Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w O. w VII Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Leszek Wojgienica

Protokolant: sekr. sąd. Małgorzata Serafińska

przy udziale prokuratora Prokuratury Okręgowej Marii Kuleszy-Chaleckiej

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2019 roku sprawy P. M., syna J. i I. z d. U., urodzonego (...) w D., skazanego z art. 278 § 1 kk i inne, na skutek apelacji obrońcy od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w L. z dnia 31 grudnia 2018 roku, w sprawie (...)

I.  Zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że łagodzi skazanemu P. M. karę łączną pozbawienia wolności do 2 (dwóch) lat i 2 (dwóch) miesięcy, a w pozostałym zakresie wyrok ten utrzymuje w mocy;

II.  Zwalnia skazanego od kosztów sądowych postępowania odwoławczego.

Sygn. akt VII Ka 254/19

UZASADNIENIE

P. M. został skazany prawomocnymi wyrokami:

l)  Sądu Rejonowego w L. z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt (...), za czyn z art. 278 § 1 k.k., popełniony w dniu 30 września 2010 r. na karę 10 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym, przy czym kara została wykonana z dniem 04 stycznia 2012 r.;

2)  Sądu Rejonowego w L. z dnia 19 października 2012 r. w sprawie o sygn. akt (...), za czyn z art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 57a§ 1 k.k., popełniony w nocy na 25 września 2011 r. na karę 1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby lat 5, a następnie zarządzono, przy czym skazany będzie odbywał karę w okresie od dnia 25 lipca 2020 r. do dnia 25 lipca 2021 r.;

3)  Sądu Rejonowego B. VII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w L. z dnia 12 sierpnia 2013 r. w sprawie o sygn. akt (...), za czyn z art. 158 § 1 k.k., popełniony w nocy z 25/26 grudnia 2010 r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym skazanemu udzielono warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbycia reszty kary z okresem próby do dnia 14 stycznia 2016 r. i zgodnie z art. 82 § 1 k.k. kara została wykonana z dniem 14 stycznia 2014 r.;

4)  Sądu Rejonowego w L. z dnia 09 listopada 2016 r. w sprawie o sygn. akt (...), zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w O. z dnia 09 lutego
2017 r., w sprawie o sygn. akt (...), za czyn z art. 158 § 1 k.k., popełniony w nocy na 10 stycznia 2016 r. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym skazany będzie odbywać karę w okresie od dnia 2 maja 2019 r. do dnia 26 lutego 2020 r.;

5)  Sądu Rejonowego w L. z dnia 7 grudnia 2016 r. w sprawie o sygn. akt (...), za czyny z art. 180a k.k., popełnione w dniach 9 kwietnia 2016 r. i 15 maja 2016 r. na karę 10 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym, przy czym zarządzono wykonanie kary zastępczej pozbawienia wolności w wymiarze 150 dni, którą skazany będzie odbywał w okresie od dnia 26 lutego 2020 r. do dnia 25 lipca 2020 r.;

6)  Sądu Rejonowego w L. z dnia 22 lutego 2017 r. w sprawie o sygn. akt (...), za czyn z art. 291 § 1 k.k., popełniony w dniu 4 września 2016 r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym skazany odbywa karę w okresie od dnia 5 września 2018 r. do dnia 2 maja 2019 r.;

7)  Sądu Rejonowego w L. z dnia 01 marca 2017 r. w sprawie o sygn. akt (...), utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w O. z dnia 29 czerwca 2017 r. w sprawie o sygn. akt (...), za czyn z art. 158 § 1 k.k., popełniony w dniu 19 września 2015 r. na karę 1 roku pozbawienia wolności, przy czym skazany będzie odbywał karę w okresie od dnia 25 lipca 2021 r. do dnia 25 lipca 2022 r.;

Sąd Rejonowy w L. II Wydział Karny wyrokiem łącznym z dnia 31 grudnia 2018 r. w sprawie (...)

orzekł:

I.  na podstawie art. 85 § 1 k.k., art. 86 § 1 k.k. i art. 87 § 1 k.k. połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wobec skazanego P. M. wyrokami Sądu Rejonowego w L. w sprawach o sygn. akt: (...), (...), (...) i (...) oraz karę ograniczenia wolności orzeczoną wobec skazanego wyrokiem Sądu Rejonowego w L. w sprawie o sygn. akt (...) w ten sposób, że wymierzył mu karę łączną w wymiarze 3 (trzech) lat pozbawienia wolności;

II.  na podstawie art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej w pkt I wyroku kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył skazanemu P. M. okres dotychczas odbytej kary pozbawienia wolności w sprawie o sygn. akt (...) od dnia 05.09.2018 r. oraz okres rzeczywistego pozbawienia wolności w tej sprawie od dnia 06.09.2016 r. godz. 12:20 do dnia 06.09.2016 r. godz. 14:10 tj. 1 (jeden) dzień;

III.  na podstawie art. 576 § 1 k.p.k. stwierdził, że w pozostałym zakresie połączone wyroki podlegają odrębnemu wykonaniu;

IV.  na podstawie 572 k.p.k. umorzył postępowanie o wydanie wyroku łącznego w pozostałym zakresie;

V.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.

Apelację od tego wyroku wniósł obrońca skazanego, który zaskarżył go w części rozstrzygnięcia zawartego w pkt I, na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 4 k.p.k. zarzucając rażącą niewspółmierność orzeczonej kary łącznej w wymiarze 3 lat pozbawienia wolości, która nie uwzględnia w sposób dostateczny okoliczności łagodzących przemawiających za wymierzeniem kary łącznej w niższej wysokości od orzeczonej, w tym w szczególności relacji zachodzących pomiędzy łączonymi wyrokami, tj. bliskiego związku podmiotowo – przedmiotowego popełnionych czynów oraz krótkich odstępów czasu pomiędzy ich popełnieniem.

Podnosząc tak sformułowany zarzut autor apelacji złożył wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej pkt I poprzez złagodzenie orzeczonej wobec skazanego w wyroku łącznym kary łącznej i wymierzenie jej na zasadzie asperacji zbliżonej do pełnej absorpcji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacji nie sposób odmówić racji w stopniu wymagającym częściowego uwzględnienia wniosku o zmianę wyroku poprzez złagodzenie wysokości orzeczonej wobec skazanego kary łącznej pozbawienia wolności.

Przepisy prawa materialnego, to jest art. 85 i następne k.k. w brzmieniu obowiązującym po 1 lipca 2015 roku, a te właśnie należało stosować w konkretnej sprawie, nie określają w sposób jednoznaczny zasad wymiaru kary łącznej. Wynika z nich jednakże, że kara łączna może być wymierzona od najwyższej z kar jednostkowych do sumy tych kar. Tak więc sąd ma możliwość zastosowania pełnej absorpcji kar orzeczonych za poszczególne przestępstwa przez najwyższą karę orzeczoną za jedno z przestępstw, jak też ma możliwość zsumowania kar. W tych granicach sąd uzyskuje możliwość swobodnego wyboru wysokości kary łącznej, co nie oznacza oczywiście dowolności. Ustawodawca dopuścił zatem możliwość wymierzenia kary łącznej na zasadzie absorpcji, jak i na zasadzie asperacji, nie wykluczając możliwości wymierzenia kary łącznej na zasadzie kumulacji, przy czym zasada pełnej absorpcji oraz pełnej kumulacji, jakkolwiek dopuszczalne z punktu widzenia regulacji ustawowej, mają niewątpliwie charakter wyjątkowy (tak np.: wyrok SA w Lublinie z dnia 27 kwietnia 2006 r., II AKa 80/06, LEX nr 183575). Wybór sposobu wymiaru kary łącznej jest uzależniony od oceny okoliczności konkretnego wypadku, w tym w szczególności więzi o charakterze przedmiotowym i podmiotowym pomiędzy poszczególnymi przestępstwami, za które wymierzono kary jednostkowe (postanowienie SN z dnia 7 października 2002 r., II KK 270/02, LEX nr 55547; wyrok SA w Katowicach z dnia 8 marca 2001 r., II AKa 59/01, Prok. i Pr.-wkł. 2002, nr 3, poz. 21). Decydujące znaczenie przy wymiarze kary łącznej, stosownie do brzmienia art. 85a k.k., ma także wzgląd na prewencyjne oddziaływanie kary, w znaczeniu prewencji indywidualnej i ogólnej. Popełnienie więcej niż dwóch przestępstw jest istotnym czynnikiem prognostycznym, przemawiającym za orzekaniem kary łącznej surowszej od wynikającej z dyrektywy absorpcji" (wyrok SA w Łodzi z dnia 20 września 2001 r., II AKa 154/01, Prok. i Pr.-wkł. 2002, nr 4, poz. 26). W wyrokowaniu łącznym dodatkowymi czynnikami mającymi wpływ na wymiar kary łącznej są opinia o skazanym, informacje o jego warunkach rodzinnych, majątkowych, co do stanu zdrowia oraz dane o odbyciu kar. Suma tych czynników składa się na wybór określonej zasady łączenia kar. Wyrok łączny jest co prawda instytucją procesową realizującą normy prawa materialnego, to jednak ustawodawca wyraźnie podkreślił konieczność uwzględnienia dodatkowych przesłanek warunkujących wybór zasady łączenia kar w stosunku do sprawcy skazanego różnymi wyrokami, który odbywa je w określonej sekwencji czasowej.

Sąd Rejonowy wydający wyrok łączny winien uwzględnić przy ustalaniu wysokości kary łącznej pełnię osądzonej działalności przestępczej skazanego, która była uprzednio przedmiotem rozstrzygania w różnym czasie przez różne sądy. Sąd meriti w niniejszej sprawie poddał wprawdzie ocenie okoliczności korzystne dla skazanego i zasadnie uczynił zasadę asperacji jako priorytetową w procesie orzekania kary łącznej, niemniej z punktu widzenia rzeczywistego rozstrzygnięcia o karze łącznej należy wyrazić pogląd, że zastosowaną zasadą była ta zbliżona do całkowitej kumulacji, na co nie bez racji zwracał uwagę skarżący w wywiedzionym środku odwoławczym. Wniosek powyższy jest w pełni uzasadniony, gdy się zważy, że wymierzając karę łączną trzech lat pozbawienia wolności sąd analizował przesłanki warunkujące taki właśnie wymiar w granicach możliwości wymierzenia kary między rokiem oraz trzema latami i jedenastoma miesiącami pozbawienia wolności, zbliżając ją w konsekwencji do górnego wymiaru, nie uwzględniając w należytym stopniu względnie bliskiego związku czasowego pomiędzy czynami wchodzącymi w skład wyroków objętych wyrokiem łącznym, ich podobieństwa przedmiotowego oraz okoliczności prezentowanych w opinii Zastępcy Dyrektora (...) w O.. Zauważyć bowiem wypada, że oprócz czynów osądzonymi wyrokami Sądu Rejonowego w L. w sprawach o sygn. akt (...) i (...), wszystkie pozostałe skazany popełnił na przestrzeni od 10 stycznia 2016 r. do dnia 4 września 2016 r. Za wyjątkiem czynów objętych skazaniem w sprawach o sygn. akt (...) i (...), były to przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu z art. 158 § 1 k.k. ((...), (...)) lub z art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. ((...)). Tymczasem im bliższy jest związek czasowy pomiędzy czynami jednostkowymi objętymi karą łączną, tym bardziej wyrok łączny powinien być zbliżony do dopuszczalnego minimum, uwarunkowanego wysokością kar orzeczonych za przestępstwa, objęte tym wyrokiem (por. wyrok SA w Łodzi z 9.05.2001r., II AKa 63/2001). W takim samym stopniu na wymiar kary łącznej wpływa tożsamość rodzajowa popełnianych przestępstw. W większym zakresie należy mieć nadto na względzie rzadko spotykaną, wyraźnie pozytywną opinię o skazanym, zatrudnionym nieodpłatnie w warunkach pozbawienia wolności jako pracownik gospodarczy, parokrotnie nagradzanym regulaminowo, wyrażającym zdecydowany krytycyzm co do popełnionych przestępstw, a trzeba uznać ową opinię za obiektywną i nie wynikającą tylko z przystosowania skazanego do warunków pozbawienia wolności, czy też przyjętego przez niego modelu zachowania ukierunkowanego li tylko na potrzeby odbywania kary. Celnie więc skarżący zwracał uwagę na nadmierne i nieuzasadnione nadanie wagi wymaganiom ogólnoprewncyjnym kary łącznej wynikającym w przepisu art. 85a k.k. jako czynnikowi mającemu dominujący wpływ na określenie wysokości orzekanej kary łącznej, podczas gdy z pewnością w większym stopniu uwzględnić chociażby należało osiągnięty już efekt w procesie resocjalizacji skazanego, o czym świadczyć może jego krytyczny stosunek do jego wcześniejszej inkryminowanej działalności, w świetle czego niecelowym wydaje się stosowanie jego izolacji ponad potrzeby wynikające z zadań jakich osiągnieciu służyć ma wykonanie kary.

Uwzględniając powyższą sytuację wyłaniającą się z wymowy całokształtu ujawnionych okoliczności sprawy, podzielając w konsekwencji w odpowiednim zakresie argumentację podniesioną apelacją, rzeczywiście uznać należy, że omawiane przesłanki nie znalazły dostatecznego odzwierciedlenia w wysokości orzeczonej wyrokiem kary łącznej, co pozwala postrzegać ją jako niewspółmiernie surową, zbliżoną bowiem niemal do maksymalnej stosownie do kumulacji łączonych kar. Stąd też sąd odwoławczy uznał, że karą łączną, obejmującą kary jednostkowe orzeczone wyrokami wymienionymi w pkt I, w odpowiednim stopniu uwzględniającą charakter rodzajowy tych występków, okres ich popełnienia, a także pozytywne aspekty aktualnego zachowania skazanego wyłaniające się z opinii z jednostki penitencjarnej, zgodną z ustaloną przez sąd I instancji zasadą łączenia kar jednostkowych będzie kara 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia.

Oczywiście nieuprawnionym, prowadzącym bowiem przy tym do nieuzasadnionego premiowania skazanego z tytułu popełnienia kolejnych przestępstw, byłoby określenie wysokości kary łącznej poprzez asperację zbliżoną do pełnej absorpcji, co postulował obrońca, w rezultacie czego, apelacja w takim zakresie nie mogła zyskać uznania i być uwzględnioną. Zwrócić należy uwagę, że kara łączna nie jest swoistego rodzaju przywilejem osób wielokrotnie karanych, których sytuacja miałaby się stać korzystniejsza od osób skazanych jednorazowo. Analiza przypisanych skazanemu czynów i ich liczba sprzeciwiała się wymierzeniu skazanemu jeszcze łagodniejszej kary pozbawienia wolności.

Rekapitulując całokształt wskazanych okoliczności i zapatrywań, w rezultacie podzielając apelację obrońcy skazanego jedynie we wskazanym wyżej zakresie, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że orzeczoną w pkt I karę łączną pozbawienia wolności złagodził do wysokości 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności (art. 437 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 4 k.p.k.). W pozostałym zakresie, nie dostrzegając okoliczności pozwalających na ekstraordynaryjne zastosowanie zasady absorpcji w czystej postaci, zaskarżony wyrok utrzymano w mocy (art. 437 § 1 k.p.k.).

Sąd Okręgowy, biorąc pod uwagę sytuację materialną i osobistą skazanego, na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. uznał za słuszne zwolnić go od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.