Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 czerwca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Joanna Składowska

Sędziowie: SSO Elżbieta Zalewska - Statuch

SSO Barbara Bojakowska

Protokolant: sekr. sąd. Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 5 czerwca 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

spraw:

1. z wniosku R. G. i K. G.

z udziałem C. U.

o pozbawienie władzy rodzicielskiej i umieszczenie w rodzinie

zastępczej

2. z wniosku A. G.

z udziałem C. U.

o ustalenie kontaktów i umieszczenie w rodzinie zastępczej

3.z wniosku A. M. i R. M.

z udziałem C. U.

o umieszczenie w rodzinie zastępczej

na skutek apelacji R. G. i K. G.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 5 lutego 2019 roku, sygn. akt III Nsm 463/16

postanawia :

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach 1 i 2 w ten sposób, że

A.  w punkcie 1 ograniczyć C. U. władzę rodzicielską nad jej małoletnim synem S. G., urodzonym (...) w Ł., poprzez umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej spokrewnionej - u K. i R. małżonków G., zam. (...), gm. S.;

B.  w punkcie 2 - w miejsce oddalenia wniosku K. i R. małżonków G. - oddalić wniosek A. i R. małżonków M. o umieszczenie małoletniego S. G. u nich w rodzinie zastępczej;

II.  oddalić apelację w pozostałym zakresie;

III.  przyznać adwokatowi A. K. ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli kwotę 73,80 (siedemdziesiąt trzy i 80/100) złotych brutto z tytułu zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu uczestniczce postępowania A. G. w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  ustalić, iż każdy z zaineresowanych ponosi koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 165/19

UZASADNIENIE

Przedmiotem postępowania opiekuńczego prowadzonego przez Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli były wnioski dotyczące małoletniego S. G., ur. (...) w Ł.:

- R. G. i K. G. o pozbawienie C. U. władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem S. G. i umieszczenie go w rodzinie zastępczej u wnioskodawców, tj. u dziadka ojczystego i jego drugiej żony;

- A. G. o umieszczenie małoletniego u niej w rodzinie zastępczej, tj. babki ojczystej i o ustalenie kontaktów z dzieckiem;

- A. i R. małż. M. o umieszczenie dziecka u nich w rodzinie zastępczej, tj. w rodzinie siostry ojca małoletniego.

Zaskarżonym postanowieniem z 5 lutego 2019 r., wydanym pod sygn. akt III Nsm 463/16 Sąd Rejonowy:

- w pkt 1 ograniczył władzę rodzicielską C. U. nad jej małoletnim synem S. G., ur. (...) w Ł. poprzez umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej spokrewnionej - u A. i R. małż. M. zam. w L. przy ul. (...);

- w pkt 2 oddalił wniosek K. i R. małż. G. o umieszczenie małoletniego S. G. u nich w rodzinie zastępczej oraz wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej C. U. nad małoletnim synem;

- w pkt 3 oddalił wniosek A. G. o umieszczenie małoletniego S. G. u niej w rodzinie zastępczej oraz wniosek o ustalenie kontaktów z wnukiem;

- w pkt 4 zasądził od Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli) na rzecz adw. P. C. kwotę 147,60 złotych brutto tytułem wynagrodzenia za czynności kuratorskie w stosunku do uczestniczki postępowania C. U.;

- w pkt 5 zasądził od Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli) na rzecz adw. A. K. kwotę 147,60 brutto tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu wnioskodawczyni A. G.;

- w pkt 6 nie obciążył stron kosztami sądowymi;

- w pkt 7 uznał, że pozostałe koszty postępowania, w tym koszty zastępstwa adwokackiego strony ponoszą we własnym zakresie.

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

Małoletni S. G. ur. (...) w Ł. pochodzi ze związku pozamałżeńskiego uczestniczki postępowania C. U. i D. G., który zmarł 17 grudnia 2015 r. w Ł..

U małoletniego S. G. występują istotne nieprawidłowości w funkcjonowaniu emocjonalno - społecznym, w tym agresja i autoagresja i z tego powodu zalecone są konsultacje psychologiczne. U małoletniego zdiagnozowano nadto opóźnienie rozwoju mowy czynnej, ze wskazaniem do zajęć logopedycznych. Chłopiec był również hospitalizowany z powodu zapalenia płuc i nieżytu żołądkowo-jelitowego w maju 2018 r. Podczas pobytu w szpitalu Centrum (...) w Ł. u chłopca zdiagnozowano opóźnienie rozwoju mowy, hiperkinetyczne zaburzenia zachowania oraz tłuszczaka w prawej półkuli mózgu. Małoletni cierpi również na przewlekłe zaparcia stolca i z tego powodu ma zaleconą dietę bogatoresztkową oraz środki farmakologiczne. Chłopiec jest również pod opieką neurologa i gastrologa.

W dniu 3 listopada 2016 r. Sąd udzielił zabezpieczenia i do czasu prawomocnego zakończenia postępowania umieścił małoletniego S. G. w rodzinie zastępczej u dziadka ojczystego i jego drugiej żony tj. u R. i K. małż. G.. Jednocześnie Sąd zlecił monitorowanie sytuacji małoletniego w terminach raz na dwa tygodnie.

W dacie rozstrzygnięcia wnioskodawcy byli jedynymi osobami, które mogły przejąć opiekę nad dzieckiem, gdyż ojciec nie żył, a miejsce pobytu matki C. U. nie było znane. Przekazała ona syna pod opiekę swojej babce I. W., a następnie wnioskodawcom, w marcu 2016 r. i do daty rozstrzygnięcia w przedmiocie zabezpieczenia nie odebrała dziecka i nie wykazała zainteresowania sprawowaniem władzy rodzicielskiej.

C. U. pierwszy raz odwiedziła syna w czerwcu 2017 r., a następnie 5 października 2017 r.

C. U. od wielu lat leczy się na schorzenia kardiologiczne. W okresie 6 - 8 grudnia 2015 r. przebywała na leczeniu szpitalnym, gdyż miała wykonany zabieg ablacji serca. W dniu 4 lutego 2016 r. skierowana była do szpitala na oddział kardiologiczny z powodu zaburzeń rytmu serca, a 9 lutego 2016 r. do poradni celem objęcia jej leczeniem specjalistycznym i do Kliniki (...). W dniu 22 czerwca 2017 r. uczestniczka została przyjęta w trybie nagłym do szpitala z powodu urazu głowy doznanego w wyniku pobicia. Kolejny raz do placówki medycznej na leczenie szpitalne trafiła 18 października 2017 r., a następnie w okresie od 27 listopada 2017 r. do 4 grudnia 2017 r., po napaści seksualnej. Uczestniczka od 2004 r. była pod opieką poradni zdrowia psychicznego, a od 2012 r. pod opieką poradni odwykowej. W dniu 26 marca 2017 r. została przyjęta do szpitala w trybie nagłym z powodu rany ciętej lewej ręki w wyniku kontaktu z ostrym szkłem. Kolejny pobyt w szpitalu datowany był od 11 czerwca 2018 r. z powodu powikłań związanych z ciążą bliźniaczą, która zakończyła się w dniu 10 października 2018 r. urodzeniem dwóch synów - M. P. i K. P..

C. U. w toku przeprowadzania opinii w Opiniodawczym Zespole (...) była poddana konsultacji psychiatrycznej w kwietniu 2018 r., kiedy była w ciąży, w wyniku której rozpoznano u niej znaczne i mieszane zaburzenia osobowości ze wskazaniem do długoterminowej psychoterapii i okresowej opieki psychiatrycznej. Znaczne zaburzenia osobowości uniemożliwiają jej sprawowane bezpośredniej opieki nad małoletnim synem S. G..

W funkcjonowaniu psychospołecznym u uczestniczki występują istotne nieprawidłowości, uniemożliwiające jej prawidłowe wypełnianie obowiązków rodzicielskich. Nie jest ona w stanie zabezpieczyć dziecku stabilnej, bezpiecznej sytuacji wychowawczej oraz potrzeb biopsychicznych.

Na chwilę obecną biegły psychiatra dostrzega potrzebę długoterminowej terapii psychologicznej i okresowej opieki psychiatrycznej.

Z zaświadczenia wydanego przez lekarza psychiatrę w dniu 10 stycznia 2019 r. wynika, że u C. U. rozpoznano specyficzne zaburzenia osobowości. Jest ona leczona od 2004 r., aktualnie z zaleceniem regularnej psychoterapii. Z opinii pisemnej jak i ustnej, sporządzonej przez zespół biegłych wynika, że u C. U. występują cechy zaburzenia osobowości i z tego powodu oraz na obciążenie kolejnymi obowiązkami macierzyńskimi, nie jest ona w stanie pokierować procesem wychowawczym małoletniego S. w sposób dostosowany do jego zaburzeń.

Od 1 listopada 2018 r. C. U. wraz z partnerem B. P. i małoletnimi synami wynajmuje lokal mieszkalny w Ł..

W lutym 2018 r. C. U. zgłaszała wiele zastrzeżeń odnośnie opieki sprawowanej przez R. i K. małż. G. wskazując, że nie dbają należycie o potrzeby chłopca, zaniedbują jego higienę i nie zapewniają mu odpowiednich warunków mieszkaniowych. C. U. utrzymuje systematyczne kontakty z S., który również przebywa w jej miejscu zamieszkania oraz korzysta ze wspólnych wyjazdów.

R. i K. małż. G. bezpośrednią i faktyczną opiekę nad małoletnim S. G. wykonują od marca 2016 r. Są małżeństwem od 2006 r. i spełniają wymogi formalne stawiane kandydatom na rodziców zastępczych. R. G. wykonuje pracę zarobkową na stanowisku starszego montera w (...) i uzyskuje z tego tytułu wynagrodzenie miesięczne w kwocie średnio 2 836,80 złotych. Natomiast K. G., jako osoba częściowo niezdolna do pracy, zaliczona jest do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności i uzyskuje świadczenie rentowe w kwocie niespełna 1 300 złotych miesięcznie.

Wnioskodawca nie leczy się psychiatrycznie, natomiast K. G. cierpi na zaburzenia depresyjne nawracające. U obojga wnioskodawców brak jest przeciwwskazań zdrowotnych do sprawowania opieki nad dzieckiem. Wnioskodawcy uzyskali pozytywne opinie psychologiczne i ocenieni zostali jako osoby, które sprostają wymaganiom opiekuńczo - wychowawczym wobec małoletniego S.. Są osobami niekaranymi i są pozytywnie zaopiniowani przez Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy (...) w S.. Ukończyli szkolenie dla rodzin zastępczych spokrewnionych, uzyskując odpowiednie świadectwa kwalifikacyjne.

R. G. ma niespełna 60 lat, a K. G. niespełna 53 lata. Oboje prowadzą wspólne gospodarstwo domowe w domu mieszkalnym o powierzchni użytkowej około 100 m ² w C.. Posiadają dobrą opinię środowiskową i odpowiednie warunki do zamieszkania małoletniego podopiecznego.

Od momentu umieszczenia dziecka w tymczasowej pieczy zastępczej, (...) Centrum Pomocy (...) w Z. nadzorowało realizację tej pieczy i przedstawiało cyklicznie do Sądu sprawozdania i opinie dotyczące zasadności dalszego pobytu małoletniego w rodzinnej pieczy zastępczej. Każda z tych informacji zawierała wniosek o zasadności pobytu dziecka w pieczy zastępczej oraz dane dotyczące realizowania przez matkę kontaktów z synem.

Realizacja pieczy zastępczej przez wnioskodawców była również monitorowana przez kuratora sądowego, który nie zgłaszał żadnych negatywnych spostrzeżeń dotyczących opieki nad S.. Niekiedy tylko miał uwagi co do zachowania zasad higieny i czystości w stosunku do dziecka.

W dniu 10 maja 2017 r. Sąd udzielił zabezpieczenia i ustalił kontakty babki ojczystej A. G. z wnukiem, w każdą pierwszą i trzecią sobotę miesiąca oraz w czwartą niedzielę miesiąca od godziny 15.00 do 17.00, w miejscu zamieszkania dziecka.

Postanowienie to jest aktualnie realizowane z tym, że od kolejnych wizyt na spotkania te babka ojczysta przyjeżdżała m. in. ze swoją córką A. M., która również wraz z mężem wystąpiła o ustanowienie rodziny zastępczej dla małoletniego S.. Z uwagi na złe relacje i konflikt z byłym mężem R. G., na tle tych spotkań dochodziło między byłymi małżonkami i drugą żoną wnioskodawcy - K. G. do nieporozumień, które niekiedy kończyły się interwencją Policji.

A. G. korzystała ze wsparcia psychologicznego, głownie z powodu przeżywania stresu po stracie syna oraz zgłosiła się na wizyty do terapeuty. Od 2010 r. leczyła się również u psychiatry. A. G. ma 64 lata, jest emerytką, i otrzymuje z tego tytułu świadczenie w wysokości 910,82 złote miesięcznie. Nadto jest właścicielką w ½ części gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,1962 ha.

A. i R. małż. M. są małżeństwem od 23 lipca 2011 r. i posiadają na utrzymaniu dwoje małoletnich dzieci. A. M. ma 36 lat i jest siostrą zmarłego D. G. - ojca S.. Obecnie nie wykonuje pracy zawodowej, gdyż zajmuje się wychowaniem i opieką nad dziećmi. R. M. ma lat 40 i z zawodu jest nauczycielem. Wykonuje pracę na stanowisku dyrektora Zespołu Szkół Rolniczych w L., z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 5 804,78 złotych. Małżonkowie tworzą udany związek, są rodzicami odpowiedzialnymi i gwarantującymi odpowiednią opiekę i wychowanie. Oboje uzyskali pozytywne opinie psychologiczne oraz są osobami niekaranymi.

Posiadają bardzo dobrą opinię w środowisku. R. M. angażuje się w wiele akcji na rzecz społeczności lokalnej, posiada uprawnienia sędziego piłkarskiego. Małżonkowie postrzegani są jako troskliwi i opiekuńczy rodzice. A. i R. małż. M. uzyskali pełną aprobatę i pozytywną opinię zarówno Gminnego Ośrodka Pomocy (...) w L., jak i (...) Centrum Pomocy (...) w W.. Ukończyli szkolenie dla kandydatów do pełnienia funkcji niezawodowej rodziny zastępczej i uzyskali zaświadczenia kwalifikacyjne.

Na wniosek A. i R. małż. M., Sąd orzekł o ich kontaktach w toku postępowania i ustalił je w tych samych dniach weekendowych. Nadto, aby poznać przebieg i atmosferę tych kontaktów oraz zabezpieczyć interesy dziecka, Sąd ustalił je w okresie półtoramiesięcznym w obecności kuratora sądowego. Następnie Sąd rozszerzył kontakty z małoletnim, aby ten mógł poznać środowisko domowe wnioskodawców. Powyższe rozstrzygnięcie zabezpieczające zostało wydane 18 czerwca 2018 r. Natomiast w dniu 10 września 2018 r. Sąd drugiej instancji zmienił rozstrzygnięcie zabezpieczające w ten sposób, że wnioskodawcy mogli zabierać S. poza miejsce jego zamieszkania, ale bez możliwości nocowania u nich.

W okresie kiedy realizowane były kontakty wnioskodawców pod nadzorem kuratora, przebiegały one w miłej i spokojnej atmosferze, a S. chętnie uczestniczył w zabawie z kuzynostwem.

W dniach 26 i 27 czerwca 2017 r. wydana została opinia przez II Opiniodawczy Zespół (...) w Z..

Postawa wychowawcza R. i K. małż. G. nie budziła istotnych zastrzeżeń. Potrafili oni rozpoznać i adekwatnie zaspokajać potrzeby dziecka, stanowiąc prawidłowy wzorzec postępowania oraz wykazywali troskę i zaangażowanie.

Z kolei w funkcjonowaniu A. G. występowały nieprawidłowości, które rzutowały na jej postawę wychowawczą. We wnioskach końcowych osoby sporządzające opinię wskazały, że lepsze gwarancje należytego wykonywania obowiązków opiekuńczo- wychowawczych wobec małoletniego S. G. dają R. i K. małż. G..

Kolejna opinia (...) w Z. została przeprowadzona z udziałem biegłego psychiatry, a badane były trzy rodziny kandydatów na rodzinę zastępczą oraz matka.

Biegłe, mając na względzie wyniki poprzedniego i drugiego badania oraz psychologiczne warunki kształtowania się więzi uznały, że małoletniego S. G. łączy więź uczuciowa z R. i K. małż. G.. Jego więź z A. G. uległa zacieśnieniu, a z A. i R. małż. M. nie łączy go więź uczuciowa, ale pozytywnie reaguje na ich obecność i chętnie z nimi przebywa.

W funkcjonowaniu C. U. występują zaś istotne nieprawidłowości uniemożliwiające jej prawidłowe wypełnianie obowiązków rodzicielskich. Nie jest ona w stanie stworzyć małoletniemu synowi stabilnej i bezpiecznej sytuacji wychowawczej, zabezpieczyć jego potrzeb biopsychicznych, zadbać o jego prawidłowy rozwój i w sposób odpowiedzialny sprawować bezpośrednią opiekę.

Całokształt materiału dowodowego pozwala na wyprowadzenie wniosku końcowego opinii, że A. i R. małż. M. są w stanie lepiej wypełnić rolę rodziców zastępczych, aniżeli dotychczasowi opiekunowie zastępczy w osobach R. i K. małż. G.. Sprzyjają temu ich cechy osobowościowe, dobre wzajemne relacje, wiek, doświadczenie w opiece nad małoletnimi dziećmi i rozeznanie w potrzebach dzieci w wieku S. oraz świadomość korzystnych wychowawczo metod.

Ocena ta była poparta rozważeniem kandydatury A. M.,
w zestawieniu z zakończonym w styczniu 2009 r. problemem alkoholowym, który po przebytej terapii i utrzymywaniu abstynencji został konstruktywnie rozwiązany.

Obecnie, po okresie systematycznych kontaktów A. i R. małż. M. z małoletnim S. G. i ocenie wszelkich predyspozycji wychowawczych matki C. U. i kandydatów na rodziców zastępczych w osobach R. i K. małż. G. oraz A. i R. małż. M., zdecydowanie najlepiej obowiązki rodzicielstwa będą wypełniać A. i R. małż. M., nawet jeśli więź ich z S. jeszcze w pełni się nie ukształtowała. Matka małoletniego natomiast potrzebuje długoterminowej psychoterapii i okresowej opieki psychiatrycznej.

W przedstawionych okolicznościach Sąd Rejonowy uznał, że istnieją podstawy do tego, aby uczestniczce postępowania C. U. ograniczyć władzę rodzicielską nad małoletnim synem S. G.. Ograniczenie władzy rodzicielskiej następuje bowiem, zgodnie z art. 109 k.r.o. , w sytuacji zagrożenia dobra dziecka i bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy zagrożenie to zostało spowodowane niewłaściwym postępowaniem rodziców, ich nieudolnością, czy też mylnym wyobrażeniem o tym, czego wymaga dobro dziecka Uczestniczka postępowania C. U. w ocenie Sądu, nie potrafi prawidłowo zadbać o dobro swojego syna S.. Jej dotychczasowa postawa rodzicielska zasługuje na dezaprobatę i daje podstawę do ingerencji Sądu w wypełnianie przez nią obowiązków rodzicielskich.

Podejmując dalszą decyzję, którzy z kandydatów na rodziców zstępczych posiadają lepsze predyspozycje wychowawcze, Sąd wybrał A. i R. małż. M.. Dla takiego rozstrzygnięcia nie ma większego znaczenia, że zgłosili oni swoją kandydaturę jako ostatni i to, że małoletni S. przez cały tok postępowania jest pod bezpośrednią pieczą R. i K. małż. G.. Decydując o pieczy zastępczej, Sąd winien wybrać najlepszych kandydatów, którzy sprostają tej funkcji na przyszłość. Z całą stanowczością należy podnieść, że A. i R. małż. M. spełniają najrzetelniej wszystkie kryteria do pełnienia roli rodziców zastępczych, przewidziane w artykułach - 34 ust. 1, 39 ust.1a, 41 ust.2 i art. 42 ust. 1-5 ustawy z dnia 09 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. O tym, że to właśnie ci wnioskodawcy są najodpowiedniejszymi kandydatami świadczy ich wiek, to że sami stanowią zgodną rodzinę z małoletnimi dziećmi, ich cechy osobowościowe i bardzo dobre opinie, nie tylko środowiskowe, ale przede wszystkim psychologiczne.

Podejmując decyzję o umieszczeniu małoletniego S. G. w pieczy zastępczej, Sąd kierował się przede wszystkim dobrem dziecka, a nie interesem matki, czy też dotychczasowych opiekunów, którzy prawdopodobnie, gdyby małż. M. nie wyrazili gotowości przejęcia roli rodziców zastępczych, byliby dobrymi kandydatami do umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej na stałe. Mając jednak wybór w doborze najodpowiedniejszych rodziców zastępczych dla małoletniego S., Sąd winien kierować się nie tylko dobrem dziecka w dacie orzekania, ale również myśleć o jego dalszym rozwoju i wychowaniu, a tym uwarunkowaniom najlepiej mogą sprostać wnioskodawcy. Potrafią oni dostosować swoje działania do norm i zasad społecznych, są empatyczni, odpowiedzialni za siebie i dzieci oraz dojrzali emocjonalnie i społecznie. Obowiązki rodzicielskie wobec swoich dzieci wypełniają z dużym zaangażowaniem i troską.

Motywacja wnioskodawców do pełnienia rodziców zastępczych nie budzi zastrzeżeń Sądu, gdyż wyjaśnili dlaczego wyrazili gotowość do przejęcia opieki nad małoletnim S. kierując wniosek w tym zakresie dopiero w styczniu 2018 r. Jednakże to, że wystąpili o umieszczenie S. w ich rodzinie po przeprowadzeniu opinii, która dla matki wnioskodawczyni - A. G., była mniej korzystna aniżeli dla dotychczasowych opiekunów nie oznacza, że powinni być zdyskwalifikowani.

Z pewnością dotychczasowi opiekunowie zastępczy nawiązali bliskie relacje z dzieckiem, zaangażowali się w jego rozwój i leczenie, ale winni się liczyć z tym, że piecza zastępcza w swoim założeniu nie może oznaczać pieczy stałej.

Mając na uwadze powyżej wskazane okoliczności, Sąd Rejonowy ograniczył matce władzę rodzicielską poprzez umieszczenie go w rodzinnej pieczy zastępczej u A. i R. małż. M., oddalając w tym zakresie wnioski babki ojczystej A. G. i dziadka ojczystego R. G. i jego drugiej żony K. G..

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego wnieśli K. i R. G., zaskarżając orzeczenie części, tj. w zakresie pkt 1 i 2 i podnosząc następujące zarzuty:

I. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia a to art. 233 § 1 k. p. c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wobec dokonania dowolnej w miejsce swobodnej oceny dowodów z pominięciem wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego poprzez:

a.  bezzasadne uznanie za wiarygodne zeznań wnioskodawców A. i R. małż. M. co do powodu złożenia wniosku o umieszczenie małoletniego u nich w rodzinie zastępczej, w sytuacji gdy wnioskodawczyni A. M. przyznała, iż dopiero w momencie gdy okazało się, że jej matka A. G. nie zostanie rodziną zastępczą dla małoletniego podjęła decyzję o wystąpieniu z wnioskiem o umieszczenie go u nich w rodzinie zastępczej;

b.  pominięcie tej okoliczności, że wnioskodawczyni A. M. w przeszłości była osobą nadużywającą alkoholu;

c.  pominięcie licznych sprawozdań z monitorowania sytuacji małoletniego S. G. w miejscu zamieszkania małż. R. i K. G., z których wynika, iż wnioskodawcy K. i R. małż. G. w sposób prawidłowy wypełniają role rodziny zastępczej, z dużym zaangażowanie zajmują się sprawami małoletniego i zaspokajają jego potrzeby, a przede wszystkim łączy małoletniego z nimi silna więź emocjonalna;

d.  pominięcie tego fragmentu opinii II Opiniodawczego Zespołu (...) z siedzibą w Z. z dnia 11 lipca 2017 r., z której wynika, że „całokształt zebranego materiału wskazuje, że małoletniego S. G. łączy pozytywna więź uczuciowa z R. i K. małż. G., ma z nimi bliskie relacje, stanowią oni dla niego źródło wsparcia, opieki i miłości, bezwarunkowej akceptacji. (...). Postawa wychowawcza małż. R. i K. małż. G. nie budzi istotnych zastrzeżeń. Potrafią oni rozpoznawać i adekwatnie zaspokoić potrzeby małoletniego, w tym poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, stanowią dla niego prawidłowy wzorzec postępowania. Stosują korzystne dla jego rozwoju metody wychowawcze, zapewniają mu prawidłową opiekę, wykazują się troską i zaangażowaniem”;

e.  pominięcie tego fragmentu opinii II Opiniodawczego Zespołu (...) z siedzibą w Z. z dnia 26 kwietnia 2018 r., z którego wynika, że „Dotychczasowy udział wnioskodawców (przyp. tj. A. i R. małż. M.) w życiu S. był sporadyczny, ograniczał się głównie do odwiedzin w jego miejscu zamieszkania; (...). Podają, że dotychczas uważali, że matka wnioskodawczyni będzie pełnić funkcję rodziny zastępczej dla małoletniego. Gdy uznali, że może to okazać się niemożliwe, wystąpili do sądu z wnioskiem o umieszczenie S. w ich rodzinie”;

f.  pominięcie tego fragmentu opinii II Opiniodawczego Zespołu (...) z siedzibą w Z. z dnia 26 kwietnia 2018 r., z którego wynika, że „Oboje małżonkowie cechuje podatność na aprobatę społeczną, mogą mieć skłonność do przedstawiania siebie w korzystnym świetle”;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 109 k.r.o. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że zgodne z dobrem dziecka (małoletniego S. G.) jest umieszczenie go w rodzinie zastępczej u A. i R. małż. M., aniżeli w dotychczasowej rodzinie zastępczej z uwagi jedynie na wiek i wykształcenie małż. M. z jednoczesnym całkowitym pominięciem więzi łączącej małoletniego z małż. G. oraz możliwości spowodowania u małoletniego urazu związanego z gwałtownym przerwaniem więzi z obecnymi opiekunami.

W oparciu o przedstawione zarzuty skarżący nieśli o o zmianę przedmiotowego postanowienia poprzez:

a. pozbawienie C. U. władzy rodzicielskiej nad jej małoletnim
synem S. G. ur. (...) w Ł.;

b. umieszczenie małoletniego S. G. ur. (...)
2015 r. w Ł. w rodzinie zastępczej spokrewnionej - u K. i
R. małż. G..

Uczestnicy postępowania C. U., A. i R. małżonkowie M. i A. G. wnieśli o oddalenie apelacji na koszt skarżących.

W toku postępowania apelacyjnego do sprawy przystąpił natomiast Rzecznik Prawa Dziecka, który przyłączył się do apelacji w tej części, w jakiej skarżący wnieśli umieszczenie małoletniego S. G. w rodzinie zastępczej spokrewnionej - u K. i R. małż. G., stając na stanowisku, że właśnie takie rozstrzygnięcie pozostaje w zgodzie z dobrem dziecka.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Na wstępie należy wszakże wskazać, iż zarzucając naruszenie art. 233 k.p.c. skarżący w zasadzie nie zakwestionowali dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych. Ustalenia te znajdują swoją podstawę w przeprowadzonych dowodach, przy braku dowodów przeciwnych, a krytyka orzeczenia zawarta w apelacji nie dotyczy ocen przeprowadzonych dowodów pod kątem zasad logiki i doświadczenia życiowego, lecz wyciągniętych z ustalonych faktów wniosków w zakresie wyboru osób mających sprawować pieczę zastępczą nad małoletnim S., co należy rozpatrywać w kontekście prawidłowości zastosowania prawa materialnego, a konkretnie art. 109 k.r.o.

Jeśli chodzi natomiast o kwestię ingerencji we władzę rodzicielską matki dziecka, skarżący poza sformułowaniem żądania co do jej pozbawienia nie przedstawili jakiegokolwiek zarzutu wobec zaprezentowanych przez Sąd Rejonowy w tym zakresie argumentów i nie uzasadnili w żaden sposób, dlaczego ich zdaniem przesłanki z art. 111 k.r.o. zostały w sprawie spełnione.

Pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej jest najostrzejszym środkiem ingerencji sądu opiekuńczego w sferę stosunków między rodzicami a dziećmi, przez jego zastosowanie bowiem rodzice tracą całkowicie tę władzę. Ze względu na tak daleko idące skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej sąd może je orzec tylko wtedy, gdy stosowane dotychczas łagodniejsze środki nie dały rezultatu, bądź gdy ze względu na drastyczne okoliczności danego przypadku jest oczywiste, że stosowanie środków łagodniejszych byłoby niecelowe

Nie istnieje trwała przeszkoda do wykonywania władzy rodzicielskiej przez matkę. Również jej brak zainteresowania dzieckiem nie miał takiego charakteru. C. U. borykała się z licznymi problemami natury zdrowotnej. Zaburzenia dotknęły też jej sfery psychicznej. Jak ustalił Sąd pierwszej instancji, możliwa jest jednak stosowna terapia. Uczestniczka urodziła dwóch synów, nad którymi sprawuję pieczę. Utrzymuje kontakty z S..

Z powyższych względów decyzję Sądu pierwszej instancji we wskazanych zakresie uznać należy za w pełni prawidłową.

Jeśli chodzi natomiast o wybór osób sprawujących pieczę zastępczą, Sąd Rejonowy - wbrew twierdzeniom apelacji - wziął pod uwagę również podnoszone przez skarżących okoliczności, a dotyczące motywacji A. i R. małż. M. do złożenia wniosku o umieszczenie małoletniego u nich w rodzinie zastępczej oraz kwestii nadużywania w przeszłości przez A. M. alkoholu (w związku z przebytą terapią i utrzymywaniem abstynencji uznał problem za konstruktywnie rozwiązany).

Sąd pierwszej instancji, podobnie jak skarżący odwołał się też do dobra dziecka, nieco inaczej je jednak rozumiejąc. Rozstrzygnięcie apelacji sprowadzało się zatem do oceny, które podejście jest prawidłowe.

Zdaniem Sądu Rejonowego, prymat należało dać cechom i kompetencjom kandydatów na rodzinę zastępczą w kontekście dalszego rozwoju i wychowania dziecka.

W przekonaniu Sądu, ustalenie A. i R. małż. M. rodziną zastępczą dla małoletniego, przy jego uwarunkowaniach zdrowotnych i rozwojowych, jest racjonalne i odpowiada potrzebom dziecka. Zdaniem skarżących, w okolicznościach przedmiotowej sprawy, pierwszorzędne znaczenie winna mieć istniejąca więź emocjonalna. Sąd Okręgowy stanowisko to podzielił.

Jak słusznie zauważyli apelujący i jak ustalił Sąd pierwszej instancji, małż. R. i K. G. dotąd w sposób prawidłowy wypełniali rolę rodziny zastępczej, z dużym zaangażowaniem zajmując się sprawami małoletniego i zaspokajając jego potrzeby. Co bardzo istotne, sprawują pieczę nad dzieckiem od ponad trzech lat. Małoletni trafił do nich jako roczne dziecko w marcu 2016 r. Skarżący stanowią zatem w percepcji dziecka - w zasadzie odkąd jest w stanie sięgnąć pamięcią - najbliższą jego rodzinę, a miejsce, w którym zamieszkują stanowi jego dom rodzinny. Jak zasadnie wskazują apelujący, w opinii II Opiniodawczego Zespołu (...) z siedzibą w Z. z 11 lipca 2017 r. stwierdzono, że całokształt zebranego materiału wskazuje, iż małoletniego S. G. łączy pozytywna więź uczuciowa z R. i K. małż. G., ma z nimi bliskie relacje, stanowią oni dla niego źródło wsparcia, opieki i miłości, bezwarunkowej akceptacji. Postawa wychowawcza małż. R. i K. małż. G. nie budzi istotnych zastrzeżeń. Potrafią oni rozpoznawać i adekwatnie zaspokoić potrzeby małoletniego, w tym poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, stanowią dla niego prawidłowy wzorzec postępowania. Stosują korzystne dla rozwoju małoletniego metody wychowawcze, zapewniają mu prawidłową opiekę, wykazują się troską i zaangażowaniem.

Udział w życiu dziecka A. i R. małż. M. jest zaś taki, jak w sytuacji modelowej dalszych członków rodziny. Zgodnie z postanowieniem o zabezpieczeniu chłopiec przebywa u nich dwa dni w miesiącu.

Zatem cały czas pozostaje aktualny problem sygnalizowany przez specjalistów z (...) w Z. w opinii z 26 kwietnia 2018 r., że nie doszło do ukształtowania więzi emocjonalnej dziecka z A. i R. małżonkami M.. Tymczasem biegli wskazali, że gwałtowne przerwanie więzi z obecnymi opiekunami może mieć dla małoletniego znaczenie urazowe.

Już rozpoznając zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia kontaktów małżonków M. z dzieckiem, Sad Okręgowy podkreślał że przez pierwsze lata życia małoletni przeszedł klika dramatycznych i traumatycznych sytuacji, jak choćby śmierć ojca, czy pozostawienie go przez matkę pod opieką dziadka ojczystego i jego drugiej żony. Ponadto występują u dziecku istotne nieprawidłowości w funkcjonowaniu emocjonalno - społecznym, w tym agresja i autoagresja. W takiej sytuacji jest oczywistym, że każda decyzja podejmowana przez sąd opiekuńczy musi być szczególnie dokładnie przemyślana, a przede wszystkim sąd ten musi zapewnić dziecku poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa, eliminując w miarę możliwości czynniki stresogenne.

Dodatkowo i tak trudną sytuację małoletniego komplikuje fakt skonfliktowania uczestników postępowania ubiegających się o powierzenie nad nim pieczy. Dziecko zostało w pewien sposób uwikłane w ten konflikt i może odczuwać związane z tym napięcia.

Po ciężkich przeżyciach małoletni stopniowo odzyskuje równowagę, co jest zasługą głównie wnioskodawców, u których dziecko przebywa nieprzerwanie.

Przywiązanie stanowi instynktowną, opartą na mechanizmach biologicznych, głęboką więź uczuciową pomiędzy dzieckiem a opiekunem. Kształtuje się do trzeciego roku życia na bazie relacji z matką, bądź główną osobą sprawującą opiekę nad dzieckiem, przechodząc kolejne fazy. Zerwanie bliskiego związku emocjonalnego dziecka z dorosłym powoduje głęboko negatywne, często nieodwracalne skutki dla rozwoju.

Nie jest zatem tak, jak wskazał Sąd Rejonowy, że pozostawienie dziecka u dotychczasowych opiekunów uwzględnia przede wszystkim ich interes. Chodzi tu o interes dziecka rozumiany jako prawo niezaburzania istniejących głębokich więzi i wzrastania w stabilnej i bezpiecznej atmosferze. Z tymi wartościami, przy braku istotnych zastrzeżeń do postaw opiekuńczych skarżących, nie może konkurować jedynie fakt, że A. i R. małż. M. posiadają lepsze predyspozycje wychowawcze.

Warto zauważyć, że decyzja Sądu nie ma charakteru bezterminowego i w przyszłości uzasadnione mogą być inne rozstrzygnięcia. Warto czynić starania o nawiązanie przez dziecko prawidłowych więzi z matką i korektę jej postaw rodzicielskich. Małżonkowie M. mogą również zacieśniać swoje relacje z małoletnim i dziecko może czerpać korzyści z kontaktów z nimi i ich dziećmi.

Wobec powyższego - na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że w punkcie 1 ograniczył C. U. władzę rodzicielską nad jej małoletnim synem S. G., urodzonym (...) w Ł., poprzez umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej spokrewnionej - u K. i R. małżonków G., zam. (...), gm. S.; a w punkcie 2 - w miejsce oddalenia wniosku K. i R. małżonków G. - oddalił wniosek A. i R. małżonków M. o umieszczenie małoletniego S. G. u nich w rodzinie zastępczej.

W pozostałym zakresie apelacja podlegała zaś oddaleniu.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce postępowania A. G. w postępowaniu apelacyjnym orzeczono zgodnie z § 2, 4, 10 ust. 1 pkt 4 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

O kosztach postępowania apelacyjnego poniesionych przez zaineresowanych Sąd Okręgowy orzekł natomiast zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c.