Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

(...) Bank spółka akcyjna w W. wniosła pozew przeciwko Z. M. o zapłatę kwoty 104.381,48 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia wniesienia pozwu, tj. od 17 lipca 2018 r., oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 7.901,31 zł od dnia wniesienia pozwu, tj. od 17 lipca 2018 r., a także kosztami procesu. W uzasadnieniu wskazała, że pozwany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (kancelaria radcy prawnego) zawarł z (...) Bank (...) spółką akcyjną (obecnie powódką) umowę pożyczki na kwotę 149.974,45 zł. W związku z niewywiązaniem się przez pozwanego z warunków umowy powódka wypowiedziała umowę i wezwała pozwanego do spłaty zadłużenia. Termin spełnienia świadczenia upłynął bezskutecznie 30 stycznia 2018 r. Z uwagi na brak spłaty 1 lutego 2018 r. całość roszczeń powódki stała się wymagalna. W związku z powyższym na prowadzonym na rzecz pozwanego rachunku widnieje zadłużenie z tytułu kapitału, naliczonych opłat i prowizji oraz odsetek od zadłużenia przeterminowanego, które spowodowały zadłużenie wynoszące na dzień 10 lipca 2018 r. łącznie 104.381,48 zł.

W odpowiedzi na pozew Z. M. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany zaprzeczył, aby posiadał jakiekolwiek wymagalne zadłużenie wobec powoda. Wskazał, że zawierał kilka umów bankowych i nie jest w stanie przypomnieć sobie, czy w ogóle zawierał umowę opisaną w pozwie. Dalej podniósł, że powódka nie wykazała, aby pozwanemu wypłacona została kwota, której dochodzi. Podniósł też zarzuty dotyczące reprezentacji banku przy podpisywaniu umowy, braku otrzymania pisma stanowiącego wypowiedzenie umowy, niedopuszczalności warunkowego oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy, nieudowodnienia wysokości roszczenia. Pozwany zakwestionował też treść dokumentu prywatnego, jakim jest wyciąg z ksiąg banku.

Powód odniósł się do zarzutów pozwanego w piśmie procesowym z 13 grudnia 2018 r., a także w piśmie procesowym z 21 marca 2019 r., składając nowe dowody.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. M. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Kancelaria radcy prawnego Z. M.”, pod adresem: S., ul. (...).

Dowód : wydruk z (...) Z. M. k. 38.

27 czerwca 2014 r. Z. M. - jako przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą Kancelaria radcy prawnego Z. M.”, pod adresem: S., ul. (...) - zawarł z (...) Bank (...) spółką akcyjną w G. umowę pożyczki (...) nr (...).

Umowa pożyczki, dotycząca kwoty 149.974,45 zł, została zawarta z przeznaczeniem na cel związany z działalnością gospodarczą, na okres od 27 czerwca 2014 r. do 8 lipca 2012 r. (§ 1 ust. 1).

W § 1 ust. 2 umowy Z. M. upoważnił bank do uruchomienia części kwoty pożyczki, określonej w ust. 1, tytułem zapłaty należnej bankowi prowizji od udzielonej pożyczki w kwocie 7.498,72 zł i kosztu ubezpieczenia w kwocie 18.896,78 zł z tytułu objęcia Z. M. ochroną ubezpieczeniową w ramach umowy grupowego ubezpieczenia życia i zdrowia pożyczkobiorców (...) Bank (...) S.A., zawartej przez bank z Towarzystwem (...) S.A.

W § 1 ust. 3 umowy zapisano, że pozostała kwota pożyczki (po odliczeniu kwot wymienionych w ust. 2) w wysokości 123.578,95 zł zostanie uruchomiona nie później niż w ciągu 5 dni roboczych od dnia zawarcia umowy, zgodnie z dyspozycją pożyczkodawcy.

W § 2 ust. 1 umowy zapisano, że odsetki od kwoty pożyczki naliczane są według zmiennej stopy bazowej B, zwanej w dalszej części umowy stopą bazową, która na dzień zawarcia umowy wynosi 9,75 % w skali roku, powiększona o marżę banku. Oprocentowanie pożyczki w dniu zawarcia umowy wynosiło 13,90 % w stosunku rocznym.

W § 3 ust. 1 umowy zapisano, że pożyczkobiorca zobowiązuje się do spłaty udzielonej pożyczki wraz z należnymi odsetkami umownymi w 84 ratach kapitałowo – odsetkowych (ratach pożyczki) zawierających dodatkowo kwotę prowizji administracyjnej, o której mowa w § 5 ust. 1, płatnych na rachunek (...) Banku (...) S.A. nr (...) w terminach i wysokości:

1)  pierwsza rata 8 sierpnia 2014 r. w wysokości 2.978,98 zł,

2)  kolejne raty w dniu 8 każdego kolejnego miesiąca w wysokości 2.978,98 zł. Ostatnia rata pożyczki ma charakter wyrównujący i wynosi 2.978,94 zł.

W § 5 ust. 1 umowy zapisano, że z tytułu obsługi pożyczki pożyczkobiorca zapłaci bankowi pobieraną w cyklu miesięcznym prowizję administracyjną w wysokości 0,11 % liczoną od kwoty pożyczki wskazanej w § 1 ust. 1 umowy. Prowizja miała być pobierana w dniu zapadalności rat pożyczki.

W § 5 ust. 2 umowy zapisano, że bank może pobierać opłaty i prowizje według zasad i stawek określonych w umowie oraz Tabeli Opłat i Prowizji w zakresie udzielania pożyczek (...) przez (...) Bank (...) S.A.

W § 6 ust. 1 zapisano, że niespłaconą w terminie określonym w umowie, ratę pożyczki bank od dnia następnego traktuje zadłużenie przeterminowane. Od kwoty niespłaconego kapitału pożyczki bank nalicza i pobiera odsetki karne według zmiennej stopy procentowej, określonej jako czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. W dniu zawarcia umowy stopa procentowa wynosi 16 % w skali roku i będzie się zmieniać w przypadku zmiany stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.

W § 7 ust. 1 zapisano, że w przypadku niedotrzymania przez pożyczkobiorcę warunków udzielenia pożyczki albo w przypadku utraty przez pożyczkobiorcę zdolności kredytowej bank może wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia, a w razie zagrożenia upadłością pożyczkobiorcy z zachowaniem 7 dniowego okresu wypowiedzenia.

W § 7 ust. 2 zapisano, że bank zawiadamia pożyczkobiorcę o wypowiedzeniu umowy w formie pisemnej, listem poleconym.

W § 8 pożyczkobiorca zobowiązał się powiadomić bank w formie pisemnej o zmianie m.in. adresu do korespondencji, zastrzeżono przy tym, że bank nie ponosi odpowiedzialności za konsekwencje związane z niedopełnieniem tego zobowiązania przez pożyczkobiorcę.

Umowa została podpisana za (...) Bank (...) S.A. w G. przez pełnomocnika M. A. oraz przez agenta K. T..

M. A., podpisując umowę, opatrzyła ją dodatkowo pieczęcią banku.

Dowód: oryginał umowy pożyczki z 27 czerwca 2014 r. k. 72 - 73;

regulamin świadczenia usług kredytowych klientom biznesowym k. 7 – 12;

25 maja 2015 r. doszło do połączenia (...) Bank spółki akcyjnej w W. (spółka przejmująca) z (...) Bank (...) spółką akcyjną w G. (spółka przejmowana) w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. poprzez przeniesienie całego majątku (...) Bank (...) S.A. na rzecz (...) Bank spółki akcyjnej w W..

Dowód: odpis pełny z (...) Bank S.A. k. 17 – 34.

Z. M. początkowo spłacał umowę pożyczki zgodnie z jej postanowieniami, dokonując wpłat na rachunek (...) Bank S.A. o numerze (...).

Wpłaty zostały dokonane m.in.: 19 lipca 2017 r. wpłata w wysokości 2.628,00 zł; 7 sierpnia 2017 r. - wpłata w wysokości 2.676,98 zł.

W poleceniach przelewu Z. M. wskazywał tytuł wpłaty: „umowa nr (...)”.

Dowód: potwierdzenia wykonania przelewu k. 112 – 113;

historia rachunku kredytowego k. 93 – 98.

Pismem zatytułowanym „wypowiedzenie”, datowanym na 20 grudnia 2017 r., skierowanym do Z. M., (...) Bank Spółka Akcyjna w W. wypowiedziała umowę pożyczki nr (...) zawartej 30 czerwca 2014 r. z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia liczonego od dnia doręczenia niniejszego pisma, jako przyczynę wskazując niedotrzymanie przez pożyczkobiorcę warunków umowy pożyczki.

W piśmie wskazano, że łączne przeterminowane zadłużenie wynosi 8.086,47 zł. Wskazano zarazem, że wypowiedzenie ma charakter warunkowy w tym znaczeniu, że do końca okresu wypowiedzenia istnieje możliwość spłaty zadłużenia przeterminowanego, w wyniku czego wypowiedzenie stanie się nieskuteczne, a umowa będzie kontynuowana. Zastrzeżono, że w razie braku wpłaty w zakreślonym terminie bank wzywa do spłaty całości zadłużenia w terminie 7 dni od dnia przypadającego na koniec okresu wypowiedzenia, która według stanu na dzień sporządzenia pisma wynosi łącznie 98.989,62 zł.

Pismo zostało doręczone 29 grudnia 2017 r. za pośrednictwem poczty na adres kancelarii radcy prawnego Z. M., podany w umowie pożyczki. Odbiór pokwitowała I. Z..

Dowód: wypowiedzenie z 20 grudnia 2017 r. z potwierdzeniem odbioru k. 13-14.

Pismem z 7 lutego 2018 r., doręczonym 12 lutego 2018 r., (...) Bank spółka akcyjna w W. wezwała Z. M. do zapłaty wierzytelności, która na dzień 7 lutego 2018 r. wynosiła 100.408,07 zł. Pismo zostało doręczone 29 grudnia 2017 r. za pośrednictwem poczty na adres kancelarii radcy prawnego Z. M., podany w umowie pożyczki. Odbiór pokwitowała osoba o nazwisku P..

Dowód: wezwanie do zapłaty z 7 lutego 2018 r. z potwierdzeniem odbioru k. 15-16.

10 lipca 2018 r. (...) Bank S.A. w W. sporządziła wyciąg z ksiąg bankowych nr (...), według którego Z. M. posiada wymagalne zadłużenie w wysokości 104.381,48 zł z tytułu umowy pożyczki nr (...) z 27 czerwca 2014 r., na które składa się: należność główna (kapitał) w kwocie 95.820,29 zł; odsetki umowne w kwocie 3.597,28 zł naliczone od 8 września 2017 r.; odsetki od zobowiązania przeterminowanego w kwocie 4.304,03 zł naliczone od 13 grudnia 2017 r. do 9 lipca 2018 r.; opłaty w kwocie 659,88 zł.

Zapisano, że dalsze należne bankowi odsetki od zobowiązania przeterminowanego obejmującego kapitał oraz odsetki będą obciążać dłużnika od dnia 10 lipca 2018 r. w wysokości wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, która na dzień wystawienia wyciągu wynosi 10% w skali roku.

Wyciąg został podpisany przez A. Ś..

A. Ś. udzielono 11 marca 2015 r. pełnomocnictwa do jednoosobowego wykonywania w imieniu banku czynności prawnych i składania oświadczeń woli, w tym do jednoosobowego działania w imieniu banku polegającego na podpisywaniu wystawionych przez bank wyciągów z ksiąg bankowych, w tym również bankowych tytułów egzekucyjnych.

Dowód: wyciąg nr (...) k. 5;

pełnomocnictwo z 11 marca 2015 r. k. 35 – 36;

pełnomocnictwo z 2 lutego 2016 r. k. 37;

historia rachunku kredytowego k. 93 – 98.

W toku niniejszego procesu, prowadzonego przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygnaturą VIII GC 577/18, (...) Bank S.A. w W. - w odpowiedzi na zarzuty pozwanego, dotyczące nieskuteczności oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy - ponownie złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki.

Pismem zatytułowanym (...), datowanym na 10 października 2018 r., skierowanym do Z. M., (...) Bank S.A. w W. oświadczył, że wypowiada umowę pożyczki nr (...) zawartą 30 czerwca 2014 r., z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia, liczonego od dnia doręczenia niniejszego pisma. W piśmie wskazano, że aktualną kwotę zadłużenia przeterminowanego, uwzględniającego kolejne zapadłe raty oraz wszelkie odsetki i opłaty naliczone między dniem wystawienia niniejszego pisma, a dniem wpłaty, należy ustalić w dniu wpłaty za pośrednictwem platformy internetowej baku bądź telefonicznie z pracownikiem banku.

Pismo zostało podpisane przez dwóch pełnomocników A. K. (1) i A. K. (2).

A. K. (1) i A. K. (2) udzielono 30 grudnia 2015 r. pełnomocnictwa do składania z drugą upoważnioną osobą oświadczeń woli w imieniu banku w zakresie czynności prawnych w obrocie krajowym i zagranicznym do kwoty 30.000.000 zł przy jednorazowej transakcji.

(...) z 10 października 2018 r. zostało doręczone 17 października 2018 r. za pośrednictwem poczty, na adres kancelarii radcy prawnego Z. M., podany w umowie pożyczki. Odbiór pokwitowała kierownik sekretariatu A. K. (3).

Dowód: wypowiedzenie z 10 października 2018 r. z potwierdzeniem odbioru k. 89 – 90v.;

pełnomocnictwo z 30 grudnia 2015 r. k. 91;

pełnomocnictwo z 30 grudnia 2015 r. k. 92.

Usługi księgowe dla Z. M. świadczy obecnie biuro (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S..

Prezes zarządu tej spółki P. B. 6 marca 2019 r. na piśmie zaświadczył, że w kosztach działalności gospodarczej prowadzonej przez Z. M. pod firmą (...) nie znajdują się odsetki czy też jakiekolwiek inne kwoty, które byłyby związane z kredytem typu (...) Pożyczka (...) Bank (aktualnie A. Bank).

W 2014 r., tj. w dacie zawarcia przez (...) Bank S.A. w W. umowy pożyczki, usługi te świadczone były przez inny podmiot, a w części księgowość była prowadzona samodzielnie przez Z. M..

Fakty niesporne (por. oświadczenie złożone przez pozwanego na rozprawie),

nadto: zaświadczenie z 6 marca 2019 r. (k. 106).

Sąd zważył, co następuje:

Powódka wywodzi swoje roszczenie z umowy pożyczki.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Strony umowy pożyczki mogą ukształtować umowę jako odpłatną albo nieodpłatną. Powódka wywodzi swoje roszczenie z umowy pożyczki, która została przez strony ukształtowana jako pożyczka odpłatna.

W odpowiedzi na pozew pozwany podniósł w pierwszej kolejności, że zawierał kilka umów pożyczek bankowych i nie jest obecnie w stanie stwierdzić, czy w ogóle zawarł umowę, z której powódka wywodzi swoje roszczenia (przedmiotem spornej umowy pożyczki z 27 czerwca 2014 r. była kwota w wysokości 149.974,45 zł).

Na wniosek pozwanego Przewodniczący zobowiązał więc powódkę do złożenia oryginału spornej umowy pożyczki. Oryginał umowy został okazany pozwanemu na rozprawie (umowa jest czytelnie podpisana przez pozwanego imieniem i nazwiskiem). Po okazaniu pozwany potwierdził, że pod umową znajduje się jego podpis, oświadczył zarazem, że nie pamięta, ażeby umowę tą podpisywał.

Mając na uwadze taki sposób obrony pozwanego należało rozważyć, czy pozwany podpisując umowę złożył oświadczenie woli znajdując się z jakichkolwiek powodów w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Stan taki - zgodnie z art. 82 k.c. - powoduje, że oświadczenie woli jest nieważne. Złożenie oświadczenia woli w stanie braku świadomości lub swobody jest wadą oświadczenia woli, która skutkuje bezwzględną nieważnością czynności prawnej. Zaznaczenia wymaga, że bezwzględna nieważność czynności prawnej podlega badaniu przez sąd rozpoznający sprawę z urzędu. Oznacza ona, że oświadczenie woli ex lege nie wywołuje skutków od chwili złożenia, a na brak skutków powołać może się każda osoba, która ma w tym interes prawny.

W doktrynie podkreśla się na tle art. 82 k.c., że nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, a dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego - chociażby nawet przemijającego - zaburzenia czynności psychicznych. Pod pojęciem braku świadomości lub swobody albo niemożności swobodnego powzięcia decyzji rozumieć należy taki stan umysłowy, który uniemożliwił składającemu dokonanie oceny znaczenia złożonego oświadczenia [por. tak B. L.-P., w: (...), t. I, 1985, s. 655]. Nie jest przy tym konieczne stwierdzenie całkowitego ustania czynności mózgu. W wyroku z 7 lutego 2006 r. w sprawie IV CSK 7/05, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie może być rozumiany dosłownie, wobec czego nie musi oznaczać całkowitego zniesienia świadomości i ustania czynności mózgu. Wystarczy istnienie takiego stanu, który oznacza brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania. Przyjmuje się, że brak świadomości charakteryzuje się niemożnością zrozumienia działań własnych lub innych osób, niezdawaniem sobie sprawy ze znaczenia własnego postępowania [B. L.-P., Wady oświadczeń, s. 43].

Na rozprawie pozwany na pytanie Przewodniczącego czy leczy się psychiatrycznie i czy pozostaje w stanie świadomym oświadczył, że nie cierpi na choroby psychiczne, a oświadczenie woli w przedmiocie zawarcia umowy pożyczki podpisał w stanie świadomym. Dodać należy, że pozwany wykonuje zawód radcy prawnego, co wyklucza założenie, że podpisując umowę pożyczki nie zdawał sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania.

Przyjąć, więc trzeba, że zarzut pozwanego odwołujący się do jego „niepamięci” w zakresie podpisania umowy pożyczki nie oznacza, że umowa miałaby być podpisana w stanie braku świadomości bądź swobody. Zarzut ten należy potraktować jako przejaw przyjętej przez pozwanego linii obrony, w ramach, której pozwany powołując się na rozkład ciężaru dowodów w procesie cywilnym podnosił, że nie przypomina sobie szeregu faktów istotnych dla rozstrzygnięcia (ale w zasadzie tym faktom nie przeczył i nie przedstawiał kategorycznie twierdzeń przeciwnych). Brak stanowczego zaprzeczenia w takiej sytuacji oznacza, że ten sposób obrony jest nieskuteczny. Jeżeli strona bezwzględnie nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach zaprzeczając, że miały miejsce, sąd może - mając na uwadze wyniki całej rozprawy - uznać te fakty za przyznane (art. 230 k.p.c.). Dodać trzeba, że taki sposób obrony godzi w art. 3 k.p.c . , zgodnie z którym strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody.

W zakresie omawianego zarzutu wskazać trzeba, że skoro pozwany przyznał, iż pod umową pożyczki znajduje się jego podpis i zarazem nie wykazał okoliczności wskazujących na brak świadomości bądź swobody po jego stronie przy składaniu oświadczenia woli, to przyjęta przez pozwanego obrona, odwołująca się do niepamięci o faktach, okazała się nieskuteczna.

W odpowiedzi na pozew pozwany wskazał również, że nie wiadomo, kto reprezentował bank przy zawieraniu powołanej w pozwie umowy, a także nie wiadomo czy osoba podpisująca umowę jest uprawniona do składania oświadczeń woli w imieniu powodowego banku. Także w tym przypadku pozwany nie zaprzeczył, że osoby podpisujące umowę nie posiadają umocowania, wskazał jedynie na to, że fakt ten jest mu nieznany. Całokształt okoliczności, związanych z zawarciem i wykonywaniem umowy (art. 97 k.c.), a także stanowisko strony powodowej w niniejszym procesie nie pozostawia wątpliwości co do tego, że umowa została podpisana przez osoby umocowane. Co więcej nawet w przypadku braku takiego umocowania umowa została potwierdzona przez sam fakt wytoczenia powództwa, w którym powodowy bank uznaje umowę za ważną i domaga się roszczeń z niej wynikających (art. 103 § 1 k.c.).

Podniesione w odpowiedzi na pozew zarzuty, zmierzające do podważenia ważności umowy pożyczki, okazały się więc nieuzasadnione.

Pozwany w odpowiedzi na pozew zaprzeczył także faktowi przekazania mu środków pieniężnych będących przedmiotem umowy pożyczki nr (...), wskazał również, że nie przypomina sobie sytuacji, ażeby kiedykolwiek korzystał z rachunku bankowego wskazanego w umowie pożyczki, dokonywał wypłat czy też przelewów jakichkolwiek kwot na ten rachunek. W § 3 umowy wskazano, że płatność pożyczki będzie dokonywana na rachunek (...) Banku (...) S.A. nr (...). W świetle materiału dowodowego zebranego w sprawie przyjąć trzeba, że także te fakty, których pozwany nie pamiętał, zostały przez stronę powodową udowodnione.

Powodowy bank złożył bowiem w toku postępowania „potwierdzenia wykonania przelewu”, z których wynika, że pozwany dokonywał na rachunek (...) Bank S.A. o numerze (...) wpłat, wskazując w tytule polecenia przelewu: „umowa nr (...)” [por. potwierdzenia wykonania przelewu - k. 112,113 - wpłaty zostały dokonane: 19 lipca 2017 r. w wysokości 2.628,00 zł; 7 sierpnia 2017 r. w wysokości 2.676,98 zł]. Pozwany dokonywał więc wpłat na rachunek wskazany w objętej żądaniem pozwu umowie pożyczki, z powołaniem się na numer tej właśnie umowy. Udowodniony przez powodowy bank fakt częściowego spłacenia pożyczki przez pozwanego pozwala domniemywać, że umowa została przez strony zawarta, następnie wykonana przez powodowy bank poprzez przekazanie kwoty pożyczki do dyspozycji pozwanego, następnie wykonywana przez pozwanego poprzez dokonywanie spłat poszczególnych rat pożyczki (aż do września 2017 r.).

Powyższej oceny nie zmienia dowód przedłożony przez pozwanego w postaci niepoświadczonej za zgodność oryginałem kserokopii dokumentu prywatnego, zatytułowanego „zaświadczenie” (k. 106), podpisanego przez osobę świadczącą dla pozwanego usługi księgowe. Abstrahując od tego, że dokument prywatny stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie (i tylko taki fakt został przez złożenie tego dokumentu udowodniony), wskazać trzeba, że oświadczenie osoby prowadzącej księgowość pozwanego jest o tyle niewiarygodne, że - jak przyznał pozwany na rozprawie - osoba ta prowadzi jego księgowość obecnie, a kto te czynności w jego imieniu wykonywał w 2014 r., pozwany nie pamięta. Co więcej należy zauważyć, osoba prowadząca księgowość dokonuje operacji w oparciu o dokumenty źródłowe przedstawione przez klienta, o ile więc pozwany nie przedstawił do biura rachunkowego dokumentów dotyczących umowy pożyczki, to przedstawiciel tego biura nie będzie miał o niej żadnej wiedzy. Zwrócić należy wreszcie uwagę na to, że przedstawienie dokumentu o takiej treści, jak omawiane „zaświadczenie”, jest najwyraźniej stale stosowanym przez pozwanego modelem obrony przed roszczeniami z tytułu zwrotu kredytów czy pożyczek, o czym świadczy fakt, że na rozprawie pełnomocnik pozwanego przez pomyłkę okazał analogiczne „zaświadczenie”, potwierdzające brak w kosztach działalności pozwanego kwot związanych z umową kredytu, tyle że dotyczącą innego banku.

Ostatecznie przyjąć trzeba, że powód, domagając się roszczeń z umowy pożyczki udowodnił fakty, w zakresie których ciężar dowodu spoczywa na powodzie jako pożyczkodawcy, to jest fakt zawarcia umowy i fakt jej wykonania przez przekazanie kwoty pożyczki pozwanemu - pożyczkobiorcy.

Z kolei ciężar udowodnienia faktów związanych ze spłacaniem pożyczki, a więc z wykonywaniem umowy przez pozwanego, spoczywa na pozwanym. Pozwany żadnych faktów w tym zakresie nie udowodnił, tym samym przyjąć trzeba za prawdziwe twierdzenia powoda co do wysokości zadłużenia.

Żądaniem pozwu objęte są następujące kwoty:

- 95.820,29 zł - należność główna (oznaczona przez powoda jako kapitał),

- 3.597,28 zł - skapitalizowane odsetki kapitałowe,

- 4.304,03 zł - skapitalizowane odsetki za opóźnienie,

- 659,88 zł - opłaty.

Żądanie zwrotu należności głównej powodowy bank wiąże z wypowiedzeniem umowy pożyczki, które zostało dokonane w trybie § 7 umowy, pismem z 20 grudnia 2017 r. Pismo zostało wysłane pocztą i doręczone 29 grudnia 2017 r. na adres kancelarii pozwanego radcy prawnego Z. M., podany w umowie pożyczki. Odbiór w kancelarii pokwitowała I. Z.. Pozwany kwestionował fakt doręczenia mu dokumentu wypowiedzenia, zarzut ten należy jednak uznać za nieuzasadniony. Pożyczka została udzielona w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej przez pozwanego (tj. kancelarii radcy prawnego), pismo zostało wysłane na adres kancelarii wskazany w umowie i odebrane przez osobę z tej kancelarii. Doręczenie to należy uznać za skuteczne, z doświadczenia życiowego wynika bowiem, że osoby odbierające w kancelariach adwokatów lub radców prawnych korespondencję pocztową są do tego umocowane. Pozwany jako radca prawny niewątpliwie zdaje sobie sprawę ze skutków wskazania adresu kancelarii w umowie, w której co więcej wprost wskazano, że pożyczka została udzielona w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zarzut pozwanego co do braku prawidłowości w doręczeniu wypowiedzenia umowy na adres kancelarii należy więc uznać za nieuzasadniony. Zarzut ten wpisuje się w ogólnie przyjętą przez pozwanego linię obrony, polegającą na negowaniu wszystkich faktów istotnych dla rozstrzygnięcia bądź zasłanianiu się niepamięcią co do nich, z jednoczesnym powoływaniem się na obowiązek dowodowy po stronie powoda.

Z pisma z 20 grudnia 2017 r. wynika, że na dzień wypowiedzenia przeterminowane zadłużenie (kapitał plus odsetki) wynosiło 8.086,47 zł. Jak już wyżej wskazano to na pozwanym spoczywa ciężar wykazania, że dokonywał spłat umowy pożyczki, zgodnie z jej postanowieniami. Pozwany nie wykazał, że na dzień 20 grudnia 2017 r. nie posiadał zadłużenia, uzasadniającego wypowiedzenie umowy (które wynosiło wg twierdzeń powoda 8.086,47 zł), to jest nie udowodnił, że terminowo i regularnie spłacał pożyczkę. Wypowiedzenie umowy należy więc uznać za skuteczne. Określony w umowie trzydziestodniowy okres wypowiedzenia upłynął z dniem 28 stycznia 2018 r., tym samym 29 stycznia 2018 r. umowa, jako skutecznie wypowiedziana, przestała wiązać (zarzut związany z warunkowym charakterem wypowiedzenia zostanie omówiony niżej).

Z twierdzeń powoda (potwierdzonych dokumentem w postaci wyciągu z ksiąg bankowych z 10 lipca 2018 r. - k. 5) wynika, że kwota niespłaconego kapitału na dzień 8 września 2017 r. wynosiła 95.820,29 zł. Pozwany nie udowodnił, że po dniu 8 września 2017 r. dokonał wpłat na poczet tak określonego zadłużenia, tymczasem to na pozwanym spoczywa ciężar dowodu w zakresie wykazania, że wykonywał umowę, spłacając pożyczkę zgodnie z jej postanowieniami (załączone przez powoda do akt dowody wpłat, wspomniane wyżej, pochodzą z miesiąca lipca i sierpnia 2017 r., kwota niespłaconego kapitału wyliczona przez powoda na dzień 8 września 2017 r. uwzględnia więc już te wpłaty).

Po wypowiedzeniu umowy, tj. z dniem 29 stycznia 2018 r., wymagalne stało się roszczenie powodowego banku o zwrot całej niespłaconej kwoty kapitału, wynoszącej 95.820,29 zł. Roszczenie to jest więc uzasadnione.

W odpowiedzi na pozew pozwany podniósł również zarzut dotyczący niedopuszczalności warunkowego oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy. Pozwany argumentował, powołując się na orzecznictwo sądów powszechnych, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pod warunkiem pozostaje w sprzeczności z istotą tego rodzaju czynności prawnej, jakim jest jednostronne oświadczenie woli o charakterze prawokształtującym, tj. oświadczenie o wypowiedzeniu umowy. Przytoczone przez pozwanego orzecznictwo dotyczyło warunków zawieszających.

Istotnie w treści oświadczenia o wypowiedzeniu umieszczono zapis, że niniejsze wypowiedzenie ma charakter warunkowy, co oznacza, że do końca okresu wypowiedzenia istnieje możliwość spłaty zadłużenia przeterminowanego, w wyniku czego wypowiedzenie stanie się nieskuteczne, a umowa porze będzie kontynuowana na dotychczasowych warunkach. W piśmie tym zawarto sformułowanie, zgodnie z którym wypowiedzenie ma charakter warunkowy w tym znaczeniu, że do końca okresu wypowiedzenia istnieje możliwość spłaty zadłużenia przeterminowanego, w wyniku czego wypowiedzenie stanie się nieskuteczne, a umowa będzie kontynuowana. Tak sformułowane zastrzeżenie można potraktować jako warunek rozwiązujący, uzależnia on bowiem ustanie skutków czynności prawnej (oświadczenia woli powoda o wypowiedzeniu umowy) od zdarzenia przyszłego i niepewnego, jakim jest spłata w okresie wypowiedzenia zobowiązań przez pozwanego. Zgodnie z art. 94 k.c. warunek niemożliwy, jak również warunek przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego pociąga za sobą nieważność czynności prawnej, gdy jest zawieszający; uważa się za niezastrzeżony, gdy jest rozwiązujący. Tym samym słusznie powodowy bank wskazuje na to, że zastrzeżenie to nie może powodować bezskuteczności wypowiedzenia, należy je natomiast traktować jako niezastrzeżone. Oznacza to, że umowa rozwiązuje się na skutek wypowiedzenia po upływie okresu wypowiedzenia.

Z zapisu o tej treści można natomiast wyprowadzić deklarację banku, zgodnie z którą w razie ziszczenia się warunku (zapłaty zaległych rat przez pożyczkobiorcę), bank złoży oświadczenie woli o kontynuowaniu umowy na dotychczasowych warunkach. W ramach swobody umów strony mogą postanowić, że umowa, która została rozwiązana, zostanie zawiązana na nowo i będzie kontynuowana na określonych przez strony warunkach. W tym kontekście wskazać trzeba, że omawiane zastrzeżenie zostało pomyślane jako instrument dający pożyczkobiorcy (dłużnikowi) dodatkową szansę na zachowanie stosunku umownego w dotychczasowym kształcie, w tym znaczeniu jest więc to zastrzeżenie korzystne dla pożyczkobiorcy - pozwanego, który ma możliwość wyboru: kontynuowania umowy bądź dopuszczenia do rozwiązania stosunku umownego przez wypowiedzenie, co powoduje wymagalność całej niespłaconej pożyczki. Zastrzeżenie to należy więc tak rozumieć, że gdyby pozwany spłacił zadłużenie w okresie wypowiedzenia, powodowy bank deklarował kontynuowanie umowy na dotychczasowych warunkach.

Mając na uwadze powyższe rozważania przyjąć trzeba, że zarzut pozwanego dotyczący bezskuteczności wypowiedzenia jako dokonanego pod warunkiem należy uznać za nieuzasadniony.

Powodowy bank z ostrożności procesowej, na wypadek odmiennej oceny dokonanej przez Sąd w niniejszym postępowaniu, w toku procesu złożył kolejne oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, datowane na 10 października 2018 r., które zostało wysłane na adres kancelarii pozwanego i odebrane 17 października 2018 r., ponadto bank dokonał wyliczenia roszczeń odsetkowych na wypadek przyjęcia za skuteczne oświadczenie o wypowiedzeniu z 10 października 2018 r. Oświadczenie to jest bezwarunkowe, pozostaje jednak bezskuteczne z uwagi na to, że powodowy bank już wcześniej, poprzez oświadczenie datowane na 20 grudnia 2017 r., wypowiedział łączącą strony umowy pożyczki.

W tym stanie rzeczy za zasadne należy uznać roszczenie powodowego banku o zapłatę kwoty głównej (kwoty niespłaconego kapitału) w wysokości 95.820,29 zł.

Uzasadnione jest również roszczenie o zapłatę odsetek umownych, wynoszących po skapitalizowaniu 3.597,28 zł, wyliczonych w sposób wskazany w wyciągu z ksiąg bankowych z 10 lipca 2018 r.

Wyjaśnienia wymaga w tym miejscu, że objęte żądaniem pozwu odsetki w wysokości 3.597,28 zł, są odsetkami kapitałowymi, podstawę prawną roszczenia o ich zapłatę stanowi art. 359 § 1 k.c. Dla porządku dodać trzeba, że tzw. odsetki kapitałowe (art. 359 § 1 k.c.) przysługują za korzystanie z cudzego pieniądza (w sensie ekonomicznym), stanowią zapłatę za możliwość wykorzystywania cudzego dobra, co jest cechą wielu umów zobowiązaniowych, np. umowy najmu czy dzierżawy. Z kolei odsetki za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.) stanowią przede wszystkim rekompensatę dla wierzyciela za to, że dłużnik spóźnił się ze świadczeniem pieniężnym.

Podstawą prawną roszczenia o zapłatę kwoty 3.597,28 zł jest więc art. 359 § 1 k.c. Umowa pożyczki zawiera regulacje dotyczące odsetek kapitałowych w § 2 ust. 1 (gdzie określono zmienną stopę odsetek, wynoszącą w dacie zawarcia umowy 13,90% w stosunku rocznym) oraz w § 3 ust. 1 (gdzie określono wysokość każdej raty oraz terminy spłaty poszczególnych rat, określając je na dzień 8 każdego kolejnego miesiąca).

Powodowy bank domaga się odsetek kapitałowych wg stopy wynoszącej 9,9% w stosunku rocznym, a więc wg stopy niższej niż określona w umowie, tym samym żądanie powoda co do wysokości odsetek umownych kapitałowych należy uznać za udowodnione. Powód żąda kwoty niższej niż wynikająca z umowy, o ile pozwany twierdziłby, że przyjęta przez powoda stopa odsetek (niższa niż określona w umowie) jest zawyżona, to na pozwanym spoczywałby ciężar wykazania tego faktu, to pozwany wywodzi bowiem z faktu spadku stóp procentowych określone skutki prawne. Analogicznie - gdyby powód żądał odsetek wyższych niż określone w umowie - to na powodzie spoczywałby ciężar wykazania wyższej niż wskazana w umowie stopy tych odsetek.

Powód naliczył odsetki kapitałowe od 8 września 2017 r. do 29 stycznia 2018 r. (data końcowa to data wygaśnięcia umowy wskutek wypowiedzenia). Odsetki zostały naliczone przez powoda zgodnie z umową od dat przypadających 8 każdego miesiąca, to jest kolejno od 8 września, 9 października (8 października przypadał w niedzielę), 8 listopada, 8 grudnia, 8 stycznia. Roszczenie o zapłatę odsetek kapitałowych jest uzasadnione niezależnie od tego, czy pozwany terminowo spłacał pożyczkę, czy też nie, jest to bowiem przewidziane umową wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy pożyczkodawcy.

Uzasadnione jest również roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie, wynoszących po skapitalizowaniu 4.304,03 zł, nazywanych w wyciągu z ksiąg bankowych z 10 lipca 2018 r. „odsetkami od zobowiązania przeterminowanego”. Sposób wyliczenia tych odsetek wskazany został w wyciągu z ksiąg bankowych z 10 lipca 2018 r. Podstawą prawną roszczenia o zapłatę odsetek za opóźnienie jest art. 481 § 1 k.c. Wysokość umownych odsetek za opóźnienie (którą strony mogą zgodnie z art. 481 § 2 k.c. oznaczyć w umowie, z zastrzeżeniem art. 481 § 2 ² k.c.) została w umowie określona w § 6 ust. 1 jako czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.

Powodowy bank domaga się odsetek za opóźnienie od zobowiązania przeterminowanego, to jest od kapitału niespłaconego w terminie, który na dzień 13 grudnia 2017 r. wynosił 5.206,52 zł, na dzień 8 stycznia 2018 r. wynosił zaś 6.970,66 zł (pozwany nie wykazał, że dokonał spłat pożyczki, tak że nie powstało zadłużenie w kwotach wskazanych przez powoda). Po dniu rozwiązania umowy wskutek wypowiedzenia (tj. po 29 stycznia 2018 r.) odsetki za opóźnienie naliczane są przez powoda od całej kwoty niespłaconego kapitału, wynoszącej 95.820,29 zł. Odsetki od tej kwoty zostały wyliczone od 30 stycznia 2018 r. do dnia poprzedzającego wystawienie wyciągu z ksiąg bankowych, tj. do dnia 9 lipca 2018 r.

Uzasadnione było również żądanie pozwu o zapłatę odsetek za opóźnienie, których powód domaga się od kwoty niespłaconego kapitału w wysokości 95.820,29 zł od dnia wniesienia pozwu (tj. 17 lipca 2018 r.) do dnia zapłaty, na podstawie art. 481 § 1 k.c., wg stopy określonej umownie w § 6 ust. 1, tj. w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Mając na uwadze art. 481 § 2 ² k.c., zgodnie z którym jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie, należało zastrzec, że umowne odsetki za opóźnienie nie mogą przekraczać stopy odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Uzasadnione było również żądanie pozwu o zapłatę odsetek od odsetek wynoszących po skapitalizowaniu 3.597,28 zł oraz 4.304,03 zł. Od sumy tych odsetek zasądzono - zgodnie z żądaniem - odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, na podstawie art. 482 § 1 k.c.

Powództwo podlegało oddaleniu w zakresie kwoty 659,88 zł. Jak wynika z wyciągu z ksiąg bankowych z 10 lipca 2018 r. kwota ta stanowi „opłaty”. W § 5 ust. 2 umowy zapisano, że bank może pobierać opłaty i prowizje według zasad i stawek określonych w umowie oraz Tabeli Opłat i Prowizji w zakresie udzielania pożyczek (...) przez (...) Bank (...) S.A., powód nie wykazał jednak z jakiego tytułu zostały naliczone opłaty w wysokości 659,88 zł, co prowadziło do oddalenia powództwa w tym zakresie.

Stan faktyczny sprawy ustalony został w oparciu o opisane wyżej dokumenty prywatne, które nie były przez strony kwestionowane pod względem autentyczności, a także w oparciu o inne dowody w rozumieniu art. 308 k.p.c. (jak np. wydruki z systemów komputerowych).

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c. Powód wygrał niniejszy proces w 99,40%, należało więc przyjąć, że przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania, co uzasadniało zwrot na rzecz banku w całości poniesionych kosztów procesu. Na koszty te składa się opłata od pozwu w wysokości 5.220 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł, koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika powoda w wysokości 5.400 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.