Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VI RCa 73/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny w składzie:

Przewodniczący: SSO Waldemar Pałka

Sędziowie: SO Jolanta Piórkowska (spr.)

SR del do SO Robert Kłosowski

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Greifenberg-Krupa

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2019 roku w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K. reprezentowanej przez opiekuna prawnego P. K.

przeciwko K. K. (1), A. K., H. K. (1), G. K., K. P. i T. W.

o alimenty

na skutek apelacji pozwanych G. K. i K. K. (1)

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 4 grudnia 2018 roku

sygn. akt III RC 159/18

oddala obie apelacje.

Sygn. akt VI RCa 73/19

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 04 grudnia 2018 r. wydanym w sprawie III RC 159/18 zasądził od pozwanego K. K. (1) na rzecz powódki M. K. alimenty w kwocie po 400 (czterysta) złotych miesięcznie, płatnych do rąk opiekuna prawnego P. K., do 10 dnia każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 1 grudnia 2018 r. (punkt I), zasądził od pozwanych A. K., H. K. (1), G. K. na rzecz powódki M. K. alimenty w kwocie po 200 (dwieście) złotych miesięcznie od każdego z pozwanych, łącznie 600 (sześćset) zł miesięcznie, płatnych do rąk opiekuna prawnego P. K., do 10 dnia każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 1 grudnia 2018 r. (punkt II), umorzył postępowanie w zakresie cofniętego powództwa w stosunku do pozwanych K. P. i T. W. (punkt III), oddalił powództwo w pozostałej części (punkt IV), nakazał ściągnąć od pozwanego K. K. (1) na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy w Olsztynie) kwotę 240 (dwieście czterdzieści) zł tytułem opłaty sądowej, a od pozwanego G. K. nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy w Olsztynie) kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł tytułem opłaty sądowej (punkt V), nie obciążył pozwanych H. K. (1) i A. K. kosztami sądowymi (punkt VI), koszty procesu między stronami wzajemnie zniosł (punkt VII) oraz nadał wyrokowi w punkcie I i II rygor natychmiastowej wykonalności (punkt VIII).

W uzasadnieniu Sąd powołując się na treść 128 kro i art. 133 § 2 kro wskazał, że zasadne jest zasądzenie alimentów od pozwanych K. K., G. K., H. K. (1) i A. K. na rzecz ich matki M. K.. Zwrócił uwagę, że powódka jest osobą starszą, schorowaną i nie jest w stanie uzyskać wyższych dochodów własnymi siłami. Otrzymywane zaś przez nią środki są niewielkie tym samym znajduje się ona w stanie niedostatku, dlatego zasądzenie na jej rzecz alimentów jest niezbędne, aby zapewnić jej godne utrzymanie. Sąd Rejonowy podkreślił, że pozwani mają możliwości zarobkowe i majątkowe aby łożyć na rzecz matki zasądzone alimenty. Sąd zróżnicował wysokość alimentów należnych od K. K. (1) i pozostałych pozwanych biorąc pod uwagę ich możliwości zarobkowe oraz zakres osobistych starań o utrzymanie matki. Podkreślił, że sytuacja finansowa K. K. (1) jest bardzo dobra i w przeciwieństwie do rodzeństwa sporadycznie odwiedza on matkę. Nie czyni również żadnych zakupów na jej rzecz. Tym samym zasadne jest obciążenie go obowiązkiem alimentacyjnym na jej rzecz w wyższej wysokości tj. w kwocie po 400 zł miesięcznie.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył pozwany K. K. (1) w części tj. w zakresie punktu I, V, VII i VIII zarzucając nieważność postępowania ze względu na pozbawienie prawa do obrony, nierozpoznanie istoty sprawy, nierozpoznanie wszystkich zgłoszonych przez niego zarzutów oraz niewłaściwą ocenę dowodów.

W konsekwencji wniósł o uchylenie zaskarżonego rozstrzygnięcia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I, V, VII i VIII poprzez oddalenie powództwa względem niego.

W uzasadnieniu wskazał, że żądanie powódki nie może zostać uwzględnione, gdyż przekazała ona nieodpłatnie wszystkie składniki swojego majątku na rzecz innych członków rodziny. Tym samym sama spowodowała stan niedostatku, w którym obecnie się znajduje. Żądanie zasądzenie alimentów od innych osób niż beneficjenci darowizny jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nadto skoro P. K. zatrudnia opiekunkę dla matki to musi liczyć się z koniecznością poniesienia jej kosztu. Podkreślił, że zasadność ponoszenia tego kosztu nie została w ogóle wykazana.

Rozstrzygnięcie Sądu I Instancji zaskarżył również pozwany G. K. w części tj. w zakresie punktu II i V zarzucając mu naruszenie:

1.  art. 129 § 2 kro poprzez uznanie, że jego możliwości majątkowe i zarobkowe pozwalają mu na łożenie na rzecz matki zasądzonej kwoty,

2.  art. 135 § 1 kro poprzez nieobciążenie P. K. obowiązkiem alimentacyjnym względem matki oraz poprzez nie ustalenie jakie są rzeczywiste potrzeby powódki,

3.  art. 233 n1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów,

4.  art. 328 § 1 k.p.c. poprzez brak jakichkolwiek wyliczeń z zakresie usprawiedliwionych potrzeb powódki,

5.  art. 316 § 1 k.p.c. poprzez uwzględnienie w wyroku kosztów opiekunki w okresie pozostałych 9 miesięcy, podczas gdy nie są one ponoszone.

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie II poprzez oddalenie powództwa wobec niego i w punkcie V poprzez nieobciążanie go kosztami postępowania, ewentualnie o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że jego sytuacja majątkowa nie pozwala mu łożyć zasądzonych alimentów. Podniósł, że jest na utrzymaniu żony, nie posiada żadnego majątku. Zwrócił uwagę, że pozostali pozwani i opiekun prawny powódki mają większe możliwości majątkowe niż on. Zwrócił uwagę, że zasądzenie alimentów do rąk P. K. spowoduje, że nie trafią one faktycznie do powódki, a będą stanowiły przysporzenie na jego rzecz. Podkreślił przy tym, że nie wiadomym jest ile faktycznie powódka wydatkuje miesięcznie na swoje utrzymanie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie i na podstawie poczynionych ustaleń wyciągnął wnioski, które to Sąd Okręgowy w pełni podziela. W ocenie tut. Sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy przy uwzględnieniu dowodów przeprowadzonych w postępowaniu odwoławczym, nie wskazuje na konieczność uwzględnienia apelacji i zmiany zaskarżonego wyroku. Jednocześnie podkreślić należy, że wbrew zarzutom apelacji, Sąd I instancji rozpoznając przedmiotową sprawę nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa procesowego, poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, nierozpoznanie istoty sprawy , czy też nieważności postępowania. W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prowadząc postępowanie dowodowe, procedował prawidłowo, zaś ostateczne orzeczenie w sposób nie budzący wątpliwości uzasadnił, opierając je na całokształcie dowodów zgromadzonych w sprawie, jak też posiłkując się zasadami doświadczenia życiowego.

Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, iż podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowią przepisy art. 128 kro, art. 133 § 2 kro i art. 1325 kro.

Zgodnie z art. 128 kro obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Za krewnych w linii prostej ustawa uważa zstępnych i wstępnych. Art. 133 § 2 kro wskazuje zaś, iż poza dziećmi nie będącymi w stanie utrzymać się samodzielnie, uprawnionymi do świadczeń alimentacyjnych są tylko ci, którzy znajdują się w niedostatku. W orzecznictwie przyjmuje się, że świadczenia alimentacyjne nie przysługują osobie zdolnej do pracy, jeśli z własnej winy nie wykorzystuje ona swoich zdolności, albo bez uzasadnionej przyczyny rezygnującej z dochodów.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego niedostatek polega na braku środków utrzymania, jak również na takiej sytuacji materialnej uprawnionego, która nie pozwala mu na zaspokojenie własnymi siłami swoich usprawiedliwionych potrzeb. Nie można uznać za niedostatek sytuacji, gdy osoba dorosła nie posiada środków na swoje utrzymanie, gdyż nie chce podjąć pracy zarobkowej, co do której brak jest przeciwwskazań.

Zakres obowiązku alimentacyjnego zależy ponadto z jednej strony od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, z drugiej zaś od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować, ponieważ nie ma jednego stałego kryterium odniesienia. Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech osoby uprawnionej oraz od splotu okoliczności natury społecznej i gospodarczej, w których osoba uprawniona się znajduje. Możliwości zarobkowe zobowiązanego nie mogą być zaś zawsze utożsamiane jedynie z faktycznie osiąganymi zarobkami. W przypadkach uzasadnionych obejmują one także wysokość zarobków, które zobowiązany jest w stanie uzyskać, lecz nie osiąga ich z przyczyn niezasługujących na usprawiedliwienie.

Bezsporne jest, że M. K. jest osobą bardzo schorowaną, niesamodzielną, wymagającą całodobowej opieki. Jej renta wraz z dodatkami nie przekracza 1300 zł i nie jest w stanie zabezpieczyć wszystkich wydatków na powódkę. Słusznie zatem Sąd I instancji uznał, że powódka M. K. znajduje się w stanie niedostatku, dlatego zasądzenie na jej rzecz alimentów jest niezbędne, aby zapewnić jej godne utrzymanie. Oczywistym jest przy tym, co słusznie zauważył Sąd Rejonowy, że z uwagi na swój stan zdrowia powódka nie jest w stanie uzyskać wyższych dochodów własnymi siłami.

Do potrzeb M. K. zaliczyć należy nie tylko podstawowe potrzeby bytowe: ubranie, wyżywienie, mieszkanie, ale te związane przede wszystkim z ochroną jej zdrowia, leczeniem, rehabilitacją i koniecznością zapewnienia stałej opieki. Zasady doświadczenia życiowego wskazują zaś, że powódka z uzyskiwanych środków nie jest w stanie ich samodzielnie zabezpieczyć. Nadto nie bez znaczenia jest również okoliczność, iż to P. K., T. W. i K. P. opiekują się schorowaną matką na co dzień. Wbrew twierdzeniom skarżących nie można im czynić zarzutu, że do opieki nad matką wynajmują opiekunkę, co generuje dodatkowe koszty. Podkreślić należy, że sprawowanie całodobowej opieki nad osobą niesamodzielną jest niewątpliwie ciężkie i uciążliwe. Skarżący zaś, jak ustalił Sąd Rejonowy nie poczuwają się do obowiązku opieki nad matką. K. K. (1) odwiedza ją dwa razy do roku, zaś G. K. widział się z matką 1,5 roku temu. Tym samym skoro nie wywiązują się oni z obowiązku wspomożenia rodzeństwa w opiece nad schorowaną matką to winni chociaż wspierać ją finansowo.

Zdaniem Sądu Okręgowego skarżący mają możliwości finansowe aby alimentować własną matkę. Wprawdzie G. K. wskazuje, że nie posiada majątku i jest na utrzymaniu żony niemniej jednak jest on w stanie podjąć zatrudnienie umożliwiające mu przekazywanie na rzecz matki kwotę 200 zł miesięcznie. Jest kwota symboliczna, której uiszczenie nie będzie dla niego nadmiernie uciążliwe i tym bardziej nie spowoduje, że znajdzie się on w niedostatku.

Z kolei odnosząc się do twierdzeń K. K. (1), iż jego brat H. K. (1) ma większe możliwości majątkowe niż on, wskazać należy, że H. K. (2) jest zaangażowany w pomoc matce – odwiedza ją, przekazuje dobrowolnie środki na jej utrzymanie. Tym samym brak jest podstaw do obciążenia go obowiązkiem alimentacyjnym w większym zakresie. Porównanie zaś sytuacji majątkowej skarżącego z sytuacją pozostałych pozwanych, podobnie nie zaangażowanych w pomoc matce wskazuje, że jego sytuacja jest relatywnie najlepsza, co uzasadnia obciążenie go obowiązkiem alimentacyjnym w większym zakresie.

Odnosząc się zaś do zarzutu, że przekazywanie zasądzonych alimentów opiekunowi prawnemu powódki skutkować będzie tym, że zostaną one przeznaczone na jego potrzeby a nie potrzeby matki jest całkowicie nieuzasadnione. Podkreślenia wymaga, że w czasie, gdy powódka przebywa pod opieką T. W. to ona pobiera jej emeryturę i przeznacza ją na jej utrzymanie. Tym samym oskarżanie P. K. o chęć uzyskania przysporzenia majątkowego poprzez uzyskanie alimentów na rzecz matki wydaje się co najmniej niestosowne.

Uznając zatem, że obie apelacje nie mają uzasadnionych podstaw, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy je oddalił.