Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 maja 2019 r.

Sąd Okręgowy w Płocku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Radosław Jeznach

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Bogacz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 maja 2019 r. w P.

sprawy z powództwa E. T.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w P. reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej

o zadośćuczynienie

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda E. T. na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 5 400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  przyznaje na rzecz adw. M. F. wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną powodowi z urzędu w kwocie 3600 zł (trzy tysiące sześćset złotych powiększoną o podatek VAT w wysokości 23%, którą to kwotę wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku.

Sygn. akt I C 2574/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 26 listopada 2018 r. E. T. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa Zakładu Karnego w P. kwoty 80 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w czasie, kiedy przebywał w Zakładzie Karnym w P., tj. od dnia 26 czerwca 2017 r. do dnia 27 kwietnia 2018 r. oraz od dnia 3 października 2018 r. do dnia 14 listopada 2018 r. nie zapewniono mu minimum prywatności podczas korzystania ze zbiorowej łaźni. Powód wskazał, że w łaźni nie było odrębnych stanowisk prysznicowych, które oddzielałyby kapiących od innych osób, zapewniając przy tym intymność w czasie czynności higienicznych. E. T. podniósł, iż osoby korzystające z prysznica zmuszone były stać blisko siebie, zaś naprzeciwko stały inne osoby korzystające z kąpieli. Sytuacja ta była dla powoda stresująca i jego zdaniem godziła w jego godność osobistą. E. T. podniósł również, że pozbawiono go prawa do obrony podczas wymierzania względem niego kar dyscyplinarnych. Wyjaśnił, że mimo jego próśb, nigdy nie był konfrontowany z funkcjonariuszem Służby Więziennej, który w danej chwili wnioskował o wymierzania mu tej kary. Ponadto nie mógł powołać świadka konkretnej sytuacji, za którą był ukarany, a także nie odtworzono mu nigdy nagrań z monitoringu rejestrującego zdarzenie, za które został ukarany dyscyplinarnie. Zdaniem powoda, takie pozbawienie go prawa do obrony, narusza jego podstawowe prawa i godność osobistą.

Pozwany Skarb Państwa Zakład Karny w P., reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zakwestionował wszystkie twierdzenia i zarzuty powoda, wskazując że nie uznaje zgłoszonego przez niego roszczenia, negując jednocześnie spełnienie przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa w związku ze zgłoszonym w pozwie roszczeniem. Zdaniem pozwanego powództwo jest pozbawione podstaw co do zasady oraz nie zostało udowodnione. Niezależnie od powyższego pozwany stanął na stanowisku, iż podczas osadzenia w Zakładzie Karnym w P. E. T. zapewniono odpowiednie warunki odbywania kary pozbawienia wolności (w tym sanitarne i higieniczne), zgodnie z przepisami kodeksu karnego wykonawczego , jak również wydanymi na jego podstawie aktami wykonawczymi. Pozwany wskazał również, że z dokumentów odzwierciedlających przebieg postępowań dyscyplinarnych toczących się wobec powoda w Zakładzie Karnym w P. nie wynika, aby E. T. składał jakiekolwiek wnioski, które nie zostały przez funkcjonariuszy uwzględnione. Powodowi każdorazowo zapewniono możliwość złożenia wyjaśnień, przy czym w większości sytuacji powód przyznał się do nieregulaminowego zachowania, przepraszając za dokonane przekroczenie, co zostało uwzględnione przy wyborze kary dyscyplinarnej. W ocenie pozwanego sam sposób prowadzenia wobec powoda postępowań dyscyplinarnych nie budzi jakichkolwiek wątpliwości; rzeczone postępowania prowadzone były w sposób rzetelny, przy uwzględnieniu obowiązujących w tym zakresie norm, w szczególności praw powoda jako osadzonego. Odnośnie zarzutu co do braku zapewnienia powodowi prywatności podczas korzystania z łaźni, pozwany wskazał, iż w okresie pobytu E. T. w Zakładzie Karnym w P. dla osadzonych był dostępne dwie łaźnie, wyposażone zgodnie z przepisami Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 2016 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. W związku z tym nie można uznać, aby doszło do naruszenia jakichkolwiek dóbr osobistych powoda. Pozwany stanął również na stanowisku, że działaniom funkcjonariuszy Skarbu Państwa wobec powoda nie można przypisać cech bezprawności. Wszelkie działania podejmowane przez funkcjonariuszy strony pozwanej względem E. T. były zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym. Pozwany Skarb Państwa wywiązał się bowiem z nałożonych na niego obowiązków mających na celu zapewnieniu powodowi realizacji przysługujących mu praw, a wynikających z obowiązującego systemu norm prawnych szczegółowo regulujących sposób i warunki jego odizolowania penitencjarnego. Z ostrożności procesowej, pozwany zakwestionował także wysokość dochodzonej przez powoda kwoty wskazując, że brak jest jakiegokolwiek dającego się uzasadnić powiązania pomiędzy wysokością dochodzonej kwoty, a rzekomo doznaną przez powoda, nieudowodnioną krzywdą.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

E. T. odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w P. od dnia 26 czerwca 2017 r. do dnia 27 kwietnia 2018 r. oraz od dnia 5 października 2018 r. do dnia 14 listopada 2018 r.

Osadzeni w Zakładzie Karnym w P. mają możliwość korzystania z łaźni dwa razy w tygodniu po 10 minut. Jest tam doprowadzona ciepła woda, która jest dostarczana rotacyjnie przez 6 minut kąpieli. Łącznie w jednej łaźni może wziąć prysznic jednocześnie 12 – 15 osób.

W czasie kiedy E. T. przebywał w Zakładzie Karnym w P., znajdowały się tam dwie łaźnie główne i jedna przy izbie chorych. Były one wyposażone zgodnie z normami wyposażenia określonymi w tabeli nr 5 załącznika nr 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19 grudnia 2016 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, tj. w przebieralniach znajdowały się ławki i wieszaki mocowane do ściany, plastikowy kosz na śmieci, zaś w pomieszczeniu z natryskami – mata antypoślizgowa oraz wieszaki na ręczniki. Były to przedmioty w dobrym stanie technicznym, spełniające wszelkie wymogi. Jeżeli przedmioty znajdujące się w łaźniach zostały uszkodzone, wówczas po zgłoszeniu zostawały wymieniane na nowe lub naprawiane. W łaźniach tych nie było wydzielonych pojedynczych stanowisk prysznicowych. E. T. nie składał zastrzeżeń co do warunków, w jakich odbywały się kąpiele w Zakładzie Karnym w P.. Nie składał również wniosków o umożliwienie mu indywidualnego korzystania z łaźni (notatka służbowa sporządzona przez p.o. Kierownika Działu Kwatermistrzowskiego ZK w P. – k. 45).

Podczas pobytu w Zakładzie Karnym w P. wobec E. T. toczyło się sześć postępowań dyscyplinarnych. Podczas każdego z nich korzystał on z możliwości składania wyjaśnień. Pięciokrotnie sam przyznał, iż zachowywał się niezgodnie z regulaminem i przepraszał za swoje zachowanie, co było uwzględniane przy wymierzeniu kary dyscyplinarnej. Osadzony był pouczany o możliwości zaskarżenia decyzji w przedmiocie wymierzonych mu kar w trybie art. 7 kkw, jednakże nie korzystał z przysługującego mu prawa (wnioski o wymierzenie kary dyscyplinarnej z dnia 25.09.2017 r., 22.10.2017 r., 26.10.2017 r., 20.01.2018 r., 2.02.2018 r., 19.10.2018 r. – k. 36 – 41).

E. T. zakończył odbywanie kary pozbawienia wolności w grudniu 2018 r. Obecnie pracuje na stanowisku spawacza na podstawie umowy o pracę na okres próbny. Prowadzi wspólne gospodarstwo domowe ze swoją matką. Nie ma nikogo na utrzymaniu.

Stan faktyczny ustalono na podstawie w/w dokumentów, zeznań świadków H. M. (00:05-11 rozprawy z dnia 22 maja 2019r.) i M. K. (1) (czas 00:12:20 – 00:24:56 rozprawy z dnia 22 maja 2019 r.) oraz częściowo zeznań powoda (czas 00:27:45 – 00:37 rozprawy z dnia 22 maja 2019 r.).

Świadek H. M. opisał warunki panujące w łaźniach; nie potwierdził, aby w łaźniach zamontowano kamery; warunki odbywania kąpieli przez osadzonych nie były przedmiotem rozmów prowadzonych przez świadka; świadek nie posiada wiedzy na temat ilości postępowań dyscyplinarnych prowadzonych przeciwko powodowi; nie brał również w nich udziału. Ponadto oświadczył, że nie przypomina sobie aby E. T., w czasie kiedy przebywał z nim w tej samej celi, skarżył się na cokolwiek.

Zeznania świadka M. K. (1) – obecnego kierownika Oddziału Kwatermistrzowskiego w ZK w P. – znajdują pełne potwierdzenie w dokumentach zgromadzonych w sprawie. Świadek ten zdaniem Sądu złożył rzetelne i obiektywne relacje z wiadomych sobie faktów; nie potwierdził, aby warunki sanitarne panujące w łaźniach Zakładu Karnego w P. uwłaczały godności osób tam osadzonych. Wyjaśnił, iż wszystkie łaźnie są wyposażone stosownie do obowiązujących przepisów. Świadek zeznał również, iż każdy osadzony ma możliwość korzystania z łaźni dwa razy w tygodniu, potwierdził, że osoby biorące prysznic w tym samym czasie nie są w żaden sposób od siebie odseparowane. Świadek zaprzeczył, aby w łaźni była zamontowana kamera; zeznał, iż osadzeni mają możliwość złożenia wniosku o zapewnienie indywidualnej kąpieli w uzasadnionych wypadkach.

Oceniając natomiast zeznania powoda Sąd dał im wiarę w zakresie, w jakim wskazywał, iż korzystanie z łaźni wraz z innymi osadzonymi było dla niego czynnością krępującą. Zeznania powoda zasługują również na wiarę w części, w jakiej potwierdził, iż podczas pobytu w Zakładzie Karnym w P. był on kilkakrotnie karany dyscyplinarnie oraz że nie składał skarg od decyzji dotyczących wymierzonych mu kar. W pozostałej części zeznania złożone przez E. T. uznać należy za odzwierciedlenie jego subiektywnych przekonań co do okoliczności faktycznych.

Sąd pominął wnioski dowodowe zgłoszone w pozwie w zakresie przesłuchania dyrektora Zakładu Karnego w P. oraz świadków: Ł. S. (1), Ł. S. (2) i M. K. (2) uznając, iż sporne okoliczności faktyczne zostały w sposób nie budzący wątpliwości i dostateczny wyjaśnione w toku postępowania dowodowego – w szczególności w sposób bezsporny ustalono, że powód korzystał z grupowej łaźni w ZK w P., gdzie nie było wydzielonych stanowisk prysznicowych; kwestia postępowań dyscyplinarnych wyjaśniona została na podstawie złożonych dokumentów, przy czym bezsporne jest, że powód nie odwoływał się od nakładanych na niego kar w trybie przewidzianym przepisami kodeksu karnego wykonawczego.

Dokumenty złożone do akt nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Sąd nie znalazł także podstaw do podważenia ich wiarygodności.

Sąd zważył, co następuje :

Powództwo jako niezasadne należało oddalić.

Powód domagał się zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową – przytoczona podstawa faktyczna roszczenia pozwala zakładać, że powód opiera swoje roszczenie o dyspozycję art. 448 kc - lecz nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa w postaci wystąpienia szkody (tj. naruszenia dóbr chronionych prawem), bezprawnego działania lub zaniechania funkcjonariuszy państwowych (art. 417 kc), oraz związku przyczynowego między zachowaniem funkcjonariuszy a szkodą. Nie sposób też uznać, że powód wykazał, by wskutek braku wydzielonych stanowisk prysznicowych w łaźniach Zakładu Karnego w P. lub prowadzonych względem niego postępowań dyscyplinarnych naruszono jego dobra osobiste. Nie ulega wątpliwości, że powód w czasie, kiedy przebywał w Zakładzie Karnym w P. był kilkakrotnie karany dyscyplinarnie – jednak w zasadzie, poza jedną sytuacją, przyznawał się do złamania obowiązującego regulaminu i przepraszał za swoje zachowanie. Przesłanką odpowiedzialności z art. 24 kc, jest bezprawność działania, przez którą rozumie się działanie (zaniechanie), sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Przepis art. 24 kc przewiduje domniemanie bezprawności działania po stronie podmiotu, naruszającego dobra osobiste, co powoduje, że to na pozwanym spoczywa ciężar wykazania, że jego działanie było zgodne z prawem. W orzecznictwie podkreśla się, że przy żądaniu przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia podstawowym kryterium oceny sądu powinien być rozmiar ujemnych następstw w sferze psychicznej pokrzywdzonego, bowiem celem przyznania ochrony w formie majątkowej za naruszenie dóbr osobistych jest zrekompensowanie i złagodzenie krzywdy moralnej. Ocena tej przesłanki nie może abstrahować od wszelkich okoliczności towarzyszących powstaniu krzywdy. Należy ustalić, czy działanie pozwanego, który naruszył dobro osobiste powoda, było bezprawne. Podstawową jednak przesłanką roszczenia z art. 24 kc jest istnienie i wykazanie szkody niemajątkowej, czyli krzywdy. Nie wystarczy ogólne, hasłowe powołanie się na istnienie krzywdy, bliżej nieokreślonej. Musi ona być sprecyzowana poprzez wskazanie, na czym konkretnie polega i jakie właściwie dobra osobiste narusza zachowanie danego sprawcy o bezprawnym charakterze. Do powstania roszczeń o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych z art. 24 kc, 448 kc ale też i oczywiście z art. 445 § 1 kc nie jest wystarczające ustalenie, że działanie sprawcy było bezprawne, konieczne jest wystąpienie skutku w postaci naruszenia dobra osobistego (wyrok Sądu Apelacyjnego z 27.03.2013r. I ACa 76/13 , Lex nr 1313269). Przy ocenie, czy nastąpiło naruszenie dóbr osobistych, orzecznictwo postuluje zachowanie należytych proporcji i umiaru. Nie można bowiem nadużywać instrumentów prawnych właściwych dla ochrony dóbr osobistych dla przypadków, dotyczących wyłącznie subiektywnych odczuć osoby, dotkniętej zachowaniem innej osoby. Ocena, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych nie może być subiektywna i nie można jej dokonywać według miary indywidualnej wrażliwości (lub wręcz: nadwrażliwości) zainteresowanego, ale powinna uwzględniać elementy obiektywne. Należy mieć na uwadze odczucia przeciętnego odbiorcy - osoby rozsądnej i racjonalnie oceniającej, nieobciążonej uprzedzeniami, nieskłonnej do wyrażania ekstremalnych sądów.

Dodatkowo jako podstawę roszczenia strony powodowej, należy wskazać art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 r., która na zasadzie art. 87 ust. 1 Konstytucji RP jest jednym ze źródeł powszechnie obowiązującego prawa w Polsce. Stanowi on, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Bogate orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu przekonuje, że poniżające traktowanie w rozumieniu art. 3 Konwencji ma miejsce wówczas, gdy osoba, której ono dotyczy, doznaje poniżenia lub upokorzenia w stopniu przynamniej minimalnym. Ocena tego minimalnego stopnia dolegliwości jest względna; stopień dolegliwości musi być zatem oceniany w świetle okoliczności konkretnej sprawy (vide: wyrok ETPC Iwańczuk przeciwko Polsce 25196/94 z 15 listopada 2001r.).

Przy ocenie warunków panujących w zamkniętym zakładzie karnym należy brać pod uwagę m.in. ich skumulowany efekt, czas, przez który osadzony umieszczony był w zaskarżonych warunkach oraz konkretne zarzuty stawiane przez osadzonego.

Żądanie udzielenia ochrony prawnej sformułowane w sprawie niniejszej przez powoda obejmuje okresy od dnia 26 czerwca 2017 r. do dnia 27 kwietnia 2018 r. oraz od dnia 5 października 2018 r. do dnia 14 listopada 2018 r. Powód w samodzielnie skonstruowanym pozwie podnosi, że nie zapewniono mu „minimum prywatności” podczas korzystania z łaźni zbiorowej, a także pozbawiono go prawa do obrony podczas wymierzania względem niego kar dyscyplinarnych. Nadmienić należy, iż w toku składania zeznań powód odwoływał się do innych okoliczności powodujących u niego dyskomfort w okresie odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w P. – jednak powództwo nie zostało rozszerzone w ramach podstawy faktycznej roszczenia zgodnie z przepisami formalnoprawnymi.

Zgodnie z § 13 ust. 1 pkt. 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności czas trwania kąpieli jednego skazanego wynosi przynajmniej 10 minut, przy czym czas wypływu wody z armatury natryskowej nie może być krótszy niż 6 minut.

Skazany korzysta co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli. Skazany zatrudniony przy pracach brudzących korzysta z odpowiednio częstszych kąpieli. Kąpiel skazanego chorego odbywa się według wskazań lekarza (§ 31 ust. 3 ww. Regulaminu).

Stosownie zaś do § 14 ust. 2 pkt. 5 Dyrektor Zakładu Karnego określa w porządku wewnętrznym zakładu karnego godziny, miejsce i sposób odbywania spacerów oraz korzystania z kąpieli.

Tabela nr 5 zawarta w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 2016 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych określa niezbędne wyposażenie, jakie winno znaleźć się w łaźniach ogólnych zakładów karnych. Zgodnie z tymi wytycznymi w każdej przebierali winny znajdować się ławy i wieszaki trwale mocowane do ściany lub podłogi w ilościach uzależnionych od potrzeb oraz jedna sztuka wiadra plastikowego lub kosza na śmieci. W pomieszczeniu z natryskami powinny znajdować się zaś: podest – kratka lub mata przeciwpoślizgowa (jedynie w sytuacji braku płytek antypoślizgowych) oraz wieszak na ręczniki trwale mocowany do ściany – w ilościach uzależnionych od potrzeb.

Zgodnie z § 3 ust.6 wytycznych nr 3/2011 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 4 października 2011 r. łaźnie należy projektować:

1)  dla zakładów typu półotwartego i otwartego jedną w każdym pawilonie mieszkalnym, a dla zakładów typu zamkniętego oddzielną dla oddziałów mieszkalnych zlokalizowanych na tej samej kondygnacji. Jeżeli w celi dla osób niepełnosprawnych nie ma natrysku, jedno stanowisko w łaźni należy przystosować dla potrzeb osoby niepełnosprawnej;

2)  ściany w łaźni powinny być łatwo zmywalne i nienasiąkliwe;

3)  szczeliny (fugi) między płytkami ceramincznymi należy wykonać z materiału nie podlegającego wypłukaniu i powstawaniu pleśni;

4)  przy projektowaniu natrysków należy przyjmować, że:

a)  osadzonemu mężczyźnie przysługuje kąpiel minimum raz w tygodniu,

b)  osadzonej kobiecie – dwa razy w tygodniu,

c)  osadzeni zatrudnieni z kąpieli korzystają codziennie,

d)  ilość natrysków lub kabin natryskowych w łaźni ustala się w zależności od wielkości grup osadzonych doprowadzanych do kąpieli, przyjmując możliwość jednorazowej kąpieli dla pojemności standardowej celi,

e)  przebieralnia i pomieszczenie z natryskami powinny być wyposażone w kratki ściekowe podłogowe,

5)  stosując automatyczną regulację temperatury wody. W przypadku mieszacza centralnego regulacji temperatury wody może dokonywać wyłącznie funkcjonariusz Służby Więziennej. Mieszacz centralny powinien być umieszczany na zewnątrz pomieszczenia z natryskami wyposażony w termometr.

Stosownie do art. 142 § 1 skazany podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za zawinione naruszenie nakazów lub zakazów wynikających z ustawy, regulaminu lub innych przepisów wydanych na jej podstawie albo ustalonego w zakładzie karnym lub miejscu pracy porządku, zwane dalej "przekroczeniem". Kary dyscyplinarne wymierza się z urzędu lub na pisemny wniosek przełożonego skazanego (art. 144 § 2 kkw).

Jak wynika z treści art. 145 § 2 kkw przed wymierzeniem kary dyscyplinarnej wysłuchuje się obwinionego, zapoznaje się z opinią wychowawcy, a jeżeli zachodzi potrzeba - również składającego wniosek o ukaranie oraz z opiniami innych osób, a także z zeznaniami świadków. Postępowanie może odbywać się w obecności innych skazanych, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze.

Art. 7 § 1 kkw stanowi zaś, że skazany może zaskarżyć do sądu m.in. decyzję dyrektora zakładu karnego, aresztu śledczego, a także dyrektora okręgowego i Dyrektora Generalnej Służby Więziennej albo osoby kierującej innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego oraz komisji penitencjarnej z powodu niezgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Materiał dowodowy przedstawiony przez pozwanego pozwala kategorycznie stwierdzić, że funkcjonariusze Zakładu Karnego w P. nie dopuścili się względem powoda żadnych nieprawidłowości, a ich działania były zgodne z przepisami kodeksu karnego wykonawczego, obowiązującymi przepisami Rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności oraz z dnia 19 grudnia 2016 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, czy też wytycznymi nr 3/2011 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 4 października 2011 r.

Działaniom funkcjonariusz ZK w P. nie można przypisać cech bezprawności. Wszelkie działania podejmowane przez funkcjonariuszy względem powoda były zgodne z obowiązującym porządkiem prawnym.

Pozwany zdaniem sądu wywiązywał się z wszelkich przepisów mających na celu zapewnienie powodowi realizację przysługujących mu praw, a wynikających z obowiązującego systemu norm prawnych szczegółowo regulujących sposób i warunki osadzenia w jednostce penitencjarnej. Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego powód był traktowany w sposób godny, z poszanowaniem przysługujących mu praw oraz jego dóbr osobistych. Żadnemu z działań pozwanego zakładu karnego nie można przypisać cech bezprawności. Powód był traktowany tak samo, jak każdy inny osadzony w pozwanym zakładzie, miał takie same warunki sanitarne w łaźniach, które były zgodne z obowiązującymi przepisami; warunki związane z odbywaniem kąpieli nie były w żaden sposób związane z działaniami nakierowanymi na szykanowanie powoda, nie wynikały z intencjonalnego działania funkcjonariuszy ZK. Odczuwany przez powoda dyskomfort podczas grupowej kąpieli pod prysznicami ma wymiar subiektywny, a w związku z tym co do zasady nie może być wystarczającą podstawą zadośćuczynienia za krzywdę moralną; zważyć należy, iż powszechnie akceptowane normy kulturowe nie sprzeciwiają się grupowym kąpielom pod prysznicem osób tej samej płci w placówkach publicznych (szatnie w szkołach i klubach sportowych, publiczne łaźnie, zakłady pracy, szpitale, itp.) – stąd też, przy braku jakichkolwiek innych przywoływanych przez powoda szczególnych okoliczności wskazujących na dyskomfort związany z grupowym prysznicem (np. względy estetyczne, medyczne, narażenie na drwiny i szykany, itp.), żądanie naprawienia krzywdy moralnej ocenione być musi jako bezzasadne. Odnośnie braku stosownie oddzielonych od siebie stanowisk prysznicowych w łaźniach Zakładu Karnego w P. należy wskazać, iż żaden z wyżej wymienionych przepisów istotnie nie obliguje do tego, aby w łaźniach znajdowały wydzielone miejsca do kąpieli. Podkreślenia wymaga również fakt, iż E. T. podczas swojego pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej nie składał skarg w przedmiocie złych warunków, jakie panowałyby w łaźniach ani też wniosków o udzielenie zezwolenia na indywidualne kąpiele. Poczucie intymności powoda nie było naruszane poprzez monitorowanie przebiegu kąpieli – brak dowodów świadczących o tym, że w pomieszczeniach łaźni zamontowane są kamery; teoretycznie wszak zakładać należy, że ze względów bezpieczeństwa zrozumiałym byłoby umieszczenie kamer także w łaźni – jednak ewentualne naruszenie dóbr osobistych nie byłoby związane z samym faktem monitorowania pomieszczenia, a wykorzystywaniem systemu monitorującego do celów innych, niż związane z zapewnieniem bezpieczeństwa lub udostępnianiem zapisów obrazu bez związku z kwestiami bezpieczeństwa i porządku.

Z kolei obiektywnie bezpodstawne stosowanie wobec powoda kar dyscyplinarnych, nie wynikało w żaden sposób z działań nakierowanych jedynie na spowodowanie u powoda poczucia krzywdy, a były konsekwencją naruszania przez niego porządku obowiązującego w pozwanej jednostce penitencjarnej; z definicji każda sankcja związana jest odczuwaniem dyskomfortu i naruszeniem dóbr osobistych, jednak działanie dyscyplinujące podejmowane w ramach obowiązujących procedur pozbawione jest przymiotu bezprawności. Uprawnionym do stosowania sankcji jest m.in. dyrektor zakładu karnego, przy czym każda decyzja, także ta o charakterze uznaniowym, podlega kontroli sędziego penitencjarnego. Może być także skarżona przez skazanego do sądu penitencjarnego w trybie art. 7 kkw . Podkreślenia wymaga, iż przesłankami zaskarżenia decyzji do sądu, czy też uchylenia przez sędziego penitencjarnego jest jej niezgodności z prawem. Przepisy Kodeksu karnego wykonawczego przewidują zatem szczególną drogę dochodzenia przez skazanych odbywających karę pozbawienia wolności ochrony ich praw naruszonych lub zagrożonych działaniami funkcjonariuszy więziennych. Z tych względów, Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 10 maja 2012r., IV CSK 473/11, (LEX nr 1211994), iż sąd cywilny w procesie o naruszenie dóbr osobistych skazanego nie jest władny oceniać, czy funkcjonariusz służby więziennej odmawiając przyznania skazanemu określonego uprawnienia działał zgodnie z prawem czy bezprawnie, jak również czy zastosowanie wobec skazanego kary dyscyplinarnej było uzasadnione i zgodne z prawem czy bezprawne. Do oceny tej uprawniony jest jedynie sędzia lub sąd penitencjarny w sytuacji odwołania się skazanego od takich decyzji lub podjęcia działania z urzędu. Dopuszczenie badania tych kwestii przez sąd cywilny w sprawie o naruszenie dóbr osobistych skazanego oznaczałoby nie tylko dopuszczenie dwutorowości postępowania sądowego w zakresie nadzoru nad wykonywaniem kary pozbawienia wolności, lecz prowadziłoby także w konsekwencji do faktycznego pozbawienia znaczenia przyjętego przez ustawodawcę trybu postępowania i oddziaływania sędziego i sądu penitencjarnego na skazanego w zakładzie karnym. Gdyby bowiem skazany, pozbawiony przez funkcjonariusza zakładu karnego pewnych uprawnień przewidzianych w kkw lub ukarany dyscyplinarnie, mógł - bez zaskarżenia takiej decyzji w trybie przewidzianym w tym kodeksie - skutecznie dochodzić ochrony bezpośrednio przed sądem cywilnym w procesie o naruszenie dóbr osobistych, to przewidziany i uregulowany w przepisach kodeksu karnego wykonawczego tryb postępowania penitencjarnego nie tylko nie mógłby spełniać funkcji zakładanych przez ustawodawcę, lecz w istocie straciłby rację bytu.

Jeżeli zatem powód nie uzyskał w trybie przewidzianym przepisami kodeksu karnego wykonawczego stwierdzenia przez sędziego lub sąd penitencjarny niezgodności z prawem kar dyscyplinarnych, czy też nieprawidłowości stosowanych procedur, to w niniejszym procesie o ochronę dóbr osobistych wytoczonym m.in. z powodu ukarania dyscyplinarnego, należy przyjąć brak bezprawności działania pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w P.. Powód wskazywał na nieodpowiednie prowadzenie postępowań dyscyplinarnych w Zakładzie Karnym w P. - twierdzenia te, jak wskazano wyżej, są subiektywne i gołosłowne. W toku tych postępowań, powód każdorazowo był wysłuchiwany przed wymierzeniem mu kary. Dodatkowo zazwyczaj przyznawał się do złamanie regulaminu i przepraszał za swoje zachowanie. Prowadzone postępowania kończyły się decyzją dyrektor i pouczeniem skazanego o możliwości jej zaskarżenia w trybie art. 7 kkw. Ani ze zgromadzonych w sprawie dokumentów, ani też z zeznań świadków (w szczególności H. M.) nie wynika, aby wobec powoda w sposób nieprawidłowy prowadzone były postępowania dyscyplinarne, bądź też aby powód skarżył się na przebieg tych postępowań.

Reasumując, skoro osadzenie powoda w Zakładzie Karnym P. było zgodne z prawem i miało na celu ochronę interesu społecznego i wartości nadrzędnych jakimi są izolacja przestępców od społeczeństwa i osiągnięcie celów probacji, odbywało się w godziwych warunkach, nie miało cech poniżającego i nieludzkiego traktowania powoda, to samo subiektywne, a nie obiektywne przekonanie powoda, że nastąpiło przy tym naruszenie jego dóbr osobistych, jest bezpodstawne i nie może znaleźć ochrony prawnej przewidzianej w art. 23 i 24 kc. Powód wskazując na, jego zdaniem, bezprawne działania Zakładu Karnego w P. polegające na: niezapewnieniu prywatności poprzez oddzielenie stanowisk prysznicowych, niezasadnym wymierzeniu mu kar dyscyplinarnych oraz prowadzeniu postępowań dyscyplinarnych w sposób nieprawidłowy nie podnosił, iż ma to związek z naruszaniem przepisów wykonawczych regulujących szczegółowe kwestie dotyczące zasad odbywania kary pozbawienia wolności – zdaniem Sądu przyjąć należało, iż wobec powoda stosowano zatem obowiązujące przepisy, nie działając wobec niego w sposób bezprawny. W Zakładzie Karnym w P. przestrzegane były uregulowania stanowiące prawo powszechnie obowiązujące, a dotyczące stosowania kar dyscyplinarnych wobec osadzonych, sposobów załatwiania skarg osób osadzonych, rodzajów urządzeń i środków technicznych służących do przekazywania, odtwarzania i utrwalania obrazu lub dźwięku z monitoringu. Ustawowe ograniczenia praw i wolności osób odbywających karę pozbawienia wolności zamieszczone są między innymi w kodeksie karnym wykonawczym, regulującym zasady i sposób wykonywania orzeczonych przez sądy kar – przepisy art. 102, art. 110a, art. 135 kkw określają prawa i obowiązki osób odbywających karę pozbawienia wolności oraz regulują uprawnienia i obowiązki funkcjonariuszy zakładów karnych w zakresie nadzoru nad prawidłowym wykonaniem tej kary oraz ochrony porządku i bezpieczeństwa. W ocenie Sądu niedogodności, na jakie się uskarżał, nie przekraczały granic humanitaryzmu czy też godności osobistej człowieka. Powód mógł oczywiście subiektywnie odbierać warunki osadzenia jako godzące w jego dobra osobiste – jednakże nie wskazał chociażby na jakiekolwiek dokumenty z których wynikałoby, że prowadzone przez Zakład Karny postepowania dyscyplinarne były nierzetelne i prowadzone sprzecznie z obowiązującymi przepisami. W żaden sposób nie można zatem przyjąć, iż warunki w jakich osadzono powoda były wyrazem rozmyślnego dążenia do jego upokorzenia. Odczuwane przez powoda subiektywnie naruszenia jego dóbr osobistych z przyczyn wyżej przytoczonych nie może usprawiedliwiać roszczeń finansowych.

Orzeczenie o kosztach procesu wydano w oparciu o treść art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę jest obowiązana zwrócić przeciwnikowi procesowemu, na jego żądanie, koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na zasądzone na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej koszty składają się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5 400 zł, stosownie do § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w zw. z art. 99 kpc. Sąd Okręgowy nie znalazł żadnych przyczyn, dla których wobec powoda należałoby zastosować dobrodziejstwo art. 102 kpc i nie obciążać go w ogóle kosztami zastępstwa procesowego. Sąd podziela pogląd, wyrażony przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w sprawie I ACz 961 w postanowieniu z 29 czerwca 2012 r., że podstawy do zastosowania art. 102 kpc należy poszukiwać w konkretnych okolicznościach sprawy, przekonujących o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne. Należą do nich fakty związane z samym procesem, jak i leżące poza nim, które powinny być oceniane pod kątem zasad współżycia społecznego, w świetle których uzasadniona jest ocena, że zachodzi przypadek szczególnie uzasadniony. Sam stan majątkowy strony nie stanowi przy tym okoliczności wyłączenie decydującej o zastosowaniu normy art. 102 k.p.c. O ile bowiem stan majątkowy może uzasadniać zwolnienie strony od kosztów sądowych w całości lub w części, co wiąże się z zagwarantowaniem jej prawa do sądu, to strona prowadząc proces powinna liczyć się z ewentualnym obowiązkiem pokrycia kosztów obrony strony przeciwnej. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z 20.04.2012r III CZ 17/12 : Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nie obciążania jej kosztami procesu. Prawo do sądu nie oznacza przyzwolenia na konstruowanie dowolnych roszczeń, opartych wyłącznie na subiektywnym przekonaniu powoda. Jednakże subiektywne poczucie krzywdy, które niewątpliwie zmotywowało powoda do wytoczenia powództwa, nie jest okolicznością uzasadniającą odstąpienie do reguły, określonej w art. 98 kpc (postanowienie Sądu Najwyższego z 12.10.2011r. II CZ 78/11). Kolejnym argumentem przeciwko uznaniu, że zachodzi przypadek szczególny z art. 102 kpc jest wysokość dochodzonego roszczenia. Powód domaga się w pozwie kwoty rażąco wygórowanej. Kwoty zadośćuczynienia muszą mieścić się w granicach pewnego rozsądku. W tej sprawie powód także pod tym względem nie zachował żadnych rozsądnych proporcji. Z tego względu Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego z postanowienia z 05.12.2012 r., że jeżeli strona żąda zadośćuczynienia rażąco wygórowanego, to musi się liczyć, że stopień przegrania przez nią sprawy znajdzie wyraz w orzeczeniu końcowym co do wysokości kosztów procesu. Z uwagi na zakres podstawy faktycznej zgłoszonych roszczeń – która obejmowała nie tylko kwestie związane z warunkami odbywania kary pozbawienia wolności, ale również inne okoliczności (niewłaściwy przebieg postępowań dyscyplinarnych), brak było podstaw do zastosowania szczególnych unormowań dotyczących wysokości wynagrodzenia pełnomocnika w sprawach dotyczących roszczeń związanych z warunkami odbywania kary pozbawienia wolności.

Na rzecz pełnomocnika powoda adw. M. F. ustanowionego z urzędu przyznano wynagrodzenie w kwocie 3 600 zł powiększone o należny podatek VAT w wysokości 23 % zgodnie z § 8 pkt. 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1714).

SSO Radosław Jeznach

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.