Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVII AmA 46/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	SSO Ewa Malinowska
Protokolant –	protokolant sądowy Joanna Nande

po rozpoznaniu 19 lutego 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 30 czerwca 2017 r. o Nr (...)

1. uchyla zaskarżoną decyzję w zakresie punktu II, III, IV, VI, VII i VIII;

2. stwierdza, że decyzja nie została wydana z rażącym naruszeniem prawa, ani bez podstawy prawnej w rozumieniu art. 479 ^31a § 3 k.p.c.;

3. zasądza od pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz powoda (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 1.737 (tysiąc siedemset trzydzieści siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Ewa Malinowska

Sygn. akt XVII AmA 46/17

UZASADNIENIE

W dniu 30 czerwca 2017 r. - po przeprowadzeniu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję o nr (...), na mocy której:

I. stosownie do art. 28 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 33 ust. 4 - 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu – wszczętego z urzędu - postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W., w toku którego zostało uprawdopodobnione, że ww. przedsiębiorca stosuje praktyki, o jakich mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegające na prezentowaniu w reklamach telewizyjnych dotyczących kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego, emitowanych w ramach kampanii „5 % niższa rata”, zawierających dane dotyczące kosztu kredytu, tj. informacji o:

a) stopie oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu,

b) całkowitej kwocie kredytu,

c) rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania,

d) czasie obowiązywania umowy,

e) całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta oraz wysokości rat

w sposób uniemożliwiający ich odczytanie z uwagi na wielkość czcionki oraz krótki czas ich prezentacji, co może naruszać art. 7 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a poprzez to może stanowić naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;

oraz po złożeniu przez (...) Bank S.A. z siedzibą w W. zobowiązania do:

1) sporządzenia w terminie nie później niż 21 dni od uprawomocnienia się pkt I sentencji decyzji, listy osób, które w trakcie trwania telewizyjnej kampanii reklamowej, tj. od 1 czerwca 2015 r. do 28 czerwca 2015 r. oraz w terminie 14 dni od jej zakończenia zawarły z bankiem umowę kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego „5 % niższa rata”. Lista będzie obejmować zarówno klientów aktywnych, jak i tych, którzy zdążyli już spłacić swoje zobowiązanie;

2) automatycznego obniżenia dla aktywnych klientów banku, dla których okres spłaty wynikający z umowy, na moment przygotowania listy, o której mowa w punkcie I.1) będzie dłuższy niż 6 miesięcy oprocentowania kredytu (marży) o 0,5 punktu procentowego w pierwszym dniu miesiąca kalendarzowego następującym po terminie 21 dni od uprawomocnienia się pkt I sentencji decyzji. Obniżone oprocentowanie utrzymywane będzie do momentu spłaty zobowiązania (wcześniejszego lub wynikającego z warunków umowy).

W przypadku klientów, dla których w momencie sporządzenia listy, o której mowa w pkt. I.1) okres do spłaty kredytu wynikający z umowy będzie krótszy niż 6 miesięcy bank – po dokonaniu przez nich spłaty przedmiotowego zobowiązania (wcześniejszego lub wynikającego z warunków umowy) zwróci im wartość naliczonych i pobranych odsetek za 6 ostatnich miesięcy spłaty w terminie 30 dni od dnia spłaty kredytu (wcześniejszego lub wynikającego z warunków umowy) oraz złożenia kompletnego i podpisanego formularza w placówce własnej (...) Banku

W przypadku klientów, którzy spłacili już swoje zobowiązanie (...) Bank S.A. zwróci na ich rzecz naliczone i pobrane odsetki za okres ostatnich 6 miesięcy trwania przedmiotowego zobowiązania. W tym celu konsument będzie zobowiązany do podania w dowolnej placówce własnej (...) Banku numeru rachunku bankowego (na przesłanym formularzu), na który będzie dokonany zwrot tych środków. Zwrot nastąpi w terminie 30 dni od dnia złożenia kompletnego i podpisanego formularza w placówce własnej Banku.

3) powiadomienia listem poleconym klientów Banku, o których mowa w pkt I.1) o decyzji oraz objęciu ich, w oparciu o treść decyzji, odpowiednim rozwiązaniem opisanym w pkt I.2). W przypadku aktywnych klientów odbędzie się to poprzez skierowanie do nich pisma wraz z nowym harmonogramem spłaty rat kredytowych w terminie 14 dni od dokonania obniżenia oprocentowania.

W przypadku klientów, którzy spłacili swoje zobowiązanie lub – dla których okres do spłaty wynikający z umowy będzie krótszy niż 6 miesięcy na moment sporządzenia listy, o której mowa w pkt I.1) – pismo wysłane zostanie w terminie 14 dni od dnia sporządzenia listy, o której mowa w pkt I.1).

a) Treść pisma, które zostanie skierowane do aktywnych klientów (...) Banku z informacją o obniżeniu oprocentowania kredytu będzie następująca:

„Szanowna/y Pani/Panie,

Informujemy, że (...) Bank S.A. w celu wykonania decyzji zobowiązującej nr … wydanej przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia … podjął decyzję o obniżeniu oprocentowania dla Klientów, którzy w okresie trwania telewizyjnej kampanii reklamowej, tj. od 1 czerwca 2015 r. do 28 czerwca 2015 r. oraz w terminie 14 dni od jej zakończenia zawarli umowę kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego „5% niższa rata”, i dla których, w momencie sporządzenia listy Klientów objętych powyższą decyzją, okres spłaty wynikający z umowy jest dłuższy niż 6 miesięcy.

Obniżenie oprocentowania (marży) wynosić będzie 0,5 punktu procentowego i obowiązywać zacznie w pierwszym dniu miesiąca kalendarzowego następującego po terminie 21 dni od uprawomocnienia się decyzji zobowiązującej, o której mowa powyżej i obowiązywać będzie do końca trwania danej umowy kredytowej z zastrzeżeniem § 5 umowy kredytowej.

Powyższe działania uzgodnione z Prezesem Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów mają na celu wyeliminowanie skutków uprawdopodobnionej praktyki ws. sposobu prezentowania informacji w telewizyjnych materiałach reklamowych dot. kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego „5 % niższa rata”, które z uwagi na format lub czas emisji mogły być trudne do odczytania dla przeciętnego konsumenta.

W związku z powyższym Bank przekazuje harmonogram spłat uwzględniający obniżenie oprocentowania.”

b) Treść pisma, które zostanie skierowane do klientów (...) Banku, którzy spłacili swój kredyt konsolidacyjny będzie następująca:

„Szanowna/y Pani/Panie,

Informujemy, że (...) Bank S.A. w celu wykonania decyzji zobowiązującej nr … wydanej przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia … podjął decyzję o zwrocie naliczonych i pobranych odsetek za okres ostatnich 6 miesięcy trwania zobowiązania na rzecz Klientów, którzy w okresie trwania telewizyjnej kampanii reklamowej, tj. od 1 czerwca 2015 r. do 28 czerwca 2015 r. oraz w terminie 14 dni od jej zakończenia zawarli umowę kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego „5% niższa rata” i dokonali jej spłacenia.

W związku z powyższym zwracamy się z uprzejmą prośbą o udanie się do najbliższej placówki własnej Banku i w oparciu o załączony do przedmiotowego pisma formularz podanie numeru rachunku, na który będzie dokonany zwrot tych środków. Zwrot nastąpi w terminie 30 dni od dnia przekazania kompletnego i podpisanego formularza w placówce własnej Banku.”

c) Treść pisma, które zostanie skierowane do klientów (...) Banku, dla których w momencie sporządzenia listy klientów objętych decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, okres spłaty kredytu będzie krótszy niż 6 miesięcy będzie następująca:

„Szanowna/y Pani/Panie,

Informujemy, że (...) Bank S.A. w celu wykonania decyzji zobowiązującej nr … wydanej przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia … podjął decyzję o zwrocie naliczonych i pobranych odsetek na rzecz Klientów, którzy w okresie trwania telewizyjnej kampanii reklamowej, tj. od 1 czerwca 2015 r. do 28 czerwca 2015 r. oraz w terminie 14 dni od jej zakończenia zawarli umowę kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego „5% niższa rata”, i dla których, w momencie sporządzenia listy Klientów objętych przedmiotową decyzją, okres do spłaty ich zobowiązania, wynikający z umowy, jest krótszy niż 6 miesięcy.

Wartość powyższego zwrotu wynosić będzie równowartość odsetek zapłaconych w okresie 6 ostatnich miesięcy trwania zobowiązania i nastąpi po dokonaniu spłaty kredytu (wcześniejszego lub wynikającego z warunków umowy).

W związku z powyższym zwracamy się z uprzejmą prośbą o udanie się do najbliższej placówki własnej Banku i w oparciu o załączony do przedmiotowego pisma formularz podanie numeru rachunku, na który będzie dokonany zwrot tych środków. Zwrot nastąpi w terminie 30 dni od dnia dokonania spłaty kredytu (wcześniejszego lub wynikającego z warunków umowy) oraz po przekazaniu kompletnego i podpisanego formularza w placówce własnej Banku.”;

4) umieszczenia na stronach internetowych banku (...) i (...) w terminie 5 dni roboczych od dnia uprawomocnienia się pkt I sentencji decyzji odnośnika do wersji jawnej całości tejże decyzji i utrzymywanie go do momentu wysłania do klientów (...) Banku, o których mowa w pkt I.1) powyższego komunikatu, nie krócej niż przez 30 dni;

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) Bank S.A. z siedzibą w W. obowiązek wykonania tego zobowiązania.

II. Na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w związku z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4 - 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów po przeprowadzeniu – wszczętego z urzędu – postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Bank S.A. z siedzibą w W. polegające na prezentowaniu w ulotkach reklamowych dotyczących kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego, rozpowszechnianych w ramach kampanii „5 % niższa rata”, zawierających dane dotyczące kosztu kredytu, tj. informacji o:

a) stopie oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu,

b) całkowitej kwocie kredytu,

c) rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania,

d) czasie obowiązywania umowy,

e) całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta oraz wysokości rat

w sposób uniemożliwiający ich odczytanie z uwagi na wielkość czcionki, co narusza art. 7 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a poprzez to narusza art. 24 ust. 1 i 2 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

oraz stwierdził zaniechanie ich stosowania z dniem 01 grudnia 2015 r.;

III. Na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w związku z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4 - 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów po przeprowadzeniu – wszczętego z urzędu – postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Bank S.A. z siedzibą w W. polegające na prezentowaniu w reklamach internetowych dotyczących kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego, emitowanych w ramach kampanii „5 % niższa rata”, zawierających dane dotyczące kosztu kredytu, tj. informacji o:

a) stopie oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu,

b) całkowitej kwocie kredytu,

c) rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania,

d) czasie obowiązywania umowy,

e) całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta oraz wysokości rat

w sposób uniemożliwiający ich odczytanie z uwagi na wielkość czcionki , co narusza art. 7 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a poprzez to narusza art. 24 ust. 1 i 2 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

oraz stwierdził zaniechanie ich stosowania z dniem 01 grudnia 2015 r.;

IV. Na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w związku z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 4 - 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów po przeprowadzeniu – wszczętego z urzędu – postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Bank S.A. z siedzibą w W. polegające na prezentowaniu w ramach kampanii reklamowej dotyczącej kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego „5 % niższa rata” w następujących materiałach reklamowych, tj. w:

a) ulotkach,

b) plakatach,

c) reklamach telewizyjnych (spot 15-sekundowy oraz spot 30-sekundowy),

d) wyklejkach witryn,

e) reklamach internetowych (ml pudełka, ml pudełka & wojtek, lp pudełka, lp pudełka & wojtek)

dwóch reprezentatywnych przykładów dla kredytu konsolidacyjnego, tj. kredytu z ubezpieczeniem oraz kredytu bez ubezpieczenia, podczas, gdy przy określaniu reprezentatywnego przykładu należy określić warunki umowy o kredyt konsumencki, na który kredytodawca spodziewa się zawrzeć co najmniej dwie trzecie umów danego rodzaju przy uwzględnieniu przez te umowy średniego okresu kredytowania, całkowitej kwoty kredytu i częstotliwości występowania na rynku umów danego rodzaju, co narusza art. 8 ust. 1 i 2 w zw. z art. 7 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a poprzez to narusza art. 24 ust. 1 i 2 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

oraz stwierdził zaniechanie ich stosowania odpowiednio:

- 22 czerwca 2015 r. w zakresie lit. d),

- 28 czerwca 2015 r. w zakresie lit. c),

- 01 grudnia 2015 r. w zakresie punktów a), b) oraz e).

V. Na podstawie art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 33 ust. 4 - 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) Bank S.A. z siedzibą w W. obowiązek przekazania:

1. dowodów wykonania zobowiązania, o którym mowa pkt I.4) sentencji decyzji – w terminie 7 dni od daty zamieszczenia decyzji na stronach internetowych banku oraz w terminie 7 dni od daty zakończenia utrzymywania jej na tych stronach,

2. informacji o aktualnym stopniu realizacji zobowiązania nałożonego w pkt I.1) - I.3) sentencji decyzji poprzez przekazanie:

a) listy osób, które w trakcie trwania telewizyjnej kampanii reklamowej, tj. od 1 czerwca 2015 r. do 28 czerwca 2015 r. oraz w terminie 14 dni od jej zakończenia zawarły z bankiem umowę kredytu konsolidacyjnego „5 % niższa rata” – w terminie 4 miesięcy od daty uprawomocnienia się pkt I sentencji decyzji;

b) potwierdzeń wysłania do konsumentów korespondencji na zasadach określonych w pkt I.3) sentencji decyzji (w formie elektronicznej, na płycie CD lub DVD) – w terminie 4 miesięcy od daty uprawomocnienia się pkt I sentencji decyzji;

c) informacji, do ilu konsumentów została wysłana korespondencja na zasadach określonych w pkt I.3) sentencji decyzji – w terminie 4 miesięcy od daty uprawomocnienia się pkt I sentencji decyzji;

d) informacji, w ilu przypadkach odnotowano zwrot korespondencji skierowanej do konsumentów na zasadach określonych w pkt. I.3) sentencji decyzji z adnotacją „nie podjęto w terminie”, „adresat wyprowadził się” lub „adresat zmarł” (podwójna awizacja) – w terminie 4 miesięcy od daty uprawomocnienia się pkt I sentencji decyzji;

VI. Na podstawie art. 26 ust. 2 w zw. z art. 27 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 33 ust. 4 - 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) Bank S.A. z siedzibą w W. obowiązek publikacji, na koszt ww. przedsiębiorcy, oświadczenia o treści:

(...) Bank S.A. z siedzibą w W. informuje, że Prezes UOKiK w dniu 30 czerwca 2017 r. wydał decyzję Nr (...) stwierdzającą w punktach II, III i IV stosowanie przez bank praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na prezentowaniu w reklamach kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego „5 % niższa rata” informacji wymaganych ustawą o kredycie konsumenckim w sposób uniemożliwiający ich odczytanie z uwagi na wielkość czcionki oraz przedstawienie dwóch reprezentatywnych przykładów dla tego rodzaju kredytu podczas, gdy ustawa o kredycie konsumenckim przewiduje, że wszystkie wymagania z art. 7 ust. 1 i 2 powinny być wymienione w jednym przykładzie.

w Programie(...) Telewizji (...) ((...)) w ten sposób, że:

a) publikacja ma mieć formę co najmniej 15-sekundowego filmu,

b) oświadczenie zostanie przeczytane przez lektora oraz wyświetlone na ekranie,

c) ekran będzie miał kolor biały, a czcionka będzie miała kolor czarny,

d) rozmiar czcionki będzie wynosił 50 pkt,

e) film będzie wyświetlony 3 razy, raz w ciągu dnia, przez 3 dni z rzędu,

f) wyświetlenie każdego z filmów nastąpi w ramach bloku reklamowego emitowanego między godziną 17:30 a 19:30

w terminie do 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się pkt II – IV sentencji decyzji;

VII. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 33 ust. 4 - 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) Bank S.A. z siedzibą w W. karę pieniężną w wysokości 1.700.428 zł z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, w zakresie opisanym w punkcie IV sentencji decyzji;

VIII. Na podstawie art. 77 ust. 1 i 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 33 ust. 4 - 6 tej ustawy, a także na podstawie art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów obciążył (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kosztami przeprowadzonego postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w kwocie 57,90 zł i zobowiązał (...) Bank S.A. z siedzibą w W. do ich zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

( decyzja, k. 4-22).

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł (...) Bank S.A., zaskarżając decyzję w części, tj. w punkcie II, III, IV, VI, VII i VIII oraz wnosząc o:

1. uchylenie zaskarżonej decyzji w zaskarżonej części,

względnie o:

2. zmianę zaskarżonej decyzji w zaskarżonej części poprzez umorzenie jako bezprzedmiotowego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów określonych w pkt. II, III i IV zaskarżonej decyzji, względnie stwierdzenie, że Bank nie dopuścił się ww. praktyk,

Ponadto, strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz Banku kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Wobec zaskarżonej decyzji podniesiono zarzuty naruszenia:

1. art. 28 ust. 1 i 2 oraz art. 27 ust. 1 i 2 w zw. z art. 24 ust. 1 uokik poprzez rozstrzygnięcie jednej sprawy administracyjnej, dotyczącej oceny w świetle przepisów o ochronie zbiorowych interesów konsumentów, kampanii reklamowej Banku „5% niższa rata”, w części poprzez wydanie decyzji zobowiązującej z art. 28 ust. 1 i 2 uokik, a w części poprzez wydanie decyzji stwierdzającej naruszenie (art. 27 ust. 2 uokik), mimo że przepisy nie dopuszczają takiego sposobu zakończenia postępowania;

2. art. 28 ust. 1 uokik i art. 8 kpa w zw. z art. 83 uokik przez nieprzyjęcie zobowiązań złożonych przez Bank w zakresie usunięcia skutków zarzuconych Bankowi naruszeń (a w szczególności, rzekomych naruszeń objętych ostatecznie pkt. IV sentencji Zaskarżonej Decyzji w zakresie dotyczącym emisji reklam Banku w telewizji) i przekroczenie w ten sposób granic uznania administracyjnego oraz zasady proporcjonalności, co skutkowało wydaniem decyzji stwierdzającej min. naruszenie zbiorowych interesów konsumentów oraz nałożeniem na Bank nieproporcjonalnych obowiązków i sankcji;

3. art. 7 ust. 1 i ust. 2 pkt. 1 i 2 w zw. z art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 roku (tj. Dz. U z 2016 r. poz. 1528, „ukk”) i art. 8 kpa w zw. z art. 83 uokik i błędną wykładnię pojęcia „widoczny” polegającą na:

(a) nadaniu mu znaczenia niezgodnego z ustawą i przyjęcie, iż informacje (wymagane w myśl przepisów ukk) nie są „widoczne”, jeżeli:

- „są one słabo widoczne”,

- reklamodawca ma możliwość przedstawienia informacji w sposób bardziej czytelny (a więc tak jak informacji dotyczących korzyści z reklamowanego kredytu) oraz

- są istotnie mniejsze niż główne hasła reklamy, które przez swój większy rozmiar odciągają uwagę adresata reklamy od informacji wymaganych przez przepisy ukk,

(b) przyjęciu, że dla oceny tego kryterium i możliwości odczytania treści reklam nie ma znaczenia czas, który adresat reklamy może poświęcić na jej przeczytanie, co jest wyraźnie sprzeczne z charakterem/formą zakwestionowanych reklam (ulotki i reklamy internetowe),

(c) uznaniu za pozbawioną znaczenia dla stwierdzenia widoczności informacji zawartej w reklamie internetowej specyfiki jej nośnika, umożliwiającego powiększenie tekstu reklamy przez użytkownika urządzenia, na którym reklama i informacja są wyświetlane, podczas gdy termin „widoczne” obejmuje również informacje mniejszych rozmiarów niż inne treści przekazywane w reklamie, tak długo, jak są widoczne, a ponadto „widoczność” należy rozważać w kontekście czytelności dla przeciętnego konsumenta informacji z uwzględnieniem miejsca i czasu dostępu do informacji, właściwych dla zastosowanej formy przekazu, a także nośnika takiej informacji;

4. art. 7 ust. 1 i ust 2 pkt 1 i 2 i art. 8 ust. 1 ukk w zw. z 27 ust. 1 i 2 i art. 24 ust. 1 i 2 uokik poprzez przyjęcie, że działania Banku naruszały zbiorowe interesy konsumentów, ponieważ zawarte w reklamach Banku informacje dotyczące reklamowanego kredytu, których dotyczą pkt. II oraz III sentencji Zaskarżonej Decyzji, nie spełniały wymaganej przez przepisy ustawy o kredycie konsumenckim przesłanki „widoczności”, gdyż ich odczytanie nie było możliwe, pomimo że:

(a) Prezes UOKiK nie przeprowadził żadnej analizy spełniania tej przesłanki w przypadku reklam Banku, ani tym bardziej nie przedstawił żadnego dowodu potwierdzającego, że wymagane informacje nie zostały podane w zakwestionowanych materiałach reklamowych w sposób widoczny,

(b) informacje zawarte na ulotkach, o których mowa w pkt. II Zaskarżonej Decyzji, były dla przeciętnego konsumenta dostatecznie widoczne oraz odczytanie ich nie nastręczało problemów, nawet jeżeli informacje te były podane mniejszą czcionką niż główne informacje reklamowe, zaś kolor czcionki był biały, a jej tło - zielone,

(c) informacje zawarte w reklamach internetowych, o których mowa w pkt. III Zaskarżonej Decyzji, po pierwsze, były wystarczających rozmiarów czcionką, po drugie, przeciętny odbiorca czyta wiadomości na ekranie monitora, telefonu lub tabletu z niewielkiej odległości, a po trzecie, tekst na takim ekranie można łatwo powiększyć, co jest naturalną, typową i intuicyjną czynnością w przypadku lektury tekstów na urządzeniach służących m.in. do przeglądania internetu, przez co nawet teksty napisane nawet mniejszą czcionką są dostateczne widoczne oraz czytelne oraz można się z nimi bez problemu zapoznać;

5. art. 8 ust. 1 ukk oraz art. 27 ust. 1 i 2 i art. 24 ust. 1 i 2 uokik oraz art. 8 kpa w zw. z art. 8 uokik poprzez przyjęcie, że działania Banku naruszały zbiorowe interesy konsumentów, ponieważ reklamy, których dotyczy pkt. IV sentencji Zaskarżonej Decyzji, zawierały nie jeden, lecz dwa reprezentatywne przykłady dla reklamowanego kredytu konsumenckiego, podczas gdy przedmiotowe reklamy Banku obejmowały dwa istotnie odmienne rodzaje reklamowanego kredytu (tj. kredyt z ubezpieczeniem oraz kredyt bez ubezpieczenia), które prawidłowo zostały zaprezentowane poprzez przedstawienie dwóch przykładów reprezentatywnych, a ponadto Prezes UOKiK nie kwestionował w swojej praktyce orzeczniczej reklam zawierających dwa przykłady reprezentatywne, pomimo że reklamy zawierające takie dwa przykłady oceniał pod względem zgodności z przepisami art. 8 ust. 1 ukk;

6. art. 8 ust. 1 i 2 ukk oraz art. 27 ust. 1 i 2 i art. 24 ust. 1 i 2 uokik, poprzez przyjęcie, że publikacja reklam zawierających dwa reprezentatywne przykłady naruszała zbiorowe interesy konsumentów, podczas gdy w rzeczywistości - odwrotnie - przyczyniała się do lepszej ochrony konsumentów zapewniając im jednoznaczną i klarowną informację, ponieważ adresaci reklamy kredytu refinansowego to osoby, które, co do zasady, posiadały już kilka kredytów, które chciałyby refinansować, a tym samym miały rozeznanie w ofertach kredytowych różnych banków i oczekiwały podania w reklamie informacji o kosztach reklamowanego kredytu w wariancie z ubezpieczeniem i bez ubezpieczenia, albowiem tylko w takim przypadku mogły łatwo porównać różne oferty kredytowe i podjąć prawidłową decyzję rynkową;

7. art. 26 ust. 2 w zw. z art. 27 ust. 2 i 4 oraz art. 26 ust. 4 w zw. z art. 28 ust. 4 uokik, poprzez nałożenie na Bank w pkt. VI Zaskarżonej Decyzji obowiązku publikacji w (...) programie (...) oświadczenia dotyczącego wszystkich reklam kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego „5% niższa rata” (pkt. VI zaskarżonej Decyzji), podczas gdy usunięcie przez Bank wszystkich skutków reklam emitowanych w telewizji jest objęte pkt. I Zaskarżonej Decyzji i zobowiązaniem Banku przyjętym przez Prezesa UOKiK, co wyklucza możliwość wydania decyzji określającej środki usunięcia takich naruszeń w trybie art. 26 i 27 uokik, a także oznacza, że obowiązek publikacji z pkt. VI Zaskarżonej Decyzji nie jest konieczny do usunięcia skutków stwierdzonego naruszenia;

8. art. 26 ust. 2 uokik w zw. z art. 27 ust. 2 i 4 uokik oraz art. 26 ust. 4 uokik poprzez nałożenie na Bank obowiązku publikacji oświadczenia w (...) programie(...), co jest obowiązkiem nieproporcjonalnym do stwierdzonych naruszeń, ponieważ:

(a) usunięcia skutków rzekomych naruszeń, do których miało dojść na skutek publikacji reklam w ulotkach i w internecie, powinno nastąpić w podobny sposób, a nie poprzez publikację oświadczenia w telewizji,

(b) publikacja oświadczenia w telewizji nie zapewnia dotarcia z informacją do osób, które mogły zapoznać się z treścią rzekomo naruszających prawo reklam na ulotkach, czy też w internecie, ponieważ prawdopodobne jest, że osoby takie nie korzystają z telewizji, lub czynią to w bardzo ograniczonym zakresie,

(c) stwierdzenie w Zaskarżonej Decyzji (w tym w treści komunikatu określonego w pkt. VI), że określone informacje nie były widoczne dla konsumentów („prezentowanie [...] informacji w sposób uniemożliwiający ich odczytanie”), prowadzi do wniosku, iż nie wystąpiły żadne negatywne skutki zawarcia w reklamie telewizyjnej dwóch przykładów reprezentatywnych kredytu konsolidacyjnego i nie ma potrzeby składania w telewizji oświadczenia, które takie rzekome skutki miałoby usunąć,

(d) publikacja kosztownego oświadczenia w (...) stanowi w przedstawionych powyżej okolicznościach dodatkową, nieuzasadnioną sankcję wymierzoną Bankowi;

9. art. 106 ust. 1 pkt. 4 uokik, poprzez nałożenie na Bank kary pieniężnej, pomimo że nie zachodziły ku temu przesłanki, gdyż Bank:

(i) nie dopuścił się naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w sposób opisany w pkt. IV Zaskarżonej Decyzji; a także

(ii) nie ponosi winy, choćby nieumyślnej, w związku z zarzucanym naruszeniem;

10. art. 1 ust. 1 uokik w zw. z art. 106 ust. 1 pkt. 4 uokik, poprzez nałożenie na Bank kary pieniężnej, mimo że, nawet w przypadku uznania, iż doszło do zarzucanych naruszeń, interes publiczny w ochronie interesów konsumentów nie uzasadnia zastosowania takiej sankcji;

11. art. 111 ust. 1 pkt. 1 i ust. 3 pkt. 1 lit a-d uokik w zw. z pkt, 2 oraz art. 111 ust. 4 pkt. 1 lit. c- d w zw. z ust. 2 lit. c oraz ust. 2 lit a-b w zw. z art. 1 ust. 1 uokik oraz art. 8 kpa w zw. z art. 83 uokik, poprzez nałożenie na Bank kary pieniężnej nieproporcjonalnej do działania Banku zakwestionowanego w pkt. IV Zaskarżonej Decyzji, a przez to nadmiernie surowej - do czego doszło w związku z nieuwzględnieniem lub niewłaściwym uwzględnieniem w Zaskarżonej Decyzji, dyrektyw wymiaru kary wynikających z tego przepisu, a zwłaszcza:

(i) braku negatywnych skutków rynkowych zakwestionowanej praktyki, w tym braku naruszenia zbiorowych interesów konsumentów,

(ii) podjęcia przez Bank zakwestionowanych działań w interesie klientów,

(iii) zaniechania przez Bank realizacji praktyki,

(iv) utrwalonej w praktyki orzeczniczej Prezesa UOKiK, w ramach której w przypadku naruszenia art 7 i 8 ukk nie były nakładane kary pieniężne przez przedsiębiorców, w tym takich, na których uprzednio nakładano kary pieniężne z tytułu naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

( odwołanie, k. 24-74).

W odpowiedzi na odwołanie Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych.

( odpowiedź na odwołanie, k. 331-339).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (dalej: (...) Bank S.A.) wykonuje działalność gospodarczą, której przedmiotem jest w szczególności działalność kredytowa, w tym udzielanie kredytów konsumenckich.

dowód: okoliczności bezsporne; Informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z KRS powoda, k. 81-87.

W ramach przedmiotowej działalności, wskazany Bank od 2 września 2013 r. do 30 listopada 2015 r. oferował konsolidacyjny kredyt gotówkowy „5 % niższa rata”. Produkt ten został wycofany z oferty banku 1 grudnia 2015 r.

dowód: pismo (...) Bank S.A. z 25.04.2016 r., k. 53 akt admin.

W roku 2015 r. (...) Bank S.A. przeprowadził kampanię reklamową tego produktu kredytowego, w której wykorzystano następujące formy przekazu reklamowego:

- ulotki w formie papierowej (reklama od 1 czerwca do 1 grudnia 2015 r.),

- plakaty (reklama od 1 czerwca do 1 grudnia 2015 r.),

- reklamę radiową (reklama od 11 do 24 maja 2015 r.),

- reklamę telewizyjną (reklama od 1 do 28 czerwca 2015 r.),

- wyklejki witryn (reklama od 24 kwietnia do 22 czerwca 2015 r.),

- reklamę internetową w dwóch wariantach (reklama od 7 maja do 1 grudnia 2015 r. oraz od 14 maja do 1 grudnia 2015 r.).

dowód: pisma (...) Bank S.A. z 13.07.2015 r., k. 19-20 akt admin., z 21.03.2016 r., k. 44-49 akt admin. oraz z 18.10.2016 r., k. 90-92 akt admin.

Na papierowych ulotkach reklamowych, promujących konsolidacyjny kredyt gotówkowy „5 % niższa rata”, białą czcionką wielkości 5 pkt, na zielonym tle, umieszczono informacje o następującej treści:

„*Dla reprezentatywnego przykładu kredytu na okres 96 miesięcy z oprocentowaniem zmiennym 9,0 % w skali roku:

– kredyt bez ubezpieczenia – RRSO wynosi 13,4 %. Całkowita kwota kredytu – 26.900,00 zł, wysokość miesięcznej raty – 447,52 zł. Całkowity koszt kredytu to 16.061,92 zł (12.414,57 zł odsetki, 3.647,35 zł prowizja). Całkowita kwota do zapłaty – 42.961,92 zł,

- kredyt z ubezpieczeniem - RRSO wynosi 16,6 %. Całkowita kwota kredytu to 24.600,00 zł, wysokość miesięcznej raty – 448,25 zł. Całkowity koszt kredytu to 18.432,00 zł (12.434,99 zł odsetki, 2.343,73 koszt ubezpieczenia, 3.653,28 zł prowizja). Całkowita kwota do zapłaty to 43.032,00 zł. Stan na dzień 1 czerwca 2015 r.

Oferta konsolidacyjnego kredytu gotówkowego „Rata niższa o 5 %” jest dostępna dla Klientów konsolidujących zobowiązania wyłącznie z innych banków na kwotę co najmniej 10.000 zł. Okres pozostały do spłaty konsolidowanych zobowiązań nie może przekroczyć 72 miesięcy. Obniżenie kwoty konsolidowanych rat o 5 % dotyczy części kredytu konsolidacyjnego przeznaczonego na spłatę zobowiązań kredytowych i części kwoty dodatkowej do wysokości 2.000 zł. Uwaga: obniżenie raty może wiązać się z wydłużeniem okresu kredytowania. Getin Bank jest częścią (...) Bank S.A.”

dowód: ulotka reklamowa, k. 37A-37B akt admin., k. 364 akt sądowych i ulotka zawarta na płycie CD załączonej do akt admin.

Reklama internetowa danego produktu kredytowego stosowna była w dwóch wariantach: „pudełka & wojtek” oraz „pudełka” i w obu zamieszczona została informacja - emitowana w rozdzielczości 9 pikseli, czarną czcionka na białym tle - o następującej treści:

„Dla reprezentatywnego przykładu kredytu na okres 96 miesięcy z oprocentowaniem zmiennym 9,0 % w skali roku – kredyt bez ubezpieczenia – RRSO wynosi 13,4 %. Całkowita kwota kredytu – 26.900,00 zł, wysokość miesięcznej raty – 447,52 zł. Całkowity koszt kredytu to 16.061,92 zł (12.414,57 zł odsetki, 3.647,35 zł prowizja). Całkowita kwota do zapłaty 42.961,92 zł.

- kredyt z ubezpieczeniem - RRSO wynosi 16,6 %. Całkowita kwota kredytu to 24.600, 00 zł, wysokość miesięcznej raty – 448,25 zł. Całkowity koszt kredytu to 18.432, 00 zł (12.434,99 zł odsetki, 2.343,73 koszt ubezpieczenia, 3.653,28 zł prowizja). Całkowita kwota do zapłaty to 43.032, 00 zł. Stan na dzień 1 czerwca 2015 r.

Getin Bank jest częścią (...) Bank S.A.”

dowód: reklama internetowa zawarta na płycie CD załączonej do akt

admin. i wydruki tej reklamy, k. 37C-37D akt admin.

W materiałach reklamowych, wykorzystywanych w kampanii reklamowej konsolidacyjnego kredytu gotówkowego „5 % niższa rata” (tj. w ulotkach, plakatach, reklamie telewizyjnej, wyklejkach witryn, reklamie internetowej) (...) Bank S.A. zamieścił dane o kosztach kredytu oraz przedstawił dwa reprezentatywne przykłady dla kredytu konsolidacyjnego, tj. dla kredytu z ubezpieczeniem oraz dla kredytu bez ubezpieczenia. Przykłady te miały następującą treść:

„*Dla reprezentatywnego przykładu kredytu na okres 96 miesięcy z oprocentowaniem zmiennym 9,0 % w skali roku:

– kredyt bez ubezpieczenia – RRSO wynosi 13,4 %. Całkowita kwota kredytu – 26.900,00 zł, wysokość miesięcznej raty – 447,52 zł. Całkowity koszt kredytu 16.061,92 zł (12.414,57 zł odsetki, 3.647,35 zł prowizja). Całkowita kwota do zapłaty – 42.961,92 zł,

- kredyt z ubezpieczeniem - RRSO wynosi 16,6 %. Całkowita kwota kredytu to 24.600,00 zł, wysokość miesięcznej raty – 448,25 zł. Całkowity koszt kredytu 18.432,00 zł (12.434,99 zł odsetki, 2.343,73 koszt ubezpieczenia, 3.653,28 zł prowizja). Całkowita kwota do zapłaty to 43.032,00 zł. Stan na dzień 1 czerwca 2015 r.” oraz

„*Dla reprezentatywnego przykładu kredytu na okres 96 miesięcy z oprocentowaniem zmiennym 9,0 % w skali roku:

– kredyt bez ubezpieczenia – RRSO wynosi 11,1 %. Całkowita kwota kredytu – 28.900,00 zł, wysokość miesięcznej raty – 447,23 zł. Całkowity koszt kredytu 14.034,08 zł (12.406,99 zł odsetki, 1.627,09 zł prowizja). Całkowita kwota do zapłaty – 42.934,08 zł,

- kredyt z ubezpieczeniem - RRSO wynosi 16,6 %. Całkowita kwota kredytu to 24.600,00 zł, wysokość miesięcznej raty – 448,25 zł. Całkowity koszt kredytu 18.432,00 zł (12.434,99 zł odsetki, 4.366,19 koszt ubezpieczenia, 1.630,82 zł prowizja). Całkowita kwota do zapłaty to 43.032,00 zł. Stan na dzień 22 kwietnia 2015 r.”

dowód: materiały reklamowe zawarte na płycie CD załączonej do akt admin. i wydruki tych materiałów, k. 37A-37I akt admin.

W roku 2016 obrót (...) Bank S.A. osiągnął kwotę 3.400.855.000 zł.

dowód: Poświadczony notarialnie za zgodność z oryginałem wyciąg ze sprawozdania (...) Bank S.A. za rok zakończony 31 grudnia 2016 r., k. 122-123 akt admin; oświadczenie Banku o osiągniętym obrocie, k. 121 akt admin.

Postanowieniem z 18 lutego 2016 r. Prezes UOKiK wszczął z urzędu postępowanie w sprawie stosowania przez (...) Bank S.A. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, związanych z przeprowadzoną w 2015 r. kampanią reklamową konsolidacyjnego kredytu gotówkowego „5 % niższa rata”.

Postępowanie to zakończyło się wydaniem decyzji z 30 czerwca 2017 r., która została zaskarżona w ramach niniejszego postępowania sądowego.

dowód: Postanowienie Nr (...), k. 3-14 akt admin.

Powyżej opisany stan faktyczny został ustalony przez Sąd Okręgowy w oparciu o twierdzenia i oświadczenia stron oraz wyżej przywołane dowody, zgromadzone w toku postępowania administracyjnego i sądowego. Dowody te nie były kwestionowane przez strony, a i Sąd nie znalazł podstaw, by odmówić im mocy dowodowej.

Oddaleniu podlegał wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego do spraw okulistyki/optometrii na okoliczność, że treść informacji o kosztach kredytu zawarta w ulotce reklamowej oraz reklamie internetowej Banku była widoczna i czytelna dla przeciętnego konsumenta. Ustalenie powyższych okoliczności nie wymagało wiadomości specjalnych, gdyż Sąd orzekający mógł samodzielnie ocenić dany materiał dowodowy pod wskazanym kątem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Niniejsza sprawa dotyczyła możliwości kwalifikacji zachowań powoda, opisanych w zaskarżonej decyzji, jako wypełniających dyspozycję art. 24 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z tym przepisem, zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przy czym przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności: (1) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, (2) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji oraz (3) proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. W ustępie 3 przywołanego przepisu wskazano jednocześnie, że nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.

W rozpatrywanej sprawie nie budziło wątpliwości, że powodowy Bank jest przedsiębiorcą i że wykonuje działalność gospodarczą także w obrocie z konsumentami. Pozostawała więc do rozstrzygnięcia kwestia, czy działania/zaniechania strony powodowej, opisane w stanie faktycznym sprawy, są bezprawne (tj. sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami) i czy naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

O bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu możemy mówić, gdy zachowanie przedsiębiorcy – czyli jego działanie, jak również zaniechanie – jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami, przy czym te ostatnie zostały wprost wskazane w ustawie. Bezprawność jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc niezależna jest od winy i jej stopnia, jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Bezprawność jest także niezależna od wystąpienia szkody.

Bezprawne praktyki muszą być ponadto wymierzone w zbiorowe interesy konsumentów, czyli muszą odnosić się do obecnych, przyszłych i potencjalnych konsumentów, a więc naruszać prawa nieograniczonej, bliżej nieokreślonej liczby konsumentów. Interes, który jest chroniony owym przepisem, to interes prawny, rozumiany jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 13 lipca 2006r., sygn. akt III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz. 35).

Oceny, czy w danej sytuacji mamy do czynienia z bezprawnym naruszeniem interesu konsumentów, dokonujemy na podstawie analizy, między innymi, regulacji określonych aktów prawnych, które swym działaniem naruszył przedsiębiorca.

Stosownie do treści art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: ukk), przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi (ust. 1). Według ust. 2, za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:

1)umowę pożyczki;

2)umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego;

3)umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;

4)umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia;

5)umowę o kredyt odnawialny.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że kampania reklamowa z roku 2015, której dotyczyło postępowanie przed Prezesem UOKIK zakończone wydaniem zaskarżonej decyzji, związana była z produktem w postaci konsolidacyjnego kredytu gotówkowego „5% niższa rata”, który podlega kwalifikacji prawnej w oparciu o przepisy ustawy o kredycie konsumenckim.

W zaskarżonej decyzji Prezes UOKiK uznał, między innymi, że (...) Bank S.A. dopuścił się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, ponieważ informacje prezentowane w ramach danej kampanii reklamowej były przedstawiane w ulotkach reklamowych oraz w reklamach internetowych, w sposób uniemożliwiający ich odczytanie z uwagi na wielkość czcionki, jak również z uwagi na prezentowanie w materiałach reklamowych - obejmujących ulotki, plakaty, reklamy telewizyjne, wyklejki witryn i reklamy internetowe – dwóch reprezentatywnych przykładów dla kredytu konsolidacyjnego, tj. kredytu z ubezpieczeniem i kredytu bez ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 7 ukk, w brzmieniu tego przepisu aktualnym na czas trwania kampanii reklamowej, której dotyczy niniejsza sprawa:

1. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego zawierających dane dotyczące kosztu kredytu konsumenckiego podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny:

1) stopę oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu;

2) całkowitą kwotę kredytu;

3) rzeczywistą roczną stopę oprocentowania.

2. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy, w stosownych przypadkach, dodatkowo podaje konsumentowi:

1) czas obowiązywania umowy;

2) całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta oraz wysokość rat;

3) cenę towaru lub usługi oraz kwotę wszystkich zaliczek w przypadku umowy o kredyt przewidującej odroczenie płatności.

3. Jeżeli do zawarcia umowy o kredyt konsumencki, na warunkach określonych w reklamie, niezbędne jest zawarcie umowy dodatkowej, w szczególności umowy ubezpieczenia, a kosztu takiej umowy nie można z góry określić, kredytodawca lub pośrednik kredytowy podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny informację o tym obowiązku wraz z rzeczywistą roczną stopą oprocentowania.

4. Pośrednik kredytowy w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego podaje konsumentowi w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny:

1) zakres umocowania do dokonywania czynności faktycznych lub prawnych;

2) informację, czy pośrednik kredytowy współpracuje z kredytodawcami.

5. W przypadku gdy pośrednik kredytowy współpracuje z kredytodawcami należy przekazać konsumentowi informację o nazwach kredytodawców, z którymi pośrednik ten współpracuje.

Mając na uwadze powyższy przepis prawa należy uznać, że skoro w ulotkach reklamowych oraz w reklamie internetowej (...) Bank S.A. prezentował dane o kosztach kredytu (kredyt na okres 96 miesięcy z oprocentowaniem zmiennym 9,0% w skali roku), to zobowiązany był do przekazania informacji wskazanych w art. 7 ukk w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny.

Odnośnie do praktyk, opisanych w punkcie II i III sentencji zaskarżonej decyzji, Prezes Urzędu stwierdził, że informacje dotyczące kosztu kredytu zostały przedstawione na ulotkach reklamowych oraz w reklamach internetowych, w sposób uniemożliwiający ich odczytanie z uwagi na wielkość czcionki. Tymczasem, dokonane przez Sąd Okręgowy oględziny ulotki oraz reklamy internetowej nie potwierdzają trafności tego stanowiska. W ocenie Sądu, analizowane teksty spełniają kryterium „widoczności”, są czytelne, a adresat reklamy nie napotyka na przeszkody w celu zapoznania się z nimi. Wbrew sugestiom pozwanego, konsument o przeciętnej zdolności percepcji fizycznej - a więc konsument, który nie jest dotknięty wadami wzroku - nie powinien mieć problemów ani z odczytaniem informacji przedstawionych na ulotce, ani zaprezentowanych w reklamie internetowej, zwłaszcza w aspekcie wielkości zastosowanej czcionki. Na czytelność informacji przedstawionej na ulotce nie miał też wpływu zielony kolor tła, skoro zastosowano biały, a więc kontrastowy kolor czcionki. Problemy z widocznością faktycznie mogły by wystąpić, gdyby na tym tle zastosowano czcionkę np. czarną. Nadto, należy odnotować, że kolor tła i czcionki dotyczył w zasadzie całej treści badanej strony ulotki, a więc także przekazu stricte reklamowego. Brak jest też podstaw do uznania, że rozmiar czcionki użyty do przedstawienia informacji wymaganych przez art. 7 ukk w reklamie internetowej, mógł w praktyce utrudniać zapoznanie się z nimi. Należy przy tym mieć na uwadze, że – jak stwierdził sam Prezes UOKiK (str. 23 uzasadnienia decyzji) – materiały marketingowe powinny być dostosowane do nośnika, na jakim są prezentowane, zatem komunikat (...) Banku, zawierający wymagane prawem informacje, powinien być dostosowany do możliwości danego medium. W tym kontekście należy zatem stwierdzić, że nawet gdyby uznać, że rozmiar czcionki użytej w przekazie internetowym nie był wystarczająco duży, to dla przeciętnego użytkownika internetu nie powinno to stanowić żadnego problemu, z uwagi na możliwość powiększenia tekstu wyświetlanego na ekranie monitora. Przy czym należy podkreślić, że nie jest to ani czynność czasochłonna, ani skomplikowana, skoro wymaga jedynie np. posunięcia kółka myszki komputerowej przy wciśniętym klawiszu CTRL, czy tzw. „rozszerzenia” palcami obrazu urządzeń dotykowych (takich jak tablet, smartfon, czy laptop), w celu dostosowania rozmiaru czcionki do indywidualnych preferencji użytkownika. Ocena pozwanego, jakoby stanowiło to jakieś szczególne dodatkowe utrudnienie dla konsumenta i wpływało na uznanie analizowanych treści za niespełniające kryterium „widoczności” jest, według Sądu, mocno przesadzona.

Natomiast argument Prezesa, że problem z odczytaniem informacji ze względu na mały rozmiar czcionki mógł spowodować, że konsument odstąpił od zapoznania się z treścią informacji wymaganych według art. 7 ukk, jest o tyle chybiony, że biorąc pod uwagę model przeciętnego konsumenta - według którego jest to konsument uważny i ostrożny - taki konsument powinien zapoznać się z całym przekazem reklamowym, niezależnie od miejsca zamieszczenia czy formy (np. wielkości, czy koloru czcionki) poszczególnych zawartych w nim informacji, tym bardziej, że w danym przypadku chodziło o ofertę produktu kredytowego.

W kontekście zarzutów postawionych powodowemu przedsiębiorcy, nie bez znaczenia pozostaje także okoliczność, iż adresaci reklamy, prezentowanej w formie ulotki i reklamy internetowej, dysponowali pełną swobodą, zarówno co do czasu, jak i miejsca, do zapoznania się z ich treścią, w przeciwieństwie do reklamy telewizyjnej, czy radiowej, z którymi adresat ma stosunkowo krótką styczność, w rezultacie czego z reguły może zapoznać się z nimi jedynie pobieżnie.

Wbrew stanowisku prezentowanemu przez pozwanego, nie można czynić powodowi zarzutu z tego powodu, że przekaz stricte reklamowy został przez niego bardziej wyeksponowany (tj. zajmował on większą część reklamy, użyto większej czcionki) niż informacje, o których mowa w art. 7 ukk. Jest to bowiem typowe dla reklamy, która ma za zadanie przede wszystkim zaprezentować produkt lub usługę i zachęcić adresata do ich nabycia. Jak trafnie zauważono w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 kwietnia 2017 r., do oceny reklamy nie można stosować tych samych kryteriów, które stosuje się do oceny treści umowy, ogólnych warunków umów, czy innych wzorców umownych (sygn. akt VI ACa 67/16, System Informacji Prawnej Legalis nr 1640844). Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim wymagały przedstawienia przez (...) Bank S.A. określonych informacji w sposób jednoznaczny, zrozumiały oraz widoczny i wymogi te zostały w rozpatrywanym zakresie spełnione, zaś okoliczność, iż treści dotyczące reklamowanego produktu zostały bardziej zaakcentowane, pozostaje w tym konkretnym przypadku bez znaczenia. Wreszcie, należy także mieć na względzie, że użycie mniejszej czcionki, przy prezentacji określonych informacji może być uzasadnione ich rozmiarem. Oczywistym jest przecież, że jeżeli określony przekaz informacyjny ma być bardziej rozbudowany, to automatycznie wymusza to konieczność zmniejszenia wielkości stosowanej czcionki.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, praktyki opisane w punkcie II i III zaskarżonej decyzji nie spełniają przesłanki bezprawności co oznacza, że w danym zakresie brak jest podstaw do stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

W punkcie IV decyzji nr (...) z 30 czerwca 2017 r. Prezes UOKiK uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów przedstawienie w materiałach reklamowych (ulotki, plakaty, reklamy telewizyjne, wyklejki witryn i reklamy internetowe) dwóch reprezentatywnych przykładów dla kredytu konsolidacyjnego, tj. kredytu z ubezpieczeniem i kredytu bez ubezpieczenia. Według pozwanego, w art. 8 ust. 1 ustawy użyto liczby pojedynczej, więc wszystkie wymagania z art. 7 ust. 1 i 1 powinny być wymienione w jednym reprezentatywnym przykładzie.

Stosownie do treści art. 8 ukk:

1. Informacje, o których mowa w art. 7 ust. 1-3, kredytodawca lub pośrednik kredytowy podaje na podstawie reprezentatywnego przykładu.

2. Przy określaniu reprezentatywnego przykładu należy określić warunki umowy o kredyt konsumencki, na których kredytodawca lub pośrednik kredytowy spodziewa się zawrzeć co najmniej dwie trzecie umów danego rodzaju przy uwzględnieniu przez te umowy średniego okresu kredytowania, całkowitej kwoty kredytu i częstotliwości występowania na rynku umów danego rodzaju.

3. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy jest zobowiązany gromadzić odpowiednie dane w celu ustalenia na ich podstawie reprezentatywnego przykładu.

Podawanie informacji, wskazanych w art. 7 ukk, w reklamie w formie przykładu ma umożliwić przedsiębiorcy realne przekazanie konsumentowi informacji w sytuacji, gdy na etapie przedkontraktowym szereg warunków przyszłej umowy o kredyt konsumencki nie może być sprecyzowanych, miedzy innymi z uwagi na to, że reklama jest skierowana do nieokreślonego kręgu odbiorców, których indywidualna sytuacja nie jest znana przedsiębiorcy. Wskazanie tych informacji ma też na celu ochronę konsumentów przed potencjalnymi nieuczciwymi praktykami kredytodawców i pośredników kredytowych. W ocenie Sądu Okręgowego, pod użytym w art. 8 ust. 2 ukk pojęciem „umowa danego rodzaju” należy rozumieć przede wszystkim umowy zawierające te same elementy przedmiotowo istotne (tzw. essentialia negoti), jak również umowy posiadające podobne inne istotne elementy, które decydują o zaliczeniu tych kontraktów do „określonego produktu kredytowego”. Do takich elementów można zaliczyć na przykład rodzaj i koszt usług dodatkowych (takich jak choćby ubezpieczenie), z których skorzystanie jest niezbędne do zawarcia umowy kredytowej (tak: Chruściak, Komentarz do art. 8 ustawy o kredycie konsumenckim, System Informacji Prawnej Legalis). Jeżeli zatem w rozpatrywanej sprawie (...) Bank S.A. w ramach kampanii reklamowej kredytu konsumenckiego konsolidacyjnego „5% niższa rata” oferował kredyt konsolidacyjny w dwóch wariantach, tj. z ubezpieczeniem lub bez ubezpieczenia, to w reklamie produktu należało wskazać reprezentatywny przykład w odniesieniu do każdego z tych wariantów umowy z osobna, co też powód uczynił. Na marginesie warto odnotować, że od zamiany brzmienia art. 5 pkt 6 ukk nowelizacją ustawy o kredycie konsumenckim z 23 marca 2017 r. (obowiązującą od 22 lipca 2017 r.), całkowity koszt kredytu powinien obejmować także koszty ubezpieczenia, gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach. Przedtem, a więc także w okresie kampanii reklamowej, której dotyczy niniejsza sprawa, ta kwestia nie była jednoznacznie przesądzona w przepisach.

Konkludując, zdaniem Sądu, w analizowanym przypadku nie ma podstaw do uznania, iż powód naruszył przepis art. 8 ust. 1 ukk. Nie sposób też uznać, by praktyka powoda godziła w zbiorowe interesy konsumentów. Należy w pełni zgodzić się z powodem, że podanie w reklamie dwóch przykładów reprezentatywnych pozwalało konsumentom dokonać lepszego wyboru rynkowego, ponieważ mogli oni porównać oferty kredytów zarówno z ubezpieczeniem, jaki i bez ubezpieczenia. Jak trafnie zauważył powód, oferta kredytu konsolidacyjnego była skierowana do osób, które miały już zaciągnięte kredyty i poszukiwały możliwości ich spłaty oraz obniżenia wysokości raty kredytowej. Niektóre z tych osób mogły być stronami umów kredytowych z ubezpieczeniem, a inne stronami umów bez ubezpieczenia. W tych okolicznościach, podanie w reklamie tylko jednego przykładu reprezentatywnego, nie pozwoliłaby konsumentom dokonać, na podstawie reklamy, porównania warunków spłacanych przez nich kredytów z ofertą (...) Bank S.A.. W konsekwencji uniemożliwiłoby to konsumentom podjęcie racjonalnej i świadomej decyzji w zakresie refinansowania dotychczasowych kredytów.

W zakresie rozstrzygnięć zawartych w punktach II, III i IV zaskarżona decyzja nie znajduje zatem oparcia w treści art. 24 uokik z uwagi na to, że zarzucone powodowi praktyki nie wypełniają przesłanek, od których spełnienia zależy uznanie ich za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów. W konsekwencji brak więc było podstaw do nałożenia na powoda obowiązku publikacji oświadczenia, o którym mowa w punkcie VI decyzji, do nałożenia na powoda kary pieniężnej w punkcie VII decyzji, jak również do obciążenia powoda kosztami postępowania administracyjnego. Przy czym to ostatnie rozstrzygniecie, zawarte w punkcie VIII decyzji, nie mogło się ostać, ponieważ zgodnie z art. 77 ust. 1 uokik, jeżeli w wyniku postępowania Prezes Urzędu stwierdził naruszenie przepisów ustawy, przedsiębiorca, który dopuścił się tego naruszenia oraz osoba zarządzająca, o której mowa w art. 6a, są obowiązani ponieść koszty postępowania. Przesłanką nałożenia obowiązku poniesienia kosztów postępowania przez przedsiębiorcę jest stwierdzenie przez Prezesa UOKiK naruszenia przez tego przedsiębiorcę przepisów ustawy. Biorąc pod uwagę, że w niezaskarżonych przez powoda rozstrzygnięciach z punktu I i V sentencji zaskarżonej decyzji organ nie stwierdził tego rodzaju naruszeń (w punkcie I Prezes przyjął zobowiązanie powoda złożone w trybie art. 28 i zobowiązał go do jego wykonania, a w punkcie V nałożył na powoda obowiązki związane z wykonaniem tego zobowiązania), to brak było podstaw do obciążania powoda kosztami postępowania.

Z uwagi na powyższe, decyzja podlegała uchyleniu w zaskarżonym zakresie. W tym stanie rzeczy, zbędne jest odnoszenie się do pozostałych zarzutów odwołania, zwłaszcza dotyczących kary pieniężnej, obowiązku publikacyjnego, czy nieprzyjęcia przez Prezesa zobowiązań złożonych przez powodowy Bank.

Za chybiony należało uznać zarzut sformułowany w punkcie 1 odwołania, w ramach którego wskazywano na niedopuszczalne rozstrzygnięcie jednej sprawy administracyjnej, dotyczącej oceny w świetle przepisów o ochronie zbiorowych interesów konsumentów, kampanii reklamowej Banku „5% niższa rata”, w części poprzez wydanie decyzji zobowiązującej z art. 28 ust. 1 i 2 uokik, a w części poprzez wydanie decyzji stwierdzającej naruszenie (art. 27 ust. 2 uokik). Wbrew sugestiom powoda, nieuprawnione jest twierdzenie, że skoro przedmiotem postępowania administracyjnego była wskazana kampania reklamowa, to organ mógł w nim postawić tylko jeden zarzut lub mógł orzekać tylko na jednej podstawie prawnej. W ramach tego postępowania Prezes UOKiK stwierdził przecież stosowanie przez powoda czterech różnych praktyk, z których każda wymagała osobnej, niezależnej oceny prawnej i stanowiła niejako odrębną sprawę. Zatem jedno postępowanie toczyło się w przedmiocie czterech naruszeń, a każde z nich mogło zostać inaczej ocenione i w konsekwencji, w odniesieniu do każdego z nich mogło zapaść inne rozstrzygnięcie.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 479 ^31a § 3 k.p.c., Sąd orzekł jak w punkcie 1 i 2 sentencji wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o - wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. - zasadę odpowiedzialności za wynik procesu przyjmując, że na koszty należne powodowi, jako stronie wygrywającej sprawę, złożyły się: wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 720 zł - ustalone na podstawie § 14 ust. 2 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu ustalonym z dniem 26 października 2016 r. – opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz opłata sądowa od odwołania w wysokości 1.000 zł.

SSO Ewa Malinowska

XVII AmA 46/17

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE