Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 18.09.2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpoznaniu wniosku z 1.08.2017 r. odmówił M. J. prawa do emerytury ponieważ wnioskodawca nie udowodnił do 1.01.1999 r. wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wskazując, że do powyższego stażu nie zaliczono okresu od 1.09.1972 r. do 31.08.1976 r. z tytułu zatrudnienia (...) ponieważ brak jest informacji w jakim okresie wnioskodawca był zatrudniony w charakterze ucznia oraz okresu od 1.09.1984 r. do 31.12.1998 r. w Odlewni (...) Sp. z o.o. w K., ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 26.02.2003 r. wskazano prace w szczególnych warunkach w w/w okresie powołując się na wykaz A Dział XIV poz. 25 pkt 1 zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30.03.1985 r. na stanowisku „elektromonter utrzymania ruchu”, argumentując, że stanowisko to nie zostało wykazane w w/w wykazie, a nadto w świadectwie brak jest informacji, że praca ta była wykonywania bezpośrednio przy stanowiskach, na których byli zatrudnieni pracownicy wykonujący prace wymienione we wskazanym zarządzeniu / decyzja k. 23 akt ZUS/.

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą, wnioskodawca będąc reprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł od niej odwołanie wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury od 1.08.2017 r. wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu nieterminowej wypłaty od dnia wymagalności poszczególnych świadczeń emerytalnych do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie od ZUS na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych / odwołanie k. 2 – 6/.

Decyzją z 2.11.2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpoznaniu wniosku z 17.10.2017 r. odmówił M. J. prawa do emerytury ponieważ wnioskodawca nie udowodnił do 1.01.1999 r. wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wskazując, że do powyższego stażu zaliczono okres od 1.09.1975 r. do 31.08.1976 r. z tytułu zatrudnienia (...) co dało staż tej pracy w ilości jedynie 1 roku i jednocześnie podając, że nadal do tego stażu nie zaliczono okresu zatrudnienia od 1.09.1984 r. do 31.12.1998 r. w Odlewni (...) Sp. z o.o. w K., zgodnie z decyzją z 18.09.2017 r. / decyzja k. 26 akt ZUS/.

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą wnioskodawca będąc reprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł od niej odwołanie wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury od 1.08.2017 r. wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu nieterminowej wypłaty od dnia wymagalności poszczególnych świadczeń emerytalnych do dnia zapłaty, a nadto o zasądzenie od ZUS na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych / odwołanie k. 2-6 załączonych akt VIII U 2503/17/.

W odpowiedziach na odwołania od skarżonych decyzji ZUS wniósł o ich oddalenie podtrzymując stanowisko w sprawie . Zakład podał, że w skarżonej decyzji do stażu pracy w szczególnych warunkach nie uwzględnił wnioskodawcy:

1. okresu 1.09.1972 r. – 31.08.1976 r., tj. okresu zatrudnienia w (...) z uwagi na brak informacji w jakim okresie ubezpieczony był uczniem,

2. okresu zatrudnienia 1.09.1984 r.-31.12.1998 r. w Odlewni (...) Sp. z o.o. w K., gdyż w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 26.02.2003 r. wskazano stanowisko „elektromonter utrzymania ruchu” powołując się na wykaz A Dział XIV poz. 25 pkt 1 zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30.03.1985 r., podczas gdy po w/w poz. 25 widniej następujące stanowisko pracy: bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano – montażowe i budowlano – remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, dodając, że w świadectwie pracy w szczególnych warunkach pracodawca nie zawarł również informacji, że wnioskodawca wykonywał pracę bezpośrednio przy stanowiskach, na których byli zatrudnieni pracownicy wykonujący pracę w szczególnych warunkach.

Jednocześnie organ emerytalny wyjaśnił, że po ponownym rozpatrzeniu sprawy organ rentowy decyzją z 2.11.2017 r. powtórnie odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury przyjmując do stażu pracy w warunkach szczególnych jedynie okres pracy od 1.09.1975 r. do 31.08.1976 r. w (...), równocześnie odmawiając zaliczenia okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) od 1.09.1972 r., gdyż odwołujący był uczniem i jako uczeń nie wykonywał prac zaliczonych do prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ponadto Zakład podał, że w przypadku pracy w (...) świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach zakwestionowane przez organ rentowy wskazuje jedynie na okres od 1.09.1984 r., argumentując, że okres przed 1.09.1984 r. nie jest klasyfikowany jako okres pracy w szczególnych warunkach nawet przez rzeczony zakład pracy. / odpowiedzi na odwołania k. 11 -12, k. 9 załączonych akt VIII U 2503/17 /.

Sprawa z odwołania wnioskodawcy od decyzji ZUS z dn. 2.11.2017 r. sygn. VIII U 2503/17 została połączona postanowieniem z 31.01.2018 r. do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą z odwołania od decyzji z dn. 18.09.2017 r. w postępowaniu prowadzonym przed tut. Sądem za sygn. VIII U 2331/17 / k. 11 załączonych akt VIII U 2503/17 /.

Na rozprawie w dn. 5.04.2018 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie oświadczając, że odwołuje się od decyzji z 18.09.2017 r. i z 2.11.2018 r. i wnosząc o uznanie okresu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w odlewni (...) Sp. z o.o. w okresie od 2.09.1976 r. do 31.12.1998 r. na stanowisku elektromontera utrzymania ruchu, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania /e-prot. z 5.04.2018 r.: 00:04:04, 00:08:23, 00:09:33/.

Na rozprawie w dn. 22.05.2019 r. - bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie - pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołania i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołań / e-prot. z 22.05.2019 r.: 00:04:31, 00:16:15/.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Wnioskodawca M. J. urodził się (...) /niesporne/.

M. J. ukończył 20.06.1975 r. (...) Szkołę Zawodową dla Pracujących (...) Oddział (...) w K. – A. z wynikiem dobrym / świadectwo ukończenia szkoły k. 8/.

Zgodnie ze świadectwem pracy z 31.08.1975 r. wnioskodawca od 1.09.1972 r. do 31.08.1976 r. był zatrudniony w (...) początkowo na stanowisku ucznia zasadniczej szkoły kolejowej, a następnie na stanowisku elektromontera / świadectwo k. 9/.

Wnioskodawca w spornym okresie od 1.09.1972 r. do 20.06.1975 r. był uczniem zasadniczej szkoły zawodowej dla Pracujących (...) w K. / dokumenty w aktach osobowych k. 31: świadectwo ukończenia szkoły k. 8, świadectwo pracy z 31.08.1976 r., zaświadczenie lekarza z 1.09.1972 r., dane o zatrudnieniu na kolei spisane do legitymacji ubezpieczeniowej z 8.09.1972 r. umowa o naukę zawodu z 1.09.1972 r., podanie z 27.04.1972 r., karty wynagrodzeń /.

Odwołujący zawarł w dn. 1.09.1972 r. umowę o naukę zawodu z (...), na mocy której zakład zobowiązał się wyuczyć ubezpieczonego jako ucznia praktycznego wykonywania zawodu elektromontera taboru kolejowego. W umowie wskazano, że czas trwania nauki wynosić będzie 3 lata od 1.09.1972 r. do 30.06.1975 r., czas pracy ucznia w okresie nauki zawodu do ukończenia 16-go roku życia, wynosić będzie 6 godzin na dobę i 36 godzin tygodniowo, a po ukończeniu 16-go roku życia obowiązywać będzie normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy, zaznaczając, że do czasu pracy ucznia wlicza się czas na dokształcanie, bez względu czy nauka odbywa się w godzinach pracy czy poza godzinami pracy jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo, a nadto zastrzegając, że zatrudnienie ucznia w porze nocnej w godzinach od 22 do 6-ej rano oraz w godzinach nadliczbowych nie może być stosowane. Strony przewidziały, że młodocianemu przysługuje po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy prawo do jednorazowego urlopu w wymiarze 12 dni roboczych, a po rocznej pracy urlop w wymiarze 26 dni roboczych, niezależnie od 12-dniowego urlopu, który przysługuje po pół roku pracy, jednakże w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 18 lat, przysługuje mu urlop w wymiarze 20 dni roboczych./ umowa o naukę zawodu z 1.09.1972 r. w aktach osobowych k. 31/.

Jako uczeń III klasy w/w szkoły zawodowej o specjalności elektromonter pojazdu trakcyjnego zawarł 1.03.1975 r. umowę o specjalistyczne przygotowanie zawodowe z (...) Oddział (...) w K., na podstawie której został przyjęty z dn. 1.03.1975 r. w celu odbycia specjalistycznego przygotowania zawodowego, które trwało 80 dni / umowa o specjalistyczne przygotowanie z 1.03.1975 r. w aktach osobowych k. 31/.

Zgodnie ze świadectwem pracy wykonywanej w warunkach szczególnych z 26.02.2003 r. wystawionym przez Odlewnię (...) Sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w K. Oddział w K. wnioskodawca był zatrudniony w w/w zakładzie pracy od 2.09.1976 r. do 31.10.2002 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, gdzie wykonywał prace konserwacyjno remontowe urządzeń elektrycznych na wydziale odlewni pracując na stanowisku elektromontera utrzymania ruchu od 1.09.1984 r. do 31.10.2002 r. Wykaz A Dział XIV poz. 25 pkt 1 zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30.03.1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz.Urz. (...) Nr 1-3, poz. 1) / świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 9 akt ZUS/.

Ponadto w/w pracodawca wystawił w dn. 31.10.2002 r. świadectwo pracy, w którym podał, że wnioskodawca był zatrudniony w Odlewni (...) Sp. z o.o. w okresie od 2.09.1976 r. do 31.07.2000 r., Mechanika i U.. (...) Sp. z o.o. w okresie od 1.08.2000 r. do 14.10.2001 r., Odlewnia (...) Sp. z o.o. w upadłości w okresie od 15.10.2001 r. do 31.10.2002 r. w pełnym wymiarze czasu pracy i wykonywał pracę jako elektromonter utrzymania ruchu /świadectwo pracy k. 10 akt ZUS/.

Nie zachowała się dokumentacja osobowa z okresu zatrudnienia odwołującego w zakładzie (...) / pismo z Archiwum Państwowego k. 74/.

Odwołujący w Odlewni (...) w K. pracował od 2.09.1976 r. wykonując pracę elektromontera w wydziale utrzymania ruchu. Wnioskodawca początkowo pracował zamiennie z innym pracownikiem na dwie zmiany, a następnie został od 1980 r. przeniesiony do pracy w ruchu ciągłym w systemie 3-zmianowym, w którym praca odbywała się także w niedzielę i święta. Pracował na oddziałach topialni, zalewania, przerobu mas, rdzeniarni, oczyszczalni odlewów, szlifierni. W hali produkcyjnej panowało bardzo duże zapylenie, był duży hałas i wysoka temperatura. Do jego obowiązków na stanowisku elektromontera utrzymania ruchu należało utrzymanie ruchu urządzeń w tzw. trzecim obiekcie, gdzie mieściła się spawalnia, hartownia, tokarnie, frezarki, modelarnia metalowa i drewniana, gdzie także były frezarki i tokarki, heblarki, piły do drzewa, strugarki. Wnioskodawca odpowiadał za sprawne działanie wszystkich urządzeń zasilanych energią elektryczną. Do jego zadań należało usuwanie awarii, wykonywanie napraw i konserwacja urządzeń zasilanych energią elektryczną. Wnioskodawca wykonywał konserwację urządzeń i maszyn w czasie pracy, dokonywał też ich przeglądów, a także remontował silniki do napędu przenośników, przewody zasilające silniki, naprawiał pompy w stacji schłodzenia induktora, naprawiał szynoprzegrody, instalacje do silników, zalewarek, do wentylatorów, rdzenice, taśmociągi, a ponadto wykonywał prace przy stacjach wysokiego ciśnienia, piecach indukcyjnych, przechyłach. Na czas usuwania awarii nie można było wstrzymać produkcji. Wnioskodawca pracował także na wysokości i w kanałach, gdzie znajdowała się pompownia oleju, instalacje hydrauliczne, podłączenia taśmociągów, oświetlenie, magistrale energetyczne przesyłające duże ilości energii dla instalacji wysokoprądowych.

Oprócz pracy na w/w oddziałach produkcyjnych, wnioskodawca wykonywał także prace w laboratorium odlewniczym w przypadku, gdy miała miejsce awaria i trzeba było dokonać naprawy. Zgłoszenia awarii w laboratorium miały miejsce 1 raz lub 2 razy w ciągu dnia.

Bardzo rzadko zdarzyły się sytuacje, że nie było zgłoszeń awarii – w takich wypadkach wnioskodawca wykonywał pracę w przewijalni silników.

Rzadko zdarzało się, że wnioskodawca wykonywał naprawy w warsztacie.

Przez większość czasu pracy odwołujący naprawiał awarie maszyn na hali produkcyjnej w czasie trwania produkcji. Naprawa jednej maszyny zajmowała 4-5 godzin. Zdarzało się, że wnioskodawca zostawał też po godzinach pracy, aby dokończyć naprawę maszyny. Większe remonty wykonywano w weekendy, jednakże piecy nie można było wygasić.

Gdy była poważna awaria wnioskodawca przychodził pracował także w wolne soboty.

Wnioskodawca otrzymywał dodatek za prace w warunkach szkodliwych.

/ zeznania świadka L. T. e-prot. z 5.04.2018 r.: 00:12:37, 00:23:36, 00:28:41, zeznania świadka M. M. e-prot. z 5.04.2018 r.: 00:34:37, 00:38:59, świadka J. F. e-prot. z 5.04.2018 r.: 00:45:18, 00:53:03, świadka S. K. e-prot. z 5.04.2018 r.: 00:54:34, zeznania wnioskodawcy e-prot. z 22.05.2019 r.: 00:05:28-00:13:50/

Odwołujący złożył wniosek o emeryturę 1.08.2017 r., w którym oświadczył, że jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i wnosi o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku otwartego funduszu emerytalnego za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa / wniosek k. 1-4 akt ZUS/.

Przed organem rentowym na dzień 1.01.1999 r. wnioskodawca wykazał wymagany staż pracy w wymiarze 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a także 1 rok stażu pracy wykonywanej stale i pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w okresie zatrudnienia od 1.09.1975 r. do 31.08.1976 r. w (...) / niesporne/.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, a nadto zeznań świadków i wnioskodawcy w takim zakresie w jakim wzajemnie ze sobą korelowały.

W przypadku pierwszego spornego okresu tj. okresu nauki

Zeznania świadków i wnioskodawcy pozwoliły ustalić na czym polegała praca wnioskodawcy na stanowisku elektromontera urządzeń w ruchu w Odlewni (...). Jednocześnie Sąd miał na uwadze, że poza świadectwami pracy i pracy wykonywanej w warunkach szczególnych z tego zakładu pracy nie ma żadnej dokumentacji osobowej wnioskodawcy z tego okresu zatrudniania.

Sąd miał też na uwadze, że w przypadku świadka M. M., który pracował w badanym okresie w tym samym zakładzie pracy co wnioskodawca, po rozpoznaniu odwołania tego świadka od decyzji ZUS została mu przyznana wcześniejsza emerytura w postępowaniu VIII U 2665/16, jednakże należy wziąć pod uwagę, że we wskazanej sprawie w odróżnieniu od n/n postępowania został przeprowadzony dowód z akt osobowych skarżącego, z których wynikało, że najpierw M. M. pracował jako elektromonter instalacji maszyn i urządzeń technicznych a dopiero później nastąpiła zmiana stanowiska na elektromontera utrzymania ruchu w związku z przejściem na system pracy 3-zmianowej przez w/w świadka, natomiast zakres obowiązków pozostał ten sam, co znalazło potwierdzenie w zeznaniach przesłuchanych w sprawie VIII U 2665/16 świadków i na tej podstawie ostatecznie Sąd uznał, że nazwa stanowiska pracy elektromonter utrzymania ruchu podana w świadectwie nie miała istotnego znaczenia.

Natomiast w n/n sprawie wnioskodawca twierdzi, że przez cały czas pracował jako elektromonter utrzymania ruchu, co potwierdzili przesłuchani w charakterze świadków L. T., M. M., J. F. i ówczesny przełożony wnioskodawcy S. K., a z zeznań samego odwołującego wynika, że w godzinach pracy oprócz usuwania awarii maszyn na produkcji, wykonywał też ok. 1-2 dziennie napraw w laboratorium odlewni, jak również wykonywał pracę w warsztacie, a nadto konserwował również narzędzia i maszyny, a gdy była poważna awaria przychodził także do pracy w wolne soboty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Istota sporu dotyczy kwestii, czy ubezpieczony spełnia przesłanki określone w art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.) w związku z § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), a w szczególności, czy legitymuje się 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach według stanu na dzień 1.01.1999 r.

Zgodnie z treścią art. 184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 - wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Z kolei art. 184 ust. 2 cytowanej ustawy stanowi, iż emerytura, o której mowa
w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do art. 32 ust. 1 powołanej ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Ustęp 2 tego przepisu stanowi natomiast, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Ustęp 4 cytowanego przepisu stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ustępie 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ustępie 2 i 3 przysługuje prawo
do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Przywołane przepisy dotychczasowe, to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz.43 z zm.).

W myśl § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ustęp 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.
W § 3 ustawodawca przyjął, że za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany „wymaganym okresem zatrudnienia” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Z kolei § 4 tego rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu brak jest podstaw do doliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu pracy na podstawie umowy o praktyczną naukę zawodu.

Ubezpieczony urodził się w dniu (...) i wiek 18 lat osiągnął w dniu 21.08.1975 r. Do osiągnięcia pełnoletności ubezpieczony posiadał status pracownika młodocianego. W okresie od 1.09.1972 r. do dnia 20.06.1975 r. ubezpieczony był zatem pracownikiem młodocianym zatrudnionym na podstawie umowy o naukę zawodu. Oznacza, że w całym powyższym okresie pracy ubezpieczony miał status pracownika młodocianego ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami dla możliwości wymiaru wykonywania pracy i realizacji obowiązku nauki.

Należy wyjaśnić, że młodociany, odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 2.07.1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. nr 45 poz. 226 ze zm.) posiadał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.04.2009 r., II UK 334/08, OSNP 2010/23-24, poz. 294). Zgodnie z regulacją ustawy młodocianym była osoba, która ukończyła 14 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia, zaś od 21.07.1961 r. - na mocy art. 45 ustawy z dnia 15.07.1961 r. o rozwoju oświaty i wychowania (Dz. U. nr 32, poz. 160) - podwyższono dolną granicę wieku do lat 15. Dla oceny przedmiotowej sprawy istotne są natomiast przepisy art. 12 i art. 13 wskazanej ustawy. Pierwszy stanowił, że młodociani zatrudnieni przez zakłady pracy obowiązani byli do dokształcania się do czasu ukończenia 18 lat życia. Jeżeli młodociany nie zakończył nauki zawodu przewidzianej w art. 4 ust. 1 do ukończenia 18 lat życia, obowiązek dokształcania się jego mógł być przedłużony nie więcej niż o 1 rok, o ile dokształcanie dotyczy obranego zawodu (art. 12 ust. 1). Młodociani przyjęci do pracy, do przyuczania do określonej pracy lub do odbycia wstępnego stażu pracy po przyuczeniu do określonej pracy byli obowiązani: 1) jeżeli nie ukończyli 8 klas szkoły podstawowej - do dokształcania się, w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej, 2) jeżeli ukończyli 8 klas szkoły podstawowej - do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego (art. 12 ust. 2). Z treści art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 2.07.1958 r. wynika, że młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu. Zgodnie z art. 13 ww. ustawy czas pracy młodocianych w wieku od lat 15 do 16 wynosił 6 godzin na dobę i 36 godzin tygodniowo. Z treści ust. 2 i ust. 3 tego przepisu wynika, że młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy, z tym, że do czasu pracy wliczało się czas dokształcania określonego w art. 12 ust. 2 i 3 bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy czy poza godzinami pracy, w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo.

Należy też zauważyć, że obowiązujący w okresie późniejszym art. 202 § 2 k.p. stanowił, że czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jednakże – zgodnie z § 3 - do czasu pracy młodocianego również wliczało się czas nauki bez względu na to, czy odbywał się ona w godzinach pracy.

Przytoczone przepisy wskazują jednoznacznie, że młodociani wykonujący pracę w ramach nauki zawodu, czy też przygotowania zawodowego poza wykonywaniem czynności praktycznych, związanych z przyuczeniem się do określonego zawodu, zobligowani byli do dokształcania teoretycznego, którego czas był wliczany do czasu pracy młodocianego.

Celem wykonywania pracy przez młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych było przygotowanie zawodowe i stosunek pracy nie był realizowany w celu zarobkowym, chociaż pracownikom tym wypłacane było wynagrodzenie według stawek i zasad precyzyjnie określonych w przepisach prawa pracy.

Powyższe rozważania wykluczają założenie, że młodociany zatrudniony w celu nauki zawodu wykonywał pracę w warunkach szczególnych stale, nieprzerwanie i w pełnym wymiarze czasu pracy (§ 2 rozporządzenia z 7.02.1983 r.). Należy podkreślić, że warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku, stale tj. ciągle wykonuje pracę w szczególnych warunkach i nie wykonuje w tym czasie żadnych innych czynności niezwiązanych z zajmowanym stanowiskiem.

Natomiast szkolenie pracownika nie wiąże się z narażeniem na działanie czynników szkodliwych, które co do zasady występują przy pracy na stanowiskach określonych w wykazie prac wykonywanych w warunkach szczególnych. Okresu przygotowania zawodowego nie można zatem zaliczyć do stażu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7.02.1983 r. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24.04.2009 r., II UK 334/08, OSNP 2010/23-24, poz. 294).

Czas pracy na stanowisku pracy, ze względu na ochronę pracownika młodocianego, nie mógł przekroczyć ustawowo określonych granic. Do czasu pracy młodocianych wliczało się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. Gdyby więc nawet uznać, że przewidziana w obowiązujących przepisach - ze względu na charakter zatrudnienia lub związane z nim warunki - norma czasu pracy w rozmiarze odbiegającym od powszechnie obowiązującego, stanowiła pełny wymiar czasu pracy, to nie można pominąć koniunktywnego wymagania wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska, na którym takie warunki występowały (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24.04.2009 r., II UK 334/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 294; z dnia 20.01.2011 r., II UK 169/10 oraz z dnia 23.01.2012 r., II UK 96/11).

Praca na podstawie umowy o naukę zawodu wykonywana była zawsze w rozmiarze mniejszym, niż obowiązujący na danym stanowisku, mimo że młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy.

Reasumując dotychczasowe rozważania, okres pracy ubezpieczonego jako młodocianego w celu przygotowania zawodowego nie mógł zostać uwzględniony do okresu pracy w warunkach szczególnych, gdyż ubezpieczony nie świadczył w tym czasie stale i w pełnym wymiarze pracy w warunkach szczególnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20.01.2011 r., II UK 169/10). W żadnym razie nie oznacza to przy tym naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Ubezpieczony nie może bowiem zrównywać swojego statusu pracownika młodocianego z innymi pracownikami, którzy stale i w pełnym wymiarze czasu byli narażeni na szkodliwe warunki pracy, podczas gdy do czasu pracy ubezpieczonego wliczał się też czas nauki, kiedy ubezpieczony nie był narażony na działanie szkodliwych warunków pracy.

Chociaż okres nauki zawodu odbywanej przed 1.01.1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2.07.1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy, to jednak nie jest to wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Taka ocena znajduje oparcie w stanowisku wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z 20.01.2011 r., II UK 169/2010, że chociaż okres nauki zawodu odbywanej przed 1.01.1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2.07.1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy, to jednak nie jest to wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia z 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Również w wyroku z dnia 24.04.2009 r., II UK 334/2008, Sąd Najwyższy stwierdził, że okres nauki zawodu połączony z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowi okresu pracy w szczególnych warunkach.

Co się zaś tyczy drugiego spornego okresu zatrudnienia w Odlewni (...) to Sąd zważył po pierwsze, że środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków (uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, Lex 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 roku III UZP 6/84, Lex 14625; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, Lex 48778).

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalne jest wykazywanie wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą uprawnienia do świadczeń, z ubezpieczenia społecznego, także gdy z dokumentów wynika co innego. W orzecznictwie (wyroki Sądów Apelacyjnych: w S. z dnia 20 września 2012 roku, III AUa 374/12 Lex 1223476, w Ł. z dnia 3 kwietnia 2013 roku, III AUa 1267/12 - Lex 1312036, w B. z dnia 17 kwietnia 2013 roku, III AUa 10430/12 - Lex 1314677) przyjmuje się, że „ dowód tylko z zeznań świadków, z uwagi na szczególny i wyjątkowy charakter prawa do emerytury w obniżonym wieku, nie może przesądzać o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, zwłaszcza, gdy fakty wynikające z zeznań świadków nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji pracowniczej. Inaczej mówiąc moc dowodowa zeznań świadków, jest tak niska, że dowody z zeznań świadków nie spełniają wymogu dowodów pewnych, jednoznacznych i precyzyjnych. Z tej zatem przyczyny na takich dowodach nie można oprzeć orzeczenia pozytywnego dla strony. W tej kategorii spraw podkreśla się, że same zeznania świadków czy ubezpieczonego, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze powyższe Sąd zważył, że w sprawie nie ma oryginalnych akt osobowych wnioskodawcy z okresu zatrudniania w Odlewni (...) a jedynym dowodem w postaci dokumentu jest świadectwo pracy i świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione przez w/w zakład pracy, w którym pracodawca potwierdził jedynie staż takiej pracy od 1.09.1984 r. do 31.12.1998 r. na stanowisku elektromonter utrzymania ruchu. Wobec tego mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że okres wcześniejszy wykonywania pracy w tym zakładzie tj. przed 1.09.1984 r. nie mógł zostać zaliczony do stażu pracy w warunkach szczególnych wyłącznie w oparciu o twierdzenia wnioskodawcy i zeznania świadków.

Natomiast okres zatrudnienia od 1.09.1984 r. w Odlewni (...) w świetle zeznań przesłuchanych świadków i wnioskodawcy nie mógł zostać zaliczony z uwagi na to, że wnioskodawca nie wykazał, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wyłącznie prace elektromontera utrzymania ruchu przy stanowiskach na produkcji w warunkach szkodliwych.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku sygn. I PK 194/08, Lex nr 653420).

Nie jest natomiast dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r. sygn. II UK 306/07 Lex 528599).

Należy również wskazać, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 ww. rozporządzenia stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 roku sygn. III AUa 3113/08, Lex nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 roku sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 roku sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60). Sąd nie jest zatem w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (art. 233 § 1 k.p.c.) – vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2009 r., sygn. I UK 316/08, LEX nr 707858, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011 r., sygn. akt III UK 213/10, LEX nr 950436).

Podkreślić także należy, iż istotnym jest, jakie prace faktycznie w toku swojego zatrudnienia wykonywał skarżący oraz czy prace te są wymienione w cytowanym wyżej rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku, gdyż właśnie to rozporządzenie jest aktem prawnym, w oparciu o który należy orzekać, czy dana praca była pracą w warunkach szczególnych. Sama natomiast nazwa stanowiska nie może dyskwalifikować faktycznie wykonywanych prac w spornym okresie zatrudnienia.

W związku z powyższym, stwierdzić należy, że zadaniem ubezpieczonego w niniejszej sprawie było wykazanie, iż stale, a więc w sposób ciągły w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy świadczył pracę w okresie nieuznanym przez organ rentowy tj. w okresie od dnia 2.09.1976 roku do 31.12.1998 r., wymienioną w Dziale XIV poz. 25, cytowanego wykazu A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie). Prace te są pracami w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Dodać należy, że jedynie pomocnicze znaczenie w tym zakresie stanowi wykaz zawarty w załączniku nr 1 do Zarządzenia Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. MG z 1985 roku Nr 1, poz. 1), w którym dziale XIV pod poz. 25 pkt 1 bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie – stanowiska pracy, na których prace wykonywane są w warunkach szczególnych – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, przy stanowisku wymienionym w wykazie.

Z zeznań świadków, którzy byli zatrudnieni w spornym okresie w Odlewni (...) w K. wynika, iż wnioskodawca w ramach zatrudnienia wykonywał prace remontowo - konserwacyjne na oddziale produkcyjnym, gdzie panowały warunki szkodliwe dla zdrowia takie jak wysoka temperatura, zapylenie, hałas, tym niemniej jak sam przyznał wnioskodawca w swoich zeznaniach pracował on też w godzinach pracy w laboratorium odlewni, gdzie wykonywał 1 - 2 naprawy dziennie, a nadto zdarzało się, że wykonywał też prace w warsztacie. Wobec braku oryginalnej dokumentacji osobowej wnioskodawcy z badanego okresu nie można ustalić jaki był faktycznie zakres jego obowiązków na stanowisku elektromontera utrzymania ruchu w analizowanym okresie zatrudnienia. Biorąc jednak pod uwagę zeznania odwołującego Sąd zważył, że choć oczywiście przeważającą część pracy polegającej na konserwacji, naprawach urządzeń i maszyn zasilanych elektrycznie wykonywał na oddziałach, gdzie odbywała się produkcja w trakcie trwania produkcji, tj. w warunkach szkodliwych dla zdrowia i życia, co potwierdzili też świadkowie, to jednak z zeznań wnioskodawcy wynika również, że w godzinach pracy część swoich obowiązków na stanowisku elektromontera utrzymania ruchu wykonywał także poza produkcją, bo - jak sam skarżący przyznał - wykonywał również w godzinach pracy od 1 do 2 dziennie napraw w laboratorium odlewni, a nadto zdarzało się także, że wykonywał pracę w warsztacie oraz zdarzało się, że przychodził do pracy wykonywać naprawy w wolne soboty – to zaś wyklucza przyjęcie, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę wyłącznie w trakcie produkcji, tj. w warunkach szczególnych.

ZUS prawidłowo zatem ustalił, że ubezpieczony nie wykazał, że spełnia przesłanki warunkujących przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury, gdyż nie udowodnił, że świadczył on pracę w szczególnych warunkach przez wymagany okres co najmniej 15 lat.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddali odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.