Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 kwietnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 kwietnia 2019 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w O.

przeciwko Zakładowi (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 31 stycznia 2018 r. sygn. akt IX GC 597/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

SSR del. Beata Błaszczyk SSA Jakub Rusiński SSA Ewa Tomaszewska

Sygn. akt I AGa 288/18

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna w O. wniósł pozew o zasądzenie na od pozwanego Zakładu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. kwoty 83.343,08 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty i kosztami zastępstwa procesu. Uzasadniając swoje roszczenie powód wskazał, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarł z pozwanym w dniu 17 maja 2016 r. umowę o świadczenie usług w trybie przetargu nieograniczonego o udzielenie zamówienia publicznego, na mocy której powód zobowiązał się do realizacji na rzecz pozwanego wykonania naprawy systemu sygnalizacji pożarowej w przedsiębiorstwie pozwanego oraz do udzielenia gwarancji, przygotowania wskazanej instalacji pod serwis i świadczenia usług serwisowych przez okres 24 miesięcy od dnia zakończenia w/w robót, ogółem 8 przeglądów serwisowych, jak również do bieżącego usuwania awarii systemu.

Powód wskazał, że zgodnie z § 11 ust. 1 umowy przysługiwało mu za wykonanie umowy wynagrodzenie w kwocie 338.792,89 zł netto. Powód podniósł, że wykonał umowę we wskazanym zakresie bez zastrzeżeń, płatność wynagrodzenia nastąpić miała po podpisaniu protokołu odbioru końcowego. Po jego podpisaniu powód wystawił fakturę VAT na kwotę 381.599,86 zł brutto, jednakże pozwany, zdaniem powoda bezpodstawnie, odmówił płatności wymagalnej kwoty, dokonując potrącenia kwoty 67.758,58 zł powiększonej o podatek VAT, uzależniając zapłatę tej sumy od wykonania przez powoda usług serwisowych.

Powód zaznaczył, że należność za świadczenie usług serwisowych objęta była odrębnym punktem wynagrodzenia i miała zgodnie z § 11 ust. 5 umowy wynosić 20% ceny ofertowej, tj. 67.758,58 zł netto, a płatność w tym zakresie miała nastąpić proporcjonalnie w równych częściach po wykonaniu przeglądów serwisowych i podpisaniu protokołów. Pozwany mimo wezwań do zapłaty do dnia wniesienia pozwu nie uiścił na rzecz powoda kwoty dochodzonej pozwem.

Po wydaniu przez referendarza sądowego nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, pozwany wniósł sprzeciw zaskarżając go w całości oraz żądając oddalenia powództwa.

Pozwany nie zgodził się ze stanowiskiem powoda, że usługi serwisowe w ramach łączącej strony umowy były zamówieniem dodatkowym i brak jest podstaw do twierdzenia, że przysługiwać za nie miało wynagrodzenie wykraczające poza kwotę 381.598,86 zł. Zdaniem pozwanego wola stron umowy była odmienna niż próbował to przedstawić powód, a stanowisku powoda we wskazanym zakresie przeczą takie dokumenty jak ogłoszenie o przetargu, Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia, oferta powoda wraz z formularzem cenowym, protokół otwarcia ofert, zabezpieczenie należytego wykonania umowy złożone przez powoda oraz sama umowa zawarta pomiędzy stronami. Z uwagi na powyższe wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Swoje rozstrzygnięcie oparł na ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych szczegółowo przedstawionych w uzasadnieniu wyroku. Wynika z nich, że pozwany Zakład (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. ogłosił przetarg nieograniczony na udzielenie zamówienia publicznego na naprawę i usługę serwisowania systemu sygnalizacji pożarowej w tymże zakładzie. Do przetargu zgłosił się powód, wskazując w swojej ofercie, iż wykona przedmiot zamówienia zgodnie z treścią Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (dalej jako (...)), za kwotę 338.792,89 zł netto. Jednocześnie powód zaakceptował wzór umowy przedstawiony w II części Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia.

Zarówno w ogłoszeniu o przetargu, jak i w SIWZ oraz zawartym tam wzorze umowy wskazano, że przedmiot umowy obejmuje łącznie wykonanie naprawy systemu sygnalizacji pożarowej, jak i świadczenie usług polegających na wykonywaniu okresowych przeglądów konserwacyjnych oraz bieżącym usuwaniu awarii systemów sygnalizacji pożaru i oddymiania zainstalowanych w obiektach Zakładu, w okresie 24 miesięcy od odbioru prac składających się na naprawę systemu sygnalizacji pożarowej.

Bezpośrednio przed otwarciem ofert w dniu 5 maja 2016 r. pozwany ponownie poinformował oferentów o tym, że zamówienie podstawowe obejmuje wykonanie naprawy systemu pożarowego oraz usługi serwisowe i że zamierza na nie przeznaczyć kwotę maksymalną w wysokości odpowiednio 300.000 zł oraz 60.000 zł, a także, że zamierza przeznaczyć na zamówienia dodatkowe kwotę 60.000 zł, przy czym żaden z oferentów nie zgłaszał w powyższym zakresie żadnych wątpliwości.

Po rozstrzygnięciu w dniu 9 maja 2016 r. postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego i dokonania przez pozwanego wyboru oferty powoda jako najkorzystniejszej strony zawarły w dniu 17 maja 2016 r. umowę nr (...), której przedmiotem było określenie ich praw i obowiązków związanych z przedmiotem zamówienia, na zasadach określonych w tej umowie, Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia oraz Ofercie powoda z dnia 5 maja 2016 r., stanowiących załączniki nr 1 i 2 do umowy i będących jej integralną częścią. Umowa ta w zakresie przedmiotu zamówienia oraz sposobu dokonywania rozliczeń odpowiadała wzorowi umowy załączonemu do SIWZ obejmując przedmiot zamówienia wskazany w tym wzorze, Specyfikacji, jak również treści Ogłoszenia o przetargu.

Zgodnie z § 1 ust. 2 i 3 umowy, powód zobowiązywał się do wykonania przedmiotu zamówienia, to jest wykonania naprawy systemu sygnalizacji pożarowej w Zakładzie (...) oraz udzielenia gwarancji, przygotowania instalacji pod serwis i świadczenia usług serwisowych przez okres 24 miesięcy od dnia zakończenia robót potwierdzonego protokołem odbioru końcowego bez uwag.

Serwis całego systemu przewidywano przy tym co 3 miesiące oraz ustalono, że nastąpi 8 przeglądów serwisowych (chyba że zaistnieje potrzeba częstszych interwencji).

Strony ustaliły przy tym, że za wykonanie przedmiotu umowy wykonawcy (powodowi) przysługiwać będzie wynagrodzenie w wysokości 338.782,89 zł netto, z czego:

- za wykonanie przedmiotu umowy opisanego w § 1 ust. 2 lit a-g, tj:

a) ponownego ustawienia i relokacji czujek liniowych w obiekcie sortowni,

b) wymiany uszkodzonej centrali (...) zainstalowanej w obiekcie kompostowni (ob. 401) i jej zabudowa w szczelnej i ogrzewanej obudowie odpornej na warunki atmosferyczne, która powinna zostać zamontowana na zewnętrznej ścianie kompostowni,

c) przeniesienia czujników dymu zabudowanych pod sufitem (5 sztuk) w obiekcie 600,

d) doprowadzenia całego systemu (13 central + globalnego repetytora) do takie stanu, aby na żadnej centrali nie było błędów, alarmów lub poblokowanych urządzeń,

e) zaprogramowania wszystkich central zgodnie z wymaganiami zamawiającego,

f) dostarczenia dokumentacji powykonawczej oraz przeprowadzenia szkolenia wyznaczonych pracowników zamawiającego,

g) wykorzystania podczas napraw urządzenia fabrycznie nowych elementów (...) oraz zgodnych z obowiązującym w zakładzie standardem,

przysługiwać miało powodowi wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 96.317,65 zł netto,

- za wykonanie przedmiotu umowy opisanego w § 1 ust. 2 lit h, tj. wymiany wszystkich uszkodzonych elementów systemu takich jak czujki liniowe, optyczne lub temperaturowe, ropy, sygnalizatory itp., przysługiwać miało powodowi wynagrodzenie liczone jako suma iloczynów ilości wymienionych elementów i ich ceny jednostkowej, według ceny zaproponowanej w ofercie i formularzu cenowym, przy czym strony na etapie składania ofert przyjęły hipotetycznie, że konieczna jest wymiana wszystkich tych elementów, a dokładna ich ilość zostanie określona podczas wykonywania naprawy systemu i koszt wymiany określony zostanie zgodnie z ofertą wykonawcy,

- za wykonanie przedmiotu umowy określonego w § 1 ust. 2 lit i, tj. dodania nowego obiektu warsztatowo-magazynowego 507 do ogólnozakładowego (...), powodowi miało przysługiwać wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 9.707,68 zł netto,

- z tytułu świadczenia usług serwisowych opisanych w § 1 ust. 3 powodowi przysługiwać miało wynagrodzenie w wysokości 20% ceny zaproponowanej w ofercie.

W § 12 ust. 2 umowy strony ustaliły ponadto, że wynagrodzenie należne powodowi jako wykonawcy płatne będzie w częściach w ten sposób, że :

- za wykonanie przedmiotu umowy w zakresie naprawy systemu sygnalizacji pożarowej (§ 1 ust. 2 lit a-i) powodowi miała zostać wypłacona suma obliczona za ten zakres w sposób wskazany wyżej, wynikający § 11 ust. 2-4 umowy,

- za wykonanie przedmiotu umowy w zakresie usług serwisowych (§ 1 ust. 3) wynagrodzenie określone jako 20 % ceny zaproponowanej w ofercie (§ 11 ust. 5) miało zostać powodowi wypłacone proporcjonalnie w równych częściach po wykonaniu przeglądów serwisowych oraz po podpisaniu protokołów serwisowych.

Powód w wykonaniu umowy wniósł zabezpieczenie należytego wykonania przedmiotu umowy w formie gwarancji ubezpieczeniowej, w wysokości 41.671,53 zł, stanowiącej 10% kwoty wynagrodzenia brutto przewidzianego w umowie.

Po zawarciu umowy nr (...) z dnia 17 maja 2016 pozwany zlecił powodowi również prace dodatkowe, objęte odrębnym wynagrodzeniem, które były potrzebne do wykonania prac wskazanych w tej umowie, w związku z czym aneksem z dnia 22 czerwca 2016 r. strony przesunęły termin realizacji umowy nr (...) w zakresie naprawy systemu sygnalizacji pożarowej na dzień 14 lipca 2016 r.

Powód wykonał wszystkie prace dotyczące naprawy systemu sygnalizacji pożarowej i zostały one odebrane w całości i bez zastrzeżeń w dniu 14 lipca 2016 r.

W związku z dokonaniem odbioru powód wystawił w dniu 15 lipca 2016 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 310.243,77 zł netto (381.599,86 zł brutto), uwzględniającą rzeczywisty zakres uszkodzonych i wymienionych elementów systemu, który okazał się mniejszy niż zakładano, tj. nie obejmował wszystkich tych elementów.

Powód oznaczył termin płatności na 14 sierpnia 2016 r., tj. 30 dni od daty doręczenia faktury pozwanemu, reprezentowanemu przez swojego przedstawiciela, zgodnie z § 12 ust. 4 umowy.

Pismem z dnia 27 lipca 2016 r. pozwany zwrócił się do powoda z prośbą o dokonanie korekty wystawionej faktury tak, by była ona zgodna z umową nr (...), wskazując jednocześnie, że faktura ta obejmuje wynagrodzenie za cały zakres umowy, podczas gdy na podstawie protokołu odbioru z 14 lipca 2016 r. powód uprawniony był do wystawienia faktury obejmującej jedynie zakres wskazanych tam prac. Pozwany wskazał także, że usługi serwisowe wykonane zostaną zgodnie z harmonogramem w okresach późniejszych.

Pismem z dnia 29 lipca 2016 r. powód zwrócił się do pozwanego wskazując, że faktura została wystawiona poprawnie, gdyż wykonał przedmiot umowy, stosując stawki wskazane w § 11 ust. 2-4 umowy, a usługi serwisowe stanowią osobne świadczenie, za które powód wystawi odpowiednie faktury po wykonaniu kolejnych przeglądów serwisowych.

Pozwany dokonując na rzecz pozwanego płatności za wystawioną przez tego ostatniego fakturę nr (...) ograniczył się do zapłacenia wskazanej tam kwoty pomniejszonej o 67.758,58 zł netto (83.343,08 zł brutto) stanowiącej 20% wartości sumy wskazanej przez powoda w ofercie przetargowej.

W piśmie z dnia 24 sierpnia 2016 r. pozwany wyjaśnił powodowi, że kwota ta ostatecznie zostanie mu zapłacona po wykonaniu usługi serwisowania. Powód nie zgadzał się jednak z przyjętym przez pozwanego stanowiskiem uznając, że brak jest podstaw do dokonywania korekty. Pismem z dnia 5 października 2016 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 83.343,08 zł, jako niedopłaty za fakturę nr (...). Powód jednak odmawiał wskazując pozwanemu, że ten źle interpretuje umowę. Następnie, pismem z dnia 17 października 2016 r. powód ponownie wezwał pozwanego do zapłaty wskazanej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz rekompensatą za koszt odzyskania należności.

W dniach 1-12 grudnia 2016 r. powód dokonał przeglądu Systemu Sygnalizacji Pożaru, za który to przegląd wystawił w dniu 15 grudnia 2016 r. fakturę (...) na kwotę 8.469,82 zł netto (10.417 zł brutto), która została przez pozwanego opłacona w całości w dniu 11 stycznia 2014 r. Podobnie powód dokonywał kolejnych przeglądów w dniach 1-9 lutego 2017 r., 11-14 kwietnia 2017 r., 10-14 lipca 2017 r., 24-27 października 2017 r., każdorazowo wystawiając pozwanemu faktury na kwotę 8.469,82 zł netto (10.417 zł brutto), które były przez pozwanego opłacane.

Niezależnie od tego, pozwany wykonywał zlecenia dodatkowe, wskazywane jako przewidywane w samym ogłoszeniu o przetargu a także przed otwarciem ofert w toku przetargu, polegające m.in. na dostawie centrali (...)-18 wraz z kartą (...) oraz interfejsem (...), dostawie karty (...) wraz z interfejsem (...), czujnika optycznego dymu O., ręcznego ostrzegacza pożaru (ROP) zewnętrznego, sygnalizatora optyczno-akustycznego ściennego oraz akumulatorów.

Za wykonanie zamówienia dodatkowego, powód wystawił pozwanemu fakturę nr (...) na kwotę 38.622,09 zł, którą pozwany opłacił w całości, przy czym wynagrodzenie to stanowiło wynagrodzenie odrębne, niezależne od tego przewidzianego w umowie nr (...).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił przede wszystkim w oparciu o przedstawione przez strony dokumenty dotyczące przetargu i zawartej w jego ramach umowy oraz jej wykonania, których autentyczność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd I instancji nie znalazł podstaw do odmówienia im wiarygodności, opierając się na nich w całości. Dotyczy to w szczególności umowy stron nr (...) z dnia 17 maja 2016 r. wraz z aneksem, ogłoszenia o zamówieniu, SIWZ gwarancji należytego wykonania i właściwego usunięcia wad, oferty powoda złożona pozwanemu w toku przetargu, faktury VAT wystawiane przez powoda, protokołu odbioru końcowego, protokołu serwisowego wraz z fakturami i dowodami przelewów wynagrodzenia za ich przeprowadzenie, a także korespondencji prowadzona między stronami, w tym wezwania do zapłaty pisma dotyczące wzajemnych rozliczeń.

Sąd a quo uznał w całości za wiarygodne zeznania świadków P. G. oraz D. S., a także przesłuchanie reprezentanta pozwanego W. G.. Za niewiarygodne uznał przesłuchanie reprezentanta powoda S. W. w zakresie, w jakim odnosił się on do rozumienia przez powoda zapisów umowy zawartej z pozwanym, w szczególności w części, w której wskazywał na profesjonalizm pozwanego i wielokrotne uczestniczenie w przetargach.

Na podstawie powyższych dowodów Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd I instancji stwierdził, że pozwany prawidłowo przyjął, iż wysokość roszczenia powoda z tytułu wykonania robót z zakresu naprawy systemu sygnalizacji pożarowej w dacie, w której powód nie wykonał jeszcze żadnej usługi serwisowej, ustalona być powinna jako różnica między wartością netto zryczałtowanego wynagrodzenia powoda z tytułu umowy (310.243,77 zł netto – 381.599,86 zł brutto), a kwotą obliczoną jako 20 % ceny zaproponowanej przez powoda w ofercie, tj. kwoty 338.792,89 zł netto (co odpowiada kwocie 67.758,58 zł netto, tj. 83.343,08 zł brutto). Strony umówiły się bowiem, że ryczałt wskazany w § 11 ust. 1 umowy, w wysokości 338.792,89 zł stanowił cenę maksymalną, jaka mogłaby zostać wyniknąć za wykonanie umowy w przypadku, gdyby czynności określone w § 1 ust. 2 lit. h obejmowały całości wymienionych tam elementów, co wprost wynika z treści § 1 ust. 2 lit. h, stanowiącego, iż „na etapie oferty należy przyjąć, że konieczna jest wymiana wszystkich wymienionych elementów. Dokładna ilość koniecznych do wymiany elementów zostanie określona podczas wykonywania naprawy systemu”, a także z treści § 2, zgodnie z którym zamawiający (pozwany) „zastrzega sobie prawo do rezygnacji poprzez dokonanie jednostronnego oświadczenia woli z części usług wymienionych w § 1 ust. 2 punkt h” oraz że „w takiej sytuacji wykonawcy (powodowi) nie przysługuje ani roszczenie o wykonanie całości umowy, ani roszczenie odszkodowawcze”, jak również z treści § 12 ust. 2 pkt 1, przewidującego, że za wykonanie przedmiotu umowy opisanego w § 1 ust. 2 (naprawa systemu sygnalizacji pożarowej) suma wynagrodzenia opisanego w § 11 ust. 2-4 zostanie wypłacona po podpisaniu protokołu odbioru końcowego, gdzie strony jednoznacznie w ten sposób wskazują, że wynagrodzenie za wykonanie prac określone jest postanowieniami szczegółowymi odnoszącymi się do ich zakresu, nie natomiast przez § 11 ust. 1 wskazujący sumę ryczałtową określoną w oparciu o ofertę powoda.

Zdaniem Sądu Okręgowego, skutki przyjęcia wynagrodzenia ryczałtowego obciążają przyjmującego zamówienie i odnoszą się raczej do ceny maksymalnej, która nie może ulec zwiększeniu, niż do możliwości ograniczenia wynagrodzenia określonego ryczałtowo, za bezprzedmiotowy należało uznać również argument powoda, jakoby wszelkie nieścisłości w umowie należy interpretować na korzyść powoda, jako przyjmującego zamówienie i obarczać konsekwencjami pozwanego, jako zamawiającego.

Sąd I instancji dokonał ustaleń w zakresie praw i obowiązków stron w zaistniałym sporze zgodnie z uwzględnieniem regulacji art. 65 § 2 k.c. oraz w oparciu o całokształt ujawnionych w sprawie okoliczności, przy czym w swojej interpretacji umowy, na podstawie której te prawa i obowiązki ustalał, wyszedł od treści samej umowy nr (...) i użytych tam zwrotów.

Sąd Okręgowy zauważył, że umowa w § 1 ust. 2 wprawdzie stanowiła, że „wykonawca zobowiązuje się do wykonania przedmiotu zamówienia to jest wykonania naprawy systemu sygnalizacji pożarowej w Zakładzie (...) polegającej w szczególności na (…)”, to jednak nie można było uznać, że jest to całość przedmiotu umowy, za wykonanie którego powodowi przysługiwało zgodnie z § 11 ust. 1 wynagrodzenie w kwocie maksymalnej 338.792,89 zł netto, powiększone o podatek VAT. Zwrócić bowiem należało uwagę, że § 1 ust. 3 umowy, brzmiący „udzielenia gwarancji, przygotowania instalacji pod serwis i świadczenia usług serwisowych przez okres 24 miesięcy od dnia zakończenia robót, potwierdzonego protokołem odbioru końcowego bez uwag (…)” choć został w umowie zamieszczony jako odrębna jednostka redakcyjna, tj. odrębny ustęp, to niewątpliwie stanowi kontynuację § 1 ust. 2 i nie powinien być interpretowany w oderwaniu od niego. Poza powyższym, § 11 umowy, który odnosił się do wynagrodzenia powoda, wskazując jednocześnie w sposób precyzyjny, co składa się ostatecznie na tę kwotę, gdzie strony posłużyły się w tym celu słowami „z czego” oraz wymieniły w kolejnych ustępach zadania składające się na zakres prac powoda wynikający z umowy, za który wskazane wynagrodzenie przysługuje, umieszczając w tym zakresie, w § 11 ust. 5, również świadczenie usług serwisowych opisanych w § 1 ust. 3 umowy „w wysokości 20 % ceny zaproponowanej w ofercie”, która to cena przyjęta została w umowie jako wynagrodzenie ryczałtowe powoda.

Sąd Okręgowy podniósł, iż strony doprecyzowały w § 12 ust. 2 umowy warunki płatności wynagrodzenia określonego w sposób przyjęty w § 11, gdzie przyjęły, że będzie ono płatne w częściach w ten sposób, że za „wykonanie przedmiotu umowy” obejmującego wskazaną w § 1 ust. 2 naprawę systemu sygnalizacji pożarowej suma wynagrodzenia przewidzianego dla tej części prac a przewidziana w § 11 ust. 2-4 zostanie wypłacona po podpisaniu protokołu końcowego je obejmującego, natomiast „za wykonanie przedmiotu umowy opisanego w § 1 ust. 3” miało zostać wypłacone „wynagrodzenie opisane w § 11 ust. 3” po podpisaniu protokołów serwisowych. Wskazana konstrukcja jednoznacznie stanowiła o tym, że strony za „przedmiot umowy” objęty wynagrodzeniem ryczałtowym traktowały także usługi serwisowe, ustalając precyzyjnie i w sposób nie budzący wątpliwości, że wypłata wynagrodzenia ryczałtowego będzie dokonywana częściowo. Słusznie zatem postąpił pozwany, że po podpisaniu protokołu końcowego odbioru robót z zakresu naprawy systemu sygnalizacji pożarowej należało się wynagrodzenie za wykonanie tej części robót, obliczone zgodnie z postanowieniami § 11 ust. 2-4 łączącej strony umowy, natomiast roszczenie o wynagrodzenie za usługi serwisowe, jako część wynagrodzenia ryczałtowego, uzależnione było od wykonania tych usług oraz podpisania protokołów z nich, a wypłacane miało być, stosownie do treści § 12 ust. 2 pkt 2 „proporcjonalnie w częściach równych” stopniowo, jak powód wykonywałby każdy z 8 przewidzianych w § 1 ust. 3 umowy przeglądów.

Według Sądu I instancji, za przyjęciem takiego rozumienia postanowień umownych przemawia również treść Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia oraz oferty powoda z dnia 5 maja 2016 r., które zgodnie z § 1 ust. 1 i 2 umowy, stanowiły jej załączniki, będące integralną częścią umowy (§ 21 ust. 6) a także pozostałe dokumenty dotyczące samego postępowania przetargowego.

Adnotacja o tym, że przedmiotem zamówienia jest także świadczenie usług polegających na wykonywaniu okresowych przeglądów konserwacyjnych oraz bieżącym usuwaniu awarii systemów sygnalizacji pożaru i oddymiania w okresie 24 miesięcy od odbioru prac z zakresu naprawy systemu sygnalizacji pożarowej znalazła się także w ust. 4 pkt 2 części I SIWZ. Zamawiający wskazał przy tym w części I ust. 4 pkt 4 usługi w zakresie napraw i konserwacji elektrycznych i mechanicznych instalacji budynkowych w opisie przedmiotu zamówienia.

W SIWZ wskazano także, w części I ust. 14 pkt 1, że zamawiający (pozwany) nie dopuszcza do składania ofert częściowych, tak więc oczywistym jest, że powód, jako profesjonalista, który regularnie bierze udział w postępowaniach przetargowych, zgłaszając w toku postępowania przetargowego prowadzonego przez pozwanego swoją ofertę miał lub co najmniej powinien mieć świadomość, że wskazywana przez niego cena dotyczy wszystkich zadań wskazanych w zamówieniu, a nie jedynie ich części. Powód tymczasem w swojej ofercie jako cenę netto dla wykonania zamówienia podał kwotę 338.792,89 zł, która została następnie przyjęta w umowie jako maksymalne wynagrodzenie ryczałtowe obliczone w oparciu o stawki wskazane przez powoda przy założeniu, że prace obejmą wymianę wszystkich uszkodzonych elementów systemu sygnalizacji pożarowej. Jednocześnie powód oświadczył w tej ofercie, że zapoznał się z treścią SIWZ oraz akceptuje bez zastrzeżeń wzór umowy tam przedstawiony.

Dalej Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że na liście obecności dotyczącej otwarcia w dniu 5 maja 2016 r. ofert, na której to liście podpisała się obecna podczas tej czynności przedstawicielka powoda, wskazano, iż zamówienie podstawowe obejmuje zarówno wykonanie naprawy systemu pożarowego, jak również usługi serwisowe, na łączną kwotę, jaką zamawiający (pozwany) miał zamiar na to przeznaczyć w wysokości 360.000,00 zł netto.

W ocenie Sądu I instancji, w tej sytuacji powód nie powinien zakładać, że usługi serwisowe objęte zostaną dodatkową kwotą wynagrodzenia.

Dodatkowo, o tym, że powód miał świadomość, iż wynagrodzenie ryczałtowe obejmuje także usługi serwisowe świadczy treść dokumentu dotyczącego ubezpieczeniowej gwarancji należytego wykonania i właściwego usunięcia wad nr (...), wystawionej przez Towarzystwo (...) Spółkę Akcyjną w W. na wniosek powoda, w którym spółka ta wprost wskazuje, iż „została wystawiona (…) w związku z umową nr (...), której przedmiotem jest naprawa i usługa serwisowania systemu sygnalizacji pożarowej (…), która ma zostać przez wykonawcę (powoda) z beneficjentem (pozwanym). Skoro więc dokument ten został wystawiony na wniosek pozwanego i wskazana spółka wprost oznaczyła jako przedmiot umowy również usługę serwisową, to zdaniem Sądu a quo należało uznać, iż pozwany jeszcze przed zawarciem umowy dobrze rozumiał znaczenie jej postanowień.

Zarówno SIWZ jak i ogłoszenie o zamówieniu zawierały informację o tym, że pozwany, jako zamawiający, przewiduje udzielenie zamówień dodatkowych w wysokości do 20% zamówienia podstawowego. Według Sądu I instancji nie można jednak zgodzić się z tym, że za takie zamówienia dodatkowe uważać można usługi serwisowe, wskazane już w momencie ogłoszenia o zamówieniu wprost jako przedmiot tego zamówienia, podczas gdy z natury prac dodatkowych wynika to, iż mają one charakter wtórny w stosunku do prac podstawowych. Pozwany w toku postępowania podnosił przy tym, iż zlecał powodowi takie dodatkowe zamówienia, natomiast z przedstawionych przez niego faktur i dowodów przelewów bankowych jednoznacznie wynikało, iż należycie te dodatkowe prace opłacił, a zapłata ta nie miała związku z rozliczeniami związanymi z wykonaniem przedmiotu samej umowy nr (...).

Według Sądu a quo, jeżeli rzeczywiście powód miałby jakiekolwiek wątpliwości co do treści umowy, mógł przed przystąpieniem do przetargu i zawarciem umowy zwrócić się do pozwanego o wyjaśnienie SIWZ, co wynika wprost z Części I ust. 14 pkt 15.1. tejże Specyfikacji. Co więcej, powód miał możliwość proponowania zmian umowy, co także zostało wprost wyrażone w treści Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (Część I, ust. 14 pkt 19.1).

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy uznał, że powód w chwili wykonania wszystkich prac związanych z naprawą systemu sygnalizacji pożarowej, wskazanych w § 1 ust. 2 umowy, miał prawo do wynagrodzenia stanowiącego różnicę między wynagrodzeniem należnym z tytułu wykonania rzeczywistego, a nie hipotetycznego, przyjętego in abstracto na potrzeby zawarcia umowy, zakresu prac (310.243,77 zł netto – 381.599,86 zł brutto), a tą częścią tego wynagrodzenia, jaka miała być wynagrodzeniem za wykonanie usług serwisowych (20% całości maksymalnego wynagrodzenia ryczałtowego wynikającego z treści oferty powoda, tj. 338.792,89 zł netto), a wynagrodzenie w tej wysokości zostało przez pozwanego zapłacone po wystawieniu przez powoda faktury.

Dalej Sąd Okręgowy zaznaczył, że pozwany wypłacał powodowi kolejne części wynagrodzenia, stanowiącego 20% maksymalnego wynagrodzenia ryczałtowego proporcjonalnie w stosunku do ilości wykonanych przez niego przeglądów serwisowych.

Podsumowując, wobec okoliczności, że strony ustaliły w umowie, iż wynagrodzenie powoda wynika częściowo z kwot ryczałtowych, a częściowo z rzeczywiście wykonanego zakresu prac, a pozwany otrzymał od pozwanego całość żądanego wynagrodzenia za prace związane z naprawą systemu pożarowego wynikającego z § 1 ust. 2 łączącej ich umowy, a także wobec bezspornej przecież między stronami okoliczności, że pozwany terminowo uiszcza na rzecz powoda wynagrodzenie za kolejne dokonywane przez tego ostatniego przeglądy serwisowe, powództwo o zapłatę przez pozwanego wynagrodzenia Sąd I instancji uznał za niezasadne, a tym samym oddalił je biorąc za podstawę § 11 ust. 1 i 5 w zw. z § 12 ust. 2 pkt 2 łączącej strony umowy z dnia 17 maja 2016 r., nr (...) oraz art. art. 750 k.c. w zw. z art. 735 § 1 k.c. Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu powołała art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Powód w apelacji zarzucił Sądowi I instancji naruszenie art.65 § 2 k.c., art.233 § 1 k.p.c. oraz sprzeczność istotnych ustaleń z treścią materiału dowodowego. Zarzuty te sprowadzają się do zakwestionowania stanowiska Sądu Okręgowego odnośnie do interpretacji przepisów kontraktowych dotyczących wynagrodzenia za usługę serwisową, która według skarżącego narusza art.65 § 2 k.c. i pomija wiarygodne zeznania powoda w tym zakresie.

W oparciu o takie zarzuty powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny podziela dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne i rozważania w zakresie oceny materiału dowodowego oraz podstawy prawnej rozstrzygnięcia, przyjmując je za podstawę także własnego rozstrzygnięcia i odwołuje się do nich bez potrzeby ich powtarzania.

1. Chybiony jest zarzut naruszenia art.233 § 1 k.p.c.

Samo przytoczenie w apelacji odmiennej własnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego nie może być uznane za wystarczające do podważenia dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych oraz ich oceny i znaczenia jako przesłanek rozstrzygnięcia sprawy. Ogólnikowe wywody apelacji dotyczące oceny wiarygodności zeznań stron na temat rozumienia postanowień umowy ograniczają się natomiast do niedopuszczalnej polemiki z dokonaną w zaskarżonym wyroku oceną dowodów bez równoczesnego wykazania, by ocena ta była sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania lub z innych względów naruszała art. 233 § 1 k.p.c. To czyni zarzut naruszenia tego przepisu nieskutecznym (wyrok SN z 3.9.1969 r., I PR 228/69, LEX nr 6553).

2. Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art.65 § 2 k.c.

Według piśmiennictwa, na tle art.65 § 2 k.c. należy przyjąć kombinowaną metodę wykładni, opartą na kryterium subiektywnym i obiektywnym. Stanowisko takie zajmuje też nauka prawa cywilnego. Stosowanie kombinowanej metody wykładni do czynności prawnych inter vivos obejmuje dwie fazy. W pierwszej fazie sens oświadczenia woli ustala się, mając na uwadze rzeczywiste ukonstytuowanie się znaczenia między stronami. Oznacza to, że uznaje się za wiążący sens oświadczenia woli, w jakim zrozumiała go zarówno osoba składająca, jak i odbierająca to oświadczenie. Decydująca jest zatem rzeczywista wola stron. Podstawę prawną do stosowania w tym przypadku wykładni subiektywnej stanowi przepis art.65 § 2 k.c. Jeżeli okaże się, że strony nie przyjmowały tego samego znaczenia oświadczenia woli, konieczne jest przejście do drugiej, obiektywnej fazy wykładni, w której właściwy dla prawa sens oświadczenia woli ustala się na podstawie przypisania normatywnego, czyli tak jak adresat sens ten rozumiał i rozumieć powinien. Za wiążące uznać trzeba w tej fazie takie rozumienie oświadczenia woli, które jest wynikiem starannych zabiegów interpretacyjnych adresata. Decydujący jest normatywny punkt widzenia odbiorcy, który z należytą starannością dokonuje wykładni zmierzającej do odtworzenia treści myślowych osoby składającej oświadczenie woli (zob. uchwała 7 sędziów SN z 29.6.1995 r., III CZP 66/95, OSNC 1995, nr 12, poz. 168).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, mając na uwadze profesjonalizm powoda w zakresie działalności gospodarczej oraz treść dokumentów wpływających na ocenę zasad ustalonego wynagrodzenia ryczałtowego, staranne zabiegi interpretacyjne powoda powinny doprowadzić go do wniosków zbieżnych z wolą zamawiającego (pozwanego). Według orzecznictwa uwzględnienie zgodnego zamiaru stron wyrażającego się w umowie nie pozwala na ograniczenie zabiegów interpretacyjnych tylko do jednego postanowienia umowy; przeciwnie, w każdej kwestii należy objąć analizą wszystkie postanowienia jej dotyczące (zob. wyrok SN z 26.8.1994 r., I CRN 100/94, niepubl.).

Sąd Apelacyjny podziela zapatrywanie Sądu Okręgowego, że za przyjęciem, iż wynagrodzenie ryczałtowe powoda za usługi serwisowe objęte jest kwotą 338.792,89 zł netto, przemawia nie tylko treść samej umowy, ale także postanowienia Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia oraz oferta powoda (cena) i pozostałe dokumenty dotyczące postępowania przetargowego, np. ubezpieczeniowa gwarancja należytego wykonania i właściwego usunięcia wad. Nie mieszczą się w zakresie prac dodatkowych prace, które z nazwy przedmiotowej umowy zawartej w trybie zamówień publicznych definiowały jej przedmiot zaś wysokość wynagrodzenia za te prace została ustalona ryczałtem.

3. Nieusprawiedliwia apelacji zarzut sprzeczności ustaleń z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Znaczenie faktu przekroczenia kwoty, jaką Zamawiający (pozwany) zamierzał przeznaczyć na realizację przedmiotowego zamówienia wynika expressis verbis z art.24 ust.2 pkt 4 w zw. z art.89 ust.1 pkt 2 p.z.p. (w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia umowy). Należy także zaznaczyć, że kwestia podwyższenia kwoty wynagrodzenia w ogóle nie była rozważana zaś powód brał udział w zamówieniu publicznym na konkretnych warunkach zakładających wynagrodzenia przewidziane w zamówieniu.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art.385 k.p.c. i art.98 k.p.c. oraz § 2 pkt 6 i § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. 2018 r., poz.265) orzeczono, jak w sentencji.

SSA Ewa Tomaszewska SSA Jakub Rusiński SSR del Beata Błaszczyk