanu zdrowia powoda, w tym jego praktyczna jednoręczność (k.203-206), do kwoty po 640 zł miesięcznie, płatną do 10. dnia każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie.

Ponieważ powództwo zostało uwzględnione jedynie w części, zmieniono w całości orzeczenie zawarte w punkcie II i zniesiono wzajemnie między stronami koszty procesu na podstawie art. 100 zdanie pierwsze k.p.c.

Oddalono apelację w pozostałym zakresie jako bezzasadną, zgodnie z art. 385 k.p.c., znosząc wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego (art. 100 zdanie pierwsze w zw. z art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.).

Stosownie do wyniku sprawy nakazano pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach tytułem kosztów sądowych (wydatków na opinię biegłego – k.388 i 410v.): od H. N. – kwotę 374 zł, a od (...) SA w W. – kwotę 271 zł, w oparciu o art. 113 ust. 1 i ust. 2 pkt 2) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 300 z późn. zm.).

SSO Mariusz Broda SSO Cezary Klepacz SSO Hubert Wicik